Trong ánh sáng hồng của ráng chiều Valia đứng trước mặt giáo sư và Karik. Cô bé Valia thực thụ, đang sống hẳn hoi. Cô cầm chiếc giỏ Diatomê trong tay và chăm chú ngắm nghía những hoa vân của nó. Lúc thì cô đưa sát chiếc giỏ lại gần mắt lúc thì lại giơ cao nó lên đầu rồi nheo mắt ngắm nghía. Karik phá ra cười: - Mọi người hãy xem kìa! Trước mắt các bạn là đoạn tiếp theo của bộ phim “Cô gái ở Kamchatka” (1). Cô gái bị mất tích bỗng xuất hiện huyền bí trên bờ biển phía tây. Ivan Germogenovich không nói gì cả. Ông chỉ ôm chặt Valia vào lòng và lặng lẽ xoa đầu cô. Valia luồn ra khỏi tay giáo sư, giơ cái giỏ Diatomê ra trước mắt và hỏi: - Bác làm cái này đấy à? Bằng gì thế hả bác? Sao có mùi ngon thế? Có ăn được không ạ? Giáo sư nói: - Cái giỏ thì không ăn được, còn bánh nằm trong giỏ thì ăn được. Karik lấy bánh trong giỏ ra hỏi: - Em ăn được mấy cái? Hai hay ba? Valia vội vã đáp: - Năm cái! Cho em năm cái! Ivan Germogenovich và Karik phá lên cười: - Cái đó gọi là đói mềm đấy! – Karik nói. - Không sao! Để Valia ăn cho thỏa thích. Cả bác cháu mình cũng ăn luôn một thể. Cháu có muốn ăn không? - Được đấy bác ạ! – Karik đồng ý. Các khách du lịch ngồi xuống bóng cây xum xuê. Giáo sư đặt trước mặt Karik và Valia mỗi người một giỏ bánh rồi mời bọn trẻ ăn. Valia cắn một miếng bánh, nhai và nói: - Rất ngon! – Cô bắt đầu ngốn căng phồng hai má. Giáo sư và Karik nhìn cô mỉm cười. Karik nháy mắt giáo sư rồi giả bộ ngây thơ hỏi: - Có phải đúng là ở Moskva có người ăn nhiều như con voi không ạ? - Bác không nghe thấy nói. – Giáo sư đáp. - Còn cháu thì nghe thấy nói là ông ấy ăn hết mười đĩa súp. - Em cũng có thể ăn được chừng ấy! – Valia vừa nói vừa ấn một miếng bánh to vào miệng. Karich huých khuỷu tay vào Ivan Germogenovich. - Đến món thứ hai người ấy ăn hết mười lăm đĩa thịt. - Em cũng ăn được mười lăm đĩa. – Valia nói. - Sau đó người ấy uống hết hai mươi cốc nước quả. - Karik tiếp tục. - Em thì uống ba mươi cốc cũng được! Karik đẩy cái giỏ ra, chúi tay vào cánh hoa. - Xong xuôi rồi, người ấy buộc khăn vào ngực vào ngực và nói: “Hình như tôi vừa nhấm nháp đôi chút. Bây giờ có thể bắt đầu bữa ăn thực sự rồi đấy”. - Em cũng... Valia với tay định lấy cái bánh thứ tám. Nhưng vừa sờ vào chíếc bánh, cô dừng lại ngẫm nghĩ rồi thở dài nói: - Không, có lẽ em chịu thôi, chẳng ăn nữa. Ivan Germogenovich vỗ vai Valia nói: - Nào, bây giờ thì kể cho bác nghe làm sao cháu lại chui vào bông hoa Enoter. - Cháu với Karik đi tìm bác... Đúng thế không anh Karik? Karik gật đầu. - Cháu đi mãi, đi mãi rồi bỗng thấy muốn ăn; thế mà trong rừng thì toàn mùi bánh ngọt. Cháu nghĩ là phải trèo lên cây. Cháu trèo lên. Thế rồi nó sập lại một cái không cho cháu ra. Cháu kêu gào đến ù cả tai ra. - Chắc là khóc nữa phải không? - Một chút thôi ạ...! Sau đó cháu ngủ thiếp đi say đến nỗi chẳng mơ thấy gì cả. Rồi cháu nghe thấy tiếng gọi: “Valia! Valia!”. Cháu muốn tỉnh dậy mà không sao được. - May là mọi việc kết thúc tốt đẹp. – Ivan Germogenovich nói – Từ này để khỏi lạc nhau nữa, các cháu hãy hứa với bác là không rời bác một bước. - Cháu xin hứa danh dự! - Valia giơ tay lên nói. Giáo sư vui vẻ nói: - Thế thì ta lên đường thôi, các bạn! Các khách du lịch xách những giỏ bánh theo người và đi dọc theo con sông. Đến đêm họ tới những ngọn đồi lớn. Tại đây họ ngủ đêm trong một cái hang; đến sáng ăn qua loa mấy cái bánh rồi lại tiếp tục lên đường. Mấy ngày liền họ đi như vậy, ngủ đêm trong các bông hoa, trong các vỏ sò, trong tổ ong vẽ đã bỏ hoang, thậm chí ngủ cả dưới những tảng đá và trong các hang động ẩm ướt âm u. Họ ăn mật hoa, mật ong, trứng bướm và uống sữa bò xanh. Ở thung lũng Ba Con Sông giáo sư giết được một con chim sâu. Ba ngày liền các khách du lịch ăn thịt chim rán và nướng. Chắc thịt cũng còn đủ ăn cả hai tuần lễ nữa nếu như dọc đường họ không bị những con bọ ăn da tấn công và cướp một số lương thực. Suýt nữa thì cả Ivan Germogenovich lẫn Karik đều bị thương. ° Mỗi ngày các khách du lịch càng đến gần hơn hồ nước mà ở bờ bên kia có ngọn hải đăng. Theo tính toán của giáo sư thì họ phải đến được bờ hồ vào chiều hôm sau, đêm sẽ bơi qua hồ. Lúc đó sẽ chẳng còn bao xa nữa là tới ngọn hải đăng. Giáo sư quả quyết với bọn trẻ: - Chỉ độ hai ba ngày nữa là chúng ta sẽ ở nhà rồi! Nhưng sự việc xảy ra không theo dự tính của giáo sư. Khi các khách du lịch đã tới gần hồ nước thì xảy ra một chuyện không may. Đó là vào một buổi sáng sớm. Giáo sư và bọn trẻ vừa ra khỏi hang, nơi họ mới ngủ qua đêm. Họ lên đường, dẫm chân lên những giọt sương mai lạnh lẽo. Giáo sư co ro nói: - Gớm, lạnh ghê thật! Các khách du lịch vừa đi trên các đồi núi, thung lũng vừa run lập cập. Tưởng chừng như những gót chân trần của họ đặt trên lớp băng có phủ chút ít đất ở trên. Chỉ muốn dừng lại để co chân lên như ngỗng co cẳng trên băng. Cuối cùng bọn trẻ không chịu nổi, chạy băng lên trước để sưởi ấm người. Ivan Germogenovich gọi với theo: - Đừng có chạy xa nhé các cháu! Nhưng bọn trẻ đã chạy đến dãy đồi xa tít, vừa đuổi nhau; vừa nhảy qua những hố rộng và lạch nhỏ. Ivan Germogenovich gọi: - Các cháu quay lại đi! Karik trở lại mau, Valia đi lại đây! Nhưng Karik chỉ vẫy tay rồi chạy lên dải đồi lởm chởm và biến mất sau đồi. Ivan Germogenovich lo lắng rảo bước đi. Đột nhiên có tiếng kêu thét lên phía bên kia đồi. Ngay lúc đó Valia hiện ra trên đỉnh đồi. Cô vẫy tay gọi Ivan Germogenovich lại cứu. - Mau lên! Mau lên!... Chúng nó tấn công! – Cô kêu lên. Giáo sư cố hết sức chạy thật nhanh, bay vọt lên đồi. - Nó ở đâu? Ở đâu? – Ông vừa thở vừa hỏi. - Anh ấy ở chỗ kia kìa! – Valia chỉ tay vào một hố sâu hình cái phễu. Dưới đất một con vật vùi trong cát ngập đến cổ đang cựa quậy. Cái đầu đen sì to tướng có hai cái móc cong cong thò ra, nhanh nhẹn ném cát và các mảnh đá lên trên. Karik đang đứng trên miệng hố, hoảng hốt lấy tay che đầu và kêu lên cái gì đó nghe không rõ. Cát và đá bắn vào cậu mạnh đến nỗi chốc chốc cậu ngã xuống, đứng lên, rồi lại ngã xuống. Con quái vật không ngớt bắn vào Karik, cố làm cát bắn mù mắt cậu, còn đá bắn vào chân cậu cho cậu bị ngã. Bức vách bằng cát của cái hố bị sụt xuống