hế là trận đánh lớn nhất mà mọi người cả bên này lẫn bên kia chờ đợi đã thực sự mở màn. Thoạt tiên, chủ lực Miền xuất hiện đông đảo ở vùng núi tiếp giáp địa phận Hòa Phong, Hòa Mỹ. Rồi những quả trọng pháo đầu tiên được rót vào một giải quận lỵ nằm dọc theo quốc lộ số 1 từ Phú Sơn xuống chợ Lùng. Các chuyến xe dân sự bị đình trệ hoàn toàn. Những đoàn công-voa tải đạn, tải quân nhu, tải binh lính liên tiếp bị giật mìn. Mặt lộ nát bấy vì những hố đào, những mô đắp hay những chướng ngại vật nằm ngổn ngang khắp mọi chỗ. Ở trực thăng nhìn xuống, nhiều ngôi làng trù phú nay chỉ còn là một vùng đất chết. Nhiều khu vực cây cối xanh tốt bây giờ chỉ còn trơ ra một nền đất cháy xám, các thân sồi đổ ngả nghiêng, phơi ra những cành trơ trụi lá. Trên những cánh đồng xám xịt, trơn láng, từng đoàn dân chúng gồng gánh, bếù bồng đội mưa kéo nhau lũ lượt chạy.Những nét kinh hoăng, khiếp đảm in rõ trên từng khuôn mặt bàng hoàng, sớn sác như những cánh chim lìa đàn. Có những vành khăn trắng quấn vội trên đầu lũ con trẻ, các thiếu phụ và các cụ già với mái tóc bạc phơ. Tiếng sụt sịt xen lẫn tiếng than van, kể lể, cầu nguyện. Tình cảnh đớn đau, sầu thảm bao trùm lên khắp một giải đồng quê ngùn ngụt đạn, bom, khói và lửa.Trước đó hơn hai tuần lễ, tiểu tổ du kích của thằng Há đã nhận được nhiều tài liệu phải học tập gấp rút. Đầu tiên là tài liệu mổ xẻ về thằng Sách và thằng Đực đơn phương hành động trong vụ ném lựu đạn chuyến xe lam chạy trên quốc lộ vào sáng ngày 26 tháng 5 bắt buộc tất cả mọi người phải rút kinh nghiệm học tập:“Tác phong đề cao anh hùng tính cá nhân, coi thường tập thể, vô kỷ luật, bất chấp mọi nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Đoàn, vi phạm nghiêm trọng tinh thần hiệp-đồng công tác chiến đấu trong giai đoạn chuẩn bị. Hơn thế nữa, còn gây hoang mang trong mọi tầng lớp quần chúng, làm sút giảm hiệu năng hậu thuẫn của quần chúng, tạo phẫn uất trong hàng ngũ Tề, Ngụy, đem lại cơ hội tốt cho bọn chúng bồi dưỡng tinh thần chiến đấu, thống nhất tư tưởng, chuẩn bị kỹ lưỡng việc bố trí canh phòng, bảo đảm trinh sát tuần tra, phòng ngự, gây khó khăn phức tạp cho toàn thể Đảng viên, Đoàn viên, Cán bộ, Chiến sĩ trong tiến trình trước, trong và sau khi chiến đấu...”.Với những lời kết tội nghiêm khắc như vậy, người ta đã đủ nhìn thấy số phận của thằng Đực sẽ ra thế nào sau những buổi kiểm thảo gắt gao từ hôm gã được gọi về trình diện Ban Quân Sự 1 (Cấp liên tỉnh).Tài liệu thứ hai nói về công tác Đảng và công tác chính trị trong nhiệm vụ đẩy mạnh chiến trường mùa mưa, với những chỉ thị:“Nêu cao vai trò của cán bộ Đảng viên, Đoàn viên,kiên quyết chiến đấu gương mẫu, hành động quả cảm, phát huy sáng kiến, nâng cao tính cơ động mưu trí lãnh đạo đơn vị, chấp hành tốt chỉ thị của Đảng, tăng cường đoàn kết, nhất trí từng người, từng tổ, từng đội, tổâ chức học tập thường xuyên để mọi người hiểu rõ nhiệm vụ cá nhân mình một cách đầy đủ, chính xác, từ lúc tập kết chiếm lĩnh trận địa xuất phát tấn công, đến các phương án tác chiến trù liệu trong những khó khăn, phức tạp của các tình huống chiến đấâu gay go, quyết liệt..”Trong bầu không khí sửa soạn gấp rút, nghiêm trọng ấy, thằng Há biết rõ tình hình đang diễn tiến mạnh mẽ và chắc chắn sẽ có nhiều biến cố lớn lao. Nó hối hả dục mẹ và Thư:- Không thể chần chờ được nữa. Chuyến này mà không đi nữa là chết.Bà cụ cương quyết:- Đi đâu? Nhà cửa thế này, tao lại già cả, mày định bảo tao đi đâu?