Chương 17 … Sau mấy trận chơi tennis, mọi người đi thăm thung lũng hoa hồng kỳ thú thuộc điền trang Guenbôvitre. Valdemar còn đưa khách đi thăm trại trẻ, giới thiệu với họ một cô bảo mẫu đã có tuổi, người phụ nữ thông tuệ, rất được kính trọng. Theo gương công tước phu nhân, mọi người đều bắt tay bà. Họ còn ghé thăm trường học và nhà nguyện cạnh đấy, rồi tất cả lại trở lại vườn hoa. Valdemar đề nghị đi dạo bằng thuyền. Mọi người vui vẻ đồng tình. Ngay đang rất đẹp, còn lại vài tiếng đồng hồ nữa mới tới bữa trưa. Tất cả cùng bước về phía bến thuyền. Trong ánh mặt trời xế trưa, khu vườn nom như một mặt biển màu xanh tươi mát, với những thân cọ màu trắng ngả nghiêng toả bóng râm, với làn cỏ mượt mà tươi tốt, những lối đi rải sỏi vàng uốn quanh và những đường xe đi rộng thênh thang. Thiên nhiên và con người đầy sức sống, tiếng cười. Mọi người cùng rảo bước rồi dừng chân trên những phiến cẩm thạch của bến thuyền. Nam tước Veyher thích thú ngắm những bậc thềm đá rồi lắc đầu. - Thần thoại! - Ông thốt lên - Cả một quả đồi lát toàn cẩm thạch. Còn bài trí nữa chứ!… Những cảnh tượng như thế này chỉ có thể thấy ở ngoại quốc mà thôi. Cụ Machây đưa mắt tìm thứ gì đó, rồi bỗng cụ bước nhanh lại phía bến. Cụ dừng chân bên chiếc thuyền màu hồng đóng theo kiểu du thuyền thành Vơnidơ có hàng chữ bạc: "Xtefanhia " - Đã tân trang lại… hoàn toàn như mới! - Cụ thì thầm kinh ngạc, ngắm mãi những tấm thảm tuyệt vời dùng làm lọng che. Khuôn mắt cụ run run, đôi môi mấp máy, ánh mắt chăm chú dán vào dòng chữ bạc lấp lánh trong ánh mặt trời. Cụ nặng nề thở dài. Lúc này mọi người đều đã trông thấy du thuyền tuyệt mỹ nọ. Tiểu thư Rita bảo Trestka: - Đã bao giờ ông thấy du thuyền này chưa? - Rồi, nhưng khi nó còn khoác bộ trang phục cũ kỹ…bây giờ nó vừa mới được tân trang… - Hừm!… Bá tước tiểu thư Paula láu táu thì thào: - Có phải đó chính là tên cô gái… comment donc (Thế nào đây nhỉ!) người yêu của ông Machây? - Phải, thuyền được đóng để tưởng nhớ cô ấy, nhưng đã lâu lắm rồi. - Đại công tử đã cho sửa lại. Một ý hay - Trestka nói. - Rõ ràng ông ấy tôn trọng les vieilles histoire (những chuyện xưa cũ) của ông nội mình - bá tước tiểu thư đáp lại với nụ cười ruồi mỉa mai. - Mà cũng có thể là của chính mình, pensez bien, comtesse! (cứ nghĩ thử xem, thưa bá tước tiểu thư) Bá tước tiểu thư nhìn Trestka tỏ ý hỏi, vẻ mặt ông ta đấy ngụ ý. Tiểu thư ngó Rita và kinh ngạc dướn mày. - Chẳng lẽ lại thế? Không ai đáp. Valdemar bước đến bên ông nội. Ông cụ Machây nhìn vào mắt cháu dò hỏi. - Có thể ông sẽ cảm ơn cháu, Valđy, về việc tân trang nếu như… - Nếu như sao, thưa nội? - Nếu như cháu làm việc ấy chỉ vì truyền thống - Cụ nói nhanh và bỏ đi. Một ánh chớp dữ dội chợt loé lên trong mắt Valdemar, khi chàng nhìn theo người ông đang bước đi. - Ta đi chiếc nào đây? - Công tước Pođhoreski hỏi. - Ông Mikhorovsky, xin ông quyết định cho - tiểu thư Rita gọi. - Việc chọn thuyền tuỳ thuộc vào ý các bà các cô. - Vậy thì ta đi chiếc thuyền xanh kia. Valdemar ra hiệu cho những người chèo thuyền mặc áo mặc sơ mi kẻ sọc, họ tập tức đưa chiếc thuyền màu xanh cặp sát bậc thềm đá. Chiếc cột trắng nghiêng ngả trước gió, sóng khẽ lách chách đập vào mạn thuyền, mũi thuyền dập dềnh nhịp nhàng như đang chào những vị khách quý. Tuy nhiên không đủ chỗ cho tất cả mọi người trên