dưới chân Karik và cứ tụt xuống mãi, mỗi lúc một gần thêm hang ổ của con quái vật. Ivan Germogenovich hét to: - Quay lưng lại! Quay lưng vào nó! Nhưng Karik không hiểu gì hết và có lẽ cũng không nghe được gì cả. Lúc đó Ivan Germogenovich nhanh nhẹn chạy xuống dưới nắm tay Karik lôi đi, leo lên khỏi hố theo bờ cát bị sụt, ôm chặt cậu trong lòng. Một trận mưa đá bay theo sau giáo sư và Karik. Nhưng giáo sư cắn răng không chịu buông Karik ra, tiếp tục bò lên trên, rụt đầu vào vai, nép sát mình vào mặt đất. Cuối cùng ông đã lên được miệng hố. Thận trọng đặt Karik xuống đất, Ivan Germogenovich bối rối lắp bắp nói: - Trời ơi! Sao cháu lại thế?... Làm bác sợ hết hồn! Karik nằm trên mặt đất, người tái nhợt, mắt nhắm nghiền. Một dòng máu mỏng manh chảy trên má. Người Karik từ đầu đến chân phủ một lớp bụi cát dày màu xám. Valia mở to mắt nhìn Karik. Cô quỳ thụp xuống bên cậu, thì thào hỏi: - Anh ấy còn sống chứ ạ? - Còn sống! Ivan Germogenovich cau có vừa đáp vừa đặt một cánh hoa lưu ly đã xếp lại xuống dưới đầu Karik. Valia nhìn về phía cái hố khủng khiếp thì thào nói: - Trời ơi! Cháu sợ quá! Nhỡ con quái vật ấy bò ra và nhảy xổ vào... Ivan Germogenovich giận dữ nhìn Valia, làu bàu nói: - Nó sẽ không bò ra đâu, nếu như tự cháu không bò lại chỗ nó. Nếu không muốn mất đầu thì đừng có bạ đâu cũng thò mũi vào. Ông cúi xuống đặt tai vào ngực Karik, xem mạch rồi mấp máy môi nói gì đó không thành tiếng. Karik thở mạnh ra. Giáo sư lớn tiếng hỏi: - Cháu có nghe thấy bác nói không? Karik nhỏm dậy nhìn giáo sư bằng cặp mắt lờ đờ. Cặp môi yếu ớt mấp máy. - Nó... đi rồi ư bác! – Karik hỏi giọng yếu ớt. - Nó đi rồi! – Giáo sư nói – Nhưng còn cháu thì sao? Có thể đứng dậy được không? - Có lẽ được ạ! – Karik nói. Cậu đứng dậy, loạng choạng không vững, nghiến răng nói: - Chúng ta đi thôi. Các khách du lịch im lặng hồi lâu, nhưng giáo sư không thể giận bọn trẻ lâu được. Khi họ ngồi xuống nghỉ, Ivan Germogenovich nhìn Karik cười nhạt: - Gớm, anh hùng thật!... Xem kìa! Bò vào hang sư tử kia đấy! Karik nói: - Cháu đâu có cố tình ‎! Cháu đang chạy thì đột nhiên gặp cái hố đó. Thế là cháu bị trượt xuống dưới... - Nếu cháu chăm chú nhìn mặt đất dưới chân mình, chứ không đếm sao trên trời thì đâu đến nỗi. Chỉ chút xíu nữa là cháu thành món ăn trưa của sư tử kiến. Valia hỏi: - Bác nói sao cơ ạ? Con ấy gọi là sư tư kiến hả bác? Ivan Germogenovich gật đầu: - Đúng là người ta gọi chúng như vậy. Nhưng vừa rồi chưa phải chính con sư tử kiến mà là ấu trùng của nó. Chính nó thì không nằm dưới hố mà bay trên không. Nhưng thường thì nó bò trên các cây cối. Bác nghĩ rằng bọn cháu chắc có lúc gặp nó rồi... - Nó như thế nào cơ ạ? Giống con gì hả bác? - Hơi giống con chuồn chuồn một chút. Béo phục phịch mà lười nhác vô cùng. Đậu xuống cái cây nào đó, buông thỏng bốn cánh dài, thế là cứ treo như vậy suốt ngày tựa như bị đóng đinh vào. Con cái con hay gây gổ, ngồi dưới hố ném đá lên, là ấu trùng của nó. Nó săn mồi ở đấy. Các cháu thấy nó làm cái bẫy mới tinh ranh chứ. Các chú lớ ngớ là mắc vào ngay. - Nó bẫy kiến hả bác? - Không những kiến mà cả những côn trùng khác nữa. Nhưng cái đáng tức nhất, – Ivan Germogenovich mỉm cười – Là cháu bị con vật không có cả miệng muốn ăn thịt. - Ủa.. Thế nó định ăn cháu bằng cái gì? Chân ư? - Đại loại như vậy! – Giáo sư nói – Cháu biết không, con sư tử kiến không có lỗ miệng, nhưng ở trên đầu nó có hai cái móc rất to để cắm vào con mồi hút lấy máu. Chỉ chậm thêm hai ba phút nữa là cháu kịp làm quen với hai cái móc ấy! Giáo sư đứng dậy nói: - Thôi, ta đi thôi! Valia chạy theo giáo sư, còn Karik lê bước đi sau cố chạy theo kịp Valia. Thỉnh thoảng cơn đau nhói làm cậu nhảy lên và dừng lại. Cậu có cảm giác dẫm phải những cái kim nhọn. Tuy vậy cậu vẫn cố đi. Mặt nhăn nhó, răng cắn chặt môi, cậu vẫn gắng đi không để tụt lại sau. Ivan Germogenovich thỉnh thoảng ngoái lại liếc trộm Karik. Gặp lúc Karik vấp ngã, giáo sư dừng lại, lo lắng hỏi: - Cháu làm sao thế?.. Có lẽ cháu nên dựa vào bác mà đi! Được không? - Không! Không! Không sao cả ạ! - Karik vội vã đáp – Có gì đâu.. Cháu dẫm phải viên đá nhọn thôi. Cuối cùng Karik bắt đầu tuột lại phía sau. Bây giờ cậu không đi được nữa mà nhảy lò cò một chân kéo lết theo chân kia. Ivan Germogenovich dừng lại: - Thôi, bác thấy cháu mệt rũ ra rồi đó. - Không! Không! – Karik phản đối – Cháu còn đi được cả trăm kilômét nữa. Cậu đứng thẳng dậy, rảo bước đi lên, nhưng mới được vài bước cậu ngã gục xuống, ôm lấy cái chân đau rên rỉ. Giáo sư lẳng lặng xốc Karik lên vai. - Cháu tự đi được mà. Bác bỏ cháu ra đi! – Karik kháng cự lại. - Ngồi im! – Giáo sư quát lên – “Tự đi được”! Gớm đi giỏi lắm đấy! Cõng theo Karik, Ivan Germogenovich cau có bước đi, nhìn xuống dưới chân, Valia đi sát bên với dáng điệu biết lỗi. Karik ngả đầu trên vai giáo sư và bắt đầu thiếp đi. Chẳng bao lâu mắt cậu nhắm chặt ngủ thật say. Khi cậu mở mắt thì đã thấy mình nằm trên một hồ nước rộng lớn! Giáo sư đang đứng trên một tảng đá, giơ tay lên trán nhìn sang bờ bên kia, nơi cây sào hải đăng đang đứng trơ trọi. Karik thấy Valia hỏi gì đó, nhưng cậu không nghe rõ. Karik ngóc đầu lên lắng nghe, bây giờ thì Ivan Germogenovich đang nói: - Chúng ta sẽ làm một con tàu rồi bơi qua. Nhưng trước hết phải tìm một căn nhà thuận tiện. Vì chúng ta phải sống trên bờ cả một tuần lễ hoặc có khi tới hai tuần. - Lâu thế để làm gì ạ? - Sao lại để làm gì? Cháu không thấy là Karik đang ốm nặng đấy ư? - Không cần đâu bác ơi! – Karik nói, chống tay ngồi dậy. - Không cần cái gì? - Không cần sống trên bờ. Cháu có thể bò lên tàu, thậm chí có thể chèo được nữa. - Chuyện nhảm nhí! – Giáo sư phẩy tay – Ngộ nhỡ bão nổi lên thì sao? Lúc đó cháu sẽ rơi xuống đáy hồ như một hòn đá. Ivan Germogenovich cúi xuống bên Karik, thận trọng sờ tay vào đầu gối sưng vù lên của cậu. - Cháu nhìn xem tím bầm thế này mà! Chắc là đau lắm phải không? - Đau ạ! - Karik nhăn mặt – Lại rát bỏng nữa, cứ như là bị bàn ủi nóng lên vậy. Giáo sư ngẫm nghĩ một lúc, đột nhiên đập tay lên trán chạy ra phía hồ nước. Valia sờ nhẹ đầu ngón tay lên cái chân đau của Karik: - Úi chà sưng to ghê quá! - Nếu em mà bị bắn như thế thì còn sưng khắp cả người! – Karik nói, vừa vuốt ve cái đầu gối bị đau. - Anh đừng tỳ lên cái chân này thì nó mau khỏi hơn. Anh có muốn em tìm cho cái nạng chống không? Giáo sư trở lại vào lúc đó. Ông căng ra trước mặt một cái lá nhỏ đang nhiễu nước xuống cát. Ông bảo Karik: - Nào, cháu quay lại đưa cái chân lên đây. Ông đặt cái lá ướt mát lạnh lên đầu gối sưng và nóng bỏng của Karik rồi nhanh nhẹn cuốn cái lá băng chân đau của cậu lại. - Thế nào? - Tốt rồi ạ, - Karik nói – Giống như miếng gạc. Cảm thấy dễ chịu ngay. - Tốt lắm, cháu hãy nằm yên ; còn bác và Valia đi tìm chỗ ngủ đêm. May cho các khách du lịch, lần này họ không phải tìm lâu. Suốt bờ hồ đầy những hang động sâu. Giáo sư và Valia xem xét một hai cái rồi cuối cùng chọn cái hang cát khô ráo có vòm mái thấp và lối vào hẹp. Valia đề nghị: - Ta chọn hang này bác nhé. Giáo sư đồng ý. Ông quay lại bờ, bồng Karik trên tay đem vào trong hang. Ivan Germogenovich đặt Karik nằm gần tường rồi nói: - Cháu nằm đây nhé! Có thuận tiện không? Karik không đáp, cậu đã ngủ thiếp đi. Ivan Germogenovich và Valia ngồi xuống cạnh lối ra vào ăn số bánh mật còn lại dưới ánh sáng chiều yếu ớt. - Bây giờ thì đi ngủ. - Giáo sư nói. Sau khi lấp đá lối ra vào hang, các khách du lịch nằm dài trên cát khô và chẳng bao lâu ngủ thiếp đi. ° Gần sáng Ivan Germogenovich mơ thấy con sư tử kiến. Con sư tử giữ chặt Karik bằng hai cái móc cong rồi nhìn ông chằm chằm, những con mắt lồi rất to. Karik đấm đá chân tay vào đầu con quái vật và khẽ rên. Giáo sư mở mắt ra. “Mình mơ mới ghê chứ!” - Ông nghĩ. Nhưng tiếng rên không chấm dứt. Vậy không phải là mơ ư? Giáo sư gọi: - Karik, cháu làm sao vậy? Karik không trả lời. Trong hang tối om. Giáo sư đứng dậy, vịn một tay vào tường đi lại phía cửa hang. Ông mò mẫm trong bóng tối tìm thấy hòn đá chặn cửa hang. Ông nhấc bớt hai hòn ở phía trên xuống rồi thận trọng đặt chúng xuống đất tránh gây tiếng động sợ làm bọn trẻ thức giấc. Trong hang trở nên sáng hơn. Ánh sáng xam xám lúc tinh mơ rọi xuống sàn cát bọn trẻ đang ngủ. Giữa hang Valia đang nằm khoanh tròn. Cạnh tường Karik ngủ giang rộng hai tay. Người cậu đỏ nhừ. Trán vã mồ hôi. Cậu run rẩy, rên rỉ trong mơ. Giáo sư lại gần cậu, cúi xuống khẽ chạm tay vào cái đầu gối sưng cuộn trong chiếc lá. Karik co chân lại, rên to hơn nhưng vẫn không thức dậy. Giáo sư hỏi: - Karik, cháu có muốn uống nước không? Karik hé mở mắt ra. Cậu chưa hiểu đầy đuôi ra sao, nhìn Ivan Germogenovich rất lâu rồi lặng lẽ quay mặt vào tường. - Mang nước lại cho cháu nhé? - Không! - Karik nó qua kẽ răng. - Cháu có muốn bác thay băng cho cháu không? - Vâng ạ, xin bác thay cho cháu. Giáo sư đem lại một cánh hoa ướt còn tươi đặt lên chỗ đầu gối bị sưng. - Thế nào, có dễ chịu hơn không? - Dễ chịu hơn rồi ạ! - Karik thở dài. - Thế thì tốt rồi! Vậy cháu ngủ đi. Bác đi kiếm xem có gì ăn không. Nếu Valia tỉnh dậy cháu đừng cho nó ra khỏi hang. Bác về ngay bây giờ. Karik lặng lẽ gật đầu. Ivan Germogenovich xếp đá chặn cửa hang rồi ngắm nhìn hồi lâu để nhớ kĩ chỗ bọn trẻ nằm lại. Sau đó ông đi tìm thức ăn cho bữa sáng. Gần hang có một ngọn núi phủ đầy những ngọn cây cây rậm rạp. - Hình như rêu thì phải! Đúng rồi, rêu chính cống. Được rồi, xem ở đây có gì ăn được không. Ivan Germogenovich mạnh dạn chui vào trong các bụi rêu, vừa đi được vài bước ông bất ngờ bị thụt xuống đến thắt lưng. Nhưng lúc ngã giáo sư đã kịp bám lấy những cành cây. Lơ lửng trên cái hố đen ngòm, ông nhìn xuống dưới. Trong bóng tối lờ mờ ông nhìn thấy vòm trần bằng đất và sàn được nện chặt. Ánh sáng yếu ớt từ trên cao xuyên qua lùm cây rậm rạp soi sánh đường hầm tối đen. Ở sâu trong đường hầm dọc theo tường có những cái thùng màu trắng xếp thành hàng đều đặn. - Có lẽ đây là kho tàng của con ong hoa! - Ivan Germogenovich lẩm bẩm. Ông dùng mắt ước lượng khoảng cách đến sàn đất rồi buông tay bám vào cành cây ra, nhảy xuống đất. Đất dưới chân ông khô và ẩm. Giáo sư tò mò ngắm nhìn căn hầm rồi bước tới những cái thùng. Tất cả cái thùng đều đậy bằng những cái nắp tròn màu trắng. Ông mở nắp một cái thùng cúi mình xuống ngửi. - Đúng như vậy mà! Cái thùng đầy ắp mật ong rất thơm. Cạnh nó cũng là những cái thùng hệt như vậy đựng đầy mật. Quang cảnh ở đây giống như nhà kho dự phòng cho lúc khó khăn. Thực sự đây là nhà kho dự trữ của loài ong hoa. Con ong mẹ đẻ trứng vào tổ rồi để lại một cục mật với phấn hoa. Ấu trùng chui ra từ trong trứng, ăn mật và phấn hoa rồi kéo kén. Kén có hình dạng như cái thùng. Qua một thời gian con ong con mở nắp thùng bay ra. Nhưng cái kén không bỏ phí vô ích. Mùa hè, ong đổ mật vào kén để dành cho những lúc mưa lạnh, khi chúng không bay được ra khỏi tổ. Ivan Germogenovich thong thả ăn. Sau đó ông chọn một cái thùng to nhất và lôi nó ra khỏi nhà kho. Công việc khá nặng nhọc. Cái thùng cứ tuột khỏi tay ông như một vật sống động, xô đẩy làm ông ngã.Nhưng mặc dù vậy, Ivan Germogenovich cũng đem được cái thùng lên trên. Đầu gối ông run rẩy. Cánh tay tê dại. Tim đập thình thịch mạnh đến nỗi hai thái dương cũng giật giật. Ivan Germogenovich suy nghĩ: “Làm sao đem được thùng mật về hang đây”. Đặt nó nằm nghiêng rồi vần nó trên mặt đất như những cái thùng tô nô khác thì ông không dám. Cái nắp trên có thể bật ra và mật sẽ đổ hết xuống đất. - Biết làm sao được – Phải thử cách khác thôi. Ivan Germogenovich nắm lấy cạnh thùng lắc mạnh nó. Cái thùng lắc lư. - A! Được đấy! – Giáo sư mừng rỡ. Ông nghiêng cái thùng, tay giữ lấy cạnh thùng rồi vừa đẩy vừa quay vần mép thùng như muốn khoan mặt đất bằng thùng mật. Chậm chạp từng bước một, đẩy bằng tay và ép cả thân mình vào nó Ivan Germogenovich cuối cùng cũng vần được cái thùng về đến hang. Valia hãy còn ngái ngủ chạy ra đón ông. Cô vươn vai ngáp nhưng vừa nhìn thấy cái thùng đã sung sướng vỗ tay reo: - Đây là bánh kem phải không em ạ? - Dù đây không phải là bánh kem nhưng bác chắc rằng cháu sẽ thích nó. - Nhưng là cái gì đó bác? - Mật ong đấy! - Cả một thùng hả bác? - Không phải chỉ một thùng thôi đâu, cháu Valia ạ. Bác tìm thấy cả một kho những thùng mật. Có lẽ cả năm chúng ta cũng