Năm 1941, ở Xibêri mùa thu đến sớm. Mới cuối tháng tám mà trời đã bắt đầu lạnh. Người già nói là chẳng bao lâu nữa sẽ được thấy băng giá thực sự. Ở Taiset, người ta thu hoạch khoai tây, cà rốt, cải củ trong vườn sớm hơn thường lệ. Chỉ có bắp cải non bên cạnh các bờ giậu là mỗi ngày một xanh thêm - chúng còn đang ở độ phát triển. Đêm đêm có thể nghe tiếng chúng uốn bắp răng rắc như có ai đang đi trên tuyết. Ở một số mảnh vuờn bí ngô màu đồng thau, quả nào quả nấy trông như những mặt trăng. Người già bảo bí ngô có màu vàng là vì chúng mọc vào đêm trăng. Bọn trẻ Xibêri đứa nào cũng biết từ bí ngô có thể làm được những món gì ngon. Khi nấu các món ăn bằng bí ngô thì thường thường mọi người trong gia đình đều tham gia. Quả bí được bổ làm hai nửa bằng nhau. Nó tách ra một cách nhẹ nhàng nom thật ngon lành. Trong phần ruột dày màu vàng là những hạt trắng, tròn như những hạt đậu, long lanh như sương. Bọn trẻ lấy thìa gỗ múc hạt bí cho vào những chiếc bát lớn để sau này đem phơi khô và rang, còn bây giờ quả bí sẽ được cắt làm nhiều miếng nhỏ, cạo sạch vỏ và cho vào một chiếc chảo gang. Để bí ngô khỏi cháy, rót một ít nước vào chảo, đóng chặt nắp và cho vào chiếc lò sưởi vừa mới nhóm. Chẳng mấy chốc mùi thơm phức đã tỏa ra khắp nhà. Người nội trợ có kinh nghiệm là người biết lôi chảo gang ra khỏi lò đúng lúc - những miếng bí xếp ngoài đỏ mọng, vỏ hơi bị xém vàng. Bí chín rồi, có thể lấy tiền xúc ăn, nhưng chỉ vào những ngày đầu mùa thôi. Sau này, mỗi người chỉ được ăn một miếng nhỏ, vì mùa đông kéo dài những bảy tháng và còn lâu mới đến ngày có rau quả ăn được. Nhưng mùa thu năm nay bọn trẻ Taiset không được thưởng thức món quả của mùa hè Xibêri ngắn ngủi này ở nhà. Khai giảng vừa xong, chúng đã được báo là tất cả học sinh lớp 7, lớp 8 và lớp 9 đều sẽ đi tới làng Bairônôpca để giúp nông trang tập thể thu hoạch mùa màng. Còn học sinh lớp mười sẽ tập quân sự ở nhà. Các cậu tới làng vào ban đêm. Bầy chó to như những con chó sói đón đoàn học sinh ầm ĩ bằng những tràng sủa giận dữ. Không một ai trong làng ra khỏi nhà. Rõ ràng là ở đây người ta đã quen nghe tiếng chó sủa như vậy. Ephim Grigôriêvich, thầy giáo chủ nhiệm lớp 7A, lau lau đôi mắt kính mờ hơi nước, dày như mặt đèn pin, rồi gọi lớp trưởng Côlia Xôcôlôp lại. - Ở đây, em là trưởng lớp, Côlia nhé. Các em đứng gần lại với nhau đừng để chó cắn. Bây giờ thầy đi tìm đồng chí chủ tịch nông trường. - Thầy Ephim Grigôriêvich, cầm lấy cái này! - Côlia đưa cho ông một cành cây làm gậy - Trong tối dễ tìm đường hơn… - Em thật là một người biết lo xa - ông giáo khen. Ông vẫn chưa hết ngạc nhiên vì các cậu bé Xibêri biết lo xa, tỉnh táo và biết nhìn đời bằng con mắt người lớn như vậy. - Đây là chiếc gậy Giamin nhặt dọc đường, nó bảo đề phòng khi gặp chó. - Dù sao thì thầy cũng cảm ơn em. Thầy chủ nhiệm bước đi mấy bước rồi biến mất trong bóng tối. Chó sủa ran theo ông. Với đàn chó chạy theo sau, Ephim Grigôêvich gõ vào cửa sổ ngôi nhà ông gặp đầu tiên. Chó im tiếng. - Ai thế? Vào đi, cửa mở đấy. Thì cứ vào ngay có được không, cần