úc này họ không thể hành quân khẩn trương như trước nữa mà lê từng bước trong bão tuyết như đoàn người mất hồn. Còn Ivanôpxki thì hầu như chỉ chú ý đến việc làm sao để khỏi lạc đường, chốc chốc anh dừng lại để xem địa bàn và chờ cáng Khakimôp. Craxnacutxki và Pivôvarốp đã kiệt sức. Ngay cả Ivanôpxki cũng mệt đến đứt hơi, anh đi không vững nữa, đầu óc quay cuồng trong gió tuyết, khẩu súng trên vai trĩu xuống, chân mỗi lúc một đau dữ dội. Nhưng cũng như trước, anh vẫn dẫn đầu, còn Xutnhich đi ngay sau anh, khiến một người phải ngạc nhiên. Xutnhich chất lên người đủ mọi thứ: ngoài những chai cháy còn ba quả mìn nặng hàng cân của Khakimôp, khẩu súng trường không ai chịu cho anh vứt đi và chiếc ba lô đựng các thứ khác.
Trên đường đi, trong đêm bỗng hiện ra những đụn cao tuyết phủ. Từ xa, Ivanôpxki đã nhìn thấy, anh liền rẽ về phía ấy và sau ít phút, vai anh đã chạm nhẹ vào lớp tuyết bên ngoài, mùi cỏ khô được nắng bốc ra thơm thơm. Anh dừng lại rồi lăn nhẹ xuống chân đụn cỏ. Mấy giây nằm im, anh nheo nheo đôi mắt và cảm thấy dường như tất cả đều quay cuồng trong một giấc mơ. Sợ cơn buồn ngủ ập đến, anh vội bật dậy. Không một ai nhận thấy giây phút yếu đuối ấy của anh. Lúc đó, Xutnhich vừa trượt đến bên đụn cỏ, rồi chiếc cáng Khakimôp cũng hiện ra, Lucasôp là người cuối cùng mệt mỏi trườn đến. Tất cả lặng im lăn xuống chân đụn cỏ.
- Còn xa không? - Có ai đó hỏi khó nhọc.
- Không xa, không xa. - Làm ra vẻ tươi tỉnh Ivanôpxki nói - Nhưng phải gấp lên. Ở đằng kia là đường nhựa, ta phải vượt đường trước lúc trời sáng. Ban ngày sẽ không đi đâu được.
- Rõ! - Lucasôp đáp - Vậy thì phải đi ngay thôi!
- Đúng. Phải đi ngay. - Ivanôpxki nhấn mạnh nhưng anh không lấy đâu ra ngay sức lực để rời khỏi đụn cỏ ấm, mềm.
- Nào! Đứng dậy. Hai, ba! - Lucasôp ra lệnh. Không phải đến lúc này Ivanôpxki mới thầm nhận thấy người trung sĩ này hoàn toàn tin rằng mình có thể trở thành người chỉ huy phân đội. Trên đường, thỉnh thoảng anh ta lại quát mắng những ai tụt lại, luôn miệng giục họ đi nhanh... Mải xác định hướng đi, quan sát phía trước, cho đến lúc này Ivanôpxki cũng không nghĩ thế là tốt hay không tốt. Tuy vậy, trung sĩ làm anh rất hài lòng anh cho rằng trung sĩ làm như vậy là tốt. Với một người đôn đốc cuối hàng quân nghiêm khắc như thế, chắc chắn sẽ không một ai tụt lại.
- Đứng dậy! Đứng dậy! - Với giọng cương quyết quen thuộc, Lưcasôp nghiêm khắc giục mọi người. Anh đã tề chỉnh, sẵn sàng trượt đi ngay. Craxnacutxki bật dậy vẻ dứt khoát, buộc dây đeo cáng vào vai. Chỉ còn một mình Pivôvarốp vẫn ngồi, tựa sườn vào đụn cỏ và không hề động đậy.
- Đồng chí làm sao? Chờ một lời mời đặc biệt à? Đồng chí Pivôvarốp!
Pivôvarôp nhúc nhích một cách yếu ớt và vẫn không đứng dậy.
- Đồng chí làm sao thế? - Ivanôpxki hỏi.
- Tôi chẳng làm sao cả nhưng không thể đứng dậy được - Pivôvarốp thành thật trả lời.
- Thế là thế nào? Tại sao lại không thể?...
- Tôi không thể... Hãy để tôi ở lại.
- À... ra thế! - Ivanôpxki ngạc nhiên. - Làm sao, cuộc đời không đùa đấy chứ?
- Ngu xuẩn, chứ đùa gì. - Lucasôp kết tội và quát: - Đứng dậy!