không ăn hết nửa cái kho ngọt ngào này. - Thế thì tuyệt quá! – Valia mừng rỡ. Cô bám tay vào mép thùng, tích cực giúp Ivan Germogenovich đến nỗi không đầy một phút cái thùng mật đã được đưa vào hang đặt trong một góc. Ivan Germogenovich vuốt mồ hôi trên trán cổ nói: - Tốt lắm, bây giờ cháu có thể ăn sáng bằng mật rồi, Valia ạ. Còn bác đi tìm cái giường nằm cho Karik. Nhưng cháu nhớ không không được ra khỏi hang đấy. Quanh đây rất nhiều những quái vật đi lang thang. Cháu chưa kịp kêu thì chúng đã nuốt cháu rồi. Valia tiễn giáo sư tới cửa hang rồi lập tức quay trở lại đến bên thùng mật hoành hành. Cô mở nắp thùng mật không mấy khó khăn, đưa mũi ngửi, thè lưỡi liếm rồi thọc cả hai tay vào trong thùng. Valia thì thào: - Úi chà, nhiều quá. Các ngón tay cô ngập trong đám mật dính và thơm. Cô ăn hăng đến nỗi mặt, cổ, ngực và cả hai cánh tay đều phủ một lớp keo. Cả người cô trở nên dinh dính làm cô dính vào thùng mật, vào bức vách trong hang. Cả những cánh hoa khô, những mẩu lá và những hạt cát cũng dính vào người cô. Valia xóc những ngón tay dính mật ra, đi lang thang trong hang; cô mỗi lúc một lớn thêm vì dính đủ thứ vào người: cái mạng nhện cũ, vài các xơ cây đã khô, một ít phấn hoa và cả một vật gì đó giống như một đám bụi. Valia thở dài: - Phải đi tắm rửa thôi. Cô thận trọng thò đầu ra khỏi hang, nhìn quanh xem có những con vật kinh khủng ở gần đó không. Sau đó cô khom mình sát mặt đất, chạy thẳng một mạch ra hồ. Cô bì bõm trong nước gần cả tiếng đồng hồ. Thỉnh thoảng những con vật sáu chân mắt mũi trông gớm ghiếc, quạt cánh vù vù bay lướt qua trên đầu cô. Valia vội vã lặn ngay xuống nước, nhưng rồi cô lại sực nhớ đến con nhện Arguironet và hoàng sợ thét lên, nhảy phắt lên bờ, chạy thẳng về hang. Đến trước cửa hang, cô lao ngay vào Ivan Germogenovich, suýt làm ông ngã lăn. Ivan Germogenovich nghiêm khắc hỏi: - Cháu đi đâu thế? Hay cháu muốn rơi vào tay con ong vẽ. - Cháu... cháu đi tắm! Giáo sư lắc đầu: - Bác thấy là cháu không muốn trở về nhà lắm... Nếu cháu và Karik cứ rời bỏ bác để tự đi làm quen với những con quái vật trong thế giới này thì bác sợ rằng mẹ cháu sẽ chẳng bao giờ được nhìn thấy các cháu nữa. Valia cúi gầm mặt xuống: - Cháu bị dính mật vào người. Ivan Germogenovich nói: - Thế lại càng nguy hiểm hơn vì ruồi, ong có thể lôi cháu đi; ngoài ra còn biết bao nhiêu con vật sẵn sàng đuổi cô bé khắp người dính mật... Từ nay trở đi chuyện này phải chấm dứt hoàn toàn! Cháu có nghe bác nói đấy chứ. - Vâng ạ! – Valia cúi đầu nói. - Còn bây giờ hãy giúp bác trải giường nằm cho Karik. Đến bây giờ Valia mới nhìn thấy ở cạnh bức vách trong hang một đống lông rất to. Cô lấy tay sờ vào nó: - Giống như một cái đệm thật sự. Có phải bác mang về đó không? Bác lấy ở đâu thế? Ivan Germogenovich mỉm cười: - Đây là quà tặng của con tằm. - Quà tặng ư bác? – Valia không tin hỏi lại. - Đúng thế mà! Bởi vì ngày mai là bác chẵn sáu mươi tuổi rồi. Tại sao con tằm lại không tặng quà sinh nhật cho bác cơ chứ? - Thế!... Thế nó tặng bác thật ư? Ivan Germogenovich mỉm cười: - Chao ôi! Nó đã vô tâm lại vô ơn nữa! Bác nghiên cứu con tằm này suốt hai năm, viết ba bài báo về nó; vậy thì bác có quyền lấy cái đệm này chứ. - Con tằm ngủ trên đệm ư bác? - Chính con tằm ư? Ồ, không đâu! Chính nó thì hoàn toàn không ngủ, bay liên tục không biết mệt, nhưng con tằm chăm sóc cẩn thận lũ con cái, phủ cho chúng một lớp lông tơ. Có tấm chăn lông tơ đầy đặn này thì trứng của nó không sợ gì mưa gió lạnh lẽo. Từ trứng sẽ sinh ra những con tằm mới... Thôi, còn bây giờ ta hãy trải đệm lông này cho Karik. - Bác cứ để cháu tự làm – Valia nói. Cô xếp đám lông êm ái này vào một góc khô ráo nhất trong hang, dùng tay đập nén, rồi ném một ôm tơ lên phía đầu giường. Xong xuôi cô đứng lui ra một bên ngắm nghía công trình của mình: - Như vậy có lẽ tốt rồi. Ivan Germogenovich tán thành: - Tốt lắm, đẹp lắm! Ông bế Karik còn đang ngủ lên tay mang đặt vậu vào cái đệm êm – Valia đắp cho Karik một cái chăn bằng cánh hoa màu vàng óng ánh. Ivan Germogenovich nói: - Bây giờ thì cậu bé tạm ổn rồi. Cháu trông chừng cho nó bác phải đi chừng nửa giờ có công việc cần... Nếu Karik thức dậy cháu hãy cho nó ăn! Valia nói: - Được rồi, bác cứ đi đi, cháu cũng có một ít công việc ở đây. Khi giáo sư đi khỏi, Valia trải thêm hai cái đệm nữa, mang lại hai cái chăn mới, màu xanh dương bằng cách hoa huệ, quét sàn bằng một mẩu cánh hoa. Cô vần bốn tảng đá to vào hang, đặt một phiến đá phẳng lên trên rồi trải một cánh hoa cúc trắng như một tấm khăn trải bàn. Thế là được một cái bàn tuyệt diệu. Xung quanh bàn Valia đặt những viên đá nhỏ hơn, phủ số tơ còn lại lên đó rồi trải những cánh hoa màu vàng ở trên. - Đây sẽ là những cái ghế đệm! – Valia nói. Làm xong mọi việc, cô dạo quanh hang một lượt và lấy làm vừa ý: trong hang trở nên rất ấm cúng. - Bây giờ có thể sống ở đây cả tháng đợi cho Karik khỏi hẳn. Cô rón rén lại bên giường của anh, cúi mình sửa lại tấm chăn đắp cho cậu. Cô thì thầm: - Anh cứ ngủ đi nhé! Một lát sau giáo sư quay trở lại. Ông thở ra phì phì, vần một cái thùng mật thứ hai vào hang và đặt nó ở gần vách tường. - Bác xem cháu làm bậy bạ đây này! – Valia nói có ý khoe khoang. Ivan Germogenovich giật mình hỏi: - Cái gì vậy? Nhưng khi ngắm nhìn mọi vật trong hang, ông gật đầu tán đồng. - Hoan hô! Cháu cừ thật đấy! Đúng là một cô bé đảm đang. - Ông khen Valia – Vừa hay bác có cái này trang điểm thêm cho căn nhà của chúng ta. Bác vừa tìm thấy một vật rất hay ở ngay cạnh hang. Ivan Germogenovich đặt tay lên môi vội vã bước ra. Khoảng mươi phút sau ông quay trở lại với một chiếc lá nhỏ trong tay. Một chùm trứng nằm trên chiếc lá như nằm trên cái khay. - Cái gì thế bác? – Valia hỏi – Có ăn được không ạ? - Không, – Ivan Germogenovich đáp - Không ăn được, nhưng sẽ rất có ích cho ta. - Có ích thế nào hả bác? - Cứ sống lâu rồi sẽ biết được nhiều! Ivan Germogenovich đặt khay trứng lên trên thùng mật và nói: - Bây giờ thế này nhé! Bệnh nhân của ta chắc còn phải nằm vài ngày. Để khỏi mất thời gian vô ích bác và cháu sẽ vần tất cả các thùng mật vào hang và sau đó... Sau đó chắc phải đóng