Mở cửa, bước vào phòng, Hòn cảm thấy người nhẹ nhàng, thanh thản. Phòng làm việc chật chội sáu mét vuông, nhưng đó là địa chỉ mà Hòn quen thuộc và yêu mến. Hơn hai chục năm rồi, ngày ngày ngồi trong căn phòng ấy, Hòn đã góp phần nhỏ bé của mình cùng với Hoàng Bảo, Phạm Lương, Việt Sồ… xây dựng Viện Văn hiến, tạo dựng khuôn mặt cho báo "Văn hiến". Đến lúc Lực về làm Viện trưởng kiêm tổng biên tập, phân công cho Hòn phụ trách mảng hành chính trị sự. Ngoài công việc bình thường hàng ngày, Hòn say mê làm tư liệu. Tạp chí này được thành lập từ hồi cách mạng chưa thành công, các nhà văn hóa lớn đã tập họp tại đây để xây dựng một nền văn hóa mới Việt Nam. Thế hệ đàn anh ấy đã cao tuổi, lần lượt ra đi, trao lại gánh nặng trên vai thế hệ đàn em. Bầu trời văn hóa trống vắng dần những vòm cây cổ thụ.Những cây non chưa kịp lớn để tỏa màu xanh vào khoảng trống ấy. Xây dựng một nền kinh tế, nếu đường lối đúng, trong vài mươi năm có thể trở nên phồn vinh. Nhưng về văn hóa, không thể các thế hệ hùng mạnh nối tiếp nhau như những đợt sóng, mà có khi phải đến hàng thế kỷ mới nảy sinh ra một lực lượng xứng đáng với truyền thống lớn của dân tộc.Với tấm lòng trong sáng, thế hệ mới tuy non nớt vẫn giữ gìn được bản sắc của ông cha, và từ đó, lớn dần lên. Nhưng cơn bão táp tiền tệ của cơ chế thị trường ào đến, cào dọc cào ngang, quật xơ xác một số cành non vừa mới đơm lộc. Lực đang bị biến dạng trong cơn bão táp tiền tệ ấy.Trong phạm vi công việc của mình, Hòn âm thầm làm một việc có ích mà không bị ai đố kị, không bị ai phá phách: sưu tầm tư liệu. Anh nhặt nhạnh từng trang báo cũ, từng cái bìa tạp chí cũ kĩ rách nát. Gặp các bậc đàn anh, mượn lại những tấm ảnh cũ cách đây ba mươi năm, bốn mươi năm, rổi đưa ra thợ ảnh nhờ tô sửa, chụp lại và phóng to. Hòn hi vọng phần nào dựng lại được gương mặt các thế hệ cha anh… Đến lúc đã khá phong phú, Hòn biên soạn một tập tư liệu với sự cộng tác đắc lực của cô Đào, nhân dịp kỉ niệm xuất bản số tạp chí đầu tiên. Đào và Hòn sung sướng ngắm đi ngắm lại thành quả của mình. Rồi đưa cho Lực xem. Lực giơ cánh tay phải: "Tuyệt vời! Tuyệt vời! Tuyệt vời Nguyễn Thị Đào! Tuyệt vời Cù Văn Hòn!".Sau cái phút bừng bừng khí thế tuyệt vời ấy, Lực tĩnh tâm trở về với bản chất đa nghi của mình: chúng nó có xỏ xiên gì mình trong tập tư liệu này không? Phải đưa cho thằng Cấu đọc lại. Thằng Cấu tuy dốt nát nhưng nó trung thành với mình. Tấm lòng trung thành hoàn toàn có thể thay thế được sự dốt nát… Sau mấy ngày duyệt bản thảo - được thủ trưởng tin cẩn cho duyệt bản thảo - Cấu tâu với Lực: "Chúng nó không đưa tư liệu thành tích của anh trong mấy năm anh lãnh đạo Viện và báo, chúng nó muốn phủ nhận anh!". Hai thái dương của Lực nóng bừng. Cù Văn Hòn chơi xỏ mình đã đành, sao cô Đào cũng chơi xỏ mình, mình đã ưu ái cho cô Đào lên hai bậc lương và cho làm trưởng ban!