Kẻ sĩ quý nhất là phẩm hạnh. Người thầy tối kị ấy nói bừa Ý nghĩ nảy sinh tai họa đến, Chưa chết mà danh tiếng nhuốc nhơ. Lạc Tâm Điền người huyện Việt Tây, Ninh Viễn, học hành rất thông minh, khôi ngô tuấn tú, nhiều lần thi đều xếp thứ nhất. Nhà không giàu, làm nghề dạy học, nói năng hoạt bát, hay nói chuyện phòng khuê. Năm Quang Tự thứ hai, anh ta mở trường tại Nam Hoa Cung, ngoài trường thi Thái Bình, lớp học có mấy đứa trẻ. Nhà phía tây có một người tên là Nghê Trạch Sơn, xuất thân từ buôn bán, tích góp được hơn một ngàn quan tiền, thuê một ngôi nhà ở Nam Hoa Hội buôn thuốc phiện. Lấy một người vợ tên là Bành thị, dung nhan xinh đẹp tính tình hiền thục cần kiệm, tôn trọng và vâng lời chồng, song lại rất thích trang điểm, hàng ngày chỉ điểm phấn tô son. Bành thị có một đứa con trai tên là Xuân Lâm, mới tám tuổi cũng học ở lớp học của Lạc Tâm Điền. Lớp học có một nhà trên và một nhà ngang, không có tường bao. Bành thị thường ngồi ngoài thềm thêu hoa, lúc nghỉ Tâm Điền thấy Bành thị đẹp, lại rất khéo trang điểm, không khỏi thèm muốn khát khao, thường ra ngoài nhìn trộm. Hằng ngày, mỗi khi Trạch Sơn đi khỏi nhà, lại thấy một thanh niên đến chuyện trò cười cợt với Bành thị. Thèm muốn mà chưa được, Tâm Điền bỗng nổi máu ghen, nghĩ rằng ta đã muốn từ lâu còn chưa được, người là đứa nào dám đến chiếm nước ta. Tâm Điền rất ghét người thanh niên ấy. Một hôm, Tâm Điền ngắm nhìn người đàn bà ấy, lúc trở vào thấy xung quanh chẳng có ai, thấy Xuân Lâm bước ra, Tâm Điển hỏi ngay. Nó bảo: - Đó là chú Tôn, mở cửa hàng ngoài phố, chú ấy có đứa cháu con ông anh cũng học ở đây. - Có phải là Tôn Quế Nguyên không? Chú đến nhà con làm gì thế? - Chú ấy đến chuyện gẫu với mẹ. - Thế thì nhất định chú ấy phải lòng mẹ rồi. - Phải lòng là gì. - Đi đi. Xuân Lâm nghĩ, "phải lòng" có nghĩa là đi, cách nói ấy rất lạ và thú vị, thế là nó nhớ kỹ. Một tối, Xuân Lâm ngồi học, thấy nó đọc sang sảng, câu chữ rõ ràng. Trịnh Sơn rất vui, nghĩ rằng năm nay được thầy Lạc dạy, nó khá lên rất nhanh, nếu học mấy năm nữa e rằng sẽ học hết chữ thầy. Thế rồi Trạch Sơn bảo vợ: - Nếu có thức ăn hoặc rượu ngon thì đưa biếu thầy, thầy sẽ hết lòng dạy dỗ Xuân Lâm. Bành thị vâng lời rồi đi ngủ. Xuân Lâm học một lúc lâu, nói: - Cha ơi, con học thuộc rồi. - Đọc thêm mấy lượt nữa, sáng mai dậy sớm đọc thuộc làu như thế mới ngoan. Xuân Lâm đọc thêm một lúc, thấy buồn ngủ nói: - Cha ơi cha, con không học nữa, con phải lòng đây. - Phải lòng là gì? - Phải lòng là đi. - Đi là đi sao lại gọi là phải lòng? Ai dạy con đấy! - Thầy dạy con. Trạch Sơn truy hỏi, Xuân Lâm kể lại hết những lời Lạc Tâm Điền nói. Trạch Sơn đùng đùng nổi giận, quát Xuân Lâm đi ngủ. Trạch Sơn nghĩ: vợ mình là người xấu, làm những điều xằng bậy, thầy trông thấy, làm xấu mặt ta, ra ngoài ta đâu còn dám ngửng mặt mà nhìn mọi người nữa. Ta giết quách đi cho khuất mắt, nhưng phải bắt cả đôi, không chứng cớ thì giết làm sao được. Thế rồi Trạch