D'Artagnan đi lên Cầu Mới, tự chúc mừng đã gặp lại được Planchet; bởi vì vừa có vẻ giúp được một việc cho chàng trai xứng đáng ấy, trong thực tế d'Artagnan cũng được cậu ta giúp cho một việc. Quả thật lúc này không có gì khoái hơn cho anh bằng một người hầu dũng cảm và thông minh.Đúng là Planchet rất có thể sẽ chẳng ở giúp việc anh lâu; nhưng khi giành lại vị trí xã hội cũ ở phố Lombards; Planchet vẫn là người chịu ơn d'Artagnan; do cho hắn ẩn náu ở nhà mình, anh đã cứu mạng cho hắn hoặc gần như thế, và d'Artagnan sẽ chẳng phiền lòng có những quan hệ trong giới thị dân vào lúc họ chuẩn bị cuộc chiến tranh với triều đình. Đó sẽ là một nội ứng trong hàng ngũ địch, và đối với một người tinh tế như d'Artagnan, những chuyện vặt vãnh nhất có thể dẫn đến những đại sự.Thế là trong cái thư thái tinh thần ấy, khá hài lòng về sự tình cờ và về bản thân mình, d'Artagnan tới Nhà thờ Đức Bà. Anh bước lên bậc thềm, vào trong nhà thờ và đến trước một người giữ đồ thánh đang quét tước một giáo đường nhỏ, anh hỏi xem có biết ông Bazin không.- Ông Bazin phụ thủ ấy à? – Người đó hỏi lại.- Chính ông ấy.Ông ta đang hầu lễ messe ở kia kìa, gần tiểu thánh đường Đức Mẹ đồng trinh.D'Artagnan sướng run người, vì dù cho Planchet đã nói, anh tưởng như chẳng bao giờ gặp lại Bazin; nhưng bây giờ anh đã nắm một đầu dây, anh bảo đảm sẽ đi tới đầu dây kia.Anh đến quỳ ở trước tiểu giáo đường để khỏi mất hút người của mình. May thay đó là một lễ messe nhỏ và sẽ xong nhanh thôi. Đã quên hết những cầu nguyện và chẳng buồn cầm một quyển kinh, d'Artagnan xem xét Bazin.Bazin mặc bộ y phục của mình, có thể nói với tất cả vẻ trịnh trọng và toàn phúc. Có thể hiểu rằng bác đã đạt tới, hoặc gần như vậy, thượng đỉnh của những tham vọng, và cái thanh nạm bạc bác cầm trong tay cũng danh giá như cây gậy chỉ huy mà tướng Condé chĩa hoặc không chĩa vào những phòng tuyến quân thù ở trận Fribourg.Thể xác bác đã thay đổi, nếu có thể nói, hoàn toàn tương tự bộ y phục. Toàn thân bác tròn xoay như là đã Sanoan hoá(1). Còn mặt bác ta, nhưng chỗ gồ lên đã biến mất. Bác vẫn có cái mũi, nhưng đôi má béo phị lên đã kéo sang hai bên một phần của mũi; cái cằm chảy tuột xuống cổ; đó không phải là mỡ mà như phù nề nó che kín cả mắt, tóc thì cắt vuông và theo kiểu thánh thần che khắp vầng trán xuống sát lông mày. Cần phải nói ngay rẳng cái trán của Bazin ngay thời còn để trần trụi cũng chỉ có cao một đốt rưỡi.