Một buổi trưa mùa đông, một buổi trưa khô ráo ấm áp. Ở sân đình Thụy Khê bên hô tây, Mai và Huy ngôi sưởi ấm dưới ánh nắng mặt trời. Mấy Cây muỗm, lá xanh đen, gió thoang qua hơi rung động rì rào. Mặt nước hồ bằng phẳng lấp lánh như tấm gương lớn trong cái khung đục màu xám.Ngắm những cây đại trơ trọi, khẳng khiu, giơ xương như người trần truông giữa canh mùa đông giá lạnh. Mai lại nhớ tới tình canh nghèo đói của chị em mình. Nàng thở dài, mắt lờ đờ nhìn chân trời.- Chị nghĩ gì vậy?- Không, em ạ.Câu hỏi của Huy thốt nhắc Mai nhớ tới hiện tại. Vì Mai đang sống trong một quãng đời quá khứ.Sáu tháng qua....Trong sáu tháng, đã xay ra biệt bao mừng vui, lo, ước mong. Nào bệnh Huy lúc nguy kịch, lúc thuyên giam, nào thời ky Sinh nở Của Mai....Mai lại thở dài. Huy hơi gượng nói đùa để cô làm khuây lòng chị.- Chị ạ, trông con cóc đậu trên cái cọc be rau muông như pho tượng đồng đen một cô ky nữ Xiêm La giở hai tay ra múa.Mai mỉm cười, rối hai chị em ngôi trên lặng, nhìn vơ vẫn, nghĩ vơ vẫn, Huy bào Chị:- Can Chi Chị phái lo phiền. Ông đốc tờ đã hứa tìm việc cho em, rối em đi làm cũng đủ tiền nuôi cháu.- ấy, Chính Vì thế mà chị buôn, em ạ. Trong sáu tháng nay, ông đốc Minh hết chăm nom thuốc thang cho em lại săn sóc đến chị và cháu. Chị em mình biệt làm thế nào đề đền lại ơn ấy Cho Xứng đáng. Nói đến tiền thì tất là chà đào đâu ra được roi....Huy mắt rầu rầu, nhìn chị. Cậu chẳng phái tìm đâu xa, cái duyên cớ sự tử tế của ông đốc Minh đã hiện ngay trước mặt cậu:Cái nhan sắc lộng lẫy, hoạt động của chị, nhất ngày nay Chị lại là Cô ~lgái một cong tuy Chị mới ở cữ được có hơn một tháng. Yù tưởng ấy khiên Huy Căm tức, nhớ lại những cử chỉ và hành vi khôn nạn của Lộc. Huy thở dài bào Chị:- Những tư tưởng lạc quan Của chúng ta sai lầm chăng? Ban tính loài người là tàn nhẫn chăng?Mai mỉm cười:- Em không nên vì một người, mà ghét lây, mà ngờ vực cà mọi người. Biết đâu ông đốc Minh chỉ vì nhân đạo mà muôn cứu vớt chị em ta?Huy hơi Cau mày:- Phải anh tham Lộc cũng đã đem nhân đạo đôi đãi với chúng ta?Mai tỏ y không bằng lòng:- Em cũng nên xét lại, anh ấy Chỉ Vì Vâng lời mẹ.Huy gặt:- Một người có dã tâm như thê mà chị còn bênh ư? Mẹ với con?Mai buồn rầu bào em:- Chị xin em đừng nhắc tới chuyện ấy nữa.- Chị quên câu chuyện bữa nọ rồi ư? Có phải vì anh ấy Vâng lời mẹ anh ấy mà hôm đó gặp chị, anh ấy lánh mặt không?Mai nghe em nói lấy làm khổ tâm, song sợ em vì tức giận quá mà bệnh cũ lại tái phát ra nên gượng cười đáp:- Em tính hôm đó chị ăn bận lôi thôi, lại gánh hàng quà đi bán còn ai nhận ra được! Rồi nàng nói lang:- Em ngắm hồ có nhớ hôm chị mới tới Hà Nội lần đầu, vào trường đón em không? Hôm ấy Chị em ta ngồi trước của đền Quan Thánh, giời xuân mưa phùn, chị em ta kể chuyện con hươu vàng tìm mẹ....Mai tưởng ôn lại chuyện cũ để làm vui lòng em, ngờ đâu càng khiên em thêm hôi hận. Huy thở dài nói:- Chỉ vì em.... chỉ vì chị thương em.Mai nghiêm sắc mặt hỏi Huy.- Thê em có thương chị không?Huy ứa nước mắt không trà lời. Mai lại nói:- Nêu em còn thương chị thời em không được buồn, phải nhớ lời sau cùng của thầy:giữ lòng vui, linh hồn trong sạch và đem hệt nghị lực ra làm việc. Ngày nay, Chị em ta càng cần có nghị lực....Một tiếng còi điện ô tô. Hai người quay đầu lại. Chiếc Xe hòm vùa đỗ bên cổng đình, và Minh ở trên xe bước xuồng sắp rẽ vào làng Thụy Khê, HŨR Vội Chạy theo nói to?