Los đứng tựa vai vào thành cửa. Chiếc tẩu của anh đã tắt.Từ cổng nhà đến đường bờ sông Jdanovxcaia vắng tanh. Bên kia sông thấp thoáng bóng cây cối ở đảo Pet’rov. Sau đó là ánh hoàng hôn buồn rầu tắt dần mà mãi vẫn chưa tắt hẳn. Những đám mây dài, ngoài rìa nhuốm ánh hoàng hôn, giống như những hòn đảo trong khoảng nước xanh là bầu trời. Phía trên mây là bầu trời xanh. Vài ngôi sao lấp lánh trên đó. Xung quanh thật tĩnh mịch.Bác công nhân Cuzmin ban nãy quấy chất minium trong thùng, bây giờ cũng lại gần và dừng chân ở cổng, ném mẩu thuốc lá còn đang cháy vào trong bóng tối.- Khó chia tay được với Trái Đất lắm, - bác nói khe khẽ. - Chia tay với ngôi nhà của mình còn khó nữa là. Từ làng đi ra đường sắt mà tôi cũng ngoảnh lại đến mươi lần. Ngôi nhà lợp rạ thôi, nhưng nó là của mình, là chỗ mình vẫn ở. Rời bỏ Trái Đất ư, úi chà, gay lắm...- Ấm trà sôi rồi, - Khokhlov, người công nhân kia, nói, - Cuzmin, vào uống trà đi.Cuzmin thở dài: “Nào thì vào”, rồi đến chỗ cái lò, Khokhlov một người khắt khe - và Cuzmin ngồi xuống hai chiếc hòm bên cạnh lò và uống trà, thận trọng bẻ bánh mì, gỡ xương con cá khô, thong thả nhai.Cuzmin lắc bộ râu một cái, khẽ nói:- Tôi thương ông ấy lắm. Những người tốt như thế bây giờ hầu như không có nữa đâu.- Đừng có vội làm lễ cầu hồn cho ông ấy.- Một anh phi công kể cho tôi: anh ta bay lên cao tám vecxtơ(1) giữa mùa hè nhé, vậy mà dầu mỡ trong máy bay vẫn đông cứng lại.Nếu cao hơn nữa thì sao? Trên đó lạnh lắm. Lại tối nữa.- Tôi đã bảo đừng có làm lễ cầu hồn cho ông ấy vội mà, - Khokhlov cau có nhắc lại.- Không ai muốn bay với ông ấy, họ không tin. Bản thông báo đóng ở đó đã hai tuần rồi mà có ăn thua gì đâu.- Nhưng tôi thì tôi tin.- Ông ấy có bay tới nơi được không?- Được chứ. Bấy giờ ở châu Âu bọn họ mới cuống lên.- Sao lại cuống?- Cuống quá đi chứ. Vì Sao Hỏa đã là của ai rồi nào? Đã là của Liên Xô rồi.- Ừ, tuyệt thật nhỉ.Cuzmin ngồi nhích ra. Los lại gần, ngồi xuống, cầm lấy ca nước trà nóng đang bốc hơi nghi ngút.- Khokhlov, bác không đồng ý bay cùng với tôi à?- Không, Motixlav Xergeevitr, - Khokhlov đáp, tôi không bay đâu, tôi sợ lắm.Los mỉm cười, nhấp một ngụm nước trà, rồi nhìn sang Cuzmin.- Còn bác thế nào?- Riêng tôi thì tôi thích bay lắm, nhưng vợ tôi ốm, lại còn một lũ con, biết để chúng lại cho ai?- Thế thì có lẽ tôi sẽ phải bay một mình mất, - Los nói, đặt chiếc cốc không xuống, đưa tay lên lau môi, - chẳng ai muốn rời Trái Đất cả. - Anh lại nhếch mép cười, lắc đầu. - Hôm qua, có một tiểu thư đến đây theo tờ thông báo. “Được, cô ta nói, tôi sẽ bay cùng với ông, tôi mười chín tuổi, biết hát, biết nhảy, biết chơi ghi ta, tôi không muốn sống trên Trái Đất nữa - tôi ngán các cuộc sóng gió lắm rồi. Cần phải có hộ chiếu xuất cảnh không?” Nói chuyện xong với tôi, cô tiểu thư ấy ngồi xuống bưng mặt khóc. “Ông đánh lừa tôi, tôi tưởng bay đâu gần gần thôi chứ”. Sau đó một thanh niên đến, anh này nói giọng trầm, hai tay đầy mồ hôi.