… Thế là Lực giao cho Cấu biên tập lại tập tư liệu. Thằng Cấu tuy dốt nát nhưng nó trung thành với mình. Tấm lòng trung thành hoàn toàn có thể thay thế được sự dốt nát… Hòn bực bội, nhưng cố dẹp ngay được cơn bực bội ấy.Lại bắt tay vào công việc sưu tầm tư liệu. Kho tư liệu này không bao giờ lỗi thời, mà càng lùi thời gian càng quý giá. Đẩu giờ hành chính mỗi ngày, Hòn dành nửa tiếng đồng hồ để làm tư liệu.Sáng nay, như những buổi sáng khác, vừa vào phòng Cù Văn Hòn đã thấy một lọ hoa hồng đặt trên bàn. Các cô ở phòng Hành chính, các cháu làm hợp đồng, trên đường đến cơ quan thường cầm theo vài ba bông hoa. Cháu Xuân, cháu Thanh, cháu Dung hái hoa ngay ở vườn nhà mình.Với tình cảm tự nhiên, với lòng quý mến tự nhiên, sáng nào Cù Văn Hòn cũng được thưởng một lọ hoa hồng. Mùi hư()ng thơm dịu tỏa ra trong căn phòng chật làm cho Hòn vợi bớt bao nhiêu nỗi buồn bực.- Em xin chào bác Bao ạ! - Chanh xách phích nước vào.- Chào cô Chanh. Cảm ơn cô cho lọ hoa hồng đẹp quá.- Không phải hoa hồng của em đâu ạ. Hoa của cái Dung đấy. Không phải của em thì em cứ nói thật, chứ em không láu cá cái kiểu "của người phúc ta" như thầy em… Em pha trà nhá…- Không… Khi nào có khách anh mới pha trà…- Thế thì em xin cáo lui, kẻo thầy em thấy lại nghi em là chỉ chăm sóc anh mà không chăm sóc thầy em… Em xin cáo biệt bác Bao ạ…Chanh vừa quay ra cửa thì chạm mặt Cấu. Cấu chỉ tay vào mặt Chanh:- Sao lại gọi là "bác Bao"?Cấu luôn luôn nơm nớp lo sợ "chúng nó" đặt ra những tín hiệu ngôn ngữ xỏ xiên mình và xỏ xiên Lực, cho nên giật thót khi nghe một từ ngữ lạ tai.Chanh xoa xoa hai bàn tay vào nhau, dẻo lưỡi:- Thưa thầy em, bọn chúng nó gọi anh Cù Văn Hòn là "bác Bao" thì em cũng gọi theo.- Tại sao lại gọi là "bác Bao"?- Vì thấy mặt anh Hòn cũng đen đen nghiêm nghiêm như Bao Chửng, cho nên bọn em gọi là "bác Bao". Thầy em có xem phim Bao Thanh Thiên không ạ… ạ… ạ…?..- Từ nay không được gọi là "bác Bao". Tên người nào gọi đúng tên người ấy…- Thưa thầy em, em vâng ạ… ạ… ạ…- Từ nay cô cũng không được cắm hoa ở phòng ông Hòn, mà phải cắm hoa vào phòng thủ trưởng.- Thưa thầy em, em cứ tưởng anh Hòn cũng là thủ trưởng, hóa ra không phải. Xin thầy em cho em biết thủ trưởng là ai để em cắm hoa đúng chỗ.- Cơ quan này chỉ có một thủ trưởng là anh Quách Quyền Lực!- Vâng ạ… ạ… ạ… Em xin vâng? Nhưng cái Dung, cái Thanh, chị Đào, có cắm hoa ở phòng anh Hòn thì em không chịu trách nhiệm… Tình cảm của họ đối với "bác Bao" thì em ngăn cản thế nào được?Cấu giơ ngón tay trỏ chỉ ngay vào giữa mặt Chanh:- Tôi đã cấm cô không được gọi là "bác Bao".- Em lỡ mồm… em xin lỗi thầy em…Đi vài bước, Chanh quay phắt lại:- Thưa thầy em, em xin hỏi thầy một câu nữa, có được không ạ?- Hỏi đi!- Thế em gọi thầy là "Cậu Trời" có được không ạ?