chiếc thuyền màu xanh, đại công tử lại ra hiệu cho gia nhân đưa thêm chiếc du thuyền màu hồng tươi đến. Chàng đích thân đưa cụ bà công tước và cụ Machây xuống thuyền đó, rồi hỏi: - Có vị nào muốn xuống đây nữa không? - Tôi trước - Bá tước phu nhân Chvilexka kiêu hãnh ngẩng cao đầu thốt lên - Paula, vous aussi (Con cũng thế chứ) - Oh, non, maman! (Ồ, không thưa mẹ) Con thích màu xanh hơn! - bá tước tiểu thư cười láu lỉnh. - Vậy thì con sẽ đi cùng thuyền với mẹ - tiểu thư Mikhalina nói và e dè bước xuống thuyền. Valdemar cho thêm mấy người nữa xuống. - Ông Trestka, ông chèo chứ? - Không khá lắm đâu, nhưng tôi thử liều xem nào. - Nếu thế tôi sẽ cho thêm một người chèo giúp ông. Ông hãy chỉ huy chiếc thuyền xanh. - Còn ông? - Tôi lái du thuyền. - Không cần thêm một người chèo đâu. Tôi sẽ giúp ông một tay - Xtefchia kêu lên. Nàng nhảy thoắt xuống chiếc thuyền xanh, cầm chèo. - Ông lái nhé, tôi sẽ chèo, tôi không thuộc đường, mà hình như ở đây có mấy chỗ phải ngoặt hay sao ấy. - Tôi cũng không thuộc đường. Hơn nữa có trông thấy gì đâu, chói mắt quá. - Tệ thật! Chúng ta có thể chúc mừng lẫn nhau được đấy - tiểu thư Rita thốt lên - hai vị này sẽ cho chúng ta uống nước mất thôi. Une belle chance! (Cả một cơ hội tốt) Vilus, cậu hãy cầm lấy mái chèo của ông kia đi, nếu không chúng ta sẽ lâm nạn đấy. - Tôi sẽ không nhường đâu. Tiểu thư Xtefchia, tiến lên! - Ngươi muốn gì? Ngươi ở đâu lạc tới đây?… Nàng rùng mình. Đây là lần thứ hai nàng chịu cảm giác như thế, lần thứ hai những bức chân dung dòng họ Mikhorovsky khiến nàng kinh hoàng bởi tiếng nói câm lặng của những đôi mắt chết. Nàng tình cờ lạc vào phòng này, chỉ có mỗi mình nàng dưới sức nặng của ngần kia ánh mắt. Muốn bước ra, nàng ngoảnh đầu về phía cửa, và đột nhiên ánh mắt nàng nhìn thấy một bức chân dung lớn, tràn ngập ánh sáng, chân dung của một người đàn bà quý phái. Trong chiếc áo dài bằng nhung nặng nề viền đăng ten Brabanxia, với những chuỗi ngọc trai trang sức, người phụ nữ còn trẻ ấy đứng đó, đầu hơi cúi xuống, nét buồn chứa chan trong mắt. Làn tóc đen rối bời rủ bóng xuống khuôn mặt trái xoan xinh đẹp, đôi môi mỏng thể hiện rõ nỗi đau đớn không tài nào giấu nỗi, ngay cả qua chân dung. Trang phục và kiểu tóc cho thấy bà sống vào thời chưa xa lắm. Hình ảnh người phụ nữ ấy khiến Xtefchia bị thu hút. Nàng bước lại gần hơn bởi thiết tha muốn biết đó là chân dung của ai. Ở một góc, trên nền màu sẫm của chân dung, nổi rõ nét hình gia huy với biểu trưng tước công, bên dưới là dòng chữ: "Gabriela thuộc dòng họ công hầu đơ Buốcbông ( de Bourbon ), Machâyôva Mikhôrôvxka, đại công nương Guenbôvitre ". Tiếp đó là ngày sinh và ngày mất. Vậy đây là bà nội của công tử Valdemar, vợ của cụ Machây? Một công chúa dòng họ Buốcbông? Nhưng sao bà lại vẻ u buồn vô biên dường ấy? Ngay cả trên tranh cũng có thể nhận thấy bà là một phụ nữ bất lạnh. Và hai người phụ nữ ấy - một được vẽ thành tranh trong bộ váy bằng nhung the, một còn sống kia trong chiếc áo dài muslin màu trắng - nhìn vào mắt nhau như chợt cùng hoà trong một sự cảm thông sâu sắc. Đôi mắt bồ câu đen thăm thẳm của phu nhân Mikhôrôvxka bao bọc thiếu nữ bằng ánh nhìn tang tóc, dường như bà vừa buông tiếng thở dài nào đó vô vọng đầy cay đắng ưu tư. Đôi mắt ấy như muốn nói: "Cuộc đời hành hạ dày vò tôi, tôi chưa từng biết thế nào là chút hạnh phúc nhỏ nhoi, chỉ có biết bao nỗi đau khổ… Tài sản, tước hiệu, sự cao sang chẳng giúp được gì… Tôi là một phụ nữ bất hạnh!" Xtefchia như đọc được lời kêu than trên nét mặt buồn bã của bà. Vì sao người phụ nữ ấy phải chịu đau khổ?