một chiến hạm. - Chiến hạm như thế nào ạ? - Đóng được như thế nào thì dùng thế ấy! Hễ Karik khỏi bệnh là chúng ta lên đường ra khơi ngay. Ngọn hải đăng của ta ở bờ bên kia vì vậy ta phải dùng tàu bơi qua hồ nước. Sau khi ăn qua loa một chút mật, Ivan Germogenovich và Valia bắt tay vào vần các thùng mật từ nhà kho của con ong hoa về hang. Mỗi lần trở lại hang, giáo sư lại bước đến bên Karik lắng nghe tiếng thở không đều của cậu và xem mạch. Karik ngủ say như chết. Khi khắp các góc hang đã chất đầy những thùng mật, giáo sư nói: - Nào, Valia, bây giờ thì bác cháu mình đi đóng tàu. - Thế thì thú vị quá! – Valia mừng rỡ. - Bác cũng không biết có thú vị hay không, - Ivan Germogenovich nói – Nhưng bác xin bảo đảm là ta sẽ phải lao động cật lực. Sau khi lấp đá cửa hang để những côn trùng hung dữ khỏi mò vào chỗ Karik, giáo sư Valia đi ra hồ nước. Rảo bước đi bên giáo sư, Valia hỏi: - Thế ta sẽ đóng tàu bằng cái gì hả bác? - Thế nào chả kiếm được cái gì đó. Trên bờ thiếu gì lá khô. Chúng ta sẽ đóng tàu bằng lá khô đó. Sáng nay bác nhìn thấy một cánh rừng thật sự ở phía sau quả đồi không phải rừng cỏ đâu, mà là một lùm cây sồi xanh tốt. Bác chắc thế nào gió cũng thổi bay lại đây vài cái lá sồi. Giáo sư và Valia đi dọc theo bờ, chăm chú xem xét mọi vật gặp trên đường đi. Đột nhiên Valia kêu lên: - Thấy rồi! Cháu tìm thấy rồi! - Ở đâu? Thấy cái gì thế? - Đây ạ! – Valia dùng cả hai tay nhấc mép một lá vàng rất to nằm ngay sát hồ. Đó là một cái lá còn rất bền chắc, có bờ cạnh lồi lõm rất sâu. Những gân lá đầy đặn tỏa ra mọi phía như nan quạt. Giáo sư đi vòng quanh chiếc lá, xem xét kỹ lưỡng, nhấc mép lá lên ngó xuống dưới và nói: - Đây đúng là một cái lá sồi, nhưng tiếc rằng hai bác cháu mình không thể dùng nó để đóng tàu được. - Tại sao ạ? - Lá cây có mụn! Cháu thấy không? Khắp lá cây đầy mụn lá. - Mụn lá? Mụn lá là cái gì hả bác? Giáo sư nhấc mép lá cao hơn nữa. Valia ngồi thụp xuống nhìn xem mặt dưới chiếc lá. Khắp mặt dưới của lá phủ đầy những quả cầu đen. Những quả cầu này hệt như đã hàn chắc vào mặt lá. Valia lấy tay sờ chúng thấy rắn như đá. Ivan Germogenovich nói: - Cái lá này thì ta chẳng xê dịch nổi. - Thế những mụn lá là cái gì hả bác? – Valia hỏi. - Đó là tổ của các côn trùng! - Ivan Germogenovich đáp – Cháu biết không, có nhiều loài côn trùng đẻ trứng vào lá. Lá cây không thích thú gì chuyện này cả và cố sức ngăn cản các khách mới này. Những tế bào lá cây tụ tập lại quanh trứng côn trùng cố sức đẩy nó ra. Cũng hệt như bạch cầu trong máu của ta đẩy cái dằm khi dằm đâm vào ngón tay; lúc đó trên ngón tay sẽ mọc mụn, còn trên lá cây những khối u sẽ xuất hiện – đó chính là mụn lá. Người ta còn gọi mụn lá là “Hạt mực”, nhưng không phải hạt nào cũng có màu mực. - Thế những côn trùng nào đẻ trứng vào lá cây ạ? – Valia hỏi. Giáo sư nhún vai. - Nhiều loài khác nhau. Đẻ trứng vào lá cây thì có tới 60 loại bướm, 113 loại bọ cánh cứng, 186 loại ruồi và 290 các loại côn trùng khác. - Vậy ta phải tìm lá khác hả bác? - Vậy thì phải tìm lá khác! – Giáo sư nói. Đến tận lúc hoàng hôn Ivan Germogenovich và Valia mới kiếm được một cái lá sồi khô thích hợp cho việc vượt qua hồ nước. Nhưng nó lại nằm xa bờ quá nên giáo sư và Valia không đủ sức kéo nó xuống nước. - Không kéo nổi mất! – Valia lắc đầu. Ivan Germogenovich đăm chiêu suy nghĩ. Ông đứng bên cái lá, vuốt râu lặng lẽ ngắm nhìn nó. - Thế nếu như... Đúng, nhất định thế rồi! – Giáo sư lẩm bẩm nói rồi phá ra cười. - Bác làm sao thế? – Valia ngạc nhiên. - Thế này nhé – Ivan Germogenovich nói – Bây giờ thì ta đi về thôi. Ngày mai ta sẽ dùng ngựa kéo. - Ngựa hả bác? – Valia càng ngạc nhiên hơn. Giáo sư không đáp. Ông bước nhanh về phía hang, miệng lẩm bẩm điều gì không rõ. Valia lóc cóc chạy theo ông. - Bác Ivan Germogenovich yêu quý của cháu ơi! Cháu van bác! Bác nói cho cháu biết đi! Những con ngựa gì vậy? Bác lấy chúng ở đâu ra thế? - Bác không nói đâu. - Bác nói đi mà! – Valia lẵng nhẵng đòi. - Cháu đừng tò mò quá thế, mai thì cháu sẽ thấy! - Thôi mà bác Ivan Germogenovich! Valia lại rên rĩ đòi, bỗng nhiên cô im bặt. Phía trước có ngọn lửa ánh lên. Valia nắm tay giáo sư dừng lại. - Cháy rồi! Bác nhìn xem kìa! Hang của ta bị cháy! Ngọn lửa chiếu sáng lọt ra ngòai qua những khe đá lấp cửa hang. - Cháy nhà! Cháy trong hang của ta rồi! – Valia hoảng sợ nói – Chạy mau lên bác. Karik bị cháy trong đó mất. - Không sao đâu! Cái đó không đáng sợ. Anh cháu không bị cháy đâu. Nhưng Valia không còn nghe tiếng giáo sư nói nữa, cắm đầu chạy về hang. - Karik! – Cô vừa chạy vừa gọi – Anh có bị cháy không? Anh Karik! Anh có cháy không? - Không, không phải anh cháy đâu! – Valia nghe tiếng Karik nói bình thản. Valia vội vã xếp đá ra. Nhảy vọt vào hang, cô bỗng dừng lại, đứng sững như trời trồng. - Cái gì thế này? Ở góc nhà, nơi có đặt khay trứng, tỏa ra ánh sáng xanh nhấp nháy tự như trên cây thông ngày Tết. Có điều những cái trứng này chiếu sáng còn mạnh hơn nữa. Dưới ánh sáng này có thể dễ dàng đọc sách, viết hoặc vẽ. Ivan Germogenovich đặt tay lên vai Valia hỏi: - Thế nào? - Đẹp quá! – Valia thán phục nói – Đó là những cái trứng chiếu sáng ư bác? - Đúng thế! – Ivan Germogenovich mỉm cười – Trứng đom đóm đấy. - À cháu biết rồi! – Valie gật đầu – Đó là một con giun. Đom đóm hàng xóm giun đất! - Người ta nói vậy cho vần chứ thực ra đom đóm không phải là loài giun đất mà là một loài bọ cánh cứng. Nếu quan sát kỹ xem nó sinh sống ra sao thì thấy rõ ngay. Đom đóm sống ở những đám cỏ ẩm ướt và ăn các loài ốc sên; còn giun đất sống dưới đất, ăn đất. - Phải rồi, cháu nhớ ra rồi. Đom đóm thường lập lòe trong đám cỏ. - Đúng thế! Đom đóm tỏa sáng, ấu trùng và cả trứng của nó cũng tỏa sáng... Đẹp đấy chứ, phải không cháu? - Rất đẹp bác ạ! - Karik nằm trên giường nói góp vào – Bác tìm được những cái trứng này thật hay quá. Ivan Germogenovich lại gần bệnh nhân hỏi: - Cháu cảm thấy trong mình thế nào? Tốt hơn hay xấu đi? Cháu muốn ăn không? - Cháu đã ăn rồi. – Karik nói – Trong lúc vắng bác, cháu xem xét mọi thứ ở đây, tìm thấy và đã ăn rồi. Ivan Germogenovich cau mày. - Cháu dậy đi lại thế không tốt. Cháu