…Cấu toét miệng cười. Được mọi người gọi mình là "Cậu Trời", Cấu khoái lắm. Cậu ta không biết tí gì về nhân vật Cậu Trời - Đặng Mậu Lân, mà cứ tưởng là người ta tôn vinh mình.Nghe tiếng cãi cọ léo nhéo ở tầng hai, Hoàng Bảo chạy lên. Vừa đúng lúc cô Chanh xuống cầu thang.- Có chuyện gì mà to tiếng với nhau thế?- Thưa với bác, khổ thân em. Em ở nhà thì bị thằng Tủn bắt nạt. Đến cơ quan thì bị thầy lớn thầy bé bắt nạt em.Hoàng Bảo cười xòa:- Con bé này, đáo để!…Tiệc bia ở quán Phú Béo kéo dài gần hai tiếng đồng hồ, Lực, Chấn, Cấu bàn bạc những việc đại sự của cơ quan. Trước khi chia tay, Cấu hứa trong vài năm tới sẽ trang bị đầy đủ phương tiện sinh hoạt hiện đại trong gia đình mỗi người. Còn Phan Chấn thì thề thốt "Ngày nào Lực còn làm việc ở Viện Văn hiến thì thằng Chấn này còn phục vụ ngày ấy".Một giờ chiều. Lực về đến cơ quan. Vừa lúc đó, chuông điện thoại reo.Các cô đang nằm ngủ trưa trong phòng. Nghe tiếng chuông, cô Đào mở mắt, định bước ra hành lang cầm máy, thì thấy có bóng người - vì ngược chiều ánh sáng, Đào không nhận ra người ấy là Lực, bèn gọi:- Ai đó, nghe hộ điện thoại.Lực vẫn bước, như không hề nghe tiếng của Đào.- Ai đó, nghe hộ điện thoại. Ai đó, nghe hộ điện thoại.Lực dừng lại, quay mặt vào cửa phòng, quát:- Tôi phải nghe điện thoại cho cô à? Tôi phải nghe điện thoại cho cô à? Tôi phải nghe điện thoại cho cô à? Tôi phải nghe điện thoại cho cô à? Tôi phải nghe điện thoại cho cô à?…Các cô đang ngủ say. Sáng nay chuyển báo từ nhà in về các cô trằn lưng tất bật khuân báo, bó báo, đóng gói gửi các nơi, cuộn báo biếu… ăn vội nắm cơm chấm muối vừng - lâu nay có cô bé chở cơm nắm từ Mỹ Hào lên bán ở Hà Nội, thường vào đây bán mỗi ngày cũng được gần mười nắm.Rồi ôm nhau nằm lăn quay ngủ trên mặt bàn. Vì làm mệt, cho nên đặt lưng xuống là ngủ ngon… Nghe tiếng quát tháo ầm ĩ, ngỡ là có việc gì ghê gớm xảy ra, các cô choàng tỉnh dậy, nhớn nhác nhìn nhau: "Có gì xảy ra thế? Có gì xảy ra thế? Có gì xảy ra thế?". Hóa ra là thủ trưởng đang đứng hét ở cửa phòng. Cô nào cô nấy luống cuống tụt xuống bàn, đứng im như phổng, nhìn thủ trưởng.- Tôi phải nghe điện thoại cho các cô à? Tôi phải nghe điện thoại cho các cô à? Tôi phải phục vụ các cô à? Các cô phục vụ tôi hay là tôi phục vụ các cô? Các cô muốn biến tôi thành nhân viên trực điện thoại cho các cô à? Các cô thủ trưởng hay tôi thủ trưởng? Cơ quan này loạn rồi! Trời làm một trận lăng nhăng. Ông hóa ra thằng, thằng hóa ra ông? Các cô muốn làm thủ trưởng, tôi nhường ghế thủ trưởng cho các cô ngay. Các cô tưởng là tôi thèm cái ghế thủ trưởng lắm đấy à?… Tôi biết rồi! Tôi biết rồi! Tôi hiểu lắm rồi! Các cô muốn công kênh ông Hòn lên làm thủ trưởng. Các cô quý mến ông Hòn thì tôi cho ông Hòn làm thủ trưởng. Hay là các cô lập một cơ quan khác để ông Hòn làm thủ trưởng, các cô làm nhân viên của ông Hòn. Thời buổi này loạn rồi. Trời làm một trận lăng nhăng. Cơ quan văn hóa mà vô văn hóa, nhân viên vô văn hóa với thủ trưởng… Lực hét đến khản cả giọng. Cái Dung, cái Thanh đứng tựa vào nhau. Cô Đào bấu bấu hai bàn tay vào nhau. Cô Chanh chui xuống bàn, cười rúc rích. Cô Chiều chớp chớp mắt.