Ông phó mục sư làm xong lễ messe cùng lúc d'Artagnan hoàn tất việc quan sảt của mình. Ông nói những lời chú giải thánh lễ, và trước sự sửng sốt của d'Artagnan, ông vừa rút lui vừa ban phước và mọi người quỳ mà nhận lễ. Nhưng sự kinh ngạc của d'Artagnan chấm dứt khi anh nhận ra ở vị tư tế chính ông giáo chủ, nghĩa là Jean-François de Gondy, nổi tiếng, hồi ấy dự cảm thấy vai mà ông đã sắm, bằng cách vung ra những của bố thí, ông bắt đầu làm cho mình rất được lòng dân. Nhằm mục đích tăng thêm cái dân tâm ấy, thỉnh thoảng ông lại đi làm những lễ messe buổi sớm mà chi có đám dân chúng đến dự.D'Artagnan quỳ gối như những người khác nhận giáng phước và làm dấu; nhưng vào lúc Bazin đi qua, mắt ngước lên trời và khúm núm bước sau cùng, thì d'Artagnan níu lấy gấu áo bác.Bazin cúi xuống nhìn và nhảy phắt ra đằng sau y như trông thấy một con rắn.- Ông d'Artagnan - Bác kêu lên, vade retro, Satanas (2).- Này, bác Bazin thân mến ơi, - viên sĩ quan cười nói, - bác đón tiếp người bạn cố tri như thế này hay sao!- Thưa ông, - Bazin nói, - những người bạn hữu thật sự của người tín đồ Thiên chúa giáo là những người giúp cho họ được cứu rỗi, chứ không phải những kẻ đi làm chệch hướng của họ.- Tôi chẳng hiểu bác nói gì, bác Bazin ạ, nhưng tôi không thấy vì sao tôi lại có thể làm một vật chướng ngại cho sự cứu rỗi của bác được.- Ông quên rồi sao, - Bazin đáp, - suýt nữa ông đã mãi mãi phá hoại sự cứu rỗi của ông chủ tội nghiệp của tôi và cũng tại ông, nên ông ta mới tự làm tội mình ở lại ngự lâm quân, trong khi thiên hướng lôi cuốn ông ta thật mãnh liệt đến Nhà thờ.- Bác Bazin thân mến ơi, - D'Artagnan nói tiếp, - bác cần thấy rõ ràng ở các nơi mà bác gặp tôi đấy, tôi đã thay đổi nhiều nhiều về mọi mặt: tuổi tác đem đến cho người ta lý trí, và do tôi không hề nghĩ rằng chủ của bác đang làm việc cứu rỗi của mình, tôi mới đến đây muốn bác cho biết ông ấy ở đâu để nhờ, ông ấy giúp đỡ bảo ban cho tôi làm cái việc cứu rỗi của tôi.- Đúng hơn hãy nói thẳng ra rằng để dẫn ông ấy trở về nơi trần tục. May thay, - Bazin nói tiếp, - tôi chẳng biết ông ấy ở đâu cả, mà chúng ta đang ở trong một thánh thất, tôi không dám nói dối.Thất vọng đến cùng cực, d'Artagnan kêu lên.- Trước hết, - Bazin nói, - Aramis là cái tên mất ơn Chúa, trong Aramis người ta thấy Simara là một cái tên ma quỷ, và phúc thay cho ông đã từ bỏ mãi mãi tên đó rồi.Quyết ý kiên nhẫn đến cùng, d'Artagnan nói:- Cho nên tôi đi tìm không phải là Aramis mà là tu viện trưởng d'Herblay. Thế nào, bác Bazin thân mến, hãy bảo cho tôi biết ông ấy ở đâu?- Ông d'Artagnan, ông không nghe thấy rằng tôi đã trả lời ông là tôi không biết hay sao?- Vâng, chắc thế, nhưng về điều này, thì tôi dám cam đoan rằng không thể như thế được.- Ấy thế mà là sự thật đấy ông ạ, sự thật thuần tuý, sự thật của Chúa.D'Artagnan thấy rõ là không thể moi gì được ở Bazin; hiển nhiên là Bazin nói dối, nhưng bác ta nói dối đến kiên quyết, nên có thể dễ dàng đoán ra rằng bác ta sẽ không thay đổi điều đã nói dối.