Sơn nghĩ ra một kế. Hôm sau Trạch Sơn sắp sẵn một gánh thuốc, sau đó để ra ngoài bốn bát, rồi dặn vợ rằng: - Nghe thấy thuốc trên phủ rất đắt, anh mang đi bốn bát lên phủ bán thăm giá, nếu đắt thì anh viết thư về, em sẽ thuê người mang lên. Bành thị nói: - Bao giờ thì anh gửi thư về? - Chậm lắm thì cũng phải năm sáu ngày. - Trạch Sơn bèn gánh thuốc lên huyện. Người em họ hỏi: - Anh bán ở đâu? - Trạch Sơn bảo lên phủ bán thăm giá. - Thế bao giờ anh mới về? - Cũng phải nửa tháng, bán xong rồi về. Người em họ là Tôn Tử Lương, tính tình khinh bạc, chẳng nghề nghiệp, chỉ thích chơi gái. Cha mẹ khuyên bảo nhưng vẫn không nghe lời. Thấy Bành thị xinh đẹp, muốn hái hoa. Hắn thường kiếm cớ đến nhà Bành thị tán chuyện. Tuy Bành thị thích chuyện trò, nhưng lòng dạ vẫn đoan chính, chị nghĩ rằng anh ta là người thân, nên thường tiếp thuốc mời chè, bàn với anh chuyện nhà cửa. Tử Lương ngỡ chị họ có tình ý riêng tư, song còn ngại anh họ chưa dám ra tay. Nay nghe thấy anh họ lên phủ, thật là một dịp may hiếm có. Vì chồng đi xa, đêm chỉ có một mình nên rất sợ, Bành thị liền rủ chị Vương Tam sang ngủ. Chị Vương Tam tính khí kì quặc, lười nhác, chỉ thích ngủ, thường chửi mẹ chồng, cãi cọ với chị dâu, lại chơi thân với Bành thị nên hôm ấy gọi sang ngủ là chị sang ngay. Đêm ấy sau khi lên giường thấy bụng hơi đau, chị nói với Bành thị là đi ngoài, thế rồi Bành thị tự nhiên ngủ thiếp đi. Tôn Tử Lương chờ đến canh hai, tới nhà họ Nghê trèo qua cửa sau đi tới nhà xí thì trượt ngã. Thấy dưới đất có một đống lù lù nhìn kĩ giống như đàn bà, tưởng rằng chị dâu họ chờ mình ở đây. Sờ thấy bó chân, Tử Lương rất mừng, lay không động đậy, sờ lên ngực, thấy áo ướt, lôi mạnh mới biết đã chết, sợ quá hồn xiêu phách lạc, co dúm người bỏ chạy. Vừa tới phố thì thấy một người xách đèn đi tới, thì đó lại là người anh họ Nghê Trạch Sơn. Nghê Trạch Sơn hỏi: - Em đi đâu thế? - Em... em đến đằng kia lấy nợ. - Tử Lương nói. - Cái gì trên người em thế? - Em bị ngã bên nhà xí nên áo bẩn. Nói rồi vội vã bỏ đi. Trạch Sơn nghĩ: "Ta giả vờ đi xa, vốn là để bắt kẻ gian phi, ai ngờ nó chạy thoát, tại sao mình hắn lại đầy máu?". Trạch Sơn vội vã về nhà, thấy cửa khép hờ, gọi vợ, không thấy thưa, cửa phòng lại mở, càng nghi đẫy, chửi ầm lên: - Ghê thật, đêm không đóng cửa, chờ đứa nào? Bành thị tỉnh giấc, thấy chồng, nói: - Sao anh lại về? - Mày hẹn hò đứa nào mà bây giờ chưa đóng cửa? - Em chờ chị Vương Tam, chị ấy đi ngoài. - Chị ấy đến làm gì? - Anh bảo lên phủ, một mình ở nhà em sợ, gọi chị ấy sang ngủ. - Chị ấy đi ngoài lâu rồi mà vẫn chưa về ư? Bành thị gọi đến mấy tiếng, không thấy thưa, xách đèn ra ngoài xem, thấy chị bị giết chết ở góc nhà, sợ quá kêu ầm lên: - Nguy rồi, nguy rồi, đứa nào đã giết chị ấy rồi. Trạch Sơn ra xem, bèn nói: - Đúng là Tôn Tử Lương giết rồi, tôi vừa thấy nó khắp người đầy máu. Bành thị nói: - Nếu anh biết nó giết, đêm nay mà không đi bắt, nó chạy thoát mình gỡ tội sao