Ngôi nhà thờ họ Trịnh nằm ở đầu làng (đó là dòng họ lớn nhất nhì vùng). Ngoài gian chính có điện thờ, còn có một nhà ngang 3 gian nơi ở của cụ Tín, người trông coi việc hương đèn. Nhà thờ họ được quây bằng bức tường đá xám. Lúc này trời đã chạng vạng tối, cụ Tín khóa cổng rồi cập quạng lên gian chính. Điện thờ âm u nhờ nhịt. Cụ Tín đứng trầm mặc trước bàn thờ. Đoạn cụ móc túi lấy bao diêm. Đôi tay già lẩy bẩy quẹt đến bốn năm lần que diêm mới bắt lửa. Cụ lập cập tháo thông phong chiếc đèn dầu nhỏ. Tiếng gió rít nhẹ rờn rợn. Lửa tắt. Lại lẩy bẩy quẹt diêm. Lần này lửa được châm vào đèn. Bập bùng thứ ánh sáng vàng vọt ma quái liếm nhòe nhoẹt các bức ảnh chân dung tiền nhân họ Trịnh. Cụ Tín châm hương, run rẩy cắm vào bát hương, chắp tay. Bên ngoài nhà thờ, làng Nhô lùm lùm thành khối trong màn đêm sầm sẫm. Lác đác những ngọn đèn điện đỏ tòng tọc. Chó sủa thành vệt dài đến nhà thờ họ thì tắt. Một bóng đen đứng tần ngần ở cổng. Tiếng khóa, xích xoeng xoẻng. Bóng đen khẽ gọi: - Cụ Tín… cụ Tín… Gọi thêm vài lượt, không thấy động tĩnh gì, bóng đen chặc lưỡi, đu mình qua tường tiến vào gian thờ. Trong gian thờ cụ Tín vẫn chắp tay không quay lại. Giọng cụ rành rọt. - Chào anh Khả!Bóng đen giật nảy mình:- Hả?- Anh Khả mới về?- Dạ! Nhưng bỗng dưng sao cụ lại biết là con?- Biết chứ. Mắt tôi bây giờ cập bà nhèm nhưng trời thương còn để cho đôi tai. Không phân biệt nổi tiếng chân người họ Trịnh, sao dám chường mặt ở chốn này. - Dạ, con chịu cụ. - Anh Khả về hẳn?Trịnh Khả run bắn người:- Ơ… cụ Tín… sao…. Một tràng cười của cụ Tín cất lên. Tiếng cười nhẹ, mảnh, lạnh, sắc:- Nghe tiếng chân của anh ta biết. Nó nặng nề lắm. Trịnh Khả hơi chồm lên bối rối:- Cụ Tín. Cụ là người hay là… - Ta là con cháu họ Trịnh. Mà thôi, về là phải, con cá chết một giờ ngửa bụng với nước. Con cáo chết ba năm quay đầu về núi. Huống hồ con người… Anh Khả vào thắp hương đi. Cụ Tín quay trở lui ra sân.  2- Nhà thờ họ Trịnh, tối. Khả châm hương vái. Lần lượt hiện về những khuôn hình thờ. Tiếng gió rít. Các bức ảnh đảo chung chiêng. Mắt Khả đậu lại ở một bức ảnh. Khả thẫn thờ:- Cha ơi. Từ bức ảnh hiện dần lên một người đàn ông mặc áo dài khăn xếp. giọng người ảnh trầm trầm, âm âm:- Anh đã về đấy ư?- Con là Trịnh Khả. Giọt máu buồn, giọt máu lưu lạc của họ Trịnh. Con đã trở về. Người ảnh nhếch mép cười:- Về hẳn à? Hưu à? Làm gì đến tuổi, đúng không nhỉ?Trịnh Khả cung kính:- Con mới 52 tuổi nhưng ở lại làm gì nữa, buồn lắm. Cả đời chẳng đâu vào đâu, vài năm nữa ở lại làm gì. Người ảnh: - Về cũng được. Rút cục anh là người sướng nhất họ Trịnh. Được đi tận Liên Xô học. Gõ đầu người khác, lại ở bậc