- Thôi được, Bazin! - D'Artagnan nói, - vì bác chẳng biết chủ bác ở đâu thì thôi ta không nói đến nữa, chúng ta hãy chia tay nhau như những người bạn tốt, và bác hãy cầm lấy đồng nửa pistol này để uống mừng cho sức khỏe của tôi.- Thưa ông, tôi không uống, - Bazin vừa nói vừa oai vệ đẩy tay viên sĩ quan ra, - cái ấy chỉ hợp với người thực tế.- Không thể cám dỗ nổi? - D'Artagnan lẩm bẩm - Mình thật là xúi quẩy! - D'Artagnan mải suy nghĩ, buông áo Bazin ra, thế là Bazin lợi dụng ngay để vội đánh tháo về phía kho đồ thánh. Sau khi đóng cửa lại, bác mới cảm thấy an toàn.D'Artagnan đứng yên lặng, suy tư mắt đang đăm đăm nhìn vào cánh cửa đã đặt một rào chắn giữa anh và Bazin, thì cảm thấy có ai đụng nhẹ vào vai mình.Anh quay lại và sắp thốt ra một tiếng kêu kinh ngạc, cái kẻ đã đụng ngón tay vào anh vội đưa ngón tay ấy lên môi ra hiệu im lặng.- Anh ở đây, Rochefort thân mến! - Anh khẽ nói.- Suỵt! Rochefort bảo. - Anh có biết tôi tự do rồi không.- Tôi biết ngay từ đầu.- Ai nói?- Planchet.- Sao Planchet à!- Tất nhiên? Chính cậu ta cứu anh.- Planchet! Quả vậy, tôi ngỡ đã nhận ra hắn ta, bạn thân mến ạ; điều đó chứng tỏ rằng, làm ơn không bao giờ mất đâu.- Thế anh đến đây làm gì?- Tôi đến cảm ơn Chúa về sự giải thoát may mắn của tôi, - Rochefort đáp.- Rồi còn gì nữa chứ? Vì tôi đoán chừng chưa phải đã hết.- Rồi nhận mệnh lệnh của ông chủ giáo xem bọn tôi có thể làm một chút gì chọc cho lão Mazarin điên người lên.- Đồ bướng bỉnh! Rồi anh lại đến bị tống vào Bastille nữa cho mà xem.- Ồ! Về cái đó thì tôi cảnh giới. Tôi xin cam đoan với anh thế!- Ngoài trời tốt biết bao! - Rochefort thở hít đầy nồng ngực và nói tiếp.- Cho nên tôi sẽ đi dạo ở đồng quê, làm một chuyến về tỉnh lẻ.- Này, - D'Artagnan nói, - tôi cũng vậy!- Và không tọc mạch, co thể hỏi anh đi đâu chăng?- Đi tìm các bạn tôi.- Bạn nào?- Những bạn mà hôm qua anh hỏi thăm ấy.- Arthos, Porthos và Aramis à! Anh đi tìm kiếm họ?- Phải.- Nói danh dự đấy chứ?- Thế chuyện ấy có gì lạ?- Không. Hơi kỳ. Thế ai nhờ anh đi tìm họ?- Anh cũng thừa biết.- Phải đấy.- Khốn thay tôi chẳng biết họ ở đâu cả.- Mà anh không có một cách gì để biết tin tức họ ư? Đợi tám ngày nữa, tôi sẽ cho anh biết về họ.- Tám ngày lâu quá, cần phải tìm ra họ trước ba ngày.- Ba ngày thì ngắn quá, - Rochefort nói, - mà nước Pháp lại rộng mênh mông.- Có sao! Anh biết chữ "cần phải" với chữ đó có thể làm được khối việc.- Thế bao giờ anh bắt tay vào việc tìm kiếm.- Tôi đang làm đây.- Chúc anh may mắn!- Còn anh, chúc anh lên đường bình an! Có thể chúng ta sẽ gặp nhau trên các nẻo đường.- Chưa chắc.- Biết đâu đấy? Rủỉ may, may rủi, biết thế nào.