- Thì tôi dẫn má ra khu ở. Trong đó thiếu gì công tác cho người già như má.Thư mỉm cười:- Nếu có đi thì đi về tỉnh, chớ ra khu để ăn củ chuối với khoai mài à?Há tức giận nhìn chị dâu:- Chị nói năng gì mà kỳ cục vậy. Ừ, nếu có phải ăn củ chuối với khoai mài thì đâu có phải chỉ có một mình chị. Kháng chiến, cách mạng trường kỳ, đồng cam cộng khổ, thì ai cũng phải hy sinh như ai chớ.- Tôi chả dại! Dẫu sao thì ở tỉnh có khổ đến đâu cũng chả thế nào phải chịu bữa đói bữa no. Lý tưởng cái gì cho bằng dạ dầy khỏi xẹp lép, hả chú.- Chị nói vậy mà không thấy nhục nhã với tinh thần cách mạng đang lên trong hàng ngũ quần chúng sao? Anh Hoanh bỏ chị mà đi một cách ngang xương như vậy, đáng lẽ chị phải giác ngộ để mà tham dự vào sự nghiệp lớn lao chung chớ...- Chú đừng nài nỉ vô ích. Cuộc đời của tôi, tôi đã sửa soạn, tính toán kỹ càng rồi.Bà cụ thở dài:- Tụi bay muốn tính gì thì tính nhưng sự thể là không có tao. Một đời tao khổ sở, lận đận quá nhiều rồi, thêm một bận nữa có làm sao.Há đe đọa:- Bộ má tưởng chỉ có chịu khổ không mà thôi sao? Tình hình đã thay đổi toàn diện rồi. Cả một khu vực này nằm trong địa bàn của chiến cuộc. Chỉ có một là đi, hai là chết, thế thôi, chớ không còn gì để mà lựa chọn nữa cả.Bà cụ cười khẩy:- Hờ... Bộ mày tưởng tao sợ chết lắm hay sao? Tao còn cầu con ạ. Thời buổi này một ngày sống là một ngày nhục, ham gì!- Thôi! Nói như má thì hết đường, khỏi bàn tới bàn lui cái gì nữa. Sau này có làm sao, có chị Thư làm chứng, má đừng trách tui không biểu.Sách ngoan ngoãn nằm yên lặng. Vành mi của nó khép lại. Cặp môi héo hắt, vẻ mặt nhợt nhạt hơn. Một lát, nó lại đòi uống nước nữa. Đực lại vốc nước nhễu vào miệng nó. Lần này giọng của nó thều thào đi:- Anh Đực...- Cái gì?- Anh còn đó chớ?- Còn chớ sao không!- Đừng bỏ em nhé.. Nằm một mình ở đây em sợ.- Đừng sợ mà. Có gì đâu.- Sao em lạnh quá.Đực đặt tay lên mình nó. Gã thấy hầu như không còn hơi ấm. Sách nói tiếp, giọng mỗi lúc một mê sảng:- Mình chia nhau cái chăn nhé... đỡ đỡ thôi mà... Rồi khi hết bom đạn, đất nước hòa bình, mỗi đứa sẽ có riêng một cái chăn, Dụng nhỉ!Đực nhìn vào mắt nó nghi ngờ. Hai vành mi của Sách như sắp cứng lại. Gã hốt hoảng giơ tay lay mạnh người Sách. Sách bỗng mở choàng mắt ra, nhưng ánh sáng chói chang lại làm nó nhắm lại. Đực kêu lên:- Sách à.. Sách!Mí mắt của Sách hơi nhướng lên. Vành môi khô héo của nó mấp máy. Một lát, nó thều thào:- Anh Đực... Anh Đực đó phải không?Đực mừng rỡ:- Đực đây... Đực đây...- Cho em uống nước nữa đi... Em khát quá!Đực tần ngần:- Uống nhiều quá không tốt. Ráng một chút đi.- Em lậy anh... em khát!Đực thở dài đứng dậy. Gã lại đem về một vốc nước. Nhưng lần này những giọt nước trong mát không làm vành môi của Sách lay động. Đực vội vã xốc lưng nó dậy kêu to:- Sách! Sách ơi!Nhưng thân hình của Sách bây giờ chỉ còn là vật vô tri trong tay gã. Trên khuôn mặt non dại của nó, gã như còn thoáng thấy những nét đau đớn làm cho dúm dó lại.