gì phải đánh thức người ta dậy - từ trong cửa sổ có tiếng nói còn ngái ngủ vọng ra, vẻ bực tức. Ephim Grigôriêvích bước vào sân. Bầy chó ở lại gầm gừ ngoài cổng, nhảy lên ngồi bên bực cửa. Ông giáo chần chừ rồi đứng lại. - Kìa, sao đứng một chỗ, không tìm thấy cửa à? - vẫn giọng nói lúc nãy, nhưng lúc này từ phòng ngoài vọng ra. - Thưa không... Có con chó.. - Anh cứ đi, đi thẳng. Nó sẽ tránh. Người xấu mới không dám làm thế. Con chó ấy khôn lắm… Mà thật vậy, chỉ cần Ephim Grigôêvich mạnh dạn bước lên mấy bước về phía cửa là con chó đã vội tránh sang một bên. Trong nhà một que diêm bật sáng, soi rõ bộ râu của một người nào đấy. - Xin mời vào nhà, ông khách quý. Chỉ lúc vào hẳn trong nhà ông giáo mới nhận thấy là ngoài đường rất lạnh. - Tôi và các em học sinh đến đây giúp nông trang tập thể thu hoạch - Ephim Griôgêvich bắt đầu - tôi muốn gặp đồng chí chủ tịch. - Chính ở đây là nhà của chủ tịch. Bây giờ không có ở nhà, đang ở chỗ chiếc máy nghiền bột bị hỏng. Đàn ông còn ai nữa đâu, chỉ rặt đàn bà là đàn bà. Việc thì nhiều mà người thì ít - ông già than phiền, chậm rãi đi lại giữa ngôi nhà rộng. Cụ châm đèn, ngạc nhiên hỏi: - Thế học sinh ở đâu, ông giáo? - Đang đứng ở ngoài đường - Ấy chết, chắc rét cóng hết cả rồi. Đêm chả buốt thế này mà - chủ nhà nói rồi vội vàng xỏ đôi chân không tất vào đôi ủng dạ. - Nhưng các em đông lắm ạ.. - Không sao, rồi cũng tìm cách chứa hết. Thầy giáo ở đây một tý cho ấm. Lão đi về ngay bây giờ. Xong ông lão vụt biến ngay sau cửa. - Này, các cháu ơi, lại đây! Thày giáo ở đây, ở nhà lão - ông lão kêu vang phố. Một lúc sau toàn lớp 7A đã ngồi chật cả căn nhà ấm áp. Ông lão lăng xăng đi lại, đề nghị mọi người ngủ một giấc đến sáng. Lúc đầu bọn trẻ con còn ngần ngại từ chối, nhưng sau tất cả đều ngồi choãi ra, đứa trên ghế, đứa trên sàn nhà dọc bờ tường và nửa giờ sau, đứa nào đứa nấy lăn ra ngủ. Đang thiu thiu ngủ, Giamin nghĩ là cụ chủ nhà có một cái gì đấy giống cụ Cudia. Nhưng cái gì thì cậu không biết. Cụ này cao hơn cụ Cudia nhiều. Tóc cụ dài, mượt, còn râu và ria mép thì đen một cách lạ lùng. Lạ nhỉ, sao lại như vậy? Cụ muốn hỏi Vichia và Côlia đang ngủ ngay cạnh, nhưng lười không muốn động lưỡi nên lại thôi. “Thôi, sáng mai sẽ hỏi vậy” - Giamin thầm nghĩ. Sáng hôm sau, người dậy đầu tiên là Ephim Grigôêvich. Đang ngủ ông nghe chủ nhà thì thầm nói với một người nào đấy: - Ấy khẽ chứ! Để chúng ngủ thêm một giờ nữa! Trông thì biết, những người giúp việc của con đi đường mệt lắm. Mà con cũng nên nằm chợp mắt một chút - ông lão dịu dàng nói - chắc con thức suốt đêm bây giờ mệt lắm, leo lên lò sưởi mà nằm cho ấm. - Giờ con hết buồn ngủ rồi, bố ạ. Lúc gần năm giờ con buồn ngủ gần chết, lúc ngái ngủ sợ bị máy cuốn. Đó là giọng phụ nữ hơi khàn. Thầy giáo khẽ ho, cốt để báo cho họ là ông đã thức giấc. Ông lão từ sau là sưởi bước ra. Sau ông là một người phụ nữ còn trẻ, cao không kém. - Đã dậy rồi à? Sao không chợp mắt thêm tý nữa hả ông giáo? - ông lão lên tiếng - Đây là Ép đôkia Gavrilôpna, con gái tôi, hiện đang thay chồng làm chủ tịch nông trang - ông lão nói tất cả những điều này với một niềm tự hào rõ rệt. - Nó là con gái út của tôi, đứa thứ mười một... - Bố rõ khéo, người phụ nữ ngắt lời ông lão rồi chìa bàn tay của mình ra và tự giới thiệu: - Epđôkia Gvrinôpna. - Ephim Grigôêvich, giáo viên dạy toán - bàn tay của ông lão chủ nhiệm lọt thỏm trong bàn tay to lớn và khỏe mạnh của chị chủ tịch. Bỗng chốc cả hai đều thấy lúng túng. Nhưng chị chủ nhà đã vội mỉm cười, hỏi: - Nghĩa là đồng chí đã đem những người giúp việc đến đây cho chúng tôi? Thế thì còn gì bằng. Vì nam giới bây giờ còn ai nữa đâu. Người làm thiếu lắm, mà mùa thu lại đến sớm. Trong khi học sinh đang ngủ, chị chủ tịch và ông giáo đã quyết định là các em trai sẽ chuyển các bó lúa mì mới gặt về kho. Công việc này, theo chị chủ tịch, cần sức khỏe và nhanh nhẹn, vì dùng nạng mà lấy từng bó lúa từ đồng lúa bị đóng băng đâu phải là chuyện đơn giản, sau còn phải xếp chúng lên xe làm sao để khỏi tung ra từng bông, đấy là chưa kể việc phải biết điều khiển ngựa nữa. Còn các em gái sẽ dỡ khoai tây. Sẽ có bốn em trai giúp đỡ các em vì mặt đất đã bị đóng băng, không thể không cần sức nam giới được. Gần mười giờ sáng, những tia nắng đầu tiên dọi vào cửa sổ làm khô dần mặt kính đẫm nước trong đêm. Trên bàn là một chiếc chảo gang lớn, hơi nghi ngút như khói bốc từ miệng núi lửa ra. Mùi khoai tây và thịt rán chín tới thơm ngậy. Chính cái mùi này đã làm các cô cậu học sinh tỉnh dậy. - Thế nào, các bạn giúp việc của tôi, ngủ tốt chứ? Tinh thần phấn khởi chứ? - chị chủ tịch niềm nở hỏi. - Dạ, phấn khởi lắm ạ! - Nhu ra Mennhicôva, một cô bé tóc vàng, má đỏ trả lời thay các bạn. - Còn các cậu trai sao lại im lặng thế? - chị vừa hỏi vừa bê từ phía lò sưởi ra một chồng bát gỗ lớn nhỏ. - Nhưng các cậu ấy khi làm việc thì hăng lắm đấy - Ephim Grigôriêvich trả lời. Khi ăn người ngồi cạnh bàn, người cạnh cửa sổ, bỗng ông già đêm qua bước vào, vóc người to lớn, đầu trắng xóa như một cọng bồ công anh. Các em cảm thấy ngôi nhà bỗng chật chội hẳn đi. Mùi tỏi bay ra nồng nặc. - Này, các cháu, có hành muối để ăn với khoai tây đấy. Chữa bệnh sưng chân răng thì hay hêt chỗ nói. Các em ăn chung hai ba người một bát. Khoai tây nấu dừ ăn với thịt ngon tuyệt. Gôga cắm cúi ăn. Vừa nhồm nhoàm nhai một miếng thịt cậu vừa nói: - Như thế là họ đã mổ một con bê non để đón bọn mình đấy nhé! - Bê non nào? - Côlia chậm rãi hỏi, ngoáy ngoáy chiếc thìa - Thịt bê non mà thế này à? - Thịt nào mà chẳng giống thịt nào. Giá được thêm ít nữa.. - Thịt bê non trắng hơn. Còn đây thịt màu sẫm. Bê non mà xương sườn thế này? - Côlia chỉ cho bạn xem một đoạn sườn to, hai đầu đập nát như bị đem dần. Dù hai cậu nói khẽ thế mà cụ Gavrin vẫn nghe được. - Có ngon không? - cụ hỏi - Ngon lắm ạ! - cả bọn đồng thanh đáp. - Thế thì được. Nghĩa là lão đã cố gắng không vô ích. Thịt gấu đấy các cháu ạ. Cậu ta mò lại đây nhé, chắc đoán được là thợ săn bây giờ không ở nhà mà. Trong vòng một tuần, cậu ta bắt mất hai con bò, tệ thật. Một con bắt ngay trước mặt người chăn bò, và anh ta cũng may lắm