được. Trạch Sơn thấy nói có lí, nghe giọng nói thì hình như vợ mình không thông dâm với hắn, bèn tới báo cho Bảo Ước người hàng xóm gần đó tới nhà xem, nhờ Bảo Ước cử người đi bắt hung thủ. Khi mọi người sắp vào, Trạch Sơn nói: - Đợi tôi đứng chặn cửa sau, không thì nó chạy thoát mất. Đến nhà họ Tôn, Bảo ước gọi Tử Lương, vợ hắn đáp: - Không có nhà. - Vừa thấy về nhà, sao lại không ra, chúng tôi phá cửa vào đấy. Nào ngờ Tử Lương sợ quá, quả nhiên chạy ra lối cửa sau, vừa mở cửa thì Trạch Sơn tóm được, lôi ra phố, Bảo Ước khóa hắn lại. Sáng hôm sau giải lên quan. Nơi ấy cách huyện không xa, quan lập tức xuống hiện trường khám nghiệm, thấy người bị chết do một nhát dao đâm vào mạng sườn. Quan gọi Bảo Ước tới hỏi, Bảo Ước nói đúng là Trạch Sơn thấy áo Tử Lương đầy máu. Quan hỏi Nghê Trạch Sơn: - Ngươi với hắn là thân thích, tại sao hắn lại đến nhà anh ta giết người? - Nó định đến gian dâm với vợ con, hận vì chị Vương Tam ngăn trở, cho nên giết chị. - Ngươi đã biết hắn gian dâm, thì phải phòng bị chứ, - quan nói, - tại sao lại để gây ra án mạng? - Con giả vờ đi xa, - Trạch Sơn nói, - vốn là để bắt kẻ gian dâm, ai ngờ hắn chạy thoát. - Nó đã chạy thoát, sao lại biết nó gian dâm? Trạch Sơn nói rằng thầy Lạc thường thấy hắn đến nhà, rồi nói với con mình rằng, đã phải lòng rồi, - rồi nói tiếp. - Còn việc hành dâm hay chưa con không biết. Quan gật đầu, lệnh cho Trạch Sơn khâm liệm thi thể, rồi lập tức giải Trạch Sơn về huyện hầu tòa. Quan gọi Tôn Tử Lương hỏi: - Mày là thằng chó má, tại sao giết người, hành dâm? Trước mặt ta ngươi phải khai rõ sự thật. Tử Lương kêu oan, đúng là con đi lấy nợ về rồi trượt ngã. - Tại sao không trình chiếc áo máu lên? - Bẩm quan, con đã giặt rồi. - Tôn Tử Nương nói. Quan đùng đùng nổi giận quát: - Rõ ràng là mày giết, mà mày còn cãi bướng. Rồi ông lệnh cho tay chân đánh một trăm roi. Tử Lương vẫn cứ kêu oan, quan lệnh đem kẹp Tử Lương. Tử Lương không sao chịu được đành phải kêu: - Ngài tha cho con, con xin khai. Quan thét thôi không kẹp nữa, Tử Lương khóc lóc nói: - Chiếc kẹp này thật là khủng khiếp, mồ hôi con vã ra đầm đìa, đầu ngón tay bị dây cuốn chặt, gân cốt như đứt đoạn, đầu nhức, mắt hoa, sống dở chết dở. Việc này do con hiếu sắc nên bị báo ứng, vừa bắt đầu đã bị phạm tội, còn oán trách ai. - Vẫn không khai ư? - Quan quát. - Thưa ngài, con xin khai. Hằng ngày thấy chị dâu đẹp nõn nà, lại khéo trang điểm khiến con say đắm không sao kiềm chế nổi, thường kiếm cớ đến nhà chơi. Chị họ con là người khiêm tốn hòa nhà, tiếp đãi thuốc nước rất lịch sự. Con nghĩ rằng chị ấy cũng có tình ý với con. Thấy anh họ đi xa con khấp khởi mừng thầm, đêm ấy vào trước lúc canh ba con mò tới thông dâm. Vượt qua bức tường phủ rạ bên cạnh nhà xí, đến gần cửa trượt chân ngã. Đứng dậy thấy hình như có một người đàn bà ngủ. Sờ tay vào mới biết đã chết rồi. Hãi quá, con vội vã cắm cổ chạy, gặp anh họ con, anh ấy nghi ngờ bắt con giải lên thành. Những điều