Rõ ràng, anh chiến sĩ gầy gò, yếu ớt này không lường trước được con đường và thật ra cũng đã cố gắng hết sức mình rồi. Liệu có thể đòi hỏi được nữa hay không, nhưng để anh ta ở lại đụn cỏ khô này thì chẳng tiện chút nào.
- Đứng lên! Nào! - Ivanôpxki nghiêm khắc ra lệnh - Trung sĩ Lucasôp, đồng chí hãy đỡ Pivôvarốp đứng dậy!
Trung úy không làm thế nào khác được, ngoài việc dùng quyền lực chỉ huy của mình - chỉ có quyền lực mới có thể có tác dụng. Trung úy hiểu như vậy là nhẫn tâm, không phải tình đồng chí và cũng biết nên đối xử tốt với những chiến sĩ luôn chấp hành mệnh lệnh. Nhưng trên đoạn đường này, Ivanôpxki đã gác cái tình cảm ấy lại và chỉ còn biết dựa vào cái quyền lực cứng rắn của một người chỉ huy.
Lucasôp tiến lại phía người chiến sĩ và giằng cây gậy trượt của anh ta.
- Có nghe thấy không? Đứng dậy!
Pivôvarốp uể oải, nhúc nhắc sau đó mới bắt đầu đứng dậy; dường như anh đang nghĩ ngợi điều gì và khó khăn lắm mới xua đuổi được nỗi mệt nhọc của mình. Bỗng Lucasôp hét lên:
- Hãy chấm dứt cái trò ngu ngốc ấy đi! Đứng dậy!
Nắm chặt lấy cổ áo, Lucasôp toan dựng người chiến sĩ đứng lên, nhưng Pivôvarốp lại ngửa người ra phía sau, chân tuột khỏi đôi thành trượt. Lucasôp còn giật giật mấy cái nữa làm Pivôvarốp sợ hãi co dúm lại trên nền tuyết.
Thấy Lucasôp làm vậy là quá đáng và không kìm được nỗi bực dọc đang bùng lên, Ivanôpxki quát:
- Thôi ngay! Lucasôp.
- Sao lại thôi! Nuông chiều quá đấy!
- Im đi! Đồng chí ấy không giả vờ đâu. Pivôvarốp, nào... uống đi.
Ivanôpxki tháo bi đông nước ở thắt lưng ra. Suốt chặng đường đến đây, anh không dám đụng đến, cố để dành cho sau này: cho ngày mai và chắc là ngày mai sẽ phải trượt nhiều hơn; cho những người bị thương; cho cả lúc trở về, và chắc lúc trở về sức khoẻ sẽ còn tồi hơn. Nhưng cho đến lúc này, các anh chưa bị bọn Đức truy tìm, thậm chí chưa bị bọn chúng phát hiện, đêm tối và bão tuyết đã xóa đi tất cả những dấu vết của các anh. Có thể ngày mai họ sẽ bình tâm nhớ lại cái đêm kiệt sức này. Nhưng hình như ngày mai, ở đấy sẽ không như hôm nay, họ đã không đến kịp và như thế thì ngày mai sẽ không có gì xảy ra cả.
Pivôvarôp nhấp mấy ngụm rồi lại ngồi im, hình như anh vẫn đang suy nghĩ điều gì đấy, rồi anh loạng choạng đứng lên.
- Thế, thế chứ! Đưa tôi mang súng cho. Đưa đây, đưa đây! Đồng chí Lucasốp, mang hộ cậu ta chiếc ba lô, hãy cầm lấy tay đồng chí trung sĩ, cậu ta có ba lô to đấy. Làm gì chuyện vặt ấy. Khi trời sáng ta phải ẩn trong rừng vân sam, tiếp tục quan sát kỹ và đến đêm thì tổ chức trận đánh. Phải mang theo Khakimôp. Đồng chí ấy vẫn còn thở đấy chứ?
- Vẫn thở, thưa đồng chí trung úy! - Craxnacutxki đứng bên cạnh dây cáng nói. - Có thể để đồng chí ấy ở lại đây được không, đồng chí trung úy? Giấu trong đụn cỏ...
- Không được! Ivanôpxki nghiêm khắc nói. Không để lại được. Nếu bỗng dưng bọn Đức xuất hiện và tìm thấy thì sao? Có phải lúc bấy giờ chúng ta thì sống, còn đồng chí ấy bị giết? Thiếu tướng đã nói những gì? Các đồng chí nhớ chứ: phải cứu lấy nhau, không ai được bỏ đồng chí của mình lại.
- Cũng có thể như thế. - Craxnacutxki thở dài. -Vâng, chỉ mong sao đừng phí công, vô ích thôi.