- Bắt đầu từ chiều hôm nay, bắt đầu từ ngày mai, bắt đầu từ ngày kia, các cô thay nhau cắm hoa hồng ở phòng ông Hòn, ông Hòn là thủ trưởng của các cô…Khổ cho Cù Văn Hòn luôn luôn bị Lực nghi oan là tập hợp lực lượng để tiếm quyền của mình! Tiệc bia trưa nay, Cấu đã thông báo tỉ mỉ cho Lực biết là "chúng nó" sáng nào cũng cắm hoa hồng ở phòng của Hòn. Để tránh sự hiểu lầm, nhiều lần Hòn nói với mấy cô mấy cháu với giọng nửa đùa nửa thật: "Bác Bao rất cảm ơn các cháu. Nhưng bác Bao chỉ mong các cháu nén sự quý mến vào trong lòng, chứ đừng bộc lộ ra thành hoa hồng, không có lợi cho các cháu mà cũng không có lợi cho bác Bao…".Nhưng các cháu nhơn nhơn "Chúng cháu cứ cắm hoa hồng vào phòng bác. Bác Bao làm được gì chúng cháu nào…". Hậu quả là như thế này đây…Đâu có phải là lần đầu, mà đã bao nhiêu lần Lực nổi trận lôi đình vì sự nghi ngờ vu vơ, vì sự xúc xiểm của kẻ xấu Người đa nghi thường nghe lời xúc xiểm của kẻ xấu hơn là nghe lời khuyên giải của người tốt.Một buổi trưa, sau giờ hành chính, Lực từ phòng làm việc gác hai đi xuống tầng một, thấy mấy cô mấy cháu đang ngồi trò chuyện với nhau, Lực rủ đi ăn cơm. Mấy cô mấy cháu ngại cùng ăn cơm với thủ trưởng Lực, bèn từ chối khéo: "Chúng em ăn rồi ạ!". Nhưng một lát sau, Lực đang ngồi ăn cơm một mình ở quán Cây Si, thấy mấy cô mấy cháu dắt díu nhau cùng đi ăn với Cù Văn Hòn, Lực cho rằng bọn này khinh mình, không thèm đi ăn cơm với mình. Chiều hôm đó, cơn thịnh nộ của Lực trút vào đầu cô Chiều: "Cô coi thường tôi vừa vừa chứ. Cô đưa chìa khóa phòng cho tôi. Tôi không khiến cô quét dọn phòng tôi. Tôi không khiến cô lấy nước lấy trà cho tôi nữa. Tôi không khiến cô phục vụ tôi nữa. Tôi không khiến cô đưa tiền lương lên cho tôi nữa. Tôi không khiến cô…". Cô Chiều khóc: "Em thấy anh bận nhiều việc thì em làm hộ…". Lực xa xả: "Tôi không khiến cô làm hộ việc gì cho tôi. Tôi không khiến cô bước chân vào phòng tôi quét dọn. Tôi không khiến cô vào phòng tôi đánh ấm chén. Cô đưa chìa khóa phòng cho tôi…". Cô Chiều chỉ biết khóc và khóc…Tết năm ngoái, sau cuộc họp cơ quan đầu năm, mọi người vui vẻ chuẩn bị đến chơi nhà nhau, Lực đùng đùng bước vào giữa đám đông.- Chúng em chào thủ trưởng ạ.- Chúng cháu chào thủ trưởng ạ.- Chúc thủ trưởng năm mới…- Chúc thủ trưởng năm mới…Các cô các cháu ríu rít chào. Lực không đáp lại bằng nụ cười, mà bằng vẻ mặt hằm hằm:- Tại sao tết này các người không đến nhà tôi? Tại sao tết này các người không đến chúc tết tôi?Một vài người tưởng là Lực quát đùa, cười khúc khích.Cô Chanh lau chau:- Em xin thưa với thủ trưởng. Mấy ngày tết thủ trưởng còn bận đi chúc tết cấp trên, chúng em đến sợ thủ trưởng không ở nhà thì chúng em bị xúi quẩy…Lực dằn mạnh cánh tay phải, hét đến khàn giọng:- Tại sao các người không đến chúc tết tôi? Tại sao các người không đến chúc tết tôi? Tại sao các người không đến chúc tết tôi? Tại sao các người không đến chúc tết tôi?