… Trong đời bà đã thiếu mất điều chi?… Đám mây buồn thảm nào đã khiến mắt bà âu sầu đến thế?… Trong căn phòng đầy những con người được sùng kính, trong những bức chân dung này, bà là kiểu người đau đớn nhất. Dấu ấn của một bi kịch lặng thầm hiện rõ trên vầng trán bà, những hạt ngọc trai rời rạc trên ngực bà lóng lánh như những giọt lệ vừa rơi xuống từ đôi mắt u buồn vô bờ kia. Những người phụ nữ trên tất cả các chân dung khác đều mang vẻ mặt tươi cười, với ngà ngọc châu báu và hoa thắm trên tay. Những bộ lễ phục dân tộc của Ba Lan hoà lẫn với những chiếc áo dài bó chẽn kiểu đầu thế kỷ XIX hay với những chiếc váy bồng. Một số người đội trên đầu những chiếc mũ thời xưa hoặc mang tóc giả, những người khác uốn tóc thành cuộn, thành lọn, trang điểm bằng đủ thứ đồ nữ trang, với bao lông chim và hoa tươi. Chỉ mỗi mình bà là khác người ngay từ trang phục: chiếc áo dài nhung đen, những đường đăng ten, những đường đăng ten nặng nề và chuỗi ngọc trai khiến bà đầy vẻ nghiêm trang đường bệ. Không một cánh hoa, không một thứ gì vui tươi và sống động bên cạnh bà. Bàn tay quý tộc trắng ngần đeo nhẫn đặt tựa vào tay ghế, tay kia buông thõng trên váy. Xtefchia nhìn khắp phòng với vẻ e sợ ngày càng, đầy bất thường, kinh khủng và không biết tha thứ, như đang từ các góc phòng tăm tối bò ra, trườn đến bên nàng. Đôi mắt của những bức chân dung quất vào mặt nàng những ánh nhìn sắc nhọn. Nàng cảm thấy họ như đang xua đuổi nàng ra khỏi căn phòng này, họ đang tức tối vì nàng đã đường đột xông vào chốn lưu giữ những ánh vinh quang sau khi chết của họ, họ như đang nói với nàng: - Này cô gái, hãy bước ra khỏi đây ngay. Chốn này không phải dành cho ngươi, đây không phải là thế giới của ngươi. Cút đi, nếu không chúng ta sẽ nghiền nát ngươi bằng sự kỳ vĩ của chúng ta… Xtefchia run lên. Có một điều gì đó phi thường chợt xảy đến với nàng. Những lời nói không thể thốt ra thành tiếng run rẩy trên môi nàng, những ý nghĩ đứt đoạn, những nhịp đập hoàn toàn mới mẻ nào đó chợt choán đầy cả óc và tim nàng. Trước nay nàng chưa bao giờ biết đến những tình cảm như thế, đó là một cơn sóng xa lạ nhưng mạnh mẽ bắt nàng phải hiểu. Nàng cảm thấy mình đang lạc vào những điều trừu tượng mông lung, thực hư lẫn lộn, lại bị bao phủ trong một màn sương huyền ảo, nhưng vẫn gây nên nỗi lo sợ không sao lý giải nổi. Khuôn mặt thanh tú của Xtefchia nhợt nhạt hẳn đi, đôi mắt màu đồng thảo sáng rực dưới tác động của những ấn tượng bên ngoài, và sự sôi sục bên trong. Nàng đưa mắt ngắm lần nữa những bộ mặt chết rồi đưa hai tay lên ôm đầu thì thào: - Tôi đi đây, tôi sẽ rời khỏi chốn này… Không bao giờ trở lại… Không bao giờ! Đôi đồng tử nóng bỏng của nàng dán chặt vào khuôn mặt bà nội Valdemar và nàng lại thì thầm: - Thưa bà, tôi sẽ đi… đi ngay đây… Nhưng ánh mắt của phu nhân Mikhorovsky nhìn nàng dịu dàng, buồn bã đầy trách móc và cay đắng, dường như muốn nói: - Một đứa trẻ đáng thương… Nhanh lên cháu… ta thương cháu quá, đoá hoa đồng nội, nhưng…cháu hãy trốn ngay đi, về với những người thân thích ruột rà. - Chúa tôi! Chúa tôi! - thiếu nữ rên rĩ thốt lên, xúc động trước những điều tưởng thấy. Mỗi dây thần kinh trong người nàng đều run rẩy. Tính nhạy cảm bẩm sinh bị kích thích đến tột đỉnh. Bị chế ngự hoàn toàn bởi những ám th'height:10px;'>