Đúng. Ivanôpxki nghĩ, cũng có thể là vô ích. Sắp tới càng phải khẩn trương hơn nữa, Khakimôp lại bất tỉnh từ lâu rồi. Đường đi lại xóc, lúc lắc, lạnh... đến chết cóng mất. Còn những người cáng nữa, có thể họ sẽ kiệt sức, không còn khoẻ như trước... Lúc ấy lại càng tồi tệ hơn. Chưa dứt khoát được, Ivanôpxki băn khoăn nghĩ tiếp, rõ ràng hoàn cảnh chiến trường đã dần dần biến Khakimôp - một chiến sĩ, một đồng chí tốt thành kẻ hành hạ đồng đội, mặc dầu đó là điều không cố ý.
Dù sao, đây cũng là đồng chí của họ, cũng như Seluđiac, Cuđravet, Khakimôp không may bị giết? Nhưng Khakimôp khác Seluđiac, Cuđravet ở chỗ: Seluđiac, Cuđravet bị giết, hai anh đã để lại trong lòng họ nỗi niềm thương xót và lòng biết ơn, còn Khakimôp thì gây cho họ một tình cảm gì đó hoàn toàn khác hẳn, trong khi ai cũng biết rằng Khakimôp đang ngoan cường chống lại cái chết. Với kinh nghiệm xương máu của bản thân, Ivanôpxki biết trong phân đội có người bị thương sẽ là một tai họa như thế nào cho cả phân đội. Lúc này chắc chắn họ đã chậm, không thế vượt đường khi trời còn chạng vạng và mắc kẹt trên đống tuyết trống trơ, dễ bị bọn Đức phát hiện. Nhưng Ivanôpxki không hề bị viễn cảnh ảm đạm dằn vặt. Anh không thể để mình có ý nghĩ bỏ thương binh lại dọc đường. Nghĩa vụ của người chỉ huy cũng như lương tâm con người buộc anh phải hành động như thế, buộc anh phải ý thức được rằng: khi vẫn còn sống thì số phận của người chiến sĩ bất hạnh này không thể nào tách khỏi số phận chung của họ được. Họ phải làm hết sức mình để cứu sống thương binh và cũng là để cho chính bản thân họ. Đó là quy luật đã dành cho các chiến sĩ trinh sát như Vôlốc trước kia, và bây giờ quy luật ấy đang xảy ra trong phân đội Ivanôpxki.
Cũng như tất cả mọi người, chỉ huy của họ hầu như đã kiệt sức trong cái đêm quỷ tha ma bắt này. Cố nén cái đau âm ỉ từ bên chân bị thương. Ivanôpxki lê từng bước một. Tuy thế, khi giấu được vết thương của mình, trong mắt các chiến sĩ, anh vẫn là người khoẻ mạnh như những người khác, và vẫn giữ được uy tín anh buộc phải làm những nhiệm vụ khác nữa. Tình đồng đội đòi hỏi người ta phải thành tâm chia xẻ với đồng chí mình tất cả những trở lực.
Họ men theo bìa rừng thông và vượt qua bãi bồi. Chỗ này, Ivanôpxki cho rằng không nguy hiểm lắm. Trên bản đồ, đây chỉ là đồng cỏ hoặc là đầm lầy và cũng có thể là vùng cây lúp xúp. Xung quanh đây không có một xóm nhỏ nào, vì thế, ít có khả năng trạm trán với bọn Đức. Họ đã vượt qua hai nhánh đường tuyết phủ an toàn. Giờ đây chỉ còn lại con đường nhựa rộng, lúc nào cũng có người hoặc xe pháo qua lại. Nhưng phải tới năm kilômét nữa mới đến con đường ấy. Trong đêm tối mờ, chuệnh choạng vì mệt Ivanôpxki dừng lại chờ Craxnacutxki.
- Thế nào?
- Sắp đứt hơi rồi. Cho tôi ngụm nước, được chứ?
Trung úy đưa bi đông cho Craxnacutxki.
Craxnacutxki tu liền mấy ngụm.
- Đỡ mệt không?
- Có đỡ ạ. Sắp đến chưa, đồng chí trung úy?
- Sắp rồi, sắp rồi. Nào, tôi giúp một tay, cả hai cùng kéo.
- Cả hai kéo thế nào được! Thế chỉ thêm vất vả. Tôi kéo quen rồi... Hình như bão tuyết đã dịu đi.
Nhìn trời, Ivanôpxki ngạc nhiên nhận thấy cơn bão quả nhiên đã dịu hẳn. Bầu trời ảm đạm cao hơn, không liền với mặt đất như trước nữa. Trong đêm mờ mờ, cánh đồng bằng lặng trải dài, trắng xóa. Phía trước lại xuất hiện những lùm cây lúp xúp xen lẫn những đám vân sam non, thưa thớt. Có lẽ trời sắp sáng. Ivanôpxki thò bàn tay lạnh cóng, tê dại vào túi lấy đồng hồ ra xem. Đã bảy giờ kém mười lăm!