… Các người coi thường tôi. Các người coi thường tôi. Các người coi thường tôi. Các người coi thường tôi…Một tràng ngôn ngữ xả ra giận dữ như một tràng liên thanh. Lực phăm phăm đi ra. Mấy cô mấy cháu bàn nhau:- Đến ngay nhà Lực trong lúc Lực chưa kịp về, nếu đến chậm, ông ta ở nhà thì chẳng vui vẻ gì…Màn kịch bi hài diễn ra đầu năm mới ngay tại cơ quan. Và người ta chưa kịp chúc tụng nhau những lời tất đẹp, đã phải chuyển hướng chủ đề: bình luận về màn bi hài kịch ấy. Kẻ hám quyền lực càng hay đa nghi và thấp thỏm lo sợ mọi người âm mưu lật đổ mình. Kẻ hám quyền lực luôn luôn muốn mọi người hướng về mình, kính trọng và yêu mến mình. Kẻ đang nắm quyền lực có thể cưỡng bức mọi người kính trọng và yêu mến mình, nhưng chỉ là sự kính trọng và yêu mến giả vờ. Kẻ đang nắm quyền lực có thể cưỡng bức mọi người quy phục về mình, nhưng sự quy phục đó sẽ rã rời ngay lập tức khi kẻ đó mất quyền lực.Sáng mai đã phải đưa bản thảo đến nhà in để in số báo mới, mà một giờ sáng Lực chưa đọc duyệt xong. Cả ngày hôm nay, Lực phải dự ba cuộc họp: một cuộc của Hội đồng chung khảo dịch thơ Nga và dịch thơ Pháp, một cuộc thi tiếp viên lịch sự và duyên dáng ở Công ty trách nhiệm hữu hạn Divutoho, một cuộc phát động viết báo tuyên truyền sinh đẻ có kế hoạch ở phường X. Triết lí của Lực là chiếc đùi gà đặt trước mặt thì cầm gặm ngay. Đùi gà to, đùi gà nhỏ, đùi gà béo, đùi gà gầy, gặm tất. Mai kia không có quyền nữa thì chẳng còn ai đặt đùi gà trước mặt mình.Trang bản thảo đặt trước mặt, chữ cứ nhảy loạn xị. Lực cau mày đứng dậy, lại ngồi xuống, lại đứng dậy, lại ngồi xuống… Quái quỷ! Quái quỷ? Quái quỷ!… Mình tìm mọi cách tách Cù Văn Hòn ra khỏi mọi người mà không tách được Tại sao? Tại sao? Tại sao? Cái gì làm kết dính Cù Văn Hòn với mọi người? Có phải đồng tiền? Có phải đồng tiền? Có phải đồng tiền? Hẳn đúng như vậy! Hẳn là Cù Văn Hòn kí phiếu chi bồi dưỡng khoản này khoản nọ cho mọi người, nên mọi người quy tụ vào Cù Văn Hòn… Được, xem mày thắng tao hay tao thắng mày! Xem mày thắng tao hay tao thắng mày? Xem mày thắng tao hay tao thắng mày?Dành hẳn một buổi, Lực sục vào phòng tài vụ, kiểm tra tất cả các phiếu thu chi. Lật đi lật lại từng tờ, không thấy một khoản chi nào đáng ngờ vực. Lực bắt ông kế toán bê cả hòm hóa đơn ra, xem đi xem lại từng tờ. Kế toán dùng nghiệp vụ tinh vi để giấu mình? Không giấu được tao? Không lừa bịp được tao!