còn phải nằm thêm nữa cho khỏi hẳn. Coi chừng cháu ốm nặng thêm đó. - Bác có biết không, – Karik nói – Lúc cháu thức dậy thấy bàn, ghế rồi lửa sáng, cháu tưởng như đang ở nhà rồi, trời đã sáng và cần thức dậy. - Anh có thích căn nhà mới của chúng ta không? – Valia hỏi. - Thích lắm! - Karik nói – Thích nhất là ngọn đèn đom đóm, nó sáng ghê thật! - Sáng như vậy chưa thấm vào đâu! - Giáo sư nói – Nếu như đem được một cặp pirophor vào đây thì sáng phải biết! - Cái con pi...piro ấy là con gì vậy bác? - Cũng là một loài bọ cánh cứng: nó sống ở Gayan, Braxin và Mêhicô. Khi nào một người dân Braxin hoặc Mêhicô cần đi đâu trong rừng vào ban đêm, họ bắt con pirophor và cột vào mũ. Ánh sáng của con bọ - đèn này mạnh đến nỗi có vào những bụi cây nhiệt đới rậm rạp tối tăm nhất cũng vẫn nhìn thấy đường. Phụ nữ Mêhicô dấu những con pirophor trong mái tóc bên cạnh các hạt kim cương. Đôi khi họ còn kết chúng thành vòng đeo cổ rực rỡ như lửa cháy hay quấn quanh eo bụng như một cái thắt lưng lửa. Sau cuộc khiêu vũ các cô thích đua đòi chưng diện tắm rửa những con pirophor đã mệt mỏi này trong bồn tắm, rồi đặt chúng vào bình thủy tinh. Khi ấy con pirophor sẽ tỏa ánh sáng dịu dàng, dễ chịu suốt đêm trong phòng ngủ của các cô gái Mêhicô. - Còn ở ta chỉ có một loại đom đóm tỏa sáng thôi hả bác? - Valia hỏi. - Không phải chỉ có một loại đâu. – Ivan Germogenovich đáp – Bác có thể tạo ra ánh sáng thế này bằng những con vi khuẩn tỏa sáng... Hồi bác còn là một sinh viên, bác đã làm một cái đèn thật sự bằng những con vi khuẩn ấy. Dưới ánh sáng của cái đèn đó có thể đọc và viết được. - Vi khuẩn ư bác? Đó là những vi khuẩn nhỏ bé không nhìn thấy bằng mắt thường được phải không ạ?... Thế thì làm sao nó tỏa sáng được? Vì chính chúng nó còn không thấy được kia mà? Ivan Germogenovich đáp: - Khi chúng tập trung lại thật nhiều thì có thể thấy được ánh sáng ấy, mặc dù không ai nhìn thấy từng con vi khuẩn. Đôi khi những gốc cây mục trong rừng cũng tỏa ánh sáng xanh lơ hay xanh lá cây. Tưởng chừng như cái gốc cây tỏa sáng nhưng thực ra là ánh sáng của các vi khuẩn. Những con cá bị sóng ném lên bờ chết thối cũng tỏa sáng. Nhiều khi xác chết các động vật khác cũng tỏa ánh sáng xanh lơ. Đến đây Ivan Germogenovich như sực tỉnh, chạy lại bên thùng mật, mở vội nắp ra, vui vẻ kêu lêu: - Đến lúc ăn chiều rồi, các bạn ơi! Ăn rồi đi ngủ thôi. ° Buổi sáng giáo sư đi thám thính. Mãi đến chiều ông mới trở về mang theo một đống dây tơ nhện. Đến tận khuya Ivan Germogenovich hãy còn ngồi bên ngưỡng cửa bện tơ thành những sợi dây thừng. Lúc mọi người sắp đi ngủ, ông nói với Valia: - Ngày mai bác và cháu sẽ đến chỗ con tàu của chúng ta. Đến lúc cần hạ thủy nó rồi... Karik đang lại sức và chẳng bao lâu chúng ta có thể lên đường. ° Ngày hôm sau Ivan Germogenovich đánh thức Valia dậy trước lúc rạng đông. Họ ăn sáng bằng mật ong rồi vác cuộn dây thừng lên vai đi làm việc. Cái lá sồi vẫn nằm nguyên chỗ cũ. Giáo sư ném cuộn dây thừng xuống cạnh cái lá rồi nói: - Bây giờ chúng ta phải đến chuồng ngựa đưa con ngựa cái lại đây. Ông đi dọc bờ hồ, cúi xuống đất, nhòm ngó dưới những tảng đá. Cuối cùng Ivan Germogenovich dừng lại bên cạnh một tảng đá to màu xanh. Ông bò xuống chăm chú xem xét khe hở dưới tảng đá. Sau đó ông sờ nắn xung quanh rồi ném một nắm cát vào đó. Dưới tảng đá có con gì đó lục đục. Ivan Germogenovich đứng dậy nói: - Con ngựa tốt thật. Nếu như nó không bất kham đá hậu thì bác cháu mình sẽ hạ thủy rất nhanh. Valia thì thào hỏi: - Con gì ở dưới tảng đá thế bác? Giáo sư nói đùa: - Một con ngựa hoang! Một con ngựa sáu chân! Nào, Valia giúp bác với! Ivan Germogenovich lôi sợi dây thừng bằng tơ nhện lại đầu cuống lá, cuốn nó xung quanh cuống lá rồi thắt thòng lọng thặt chặt. - Tốt rồi! – ông lẩm bẩm nói. Kéo lê đầu dây thừng kia trên mặt đất Ivan Germogenovich đi tránh sang một bên xa chiếc lá và khi sợi thừng đã căng ra làm một cái thòng lọng nữa ở đầu dây này. Sau đó ông lấy bốn khúc cây ngắn, dựng chúng thẳng đứng trên mặt đất. Ông dùng đá đóng hờ những khúc cây xuống đất, dùng chân đạp nhẹ vào chúng để chúng có thể dễ dàng đổ xuống khi bị va nhẹ vào. - Tốt lắm! – Giáo sư nói. Valia tò mò theo dõi ông, nhưng chẳng hiểu gì cả. Cuối cùng cô hỏi: - Bác có cần cháu giúp gì không? - Không có gì đây, bác tự làm được mà. Ivan Germogenovich nhấc cái thòng lọng lên, thận trọng đặt lên trên bốn khúc cây. Cái thòng lọng treo trên mặt đất, dựa vào bốn khúc cây đã lung lay. - Thế là vòng cổ ngựa đã sẵn sàng – Ivan Germogenovich nói – Bây giờ ta đi ngựa tới. Cháu có bao giờ thắng ngựa chưa? – Giáo sư hỏi đùa Valia. - Chưa ạ! – Valia thành thật thú nhận – Cháu chưa được thắng ngựa bao giờ cả. - Thế thì tuyệt! Bác cũng chưa làm bao giờ. Nhưng chẳng hề gì. Ivan Germogenovich nhấc một cây sào dài lên đưa cho Valia. - Này, cháu cầm lấy. Rồi ông lấy một cây sào dài hơn, vác lên vai và ra lệnh: - Đi theo bác! Giáo sư rảo bước đưa Valia lại bên tảng đá xám. Đến nơi ông dừng lại gõ đầu sào xuống đất, đặt một chân lên phía trước nói: - Cháu nghe kỹ bác dặn đây nhé. Ở dưới tảng đá này có một ấu trùng bọ kỳ trốn ánh sáng ban ngày nằm ở đó. Bọ kỳ là một con bọ cánh cứng hung dữ, ăn thịt các côn trùng. Cả con ấu trùng cũng ăn côn trùng giống như cha mẹ nó. Ban ngày nó hiền lành ngồi dưới tảng đá. Đêm đến mới đi săn mồi. Nó có sức khỏe phi thường, không khác gì hổ. - Cháu sợ lắm! – Valia thì thào, mắt mở to sợ hãi nhìn giáo sư. - Cháu không việc gì phải sợ! – Ivan Germogenovich nói – Vả lại chúng ta cũng không có thì giờ rảnh mà lo chuyện nhát sợ... Như vậy là chúng ta cần xua những con ấu trùng bọ kỳ ra khỏi tảng đá và tròng cái cổ ngựa lên nó. Sau đó thì nó sẽ tự kéo con tàu đến bờ hồ. Bác chắc rằng chúng ta sẽ dễ dàng làm được việc này, chỉ cần đừng có nhát sợ là được. - Thế ngộ lỡ nó cắn thì sao ạ? - Cố nhiên nếu chúng ta lơ đễnh thì nó cắn chứ sao. - Thế chúng ta xua nó bằng cách nào ạ? - Như thế này nhé: đầu tiên chúng ta xua nó ra khỏi tảng đá. Sau đó cháu đứng ở bên kia, bác đứng ở bên này. Cháu đừng cho nó bò về bên phải. Bác không cho nó bò về bên trái. Chúng ta sẽ dồn nó thẳng