- Ôi! Sắp hết đêm rồi!
Nỗi lo thời gian đi quá nhanh làm Ivanôpxki như có thêm sức lực, đôi thanh trượt dưới chân anh lại lướt nhanh trên tuyết. Các anh trượt dọc theo những lùm cây thấp, mờ mờ. Nỗi bực vì cơn bão tuyết lặng đi không đúng lúc lại bùng lên. Không có bão tuyết sẽ rất khó vượt đường, có thể còn khá hơn cả trường hợp nếu như họ đến chậm. Chắc là họ không còn đủ thì giờ ban đêm để vượt đường, mà lúc này thời gian lại quyết định tất cả. Trong lời dặn dò ngắn ngủi trước lúc lên đường thiếu tướng đã khuyên họ phải tận dụng triệt để đêm tối. Chỉ có đêm tối mới có thể giúp họ thành công, còn ban ngày ban mặt thì bọn Đức sẽ dễ dàng phát hiện ra họ, tất nhiên, lúc ấy chúng sẽ tìm mọi cách tiêu diệt họ, không để sót một người nào, còn đêm thì họ còn có thể vượt đường và đi tiếp. Đúng là như thế. Trung úy dễ dàng ý thức được điều ấy. Nhưng dù sao, anh cũng hiểu rằng sự chăm lo và lời khuyên bảo của ông là dành cho anh, anh cảm thấy tình cảm đó hoàn toàn không phải chỉ là tình cảm của một vị tướng mà còn là tình cảm của một người cha đối với những đứa con, cũng như đối với riêng trung úy. Rõ ràng, mọi chiến sĩ trong phân đội ai nấy đều hiểu rằng: cấp trên đặt hy vọng vào họ tin tưởng họ sẽ hoàn thành nhiệm vụ. Đêm nay họ là người chủ duy nhất vận mệnh họ. Vì rằng trong giờ phút khó khăn, nguy hiểm không ai có mặt ở đây để giúp họ, chẳng có vị tướng nào, mà cũng không hề có quyền lực của chúa. Nhưng trên suốt chặng đường trong đêm bão tuyết, trung úy đã mang ngọn lửa không bao giờ tắt của vị tướng ấy trong tim và đầy lòng biết ơn sự chăm sóc của ông đối với một người lính, một người chỉ huy như anh. Ngọn lửa ấy đã soi sáng đã hấp dẫn đường anh đi và đốt lên trong anh niềm hy vọng lập được chiến công.
Ba hôm trước, sau khi trinh sát về, Ivanôpxki có mặt tại Bộ tham mưu, anh rất sợ phải gặp thiếu tướng - một tham mưu trưởng hay bắt bẻ, nghiêm thắc và đầy quyền lực này. Chẳng cứ anh mà nhiều người ở Bộ tham mưu khi có việc phải đi ngang qua cửa phòng làm việc của ông cũng rất ngại ngần. Ông nghiêm khắc với những người giúp việc, có lẽ không trừ một ai, ngoài sĩ quan trực tiếp giúp việc ông. Có trời mới biết được vì sao, bất cú lúc nào ông cũng có thể bắt bẻ: ông không chịu được những kẻ lười nhác, những ai ăn mặc không đúng quy định và ngụy trang cẩu thả, những ai không nhanh chóng thi hành hoặc truyền đạt mệnh lệnh của thủ trưởng. Có lần, Ivanôpxki tình cờ chứng kiến cảnh ông quát tháo một đại tá không chuẩn bị đầy đủ những tài liệu về khu vực của cánh quân phía trái và sau đó đến lượt mình, đại tá lại quát tháo người đại đội trưởng đại đội trinh sát vì hai tổ trinh sát của đại đội ấy đáng lý phải trở về rồi nhưng vẫn biệt tăm.
Ở đây, Ivanôpxki là người tình cờ và cũng là người lạ. Trong thời gian phục vụ quân đội, chưa lần nào anh có mặt tại một ban chỉ huy cao hơn cấp chỉ huy sư đoàn. Lúc này đây, anh chăm chú theo dõi quan sát cuộc sống yên tĩnh tại một cơ quan hậu phương. Tuy vậy cũng có hai lần cả căn cứ náo động lên, máy bay “gioong ke” của bọn Đức ném bom xuống căn cứ, nhưng chỉ làm hỏng một ngôi nhà chứa củi trống rỗng và giết chết một con ngựa đã thắng yên cương đang đứng ở ngoài đường, còn người thì không ai việc gì. Nói chung, căn cứ hầu như lúc nào cũng yên tĩnh, bình thản, trừ những khi thủ trưởng cấp trên xuống kiểm tra các bộ phận. Lúc ấy, tất cả các đại tá, đại úy và các trợ lý cần cù đều lo lắng, sợ sệt và cứ cuống cả lên. Nhưng sau khi phê bình, khiển trách những ai còn sơ suất, chưa làm tròn chức trách, thủ trưởng đi khỏi thì căn cứ lại trở lại yên tĩnh, bình thản như mọi khi.