đại học, lớn lắm đấy. Chả bằng mấy làm quan ư?Trịnh Khả hằn học: - Nước non gì cái chức thầy đồ. Hơn nữa ai để ý gì đến con. Họ thù bố ngày xưa làm sao con ngóc đầu lên được. Xin tổ tiên đừng bỏ rơi con. Người ảnh cất tiếng cười ha ha: - Thù à, ha ha… Trịnh Khả, tuổi kia rồi phải biết phân biệt phải trái chứ, ha ha… Trịnh Khả lùi dần, lùi dần ra cổng, miệng lắp bắp:- Xin đừng bỏ rơi con. Khả lùi sát cổng, hoảng hốt. Tiếng cười vây bủa ghê rợn. Người ảnh lừ lừ trôi phía trước mặt. Thoắt cái, người ảnh biến thành ông cụ Tín, tay cầm đèn cao ngang mặt: - Kìa anh Khả, về nhà đấy à? Còn túi hành lý kia nữa. Khả trân mắt nhìn cụ Tín. Đoạn Khả cầm túi hành lý rút vào bóng đêm. Chó lại sủa rộ thành vệt.  3- Nhà Trịnh Khả, tối. Khả lùi lũi đi vào ngõ nhà mình. Con chó vàng nhảy chồm chồm ném từng tiếng sủa vào mặt Khả. Khả lậm lừ tiến. Con chó vừa sủa, vừa lùi. Khả lẩm bẩm chửi:- Tiên sư, toàn chó là chó. Trong căn nhà tối om, vẳng ra tiếng đàn bà tru tréo:- Tiên nhân đứa nào trêu chó nhà bà đấy. Khả dằn giọng:- Khả đây!Đèn nhà bật tách sáng. Vợ Khả mừng rỡ:- Ôi thầy nó. Tôi cứ tưởng đứa nào trêu chọc. - Con đâu?- Con Lụa, thằng Khảm lớn rồi, tởn lắm. Chưa cơm nước xong đã tấp tểnh. Kệ xác chúng nó. À chết, bố nó ăn uống gì chưa?- Ăn rồi!- Vậy để tôi pha ấm nước. Vợ Khả đi xuống bếp. Khả ngồi xuống chiếc ghế cũ chợt nhổm người nhăn nhó: - Mẹ kiếp, nhà cửa bẩn thỉu, hôi hám quá. Vợ Khả xách phích nước lên, vừa lúi húi pha trà, vừa lẩm bẩm khẽ:- Nhà không chủ nó thế đấy. Có đàn ông, đàn ang đâu…. Khả vằn mắt:- Cô nói cái gì?Vợ Khả không đáp đi vào buồng. Một lát sau bước ra, tóc tai đã chải gọn gàng, chiếc áo gụ nhàu nát đã được thay bằng chiếc áo cộc tay màu mỡ gà còn mới. Bây giờ vợ Khả mới đáp: - Anh cứ đi biền biệt, có bao giờ ngó ngàng gì đến nhà với cửa. Vợ Khả nấc lên tức tưởi: - Mấy tháng trước con Lụa bị bệnh mắt, suýt mù phải đi Hà Nội chữa. Tìm đến bố, nào có thấy… Khả, giọng đã dịu:- Tôi phải đi công tác liên miên. Thôi, Liên này, tôi sẽ ở nhà. Ở hẳn!- Già rồi còn gì. Ở nhà với vợ, với con lại chả chán vạn lần hơn. Khả nhìn kỹ vợ:- Cô dạo này thay đổi nhiều nhỉ. Nói năng cũng khác. Ai dám bảo tôi già. Sự nghiệp của tôi còn dài. Liên lau nước mắt, chợt bật cười:- Đi cả đời chẳng thấy sự nghiệp đâu. Giờ về dưỡng già lại sự với nghiệp. Đâu, đồ đạc anh để đâu hết. Khả nhăn mặt: - Chỉ có cái túi ấy chứ còn gì nữa. Liên lôi ra bộ quần áo, vài thứ đồ lặt vặt:- Khốn nạn, cả đời công tác, giờ chỉ có ngần này thứ. Sự nghiệp ở đây chắc. Khả rít liên:- Im mồm. Đàn bà biết gì mà nói. Liên khóc:- Tôi thật khổ cả đời!Khả như nhận thấy mình vô lý, đặt tay lên vai