mới thoát được. Trước chiến tranh, một việc như thế này có bao giờ xảy ra đâu... Và rồi, lão đứng rình cậu ta ở một chỗ cách đây hai dặm. Cậu ta lấy cành khô phủ kín mồi của mình, lại còn lấy các khúc gỗ nặng đè lên trên nữa, để không ai đi được mà! Con vật này khôn thật. Lão chờ cậu ấy ba ngày, sáng ngày thứ tư thì cậu ta mò tới, to lắm, đồ quỷ. Cậu ta đứng phơi ngực ra rồi đảo mắt nhìn quanh xem thử có ai biết đến kho báu của mình không. Và lão nổ súng… Kể ra bắn thế cũng tiếc... nhưng biết làm thế nào. Một khi cậu ta đã tự mò vào làng thì thế cũng đáng. Cậu ta lảo đảo. Cách đây ba năm, lão cùng Andrrukha, chồng con gái và là rể lão, đi săn chồn gần làng Bratxcơ.. - Thôi bố - chị con gái hiền lành ngắt lời cụ - Chiều về hãy kể. Rồi bọn chúng sẽ tha hồ mà nghe chuyện bố. Bây giờ đã đến lúc ra đồng, phải không Ephim Grigôêvich? - Tất nhiên, tất nhiên rồi! ông giáo vội đáp. Chính ông cũng mải nghe chuyện của cụ Gavrin. - Còn xương, các cháu ạ, hãy mang cho con chó Benca - ông lão bảo. Để nó không còn sợ hơi gấu nữa. Ngay sau bãi chăn súc vật được ngăn bằng những cành thông thẳng đã là cánh đồng của nông trang tập thể. Những cánh đồng giống như những hòn đảo nhỏ mọc giữa đại dương rừng taiga. Mỗi lần mùa xuân đến, nông trang lại phải cho người chặt bỏ các cây non không cho rừng lấn ra đồng. Việc này đòi hỏi nhiều công sức và thời gian. Thành ra đất thì nhiều mà đồng ruộng thì chẳng là bao. Chị chủ tịch dẫn các em ra một cánh đồng làm khoai tây không rộng lắm. Còn các em trai thì được cô đội trưởng Pasa, một phụ nữ có đôi mắt buồn, dùng xe ngựa chở tới những đồng lúa đã gặt trông như những ngôi nhà cũ kỹ đen xạm vì thời gian. Bọn con trai mang theo xẻng và nạng, bọn con gái thì mang giỏ và thùng. - Đây là cánh đồng nơi các em sẽ làm việc, rộng một hecta rưỡi. Tôi nghĩ không cần phải dạy các em cách làm việc nữa. Các em đã lớn. Ai sẽ là trưởng nhóm ở đây? - Các em nhìn nhau rồi trỏ vào Giamin, nói: - Cậu này - Tên em là gì? - Giamin. - Tên gì nghe kỳ quá. Tên lóng à?- chị chủ tịch hỏi - Không, tên em là thế... - Không hiểu sao Giamin bỗng cảm thấy lúng túng, còn các cô bé thì cười khúc khích. - Thôi được, Giamin, phải làm sao cho ở đây mọi việc đều tốt cả...- Giọng chị chủ tịch trở nên khô khan - Để tôi còn đi lo việc ăn uống, nghỉ đêm - vừa nhìn cánh đồng ảm đạm, chị chủ tịch vừa nghĩ thành tiếng - Giamin, đây là cánh đồng thứ nhất. Có mười một cánh đồng như vậy tất cả. Từ nay đến lúc tuyết rơi sẽ phải dỡ hết. Trưa nay tôi sẽ cho mang thức ăn và xe ngựa đến. Chở khoai đi đâu thì tôi sẽ báo sau. Khi các em bắt tay vào dỡ khoai thì mặt đất đã bắt đầu bốc hơi, những vũng nước nhỏ bị đóng băng ở các rãnh đã lấp lánh những giọt nước chảy. Tuy thế, ngón tay các em vẫn còn tê buốt. Thấy các cô bé sơ tán xoa xoa đôi tay tê dại, Giamin nói: - Côlia, đốt lửa sưởi lên cậu. Không thấy mọi người lạnh cóng à? Côlia thành thạo nhóm lửa. Cái nghệ thuật nhóm lửa này cậu đã học được trong những lần đi câu cá. Bất kỳ thời tiết nào chỉ với một que diêm thôi, cậu cũng nhóm được