- Từ biệt nhé!- Hẹn gặp lại! Tiện đây, nếu lão Mazarin nói với anh về tôi, anh hãy nói với hắn rằng tôi nhờ anh bảo cho hắn, hãy biết chờ xem, không lâu đâu, liệu tôi có như hắn nói, là quá già nua để hành động hay không?Và Rochefort chia tay với một trong những nụ cười ma quái ngày xưa đã từng khiến d'Artagnan rợn người; nhưng lần này d'Artagnan nhìn theo chẳng chút lo âu và đến lượt anh mỉm cười với một nỗi buồn man mác mà chỉ có kỷ niệm ấy mới có thể in lên gương mặt anh. Anh nói:- Đi đi, con quỷ, mày muốn làm gì thì làm, chẳng can hệ đến ta: không có một chàng Constance thứ hai ở trên đời đâu!Khi quay trở lại, anh thấy Bazin sau khi cởi bỏ bộ quần áo tu hành đang nói chuyện với người coi giữ đồ thánh mà d'Artagnan đã hỏi han khi mới bước vào nhà thờ. Bazin tỏ ra rất xao động và đang giơ những cánh tay to nần nẫn và ngắn cũn cỡn làm đủ các động tác. D'Artagnan hiểu rằng chắc chắn bác ta đang dặn dò người kia phải hết sức kín đáo với anh.Lợi dụng lúc hai người đó đang bận rộn, d'Artagnan lùi ra khỏi nhà thờ và đi đến nấp ở góc phố Canettes. Đứng ở đó mà nhìn thì nếu Bazin đi ra ngoài không thể lọt qua mắt anh được. Năm phút sau, d'Artagnan đã đến vị trí. Bazin xuất hiện ở sân trước giáo đường. Bác ta nhìn khắp xung quanh để yên trí không bị quan sát, nhưng bác không thể nhìn thấy viên sĩ quan chỉ thò mỗi cái đầu ra ở góc một ngôi nhà cách đó năm chục bước. Yên tâm với những biểu hiện đó, bác đánh liều ra phố Đức Bà. D'Artagnan vọt ra khỏi chỗ nấp và vừa kịp trông thấy bác đi qua phố Juiverie, sang phố Calandre và đi vào một ngôi nhà trông bề ngoài giản dị. Cho nên viên sĩ quan không hề nghĩ rằng vị phụ thủ xứng đáng kia lại không ở trong căn nhà đó.D'Artagnan chẳng buồn đến hỏi nhà ấy. Người gác cổng, nếu có, hẳn phải được báo trước rồi; còn nếu không có thì hỏi ai được. Anh đi vào một quán rượu ở góc phố Saint-Eloi và phố Calandre gọi một lượng d'hypocras (3). Loại rượu này pha chế phải mất đứt nửa tiếng đồng hồ. D'Artagnan có đủ thì giờ rình Bazin mà chẳng khiến ai nghi ngờ.Anh trông thấy ở trong quán một thằng lỏi trạc mười hai đến mười ba tuổi vẻ linh lợi mà anh ngờ đã nhìn thấy trước đó hai mươi phút trong bộ quần áo lễ. Anh hỏi chuyện nó và do thằng nhỏ học việc phụ trợ tế chẳng có gì mà phải giấu giếm, anh biết nó làm từ sáu giờ đến chín giờ sáng nghề lễ sinh và từ chín giờ sáng đến nửa đêm nghề hầu bàn.Trong khi anh nói chuyện với thằng nhỏ, người ta dắt đến cửa nhà Bazin một con ngựa. Con ngựa đóng yên cương sẵn sàng. Một lát sau Bazin xuống.- Này ông ta đi đâu vậy? - D'Artagnan hỏi.- Ơ? Tôi biết đâu đấy?- Nửa pistol nếu mày biết được! - D'Artagnan bảo.