- Bẩm chúng tôi ở đây?Minh nhìn về phía hai chị em Mai, mỉm cười vẫy tay rồi hấp tấp đi tới, hỏi:- Bà không lạnh à?- Bẩm quan lớn không, hôm nay ấm lắm.- Tôi đã nói bà đừng gọi tôi là quan lớn như thê không được thân, phái không cậu Huy?HŨR ngờ Minh giở giọng là lơi cùng chị nên đứng im, nét mặt lãnh đạm. Song thực ra Minh không có y bỡn cợt, chàng chỉ cột tỏ y không thích ai gọi mình là quan lớn hệt. Chàng như hiểu thấu sự ngờ vực của hai chị em Huy, điêu đó Chàng không muôn có, nhất chàng lại đứng trước mặt những người khổ sở đương bị hãm vào trong vòng quẫn bách. Chàng liền nghiêm trang nói tiệp:- Tôi thích người ta gọi tôi là thầy thuốc Còn hơn gọi tôi là quan đốc hay quan lớn. Tôi có làm quan lớn, quan bé gì đâu! Mấy lời như Xé Cái màn nghi ky đương bọc hai chị em Mai. Canh nghèo nàn khiên hai người luôn luôn tưởng tới sự khinh bỉ, sự xúc phạm của kẻ khác đôi với mình. Huy lây làm hôi hận, liếc mắt nhìn chị.Minh hỏi Mai:- Thế nào, cháu ái ngoan đấy Chứ? Đã đến nửa tháng nay, tôi bạn Việc luôn không đến thăm bà và cháu.... Nhưng sao bà không ở nhà bê cháu?- Bẩm, tôi nhờ bà Cán ẵm hộ.- Không nên, bà ấy Chân tay không được sạch sẽ. Khi nào bà mỏi tay thì đặt Cháu Xuống giường còn hơn. Bà đưa tôi về thăm qua cháu.Ba người cùng vào làng Thụy Khê. Tới ngõ, nghe tiếng trẻ khóc. Mai chạy Vội Vê, đỡ lây Con, nói nựng để dỗ. Minh đứng gần nhìn thằng bé mập mạp, hồng hào, mỉm cười khen:- Thằng bé kháu quá? Nó giống bố nó như đúc.Câu nói vô tình khiến Mai và Huy Cùng rầu rầu nét mặt. Yù chừng Minh cũng biệt là mình lỡ lời, nên nói lang:- Bà nhớ cho cháu bú đúng giờ.Rồi ông ngà đầu chào:- Thôi, kính chào bà và cậu. Dăm hôm nữa tôi lại về thăm cháu.Mấy phút Sau, Minh trở lại, tươi cười bào Huy:- Tôi quên không báo tin cho cậu biệt rằng tôi đã tìm giúp cho cậu một việc rồi đấy. Tôi Có người anh em bạn lập ấp ở Nam Định cần một người thầy giáo đê dạy CáC Con. Tôi biên thư cho ông ấy Và nhạn được thư trà lời nói ngày mai cậu về chuyên xe hỏa thứ nhất. Ông ấy Sẽ Cho ô tô đón ở ga Gội.Minh mở ví đưa cho Huy Cái danh thiếp:- Tên và địa chỉ của ông ấy đây.... Nhớ ga Núi Gội nhé, qua Nam Định một ga.Mai sung sướng nhìn em. Huy trên lặng ấp úng mấy Câu Cam ơn. Minh vội gạt:- Có gì mà ơn với huệ. Ông ấy Chẳng mượn cậu cũng phải mượn người khác, mà vị tất đã giỏi bằng cậu.... à? Lương tháng mười lăn đông đấy Còn Cơm thì ăn với ông ta. Đây, tiên lộ phí của ông ấy gửi Cho CậU đây.Rồi Chàng đưa cho Huy hai cái giấy bạc một đông. Tiền ấy Chính là tiền của chàng, mà sợ Huy không nhận, chàng phải nói thác ra là tiền lộ phí của người bạn chàng gửi lên.Bà Cán đứng nghe mừng rỡ:- Bẩm quan lớn, thê thì hậu quá?Tỏ lòng cam ơn một cách gián tiếp, Huy bào Mai:- Vậy mỗi tháng em gửi cho chị mười hai đông, em tiêu ba đông cũng phong lưu chán.- Thôi thê thì bà không phải nghĩ đến cách sinh nhai.... lam lũ nữa. Không phải là tôi khuyên bà đừng làm việc, nhưng hiện giờ bà cần làm ở nhà nuôi cháu. Và người bà còn trêu lăm.Chàng lại mỉm cười nói tiệp:- Tiền của em gửi biếu chắc bà không thề từ chối được nữa?.... Thôi chào tất cà nhà nghỉ nhé?Mai và Huy tiên Minh ra tận cổng, cam động không nói nên lời.