Trung úy Ivanôpxki cùng với hai chiến sĩ thoát chết trong đợt trinh sát từ mặt trận về, đã đến căn cứ. Sau khi đại úy Vôlốc hy sinh thì mọi nhiệm vụ của đội trinh sát đều đổ lên đầu Ivanôpxki, và anh có trách nhiệm phải báo cáo lại những điều đã quan sát được trong suốt hai tuần lễ ở hậu phương bọn Đức. Nhưng vì bận bịu, các sĩ quan tham mưu không chú ý nhiều đến anh cũng như công việc của anh. Nỗi đau xót về sự tổn thất quá nhiều, về cái chết của đại úy Vôlốc, về mọi cố gắng hết sức mình của các chiến sĩ trong hậu phương bọn Đức cứ hiện lên trong óc làm anh chẳng còn bụng dạ nào chú ý đến giấy triệu tập của ban chỉ huy đã bẩn nát trong tay. Anh bước vào ngôi nhà gỗ của bộ phận trinh sát, đi về phía đồng chí đại tá trẻ có bộ tóc vàng nhạt và báo cáo công việc của anh. Nhưng đại tá trẻ ấy nhìn vẻ lơ đễnh và dường như đang nghĩ đến công việc khác. Lúc sau, đại tá bất nhã cắt ngang câu chuyện của trung úy và ra lệnh cho anh phải trình bày tất cả ra giấy. Đồng thời, đại tá còn hỏi trung úy đã đến Đônxêvô chưa, ở đấy có Ban thanh tra quân đội chuyên làm công việc kiểm tra những người từ các vùng hậu phương bọn Đức ra.
Ivanôpxki hết sức bất bình. Anh nói với người đại tá có bộ tóc vàng nhạt ấy rằng, anh chưa đến Đônxêvô, và kho dự trữ của Đức có thể được chuyển đi nơi khác, lúc ấy thì mọi cố gắng, nỗ lực của các chiến sĩ cũng như mọi hy sinh của tổ trinh sát - trong đó có cái chết của đại úy trinh sát tài ba Vôlốc - sẽ trở thành vô nghĩa.
- Vô nghĩa là thế nào? - Có lẽ đây là lần đầu tiên đại tá ngạc nhiên, ông ta nhấc chiếc bút chì lên khỏi tờ giấy đầy những nét kẻ phức tạp, cẩn thận và rất nhiều cột mục.
- Rất dễ hiểu, - Trung úy trả lời - Các chiến sĩ hy sinh một cách vô lý, không mang lại một lợi ích nào.
- Thế đấy! - Đại tá bỗng dưng đứng dậy sửa lại áo varơi đang mặc và ưỡn bộ ngực nở nang. Đồng chí hãy nói cho tôi biết đồng chí từ sư đoàn nào đến đây?
Ivanôpxki nói phiên hiệu sư đoàn và trung đoàn. Đại tá nhăn mặt lại, vẻ cau có.
- Sư đoàn ấy thuộc tập đoàn quân nào nhỉ. Thậm chí cũng không có trong phương diện quân của chúng ta. Vậy thì không được. Đồng chí phải viết báo cáo.
Rút cục vẫn phải viết báo cáo. Ivanôpxki viết hai ngày mới xong. Vì thế anh không được gặp vị tướng hay bắt bẻ theo lệ thường đến kiểm tra mọi công việc sau một thời gian ngắn ông đi công tác.
Ivanôpxki ở tạm tại phòng hành chính của Bộ tham mưu. Tối hôm trước Ivanôpxki cùng với trợ lý hành chính uống hết một bi đông sâm banh. Trợ lý nhường cho anh chiếc giường của mình trong ngôi nhà trống trải dột nát. Trung úy tặng luôn người trợ lý mến khách chiếc địa bàn chiến lợi phẩm cùng với chiếc bi đông. Hai ngày ở đây, trung úy viết xong bản báo cáo dày bằng hai quyển vở học trò. Chắc trung úy sẽ viết nhanh hơn nếu ngày hôm trước anh không bận tới thăm những người trong bộ phận đặc nhiệm của Bộ tham mưu này. Nhưng rồi đâu cũng vào đấy, anh đã viết xong báo cáo.
Khi Ivanôpxki mang báo cáo đến, đại tá như đang có điều gì không vui. Bằng một động tác chính xác, quen thuộc, không cần nhìn, đại tá ném tập báo cáo lên chiếc bàn bên cạnh có viên thiếu tá đang vùi đầu vào giấy tờ.
- Côvalép, đọc ngay đi. Tôi đang bận.