- Cho tôi ấy à? - Thằng bé nói, mắt ánh lên vui mừng, - nếu tôi biết Bazin đi đâu. Chẳng khó gì đâu! Ông không giỡn tôi đấy chứ?- Không, danh dự sĩ quan. Đây, đồng nửa pistol.Và anh chìa ra đồng tiền cám dỗ, nhưng chưa đưa cho nó.- Tôi sẽ đi hỏi bác ta.- Đó là một cách để chẳng biết được gì cả, - D'Artagnan nói. - Đợi bác ta đi, rồi sau đó. Mẹ kiếp! Hỏi han, lục vấn, dò xét. Đó là việc của mày, đồng nửa pistol vẫn đó. Và anh lại bỏ tiền vào túi.- Tôi hứa - thằng bé nói với nụ cười ranh mãnh chỉ có ở bọn nhóc Paris, - Thế thì, ta đợi xem.Chẳng phải đợi lâu, năm phút sau, Bazin đi nước kiệu nhỏ, dùng cán ô thúc ngựa.Bazin bao giờ cũng có thói quen mang ô thay cho roi ngựa.Bác vừa mới ngoặt góc phố Juiverie thì thằng nhóc đã lao theo như con chó săn đuổi theo mồi.D'Artagnan lại ngổi vào bàn chỗ anh đã ngồi khi mới vào, hoàn toàn chắc chắn rằng trước mười phút anh sẽ biết điều mình muốn biết.Quả nhiên trước cả thời gian dự kiến, thằng nhỏ trở về.- Thế nào! - D'Artagnan hỏi.- Thế là đã biết rồi, - thằng bé đáp.- Thế bác ta đi đâu?- Đồng nửa pistol vẫn dành cho tôi chứ?- Tất nhiên rồi. Trả lời đi.- Cho tôi xem nào. Đưa tôi xem có phải tiền giả không?- Đây!- Ông chủ ơi. - thằng bé nói, - Ông khách đây cần đổi tiền lẻ.Người chủ đang ở quầy, đưa tiền lẻ và cầm lấy đồng nửa pistol.Thằng nhóc bỏ tiền lẻ vào túi nó.D'Artagnan trông cái trò xảo trá của thằng nhóc, bật cười và nói:- Nào bây giờ nói đi, bác ta đi đâu?- Bác ấy đi Noisy.- Tại sao mày biết?- À mẹ nó! Cũng chẳng cần phải ma lanh lắm đâu. Tôi đã biết rằng con ngựa là của bác hàng thịt thỉnh thoảng vẫn cho bác Bazin thuê. Tôi cũng đã nghĩ rằng bác hàng thịt chẳng khi nào cho thuê ngựa mà lại không hỏi người ta dẫn nó đi đâu, dù rằng tôi chẳng tin là bác Bazin có thể làm con ngựa bị quá sức.- Và bác ta đã trả lời mày và Bazin…- Đi Noisy. Với tuồng như việc ấy đã thành lệ, cứ mỗi tuần vài ba lần đi tới đó.- Thế mày có biết Noisy không?- Biết chứ! Tôi có bà mẹ nuôi!- Ở Noisy có tu viện nào không?- Một cái oách là khác, tu viện dòng Jésuites.- Tốt! - D'Artagnan thốt lên, - không còn ngờ gì nữa?- Vậy ông hài lòng chứ?- Ừ! Mày tên là gì?- Friquet.D'Artagnan giở sổ ra ghi tên thằng nhỏ và địa chỉ quán rượu.- Ông ơi, - thằng bé hỏi, - liệu có còn kiếm được những đồng nửa pistol khác nữa không?- Có thể, - D'Artagnan đáp.Và do đã nắm được điều muốn biết, anh trả tiền lượng hypocras mà anh chẳng dụng môi, và vội vàng trở về đường phố Tiquetonne.Chú thích:(1) Một chức thầy tu hầu chủ giáo thường sống an nhàn, cho nên có những câu tục ngữ: "hớn hở như mặt Sanoan", "béo quay như Sanoan"(2) Cút đi, quỷ Satan.(3) Thứ rượu vang pha trộn với đường, quế, đinh hương và đun nóng lên.