con khai hoàn toàn là sự thật, con không hề che giấu. Con cũng không biết ai đã giết chết người trong nhà anh ấy. - Ta cho rằng mày và Bành thị thông dâm, người đàn bà ấy biết được, nên mày đã giết đi để bịt đầu mối, mày còn chối gì nữa. - Trời ơi, thưa ngài, tuy con có ý nghĩ tà dâm, nhưng con chưa hành dâm. Tấm lòng con thề có quỷ thần chứng giám. Chị Vương Tam là một người hèn hạ, con biết cũng chẳng đụng đến chị ấy để mắc tội. - Nếu chưa hành dâm, - quan nói, - ta cho rằng ngươi thấy người đó, tưởng là Bành thị, rồi cưỡng dâm nhưng Bành thị không chịu, ngươi sợ chị kêu lên, cho nên ngươi giết đi. Người không khai ư? - Chao ôi! Thưa ngài, hoàn toàn không phải là con cưỡng dâm mà giết người. Trước đó chị ấy đã bị người ta giết chết rồi. Điều ấy quả là do con gặp cơn đen vận túng, chui vào lưới của nó, con tha thiết mong ngài thương tình. - Đồ chó má, mày là đứa già mồm. Quân bay đâu, nhốt nó vào cũi cho ta. - Nhốt con vào cũi thật là đau đớn, chẳng khác nào chui vào địa ngục Diêm vương. Nếu không khai thì sẽ chết, thôi thì hãy khai rồi sau này tìm cách. Thưa ngài thả con ra, con đã giết chị Vương Tam. Khai xong, kí tên, quan ra lệnh phải trình áo dính máu và hung khí. Tử Lương nói là để ở nhà, rồi quan tống Tử Lương vào nhà giam, bắt sai nha đi lấy dao và áo. Ai ngờ mẹ Tử Lương thấy con đã cung khai, sợ rằng áo dính máu thì sẽ không còn đường sống, nên cả nhà đã bỏ trốn. Sai nha tới chẳng thấy một ai. Trở về bẩm quan. Quan lại lôi Tử Lương ra đánh một ngàn roi. Thương thay Tử Lương không có ai thân thích đút lót cho bọn coi ngục, nên đã bị chúng đánh đập tàn nhẫn. Những vết thương lại đau, song cũng chẳng biết làm sao được. Sau đó năm ngày lại đánh thêm hai trăm roi nữa. Đến nỗi Tử Lương không sau đứng ngồi được, chỉ còn thoi thóp thở. Lần thứ ba bức khai, phải dùng cánh cửa khiêng lên công đường. Tử Lương van nài: - Thưa ngài, con không chịu nổi đòn nữa, cha mẹ con không nộp áo máu, con mong ngài thương con, giải con về nhà tìm. Cha mẹ thấy con khổ, ắt phải đưa chiếc áo ấy ra. - Đồ chó má, - quan nói, - mày định về nhà tìm cách chạy trốn ư? - Thưa ngài, con sắp chết rồi, một mình con về nhà cũng khó mà chạy được, - Tử Lương nói, - huống hồ có sai nha áp giải thì con có chạy đằng trời. Quan lập tức lệnh cho sai nha khiêng Tử Lương về nhà. Thấy Tử Lương, cha mẹ, vợ và anh chị nhìn nhau khóc. Trước tình cảnh ấy Tử Lương khóc rống lên: - Thấy cha mẹ mà con đứt từng khúc ruột. Thấy vợ và anh chị lòng con như vò xé. Đều chỉ vì nhà anh Nghê Trạch Sơn xảy ra án mạng, con không tham dâm mà chui vào thòng lọng. Không biết kẻ nào lòng lang dạ sói, giết chết người, khiến áo con dây máu. Anh Nghê Trạch Sơn đã nghi cho con, bắt con giải lên huyện. Con đã chịu biết bao cực hình, buộc con phải cung khai. Vì không có áo và dao nên con chịu hàng ngàn roi, đánh đến nỗi dù con nát bét, rách da toạc thịt, máu chảy đầm đìa. Quan tống con vào ngục, con không có người