Nhưng chẳng hiểu sao, Côvalép không đọc ngay, còn trung úy không biết là mình phải ở lại chờ lệnh hay được phép ra về. Anh đưa tay lên vành mũ ca lô chào, chờ được phép quay gót thì ngay lúc ấy cửa mở và một người chẳng biết từ đâu bỗng dưng xuất hiện. Đó là người anh rất sợ phải gặp ở đây. Tất cả các sĩ quan đều bật dậy, còn Ivanôpxki chỉ kịp quay người lại và lặng lẽ đưa tay lên vành mũ calô. Có lẽ cái vẻ luộm thuộm lạ lùng của Ivanôpxki với chiếc áo bông của đồng chí trợ lý cho, chiếc mũ calô bằng nỉ dính đầy dầu mỡ, trong khi tất cả sĩ quan tham mưu ở đây đều đội mũ lông cừu đắt tiền, đẹp, đã khiến cho thiếu tướng đặc biệt chú ý. Tất cả cảm thấy không bình thường trong cái nhìn sắc lạnh của vị tướng.
- Ai đây? - Quay về phía đại tá, thiếu tướng hỏi với một giọng trầm trầm pha chút không vui.
- Báo cáo: tôi, trung úy Ivanôpxki, chỉ huy trung đội... thuộc trung đoàn... sư đoàn, - với vẻ linh lợi, can đảm, trung úy báo cáo ngay với thiếu tướng.
- Sư đoàn nào? Sư đoàn nào? - Thiếu tướng hỏi.
Vẻ dứt khoát, Ivanôpxki nhắc lại tên và phiên hiệu của sư đoàn.
- Tôi không biết sư đoàn này. Đồng chí làm gì ở đây?
- Đồng chí ấy mới từ vùng hậu địch ra. - Đại tá nói. Ông ta đứng trước thiếu tướng với tất cả vẻ oai vệ của mình và vẫn tỏ ra kính cẩn. Ivanôpxki đứng nghiêm như tượng. Lần đầu tiên trong đời anh gặp và nói chuyện với một thủ trưởng có quân hàm cao như thế.
- Người vùng tạm chiếm à? Tại sao lại ở đây? Tại sao không ở Đônxêvô?
Cái tên Đônxêvô đáng ghét lại làm cho trung úy khó chịu. Nhưng lúc này tình cảm ấy lại giúp anh không lúng túng nữa.
- Thưa đồng chí thiếu tướng, tôi đến đây để báo cáo về căn cứ hậu cần của bọn Đức.
- Một tin mới! - Thiếu tướng nói. Ông đứng tại chỗ, nghiêng người về phía trung úy. Thiếu tướng nhìn như xoáy vào Ivanôpxki: Căn cứ à? Ở đâu? Vì sao đồng chí lại biết? Đồng chí đại tá đã nghiên cứu chưa?...
- Tôi đã nghiên cứu, thưa đồng chí thiếu tướng. - Với giọng hoàn toàn tin tưởng còn hơn cả giọng trò chuyện lúc nãy, đại tá vui vẻ trả lời. Song trước lời nói không đúng với thực tế của đại tá, Ivanôpxki can đảm hẳn lên, và anh thấy phải nói cho rõ vấn đề.
- Thưa đồng chí thiếu tướng, đại tá không muốn nghiên cứu. - Ivanôpxki buột miệng nói.
Thiếu tướng nhìn trung úy với cái nhìn dò hỏi, sắc lạnh và sau đó lại đưa mắt sang phía đại tá. Ivanôpxki thấy là phải nói một điều gì đấy có tính chất quyết định, anh nói thêm: Đó là một căn cứ pháo binh cách đây khoảng sáu mươi kilômét. Căn cứ còn có một kho đạn dự trữ. Việc bảo vệ rất sơ sài, xung quanh chỉ có một lớp rào dây thép gai. Có thể tiêu diệt được.
- Ra thế! Đồng chí đã trinh sát căn cứ ấy rồi chứ? - Thiếu tướng hỏi và quay cả người trong chiếc áo lông cộc lại phía trung uý. Trên ngực áo thiếu tướng lấp lánh tấm huân chương. Giọng ông như vỡ ra. Trung úy rất sung sướng khi nhận ra điều ấy, anh quyết định trình bày tất cả. - Có thể làm cho căn cứ nổ tung. Cũng có thể đốt căn cứ làm bọn Đức tiến vào Matxcơva sẽ không có đạn dược.
Ivanôpxki chợt lấy làm tiếc về sự bộp chộp của mình. Có lẽ sự quan tâm của thiếu tướng làm anh nguôi nguôi. Thiếu tướng lẩm bẩm điều gì đấy, chiếc áo lông của ông chạm xuống mặt ghế dài cạnh bàn. Những người khác đứng yên tại chỗ.