“Ông coi tôi là thằng ngốc đấy hả, anh ta nói. Bay lên Sao Hỏa thế nào được. Trên cơ sở nào mà ông treo những bản thông báo như thế?” Los tì khuỷu tay lên đầu gối và nhìn than trong lò. Gương mặt anh lúc ấy có vẻ mệt mỏi, trán anh nhăn lại. Có lẽ anh đang nghỉ ngơi sau một thời gian dài ý chí phải căng thẳng. Cuzmin đi lấy thuốc lá.Khokhlov ho một tiếng rồi nói:- Motixlav Xergeevitr, ông không thấy sợ à?Los đưa về phía bác ta đôi mắt đã được than nóng sưởi ấm.- Không, tôi không sợ. Tôi tin rằng tôi sẽ hạ cánh thành công.Nếu không thành công, thì sự va chạm cũng chỉ trong khoảnh khắc và không đau đớn gì. Đáng sợ là chuyện khác kia. Bác hãy tưởng tượng thế này nhé: tính toán của tôi không đúng, tôi không rơi vào lực hút của Sao Hỏa, mà lại bay lướt qua. Dự trữ nhiên liệu, ôxi, lương thực tôi đủ dùng trong một thời gian dài. Nhưng tôi cứ bay trong bóng tối. Phía trước có một ngôi sao. Một nghìn năm sau, cái xác lạnh cứng của tôi sẽ bay vào những đại dương rực lửa của ngôi sao đó. Suốt một nghìn năm ấy, cái xác tôi cứ bay trong bóng tối.Nhưng suốt trong bao nhiêu ngày dài, khi tôi vẫn còn sống, - mà tôi sẽ sống khá lâu trong cái hộp kia - bao nhiêu ngày dài, tuyệt vọng, tôi chỉ có một mình trong cả vũ trụ vô cùng vô tận! Tôi không sợ chết nhưng tôi sợ cảnh cô đơn tuyệt vọng trong bóng tối vĩnh hằng. Tình trạng quả là khủng khiếp. Tôi rất không muốn bay một mình.Los nheo mắt nhìn than trong lò. Miệng anh bướng bỉnh mím chặt lại.Ở ngoài cổng xuất hiện Cuzmin, bác ta khẽ gọi anh:- Motixlav Xergeevitr, có người đến tìm ông.- Ai vậy? - Los đứng lên ngay.- Có một anh lính Hồng quân hỏi ông.Bước theo Cuzmin vào nhà kho là người mặc áo không đai đã đọc bản thông báo trên phố Bình Minh Đỏ ban nãy. Anh gật đầu chào Los, ngoảnh nhìn chiếc khung gỗ rồi tiến lại gần bàn.- Ông cũng cần bạn đồng hành à?Los đẩy cho anh lính chiếc ghế, rồi ngồi đối diện.- Vâng. Tôi sắp bay lên Sao Hỏa.- Tôi biết, trong bản thông báo có nói thế. Tôi mới được người ta chỉ cho ngôi sao ấy. Tất nhiên là xa rồi. Tôi muốn biết các điều kiện:lương lậu, ăn uống ra sao?- Anh có gia đình rồi à?- Tôi có vợ, chưa có con.Anh ta vừa gõ gõ tay xuống bàn, vừa nhìn xung quanh với vẻ tò mò. Los vắn tắt kể cho anh ta nghe về những điều kiện của chuyến bay, báo trước về những nguy hiểm có thể xảy ra. Anh đề nghị bảo đảm cuộc sống cho gia đình anh lính và phát lương trước bằng tiền và thực phẩm. Anh lính Hồng quân gật đầu lia lịa, nhưng anh ta nghe có vẻ lơ đãng.- Theo ông - anh ta hỏi, - ở trên đó là người hay là quái vật?Los gãi gãi gáy và cười.