thân đút lót cho người coi ngục, nên họ vứt vào nhà xí thối không chịu nổi, cứt đái bê bết đầy người, họ còn khạc nhổ vào người, bắt chấy rận bỏ lên đầu con. Đêm đến rệp lổm ngổm kéo đàn kéo lũ, mặc sức cắn no trên những vết thương ở chân và tay. Những con rận bụng no kềnh bâu vào những vết lở loét vừa ngứa vừa đau đớn nhức nhối. Từ chập tối cho đến sáng, hai mắt cứ mở chong chong. Ban ngày thì bị giày vò chẳng được một phút yên thân. Vết thương vừa đóng vảy thì quan lại gọi lên truy hỏi, tuy là hai trăm gậy còn đau đớn hơn hai ngàn gậy. Khiến con đứng không được mà ngồi cũng không xong. Không có tiền đút lót, không ai thăm hỏi thì con sống được bao lâu nữa! Bức cung lần thứ ba, con cầu xin quan lớn gia ân, ngài mới sai người áp giải con về nhà. Ôi! Cha mẹ ơi! Nếu không tin thì cha mẹ hãy nhìn kĩ hai chân con máu mủ dính bết vào vẫn chưa khô. Ôi trời ơi! Cha mẹ ơi! Lẽ nào con chịu khổ mà cha mẹ không thương con, vì sao giấu dao và áo đi không trình lên quan. - Quan nói rằng có chiếc áo máu mới kết án, - người mẹ nói, - thì con sống sao nổi, ai ngờ con tôi khổ tới nông nỗi này. - Trời ơi! Cha mẹ ơi! Có áo máu thì nhất định con phải chém đầu, không có áo máu con bị truy bức thì càng khổ hơn. Bị chém đầu thì chỉ một nhát dao là kết liễu, còn bị truy bức thì cứ cách mấy ngày lại phải làm tình làm tội. Thôi thì chết sớm cho yên phận. - Có áo máu mà không có dao thì lấy gì mà trình quan? Người mẹ nói. - Không có dao giết người, con nghĩ dao giết lợn hay dao nào cũng phải nộp. - Con ơi! Đừng khóc nữa, mẹ biết rồi và sẽ làm ngay. - Ôi cha mẹ ơi! Muốn biết con, mẹ hãy nhìn vào đôi mắt con. Cha mẹ hãy tha thứ cho, khi cha mẹ về già con không thể tiễn đưa cha mẹ về nơi chín suối. Ôi, em yêu của anh ơi! Em muốn nhìn anh thì hãy nhìn đi, từ nay về sau uyên ương đôi ngả, xẻ nghé tan đàn. Ôi, anh chị ơi! Nếu đao phủ tới pháp trường xử trảm, em mong anh chị hãy nhặt lấy đầu em đừng để chó tha. Em nghĩ rằng linh hồn hung dữ của em khó mà vào nhà được hằng năm vào dịp tết, anh chị hóa ngay ngoài cổng cho em ít giấy tiền. Lời dài ngày ngắn nói sao hết tấm lòng li biệt. Nếu muốn gặp em chỉ trong giấc mộng. Khóc xong, vợ anh lấy ra chiếc áo máu, cha anh tìm dao, đến chiều đi cùng Tử Lương tới giao cho quan huyện, đút lót cho bọn cai ngục rồi mới về nhà. Ngũ thị vợ Tử Lương cũng là con nhà danh giá, tính tình hiền thục. Thấy chồng bị oan, khóc lóc suốt ngày, cầu thần khấn Phật, xem bói rút thẻ, đều thấy nói rằng chồng mình rồi sẽ tai qua nạn khỏi. Ngũ thị lên huyện nói điều ấy với chồng. Tử Nương nghĩ: "Anh gặp oan ức vốn là do ý nghĩ tà dâm mà ra, chứ đã hành dâm đâu mà mắc nạn". Rồi lại nghĩ: "Tội tày trời mình biết hối hận thì cũng sẽ tai qua nạn khỏi". Từ đó trở đi anh rất hối hận, sống chết cứ phó mặc cho tạo hóa. Rồi anh thề với trời xanh rằng: từ nay về sau bỏ hẳn tà dâm, tu dưỡng phẩm hạnh, nếu được minh oan ra khỏi tù, nguyện tự khuyên nhủ mình để chuộc lại lỗi lầm.