- Thê là ngày mai, chị em ta phải xa cách nhau.Huy nhìn chị, khuyên giải:- Chị đừng buồn, chị ạ. Còn sáu tháng nữa đã đến ky thi, em về thi đậu làm giáo học nhà nước thời chị em ta sẽ được sum họp mãi mãi.... Nay em cần phải làm tạm kiêm tiền để chị đỡ vất và. Sô tiền mười hai đồng:chị trà bà Cán bôn đồng tiền ăn, còn thừa thì trà tiền nợ cũ. Còn như tiền thuốc, chị hãy khất ông đốc đến khi em đi làm giáo học.Mai cười:- Em chu đáo lắm?Tuần lễ sau, một buổi chiều, Minh lại về Thụy Khê thăm Mai. Bà Cán đi chợ bán hàng vắng, chỉ có mình Mai ở nhà, ẵm con nằm võng. Nàng thấy Minh đến, lo sợ, đứng dậy đặt Con xuồng võng, rồi nhớn nhác, nhìn quanh mình nhử để tìm người cứu viện. Minh lại gần ngã đầu chào hỏi:- Cậu Huy đã nhạn Việc rồi.- Bẩm vâng, bẩm thực.... quan lớn, bẩn quan lớn ơn ấy....Minh mỉm cười nhắc:- Ơ kìa? Bà lại kêu tôi là quan lớn kìa?Thực ra Mai sợ hãi cuộng quyt ấp úng không nói ra câu, Minh chữa thẹn cho Mai:- Trông bà hôm nay khá nhiêu, da dẽ đã hồng hào.Nói cho đúng, Minh ngắm Mai thấy Mai đẹp lắm, đẹp ít người sánh kịp. Minh đăm đăm nhìn khiên Mai bẽn lẽn cúi mặt. Chàng nói:- Tôi lấy làm ái ngại cho bà, ở vào giữa nơi thô lậu tục tằn.Nghe giọng khinh bỉ của Minh, Mai đáp:- Bẩm nêu không có nơi thô lậu tục tằn này thì Chắc đâu Chị em tôi còn sông sót đến ngày nay. Bẩm vì thê, không bao giờ chúng tôi quên được cái nhà này Cùng là những người nhân đức ở trong cái nhà này.Minh nói chữa:- Vẫn biết thế, nhưng nay CậU HŨR đi Xa thì bà cũng chà nên ở đây nữa. Chung quanh rặt những thợ thuyền dữ tợn.- Bẩm, anh em thợ thuyền đều coi tôi như chị em cà.- Bà nhẹ dạ lắm. Tin thê nào được bọn họ.- Bẩm, tôi xin cám ơn....ông dạy bào. Tôi Chỉ tạm ở đây ít lâu đê Chờ em Huy kiêm được nhiều lương rồi cùng đi ở chung với em.Mình ngẫm nghĩ, đăm đăm nhìn Mai, khẽ nói:- Tôi có câu chuyện tâm sự nhiều lần muôn ngỏ cùng bà, nhưng chỉ vì bà là người còn chịu ơn tôi, nên lương tâm tôi bứt rứt, và tôi ngần ngại không dám hé môi. Song thiết tưởng đó là một việc nhân đạo.Mai ngẫm nghĩ rồi đáp:- Bẩm việc gì, xin ông cứ nói.- Thưa bà, tôi xin làm người bạn trăm năm để che chở cho bà.Yù Mai quà quyêt từ Chối. Song đôi với ân nhân này, nàng không nỡ nói thẳng Nàng đương tìm lời dịu dàng để thoái thác, thì Minh tưởng nàng bằng lòng, tiệp luôn:- Thưa bà, tôi một thân trơ trọi ở trên đời thì không còn sợ xay ra sự gì nữa.Mai ôn tồn trà lời:- Thưa ông, nêu tôi tái giá thì ông thực là người chồng tôi kính phục. Nhưng tôi đã trót trêu anh Lộc thì tôi không thể trêu ai được nữa.Minh thất vọng buôn rầu:- Thưa bà, ông Lộc đối với bà tàn nhẫn đến thế mà bà còn trêu được?- Thưa ông, bây giờ Có lẽ tôi không trêu Chông tôi, mà cũng không muôn trông thấy mặt nữa, nhưng tôi nói trót trêu một người thì tôi cho rằng cái đời tôi như thê là hệt, dù tôi chỉ mới nửa chừng xuân.- Thưa bà, đối với một người đã lừa dối bà, đã ruộng rẫy bà đề lấy Vợ khác, thiết tưởng bà chà cần gì phái thủ tiết. Bà tha lỗi cho, nhất lại đối với một người đã khinh bỉ bà một cách rõ rệt.Chàng vừa nói vừa cầm lấy hai tay Mai. Trong trí nhớ của Mai thoáng hiện ra cái canh tượng bên hồ Tây, khi lân thứ nhất. LộC tỏ tình thương trêu nàng. Nàng vội kêu rú lên, giật tay ra ngồi bưng mặt khóc. Đứng bên, Minh kêu van:- Xin bà tha lỗi cho.... Quả tôi thực tình....Chàng lễ phép cúi đầu chào, rồi vội vàng ra xe về thẳng như người chạy trốn.