- Thế nào? Tự nhiên nổ tung được à? Bọn Đức sẽ thiếu đạn dược? Có thể như thế sao?
- Không hoàn toàn như thế, thưa đồng chí thiếu tướng - Ivanôpxki toan sửa lại sự sơ suất của mình. - Chúng tôi đã trinh sát, nhưng...
- Đã trinh sát rồi? Kết quả chứ? Thế nào?...
- Hai đồng chí hi sinh, trong đó có đại uý Vôlôc.
- Thế đấy, đồng chí trung úy... Đồng chí thấy thế nào? Phải suy nghĩ cẩn thận, phải chuẩn bị chu đáo chứ. Nhưng anh chàng cừ thật, - quay về phía đại tá, thiếu tướng nói. - Nếu thế thì hãy cho anh ta một phân đội. Độ mười người thôi. Hãy nghiên cứu đi. Làm gấp lên.
- Thưa đồng chí thiếu tướng, anh ta chưa được kiểm tra. - Đại tá khẽ khàng nói. Thiếu tướng khó chịu chau mày.
- Làm gì chuyện vặt ấy! Đồng chí ấy đã được kiểm tra rồi. Bọn Đức đã kiểm tra và công việc sắp tới sẽ là lần kiểm tra thứ hai. Tôi sẽ nói với Cliudin. Quay về phía trung úy, thiếu tướng cao giọng nói tiếp: Đồng chí trung úy hãy tổ chức một phân đội công tác. Ngày kia phải chuẩn bị xong. Rõ chưa?
- Rồi! Với vẻ trịnh trọng, Ivanôpxki đáp lại, anh đưa tay lên mũ chào, rồi đẩy cửa bước ra. Hôm sau, anh càng xúi quẩy hơn. Buổi sáng anh đến gặp đại tá, đại tá cử anh đi gặp một thiếu tá nào đây có tên là Côlômít. Anh phải chờ thiếu tá này cho đến tận trưa. Sau khi đã chờ quá lâu, anh đánh bạo chuyển cho thiếu tá bức lệnh của đại tá. Câu đầu tiên anh nhận được của thiếu tá:
- Khổ quá! Tôi lấy đâu ra người bây giờ? Ở chỗ tôi không còn ai cả, chỉ còn lại một đồng chí đánh xe ngựa.
Cảm thấy một lần nữa tất cả lại tiêu tan, Ivanôpxki không giải thích cũng chẳng thèm van nài gì thêm, anh quyết định đi ngay về phía ngôi nhà cao cao có những ô cửa sổ che rèm xinh xắn. Tất nhiên, không ai cho anh vào. Anh nổi khùng, cãi nhau với mấy đồng chí cảnh vệ ở ngay vọng gác đầu nhà. Cũng chẳng được, anh đã thấy nản thì vừa lúc ấy, cửa ra vào của ngôi nhà bỗng nhiên mở toang và thiếu tướng xuất hiện ở ngưỡng cửa. Ông không nhận ra ngay người trung úy hôm qua. Ivanôpxki phải nói tên mình và với giọng sợ sệt, anh báo cáo cho ông biết việc tổ chức nhóm công tác không đạt kết quả. Thiếu tướng bực, giận tròn xoe đôi mắt, tưởng như chính Ivanôpxki là người gây nên điều ấy.
- Tại sao không tổ chức được?
- Thưa đồng chí thiếu tướng, không có người. Đại tá cử...
- Gọi cho tôi đồng chí Đimencốp! - Thiếu tướng lệnh cho người nào đó đứng sau ông. Đồng chí này nhanh nhẹn biến ngay vào phía trong. Chẳng nói, chẳng rằng, thiếu tướng cũng theo vào. Ivanôpxki đứng một mình với đồng chí canh VG ơ đau hoi nha.. Đồng chí cảnh vệ lặng lẽ nhìn anh từ đầu đến chân ra ý: Đã bảo mà, đáng đòi chưa! Anh ngoan ngoãn đứng chờ hồi lâu, hai mươi phút trôi qua, cho đến lúc một thượng úy mặc chiếc áo bông cộc xuất hiện:
- Hãy đên chỗ đại úy Dimencốp nhận người. Mười ba giò ngày mai mang báo cáo về việc chuẩn bị một phân đội đặc nhiệm lại đây, thiếu tướng sẽ chò. đồng chí.
- Rõ! - Ivanôpxki đáp. Thậm chí anh cũng không hỏi xem đại úy. Dimencổp là ai, tìm ở đâu, lát sau anh mới nhớ ra, yà phải hỏi thăm một chiên sĩ đang cho ngựa uống nước ở ngoài phô. Đến chiều, thực tê trong tay anh đã có danh sách gồm tám chiến sĩ và một chuẩn úy, anh là người thứ mười trong danh sách ấy.