… Suốt cả một buổi sáng, đọc toét mắt, không tìm ra một dấu hiệu khả nghi nào, Lực thở dài… Rồi đột nhiên, gương mặt Lực bừng sáng. A… Tao đã có cách? Một ý nghĩ lóe lên như tia chớp giữa bầu trời tối mù mịt: phải dùng kế "phóng tiền tài thu nhân tâm" đồng thời "phóng tiền tài li gián nhân tâm mọi người với Cù Văn Hòn!".Lực đặt riêng ra hai cái phiếu thu. Đó là hai khoản tiền thanh lí tài sản cơ quan: một cái tủ đựng sách có kính bán cho Hoàng Bảo trị giá ba triệu đồng, một bộ bàn ghế bán cho Việt Sồ trị giá một triệu rưỡi đồng. Hai phiếu đều do Cù Văn Hòn kí.Trong buổi họp toàn cơ quan ngày hôm sau, Lực tuyên bố huỷ bỏ hai phiếu thu: "Anh em trí thức ta còn nghèo, thu nhập còn quá thấp. Trí thức là tài sản hiếm quý của quốc gia, là nguyên khí quốc gia, phải có chính sách luôn luôn ưu đãi đối với trí thức. Đáng lẽ cơ quan phải trang bị đầy đủ phương tiện vật chất và tinh thần cho anh em làm việc có hiệu quả. Cơ quan không làm được như thế, trách nhiệm trước hết thuộc về tôi. Tôi không làm được, đáng lẽ anh em phải phế truất chức thủ trưởng của tôi. Anh em đã ưu ái không phế truất tôi thì tôi cũng phải biết ứng xừ ưu ái với anh em chứ. Trong một cơ quan văn hóa là phải biết tạo ra một môi trường văn hóa, một hành lang văn hóa, một pháp lí văn hóa. Mọi người sống trong môi trường văn hóa đó, hành lang văn hóa đó, pháp lí văn hóa đó, luôn luôn phải biết ứng xủ với nhau có văn hóa - Lực giơ cao hai cái phiếu thu - Đây… mấy thứ tài sản cũ mèm của cơ quan thải ra mà bắt anh em mua à! Tôi tuyên bố biếu anh Việt Sồ với anh Hoàng Bảo hai thứ này. Tôi tuyên bố huỷ bỏ hai cái phiếu này do anh Cù Văn Hòn kí - Lực cầm bút bi đỏ gạch chéo trên hai tờ phiếu - Tài vụ không được thu tiền nữa. Nếu thu rồi thì trả lại…Cù Văn Hòn ngồi ở góc phòng:- Tôi…Việt Sồ nhổm dậy:- Vui lắm anh em ơi! Cóc bắt đầu há miệng. Trời sắp mưa rồi.Lực giơ cao cánh tay:- Đề nghị anh Việt Sồ giữ trật tự để nghe ý kiến của anh Hòn.Cù Văn Hòn nói tiếp:- Tôi… tôi thực hiện ý kiến của Ban phụ trách cơ quan.Lực đốp ngay:- Không có ban bệ gì hết. Cơ quan này chỉ có một thủ trưởng là tôi, và các thủ phó giúp việc cho thủ trưởng. Thủ trưởng chịu trách nhiệm quyết định mọi việc trong cơ quan. Các thủ phó không được quyền quyết định gì hết…Thật là lố bịch - cái lố bịch của một người kém học vấn. Hòn tê điếng người, không nói thêm một câu nào… Hồi Lực mới về nhận việc ở Viện Văn hiến, Linh Vũ có trò chuyện với Hòn: "Tao ở một đơn vị pháo binh với thằng Lực khá lâu. Thỉnh thoảng mới gặp nó thì dễ bị lừa nó là một thằng cực tốt. Nhưng ở lâu, thường xuyên làm việc với nó, tao thấy nó có hai cái xấu: giả dối và độc ác. Mày dè chừng trong khi làm việc với nó… Qua va chạm công tác hàng ngày, tính cách giả dối của Lực bộc lộ khá rõ. Nhưng độc ác? Hòn chưa khẳng định. Chẳng lẽ một thằng bạn chơi thân với mình từ nhỏ lại độc ác với mình. Hơn nữa, Lực hay đi lễ chùa - người hay đi lễ chùa thường không độc ác Một số việc Lực làm cho Hòn bất bình, có lẽ do Lực vô tâm? Nhưng sự "vô tâm" ấy cứ kéo dài mãi, lặp đi lặp lại, thì rõ ràng hắn giả dối và độc ác.