vào cái vòng cổ ngựa. Nào, cháu sẵn sàng chưa? Đứng tránh xa ra nào! Valia chạy sang một bên. Ivan Germogenovich đút cái sào xuống dưới tảng đá rồi bắt đầu ngoáy cái sào như cái que thông lò. - À! À! Đang đi ra đấy! Giáo sư nhảy lùi lại. Một con quái vật khổng lồ vương cái thân dài ngoẵng ra từ dưới tảng đá, bò thẳng về phía Valia. Valia đập cây sào vào lưng nó. Con quái vật rùng mình và quay đầu về phía giáo sư. Ivan Germogenovich đập cậy sào vào đầu mạnh đến nỗi nó giật lùi trở lại, nhưng rồi lập tức nó chuyển động sáu cái chân bò thẳng về phía cái lá sồi. Được nửa đường, nó dừng lại. Ivan Germogenovich nhảy tới đập cho con bọ kỳ một cái vào đít làm nó rùng mình quay tròn một chỗ. - Valia đuổi nó đi, đuổi nó mau! Valia chọc cây sào vào sườn con bọ kỳ. - Nào, nào! Đi! Đi! Cứ như vậy, từng bước một họ tiến về phía cái lá sồi đồng thời dùng sào xua con ấu trùng đi trước. Cuối cùng khi đầu con bọ kỳ đã ở dưới cái thòng lọng, giáo sư dùng cái sào đẩy ngã những khúc cây. Cái thòng lọng rơi tròng vào đầu con bọ kỳ. Ivan Germogenovich ném cây sào đi, tóm lấy sợi dây thừng giật mạnh. Thòng lọng thít lại. Khi ấy giáo sư nhặt lấy cây sào, chạy đến phía đầu con bọ kỳ. Ivan Germogenovich kêu lên: - Đi nào! Cái lá rung rinh rồi kéo lê đi chầm chậm về phía bờ hồ làm bụi bốc cao mù mịt. Con bọ kỳ lăng xăng muốn chạy sang hai bên nhưng lần nào cũng đụng phải những cây sào nhọn. Các khách du lịch không cho phép nó quay sang bên phải hay bên trái. Cuối cùng nó cam chịu và kéo cái lá nặng nề tới hồ. Nó vừa bò vừa kinh ngạc ngắm nghía Ivan Germogenovich và Valia bằng cặp mắt to tướng. Nó không hiểu nổi những con côn trùng hai chân kỳ quặc cầm những cây sáo dài này muốn làm gì nó. Valia khoái chí hét to: - Nào, chú xám hung! Khá lắm! Ivan Germogenovich nghiêm khắc nói: - Không phải là “chú xám hung”, mà phải gọi là Carabus Cancelatus - Carabus là họ, còn Cancelatus là tên của nó. Con ấu trùng bọ kỳ kéo cái lá sồi đến sát bờ nước. Nhưng tới đó nó tựa như phát điên lên. Nó chạy như bay dọc theo bờ, sau đó quay ngoặt lại chạy về phía hang. Giáo sư và Valia hét chạy theo, đập cây sào vào đầu vào lưng, vào sườn con bọ kỳ. Khó mà nói được cuộc chiến tranh kéo dài bao lâu nữa. Nhưng nó kết thúc thật bất ngờ. Trong khi chạy qua tảng đá lớn, con bọ kỳ dừng lại và lủi ngay xuống dưới. - Phù! – Giáo sư thở hắt ra – Carabus ơi là Carabus! Mày hành chúng tao thật khổ. - Làm sao tách được nó ra bây giờ hở bác? Cái con Carabus ấy. – Valia hỏi. - Rất đơn giản! Tuy là bỏ sợi dây cũng tiếc thật, nhưng biết làm sao được. Ta đi thôi! Hôm nay làm chừng ấy cũng đủ rồi. Cũng cần phải nghỉ một chút. Các khách du lịch trở về nhà, bỏ lại cái lá trên bờ hồ. Trong khi ăn trưa Valia kể cho Karik nghe họ đã chuyên chở cái lá sồi đến bờ bằng con bọ kỳ thế nào. Karik nghe không dấu nổi sự ghen tị. - Úi chà, tiếc là cháu không có ở đó! – Cậu thở dài – Phải tay cháu thì cháu đã dồn nó thẳng xuống nước. Đáng lẽ phải giựt mạnh cái thòng lọng. Giáo sư nói: - Nói thì rất dễ. Cháu cứ làm được như bác và Valia là tốt rồi. Ít ra thì bác và Valia đã lao động không thua gì con Carabus. Ông dùng bàn tay xoa bộ ria, chùi mật dính vào râu và đứng dậy. - Ngày mai ta sã bắt đầu dần dần chuẩn bị cho chuyến đi. Còn hôm nay trước khi chiều xuống ta cố chuyển hết những thùng mật ra bờ hồ, kiếm mấy bộ quần áo, chuẩn bị cánh buồm, cột và dây. Tóm lại là hôm nay cũng như ngày mai phải lao động cật lực. Ivan Germogenovich chất một bó tơ tằm lên vai, tiến ra cửa hang và nói: - Chúng ta đi thôi! Valia! Suốt ngày giáo sư và Valia làm việc trên bờ hồ. Valia bện dây bằng tơ tằm, Ivan Germogenovich lúc đầu giúp đỡ cô, sau đó ông chạy đi kiếm cột buồm cho con tàu. Khi trở về, trên vai ông mang một cọng cỏ khô làm cột buồm. Đến chiều con tàu đã được hạ thủy. Ivan Germogenovich dùng một hòn đá nhọn đục một lỗ ở giữa lá, cắm cột buồm vào lỗ đó rồi trét đất sét dưới sàn quanh chân cột buồm một lớp dày. Ông nói: - Ngày mai mặt trời sẽ nung nóng đất sét và cột buồm của ta sẽ gắn chặt vào con tàu. Giáo sư ngắm nghía con tàu, nghĩ ngợi một lúc rồi lấy một sợi dây dài từ trong tay Valia đi lại chỗ đuôi nhọn của cái lá. Tới đó ông cúi xuống quăng thòng lọng vào cuống lá rồi thít chặt lại. Chiếc lá rung rinh, đuôi lá vỗ vào nước rồi nhấc cao lên một chút. Bây giờ cái lá sồi hoàn toàn giống con tàu. Nó lắc lư nhô cao mũi tàu trên mặt nước. Valia bật cười: - Giống như con ngỗng ngỏng cổ lên! Giá có cánh buồm ghép vào nữa thì hơn. Ivan Germogenovich tin tưởng nói: - Rồi sẽ có buồm! Chúng ta sẽ làm nó bằng cánh hoa nào đó!... Có điều bây giờ thì chưa nên gắn vào vội. Cái đó để sau, đợi đến ngày khởi hành. Nếu không nó sẽ bị khô héo như giẻ rách mất. Ivan Germogenovich đóng một cái cọc thật chắc lên bờ rồi buộc con tàu vào đó bằng sợi dây tơ tằm. Ông xoa tay nói: - Trên con tàu tuyệt diệu như thế này có thể du lịch vòng quanh thế giới lớn lao cũng được. Trong khi đó Valia lần theo sợi dây đến mũi con tàu rồi dùng một mảnh vỏ ốc vẽ cái gì lên đó. Ivan Germogenovich nheo mắt nhìn và hỏi: - Cháu còn làm gì ở đó nữa thế? - Chúng ta quên chưa đặt tên cho con tàu. – Valia nói – Nhưng bây giờ thì nó đã có tên khá đẹp rồi. - Thế ư? Cháu đặt tên gì cho nó? - Bác cứ nhìn mà xem! Valia nhảy xuống đất. Ivan Germogenovich bước lại gần hơn, che bàn tay lên trán. - Hừ... kể ra cũng được đấy! – Giáo sư tán đồng. Trên mũi tàu khắc rất to một chữ: “Carabus” ° Ngày hôm sau, các khách du lịch bắt đầu khâu quần áo đi đường bằng những cánh hoa. Khi quần áo đã may xong, giáo sư và Valia bắt tay vào công việc vần những thùng mật lên tàu Carabus. Những công việc lặt vặt như vậy kéo dài suốt một ngày. Chỗ sưng ở chân Karik gần như đã hết. Cậu đã bắt đầu đi lại được và thậm chí nhiều lần định giúp giáo sư và Valia vần những thùng mật. Nhưng Ivan Germogenovich bắt cậu phải nằm trên giường. Mỗi lần Karik đi xuống giường là giáo sư giận dữ quát mắng: - Lại đi rồi hả? Trời ơi! Có lẽ bác phải trói cháu vào giường mất, nếu cháu còn cứ chốc chốc lại nhảy xuống. Cái hôm các khách du lịch bận rộn tối mắt ấy cũng vậy. Buổi sáng khi Ivan