- Tôi cho rằng ở trên đó phải có người, đại khái giống như chúng ta. Đến đó rồi khắc thấy. Vấn đề thế này: đã mấy năm nay, các đài vô tuyến điện lớn ở châu Âu và ở Mỹ bắt đầu nhận được những tín hiệu khó hiểu. Thoạt tiên người ta nghĩ rằng đó là dấu vết những cơn bão trong các từ trường của Trái Đất. Nhưng các âm thanh bí ẩn rất giống những tín hiệu chữ cái. Một ai đó kiên trì muốn nói chuyện với chúng ta. Từ đâu vậy? Trên các hành tinh, ngoài Sao Hỏa ra, hiện người ta chưa thấy có sự sống. Các tín hiệu chỉ có thể được phát từ Sao Hỏa.Anh hãy nhìn lên bản đồ Sao Hỏa mà xem - nó chằng chịt đầy kênh mương như một mạng lưới. (Los chỉ bản vẽ Sao Hỏa đóng trên bức tường gỗ). Có lẽ lên đó, chúng ta sẽ có thể xác định được những đài vô tuyến có công suất lớn. Sao Hỏa muốn nói chuyện với Trái Đất. Hiện giờ chúng ta chưa thể trả lời những tín hiệu ấy. Nhưng chúng ta bay tới nơi có tiếng gọi. Khó mà giả định rằng các trạm vô tuyến điện trên Sao Hỏa là do những quái vật, những sinh vật không giống chúng ta xây dựng... Sao Hỏa và Trái Đất là hai quả cầu nhỏ xíu quay cạnh nhau. Ta và họ cùng chung một quy luật. Trong vũ trụ có những hạt bụi của sự sống. Cũng những mầm sống ấy rơi xuống Sao Hỏa và xuống Trái Đất, xuống vô vàn những ngôi sao đã nguội lạnh. Đâu đâu cũng nảy nở sự sống, và ngự trị trên cuộc sống ở khắp cả mọi nơi là những sinh vật giống như người: không thể nào tạo ra được một sinh vật hoàn hảo hơn con người.- Tôi sẽ bay với ông, - anh lính Hồng quân nói kiên quyết. - Bao giờ tôi phải mang hành lý đến?- Ngày mai. Tôi cần giới thiệu con tàu với anh. Họ tên anh là gì?- Guxev, Alecxei Ivanovitr.- Nghề nghiệp?Guxev lờ đờ nhìn Los, cụp mắt xuống những ngón tay của mình đang gõ gõ trên bàn.- Tôi biết chữ, - anh nói, - ôtô tôi cũng biết tàm tạm. Tôi đã bay trên máy bay với tư cách một nhân viên quan sát. Từ năm mười tám tuổi, tôi đi chiến đấu - đó là toàn bộ nghề nghiệp của tôi. Tôi đã bị thương. Bây giờ tôi ở trong quân dự bị. - Anh bỗng đưa tay lên xát mạnh đỉnh đầu và cười. - Trong bảy năm vừa rồi, tôi cũng làm vô khối việc! Nói thật lòng, bây giờ lẽ ra tôi phải chỉ huy một trung đoàn rồi đấy... Tôi gia nhập Hồng quân. Tôi đã tham gia đuổi bọn xâm lược khỏi Kiev - bây giờ tôi ở trong kỵ binh của Budionưi. Lần cuối cùng tôi bị thương là khi đánh chiếm Perecov. Sau đó, tôi nằm ở các bệnh xá gần một năm. Lúc ra viện tôi biết đi đâu bây giờ? Vừa lúc ấy, tôi gặp một cô gái, thế là tôi cưới vợ. Vợ tôi tốt lắm. Tôi rất thương cô ấy, nhưng tôi không thể sống ở nhà được. Về quê thì bố mẹ đã chết cả, các anh trai đều bị địch giết, ruộng đất bị bỏ hoang. Ở thành phố thì chưa có việc gì làm. Motixlav Xergeevitr, ông cho tôi đi với. Lên Sao Hỏa, tôi sẽ có ích cho ông.- Thôi được rồi, tôi rất mừng, - Los nói và chìa tay ra. - Vậy ngày mai anh đến đây nhé!