Trung úy Ivanôpxki bắt tay vào chuẩn bị.
Ngoài số quân ra, anh còn được lĩnh vũ khí đạn dược, chai cháy, thuôc nổ, hai mét dây cháy chậm. Trong chín người thì bốn người áo khoác đã sờn rách, không có áo bông, cần được cấp phát những thứ này. Người trợ lý quân nhu chần chừ, không muốn phát cho anh áo khoác ngụy trang (vì giấy cấp phát không có chữ ký của thủ trưởng quân nhu). Mãi anh mới kiếm được mấy bộ ván trượt tuyết để luồn vào hậu phương bọn Đức. Đêm cuối cùng trước khi lên đường, tranh thủ lắm anh mới ngả lưng được độ vài giờ. Suốt ngày hôm sau vẫn chưa hết vất vả, chỉ ăn qua quít có một bữa, chờ hết hơi mới lấy được ba chỉ thị. Thế nhưng, một rưỡi chiều anh vẫn phải dẫn cả phân đội đến ngôi nhà cao cao có những ô cửa sổ che rèm xinh xắn để gặp thiếu tướng. Lần này cảnh vệ không làm khó dễ nữa, nhưng anh hồi hộp, lo lắng vì phải báo cáo với thiếu tướng: các anh sẵn sàng thực hiện mệnh lệnh chiến đấu.
Thiếu tướng dừng ngay câu chuyện đang nói với đầu dây đằng kia, bỏ ống nói xuống, mặc vội chiếc varơi ra ngoài áo gilê bông. Thiếu tướng lặng lẽ bước ra sân. Ngoài sân, tám chiến sĩ do Điubin chỉ huy đang đứng nghiêm chờ lệnh. Thiếu tướng im lặng tiến đến trước hàng quân, nhìn khắp lượt. Ông không còn trẻ nữa, mặt đã có nhiều nếp nhăn, hai má sệ xuống. Mấy hôm có mặt ở Bộ tham mưu, đây là lần đầu tiên Ivanôpxki nhận thấy người chỉ huy nổi tiếng nghiêm nghị này không hề khắt khe.
Lúc này, trên khuôn mặt ông lộ vẻ mệt mỏi của người đứng tuổi, nhiều lo lắng.
- Những người con thân yêu của Tổ quốc! Thiếu tướng nói và Ivanôpxki cảm thấy tim mình rung lên. - Các đồng chí đã biết các đồng chí đi đâu rồi chứ? Các đồng chí cũng biết sẽ khó khăn như thế nào? Nhưng đi đâu, làm gì, đó là điều cần thiết. Các đồng chí thấy không? Trời thế này, - ông chỉ lên bầu trời đầy mây, xám xịt như sà xuống mặt đất, tuyết bay lả tả, - máy bay không bay được. Tất cả trông cậy, mong đợi ở các đồng chí...
Ông còn dặn dò nhiều nữa, nhất la việc phải đối xử với nhau như thế nào trong những hoàn cảnh khó khăn ở hậu phương bọn Đức, lúc ấy, ngoài đồng chí mình ra không ai có thể giúp mình được. Ông nói với các chiến sĩ rằng, chính ông cũng không giúp gì được, người làm việc đó là trung úy Ivanôpxki. Ivanôpxki có đầy đủ kinh nghiệm chiến đấu ở hậu phương bọn Đức, những kinh nghiệm này anh đã tích lũy được trong hai tuần lần mò khắp nơi trong các cánh rừng vùng Xmôlenxcơ. Tình cảm của thiếu tướng lúc này không còn là tình cảm của thủ trưởng đối với cấp dưới, mà hầu như đã là tình bè bạn, là thái độ đồng cảm đối vối số phận sắp tới của họ. Ngay từ những phút đầu tiên, lời nói của thiếu tướng đã làm Ivanôpxki xúc động. Và lúc này, anh thấy mình có thể làm tất cả để xứng đáng với tình cảm ấy của thiếu tướng. Thậm chí cái chết lúc này cũng không làm anh sợ hãi. Anh sẵn sàng hy sinh tính mệnh cho Tổ quốc.
Có lẽ không phải chỉ mình anh mà các chiến sĩ đang đứng bên anh trong hàng quân ngắn ngủi giữa mảnh sân nhỏ bé, chật hẹp này cũng đều có chung ý nghĩ ấy, ai nấy tràn đầy quyết tâm. Khi Ivanôpxki giơ tay chào thiếu tướng rồi dẫn cả phân đội lên đường, trong tâm hồn anh như đang vang lên tiếng kèn xung trận trang nghiêm. Anh biết rằng hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao là nghĩa vụ, tình cảm thiêng liêng, không thể nào khác được. Chính vì thế mà không thể...