Germogenovich và Valia vần những cái thùng mật ra cửa hang, Karik nhảy phắt dậy định giúp họ. Nhưng giáo sư quát mắng bắt cậu nằm vào giường. Chuyện đó cố nhiên làm Karik không thích, nhưng cậu không cãi lại gì cả. Cậu tỏ vẻ cam chịu nằm xuống giường, quay mặt vào tường giả vờ ngủ, thỉnh thoảng lại ngó trộm Ivan Germogenovich và Valia. Karik tự nghĩ: “Được rồi! Rồi mọi người sẽ thấy là tôi có thể làm việc được! Cứ đi hết khỏi nhà, còn tôi một mình sẽ làm hết công chuyện, không kém gì cả hai người đâu. Tôi rất mạnh mà. Rồi các người sẽ thấy được điều đó ngay hôm nay thôi”. Ivan Germogenovich và Valia vừa vần cái thùng đầu tiên ra khỏi hang là Karik nhảy ngay xuống đất, vớ bừa lấy một cái thùng và bắt đầu vần nó ra cửa. Cậu sắp vần được ra khỏi hang thì xảy ra một chuyện không may: Karik dẫm chân phải một viên đá tròn và trượt chân; cậu chới với tay và ngã vào thùng mật. Bị va mạnh thùng mật đổ nghiêng. Cậu vội đỡ lấy mép thùng nhưng bị mất thăng bằng ngã xoài ra đất; thùng mật lăn qua cửa hang, nẩy lên một cách kỳ quặc rồi dừng lại. Cái nắp bật ra. Mật đặc quánh chảy ra đất. Karik đứng dậy, phủi bụi rồi bối rối nhìn cái thùng mật bị đổ. “Mình giúp đỡ thế đấy!” Vũng mật chảy loang ra khắp mặt đất như một đám bột nhồi lỏng. Karik tránh sang một bên, nhìn quanh rồi phảy tay một cách tuyệt vọng, nhảy lò cò về hang. ... Lúc giáo sư và Valia về thì trời đã tối mịt. Từ xa Karik đã nghe thấy tiếng họ. Cậu vội vã vùi mình sâu trong đệm nằm, giả vờ ngủ. - Ối! Cái gì thế này? – Valia sợ hãi hét lên, dừng lại ngay trước cửa hang. Karik lấy ngón tay bịt tai và nhắm mắt lại thật chặt. - Trời ơi! Cháu không sao đi được nữa! - Valia kêu lên – Cháu bị dính chặt vào đất rồi! Ivan Germogenovich chạy bổ lại định giúp Valia. Nhưng ông vừa chạy lại gần cô thì chân bị sa lầy vào vũng mật. Giáo sư ngạc nhiên: - Cái gì thế nhỉ? Lội trong vũng mật, ông khó khăn lắm mới tới được chỗ Valia và chìa tay ra cho cô. - Nào, cháu đưa tay đây! Valia đưa tay ra, Ivan Germogenovich bước lui lại kéo Valia về phía mình. Valia lắc lư và... chân của cô càng dính chặt hơn nữa vào vũng mật đặc sệt như cháo. Cô kêu lên: - Khoan đã bác! Cháu bị dính chặt quá rồi! Cứ như con ruồi dính vào mứt ấy. - Không sao, không sao! – Giáo sư thở hổn hển lẩm bẩm nói. Cuối cùng ông cũng lôi được Valia ra khỏi vũng cháo mật và bế cô đi vào trong hang. Mật dính dưới bàn chân kêu nhóp nhép như sống động. Nó kết lại thành một lớp bùn đặc quánh nặng nề. Ra thoát khỏi vũng lầy ông đặt Valia xuống trước cửa hang. Ông lấy một cái gậy to chùi sạch mật ở chân và giúp Valia gột hết mật ra. Giáo sư nhìn vào hang gọi to: - Ê, Karik ơi! Chuyện gì xảy ra ở đây thế? Karik càng vùi sâu mình hơn nữa vào tấm đệm. Giáo sư và Valia lặng lẽ đưa mắt nhìn nhau. Ivan Germogenovich vừa đi vào hang vừa nói: - Chuyện này thì rõ rồi! Đây là thành tích của Karik đó thôi!... Cậu ta có ngủ đâu, nghe thấy hết mà. Có điều cậu ta xấu hổ không dám nhìn vào mắt ai cả. Ê, Karik! Karik thận trọng quay đầu lại, hé mở một mắt ra. Cậu chợt thấy Valia đứng ngay cạnh đó đang nhìn cậu. Karik vội nhắm ngay mắt lại và ngáy ầm lên. - Anh ấy đang ngủ, bác ạ! – Valia phá lên cười. Giáo sư lắc đầu không nói gì cả. Các khách du lịch nằm xuống ngủ. ° Gần sáng trong giấc ngủ mơ màng Karik nghe thấy tiếng động rất lạ. Cậu nhỏm dậy và đi lại cửa hang. Qua khe đá cậu thấy bãi trống chìm trong ánh sáng dịu dàng của buổi sáng sớm mùa hạ. Trên bãi đất trống trước hang những con vật có cánh khổng lồ đang bò. Karik nhận ra chúng. Đó là những con ruồi. Chúng lăng xăng gần vũng mật, xô đẩy nhau, vo ve bay lên cao rồi lại đậu xuống chỗ mật. Càng ngày ruồi đến càng nhiều. Tiếng ồn đánh thức giáo sư và Valia. Ivan Germogenovich nói cái gì đó, nhưng bọn trẻ không nghe được tiếng nào của ông cả. Ruồi vo ve ầm ĩ tựa như có nhiều động cơ mạnh đang chạy ở ngay bên cạnh. Bây giờ thì không sao có thể chuyển những thùng mật còn lại lên tàu được nữa. Những con ruồi có thể quật ngã các khách du lịch thậm chí có thể giết chết họ. Chúng xô đẩy chen chúc nhau ở cửa hang, láo xược ngó vào hang định thò cả những cái vòi dài vào trong qua khe đá. Chúng bò lên những hòn đá chặn cửa hang và sức nặng của chúng làm rung động những hòn đá này. Các khách du lịch lo sợ nhìn chiến lũy của mình. Nếu bây giờ chiến lũy sụp đổ xuống và lũ ruồi xông vào đuợc trong hang. Khi ấy chắc họ sẽ chết hết. Nhưng đến chiều lũ ruồi biến mất. - Chúng đi hết rồi! – Valia mừng rỡ nói. - Chúng có đi hẳn đâu! – Karik chán nản nói – Mai chúng lại quay trở lại và cố xông vào hang. Anh biết rõ chúng nó lắm! Chúng nó đánh hơi thấy mấy thùng mật rồi!... Còn bây giờ chúng bay đi ngủ đó thôi. Valia đề nghị: - Hay chúng ta chất thêm đá vào cửa hang! - Chuyện nhảm nhí! – Giáo sư nói – Phải tấn công chứ không phòng thủ. Ông nhặt lấy cái giỏ diatômê ở dưới sàn, cầm một quả trứng đom đóm giơ cao trên đầu như một bó đuốc rồi chạy ra khỏi hang. Bọn trẻ kêu lên: - Bác chạy đi đâu thế bác Ivan Germogenovich? - Bác về ngay đây! Để bác lo thết đãi lũ mất dạy ấy một món! Ánh lửa xanh thấp thoáng trong bóng đêm rồi biến mất. - Bác ấy đi đâu thế nhỉ? - Anh không biết nữa! Hình như bác ấy nghĩ ra được cách gì đó. Khuya lắm giáo sư mới trở về hang có vẻ rất thỏa mãn. Ông đặt cái giỏ xuống sàn, thở hổn hển nói: - Đó, bác mang về những quả bom!Mai ta sẽ giã cho lũ ruồi một trận. Bọn trẻ xúm lại cái giỏ. - Bom hả bác? - Tuyệt thật. Karik thận trọng thò tay vào giỏ lấy ra một cục màu xám. Mặt Karik bỗng dài ra: - Thế mà cũng gọi là bom! Những cái cục quái quỉ gì đó. Bùn khô chứ gì. Có bao giờ bom lại thế này đâu! Giáo sư cười ầm lên. - Cháu không thích ư? – Ông hỏi – Thế thì chỉ thiệt thôi! Rồi cháu sẽ thấy ngày mai chúng tác động ra sao. Không kém gì bộc phá thực sự đâu. Ivan Germogenovich đổ những cái cục đó ra khỏi giỏ rồi chia thành hai đống. Ông đẩy cái đống nhỏ cho Valia rồi nói: - Valia! Cháu cầm lấy những cái này và đi với bác. Giáo sư và Valia ra khỏi hang mang theo những quả bom. Karik nghe thấy tiếng giáo sư: - Cháu rải những quả bom của cháu quanh hang. --- (1) Tên một vùng ở Viễn Đông Liên Xô.