vợ:- Thôi, đừng trẻ con, tôi đã về, không phải lo nữa. Rồi cô xem, còn lâu Khả mới già. Khả đẩy Liên vào buồng. Đèn tắt. Tiếng dế rúc.  4- Làng Nhô buổi sáng. Nhà gạch, mái ngói san sát. Một vài ngôi nhà mái bằng. Đường làng lát gạch nghiêng. Khả, quần áo chỉnh tề, gặp ai cũng sởi lởi chào. Đến cuối làng, hết con đường độc đạo, Khả nhìn ra cánh đồng. Lúa đang trổ. Mắt Khả mông lung. Khả không hề để ý có người đang đi đến phía sau. Một ông già hom hem. Đó là lão Bong có bộ ria mép vểnh lên và đôi mắt sắc pha gian giảo. Lão Bong đằng hắng. Khả giật mình quay lại. Lão Bong vê ria:- Bông jua me xừ, Khả. - Ô kìa, chào ông Bong. Ông vẫn thế. Cái món Tây, xài mãi chưa chán ư?Mặt lão Bong vênh lên:- Chán sao được. Đằng ấy cũng Tây, dưng mà, lại sao được với Tây của tớ. Hoách lắm nhé. Hồi ấy… Khả cười:- Biết rồi, khổ lắm, nói mãi. - Biết là biết thế nào, tớ từng cặp với mụ đầm tóc vàng…. - Gớm, cái thứ lính đóng khố như ông có mà đầm. Đầm vào khố. Lần này thì lão Bong cười:- Cái hồi, tớ ở Pari ấy mà… phải biết…  Tiếng thế vẫn phải công nhận bọn Tây ngu. Chúng nó chê không ăn thịt chó!Lão Bong liếm mép thèm thuồng:- Mẹ khỉ, ngu đến thế thì thôi. Thử hỏi trên đời này có cái gì hơn được anh nhựa mận. Khả nhìn xoáy vào mặt lão Bong, buông vu vơ:- Nhựa mận hả?Lão Bong nhai tóp tép như đang được ăn thật:- Phải, nhựa mận bốc khói và rượu trắng sủi tăm. Mà này, anh Khả rúc về cái xó quê tun hút làm gì. Làng Nhô này… đến nhựa mận cũng đếch có. Mặt Khả chợt đanh lại:- Thôi chào ông Bong. Hôm nào, rảnh rỗi tôi sẽ mời ông một chầu nhựa mận túy lúy. Thế nhé. Mắt lão Bong sáng rực: - Nhựa mận, tốt, tốt. Mec xi, mec xi. Lão Bong đi. Còn lại mình Khả. Khả lại lẩm bẩm:- Làng Nhô. Về làm gì…?Mắt Khả dần tối lại.  5- Quá khứ của Trịnh Khả/ Giảng đường. Ngày. Mắt Khả dần tối lại. Từ mắt Khả, quá khứ quay trở về. Giảng đường. Khả đứng trên bục. Kết thúc một buổi lên lớp:- Tôi từng du học ở Liên Xô. Tôi đã nhìn tận mắt những thành tựu kỳ diệu của năng lượng nguyên tử. Trong một tương lai không xa, các nhà máy điện nguyên tử sẽ mọc lên ở Việt Nam. Không ai khác, chính các anh, các chị là chủ nhân thực sự của ngành công nghiệp hiện đại ấy. Tiếng vỗ tay vang lên. Khả đĩnh đạc rời khỏi giảng đường. Vài, bốn sinh viên lướt qua Khả. Một nữ sinh xinh đẹp, lảnh lót:- Thưa thầy, đến bao giờ thì có nhà máy điện nguyên tử?Tiếng cười rộ lên. Khả chau mày, khó chịu. Một đồng nghiệp nam vỗ vai Khả: - Tụi trẻ bây giờ thế đấy. Thôi, trong khi chờ đợi cái thành tựu vĩ đại kia, tôi đãi ông bữa cơm trưa nay, chịu không?Khả hằn học:- Rặt lý thuyết!- Đúng thế, nhưng dạ dày cần phải thực nghiệm, ông ạ. Nào đi.