lửa. Như bây giờ chẳng hạn cậu thong thả lấy hai cành thông khô nhỏ, vò vò những mảnh vỏ bạch mỏng như giấy quấn thuốc lá, lấy que đóm từ thân một cây thông bị sét đánh. Khi ngọn lửa đã cháy mạnh, cậu xếp chéo các cành cây lớn lên trên. - Này, các cô bé, lại hơ tay đi - Côlia gọi. Bây giờ thì công việc trở nên nhộn nhịp hơn. Các cô bé dỡ khoai tây nhanh hơn, và khoảng hai giờ sau mặt đất đã không còn lạnh nữa. Cậu Côlia giỏi giang đã đổ vào đống than rực hồng một thùng khoai tây. - Trưa đến sẽ có khoai nướng để ăn - cậu giải thích Mọi người hăng hái làm việc, cởi bỏ dần áo ấm. Đằng sau đã mọc lên hai đống củ khoai lớn. Dây khoai đỏ cạch nằm ngổn ngang giữa các luống. Vui mừng vì một ngày ấm áp, một con chim gõ kiến bắt đầu gõ cốc cốc vào một cây ở một nơi nào gần đấy. Từng đàn ngỗng trời bay là là trên cánh đồng, miệng kêu “cạc cạc”. Và sau đó một con gà rừng mắt đỏ nặng nề vỗ cánh bay sà xuống thấp như nó bị một người nào đó ném từ trên cây tùng lá rụng xuống. - Chà, được một con như thế mà thịt nhỉ! - Gôga vừa nói vừa đưa mắt nhìn theo con chim. Và bỗng nhiên tất cả đều thấy đói bụng. - Sao không ai mang cơm trưa ra nhỉ? - Nhura hỏi Giamin - Có lẽ người ta đang bận. Cậu thấy đấy, cả xe ngựa để chở khoai cũng không tới - Giamin đáp - Ta cố đào thêm ba sọt nữa, có lẽ lúc ấy người ta sẽ mang đến. Bây giờ thì mọi người làm việc uể oải. Đã thấm mệt. Các em cảm thấy lòng bàn tay nóng ran như bốc lửa, vì cọ xát nhiều với cán xẻng. Càng đào, càng thấy đất chắc hơn, rắn hơn. Các cô bé, thậm chí cả những cô bé Xibêri, nghỉ tay càng thường xuyên hơn. Chỉ có một mình Gôga là vung xẻng đào lia lịa và vượt xa hẳn mọi người. Theo sau cậu là Cachia lính thủy (chả là cô bé ước mơ trở thành thuyền trưởng, và học thuộc lòng tên gọi tất cả các loại tàu và thiết bị của chúng). Giamin thấy cô bé cứ loay hoay một cách vất vả nhặt củ khoai ở từng hố đào. - Cachia, sao cậu tụt lại đằng sau thế? - Giamin hỏi, tay xách một thùng khoai ra đống đổ. - Thì cậu lại đây mà làm thử xem - cô bé trả lời, vẫn hí hoáy dùng gậy moi các dây khoai. Giamin lại gần và thấy Gôga đào nông, nhiều củ còn nằm sót dưới đất. - Cậu làm ăn như thế à? - Giamin quay về phía Gôga - Làm việc như thế này thì ai cần đến cậu? Nghe tiếng, Vichia, Côlia và một vài cô bé nữa đi lại. - Các cậu xem cậu ta đã làm gì này! Giamin chỉ vào một vũng đất nông choèn Gôga vừa dùng xẻng đào lên. - Thì đã sao! Bao giờ chẳng phải để sót lại một nửa! - Gôga cau có đáp lại - Mà cậu không được ra bộ chỉ huy với mình như thế! - Giả sử trong vườn nhà cậu, cậu có đào thế này không? Cậu lại chẳng nhặt hết dây rễ cho bò ăn mùa đông đấy à!- Vichia vung nắm đấm trước mặt Gôga. Chẳng trách bác Xtêphan vẫn gọi nhà cậu là đồ khốn. - Có mày mới là đồ khốn - Gôga xông vào Vichia. Thường thì Vichia vẫn sợ Gôga vì cậu ta to, khỏe hơn và bao giờ Vichia cũng nhượng bộ. Nhưng hôm nay cậu co người, lao đầu vào ngực Gôga. Cả hai đều ngã xuống đất. - Tao sẽ cho mày biết tay, đồ khốn! - Gôga vừa hùng hổ nói, vừa cố giãy khỏi vòng tay nắm chắc của Vichia. - Thôi đi các cậu - Nhura kêu to. Cô bé dùng nắm tay khi thì đấm vào Vichia, khi thì đấm vào Gôga. - Thế là đủ rồi đấy! Giamin nghiêm khắc nói - Cần phải làm việc. Gôga, bây giờ cậu sẽ đào với Côlia. Như những chú gà trống hiếu chiến, hai cậu bỏ đi một cách miễn cưỡng. Mặt trời mùa thu đã xuống sau chân trời phía Tây. Cây cối bao bọc dày đặc quanh đồng đã ngả bóng dài xuống mặt đất. Trời bắt đầu trở lạnh. Các em lại mặc áo ấm. Vẫn chưa thấy xe ngựa và thức ăn tới. - Hay ta ăn khoai nướng lót dạ đã? - Côlia đề nghị - Đúng đấy- Giamin tán thưởng- Chén đi! Côlia nhanh nhẹn dùng que khều từ đống lửa ra những củ khoai đã được nướng chín, Phủi phủi qua những chỗ cháy xém, mọi người ăn khoai một cách ngon lành. Gôga ngồi im không nói chuyện với ai. Vichia vốn bao giờ cũng chịu nhượng bộ Gôga, thế mà hôm nay, trước mặt các cô bé lại dũng cảm như vậy. Mà kể ra cũng có cớ để dũng cảm lắm chứ. Xe ngựa thì mãi vẫn không thấy đến, khoai tây để suốt đêm thế này sẽ bị đóng băng hết. Thế mà cậu ta lại còn sinh chuyện đánh nhau... Gôga rất muốn nói một điều gì đấy, nhưng lòng tự ái thầm bảo: “Thôi, kệ, cứ cho khoai tây đóng băng, mai mình sẽ nói với chúng hết mọi chuyện” - Nếu họ không đến thì thế nào nhỉ? - Nhura bỗng hỏi, thậm chí ngừng cả ăn. - Thì khoai sẽ hỏng hết - Côlia thở dài - Ta đi bẻ thêm cành thông che khoai đi! - Và có thể sưởi khoai bằng khói nữa - Gôga lúng búng, miệng đang ngậm một củ khoai - Đúng đấy. Nhura và các bạn gái lo dọn dây và rễ khoai. Bọn mình sẽ đi lấy củi đêm đốt và bẻ lá thông che khoai - Giamin nói Các cô bé tản đi khắp cánh đồng, hồ hởi nhặt dây khoai như đi tìm những bông hoa mùa xuân đầu tiên. Mọi người mải làm việc không nhận thấy Epđôkia Gavrilôpna tới từ lúc nào. Các cô bé quay lại khi giọng nói khàn khàn của chị vang lên giữa trời chiều. - Này các em, các bạn trai đâu rồi? - Các bạn ấy đi bẻ lá thông che khoai, Nhura đáp - Tốt lắm! Các em có mệt không? Chắc đói lắm rồi nhỉ - chị chủ tịch dồn dập hỏi - Chúng em chờ lâu quá.. Các cậu bé ôm những bó lá thông từ trong rừng đi ra - Giỏi lắm! - Chị chủ tịch khen - Còn tôi thì đã không giữ đúng lời hứa. Thế là không tốt. Cứ phải chạy suốt hết chỗ này đến chỗ nọ. Chả là một dây cua roa của máy đập lúa bị đứt, đập vào đầu cô Đunhia Egrôva, mạnh đến nỗi chảy máu... Đưa cô ấy tới y sĩ, chữa lại dây cua roa, cử người khác cho lúa vào máy thay cô ấy, chừng ấy việc cũng mất bao nhiêu thời gian rồi. Các em đừng giận cô nhé. Còn các em làm việc, thì theo cô thấy, tốt lắm. Che xong khoai và dây khoai bằng lá thông, các em lấy các cây gỗ mục, củi khô bị ướt và cả những cành tươi nữa, nhóm các đống lửa xung quanh. Một làn khói dày đặc, khét lẹt, màu vàng nhạt trùm lên đống khoai. Khi mọi người vừa mệt vừa đói bước ra trên con đường về làng, trên trời sao đã lấp lánh như những mảnh băng nhỏ, và sau rặng núi xa xa là mặt trăng màu vàng da cam với một vầng sáng bao quanh. - Trời sẽ băng giá - Côlia nói - Bây giờ thì không sợ nữa - Epđôkia Gavriôpna đáp, lòng mừng thầm vì có được những người giúp việc như vậy.