Xtefchia quạt mạnh mái chèo, con thuyền nghiêng mạnh, bờ dần lùi xa. … - Hai vị chèo kém quá, một mình ông Valdemar cũng vượt được cả hai người - Rita cười. Xtefchia chèo hăng hơn. Cúi khom người, nàng trầm ngâm suy nghĩ. Một ngày với bao ấn tượng, bắt đầu bằng cuộc trò chuyện trên chiếc xe ngựa chở đi, quay cuồng trong đầu óc nàng, khiến nàng cảm thấy một nỗi bất yên ám ảnh. Nàng cố tình gạt đi hình ảnh câu chuyện trong phòng chân dung, nhưng không thể. Bất giác nàng cảm thấy đó là một điều gì lớn lao hơn một câu chuyện bình thường, và sự tự nhiên của nàng trong giao tiếp với Valđema đã bị thay đổi. Điều đó khiến nàng kinh hoàng. Nàng sợ phải đi sâu phân tích một nốt nhạc mơ hồ đang bắt đầu rung ngân trong nàng. Rồi lại đến chuyện chiếc du thuyền nữa. Xtefchia nhận thấy rõ thái độ của tiểu thư Rita, vọng đến tai nàng những lời của bá tước Trestka và những nụ cười đầy hàm ý gắn với ánh mắt nhìn nàng và nhìn Valdemar. Từ vài chi tiết thoáng nghe trong câu chuyện của mọi người và cách xử sự của đại công tử, nàng đi đến kết luận rằng chiếc thuyền đã được tân trang là để chào đón nàng. Lòng tự ái của nàng chợt trở thành tự hào do sự quan tâm của đại công tử, nàng biết ơn sự quan tâm đó, nhưng nỗi e ngại trước ý kiến của mọi người khiến những tình cảm đó bị át đi. Sự tử tế mà Valdemar dành cho nàng quả thực có phong thái cổ điển rất đặc thù. Thậm chí không phải theo kiểu hiệp sĩ, mà rất tế nhị, rất tao nhã. Sự quan tâm của công tử đối với nàng không quá lộ liễu khiến người ta dị nghị, nhưng cũng là rõ ràng đối với người quan tâm theo dõi, chứ chưa nói đến bản thân Xtefchia. Nhưng đa số những người có mặt lại nhìn nhận chuyện đó một cách quá trần trụi, khiến những yếu tố tế nhị trong sự sùng mộ của đại công tử chợt bị nổ bật lên, trở thành quá rõ nét. Valdemar khiến Xtefchia kinh ngạc. Vị đại quý tộc khó ưa ngày nào hôm nay trở thành một người bạn vui vẻ, khiến nàng thán phục. Chàng khiến nàng phần nào e ngại bởi sự nhiệt tình và một chút cốt cách phong kiến còn lưu lại trong huyết quản chàng từ những thời quá vãng. Nhưng đồng thời chàng cũng làm thức tỉnh trong nàng niềm tin vô hạn và một sức hấp dẫn đầy kích thích nào đó. Có chàng bên cạnh, nàng cảm thấy thoải mái hơn. Chàng là người bảo vệ cho nàng trước làn đạn của giới chàng, chàng thậm chí còn là đồng minh. Từ lúc nàng chơi bản xônat của Bethôven, Valdemar không hề làm điều gì, không nói một lời nào lạm dụng lòng tin của nàng. Cho đến lúc ở phòng chân dung chàng lại khiến nàng thêm một lần sợ hãi. Còn thường thường khi chỉ có hai người với nhau - điều mà cũng khá thường xuyên xảy ra - thì chàng nghiêm trang một cách lạ lùng, khiến Xtefchia cũng đâm ra áy náy. Mải mê với những suy nghĩ mông lung, nàng không để ý rằng mọi người trên thuyền cũng đang ngồi im lặng. Tất thảy đều chăm chú lắng nghe những âm thanh của dàn nhạc, mải miết ngắm những con sóng vàng sóng bạc của dòng sông, dõi theo chiếc du thuyền đang bơi kia, trang nghiêm và lặng lẽ. Bản nhạc dẫu vui tươi những vẫn gieo vào những con người kia một nỗi buồn, làm dậy lên những khao khát, nhớ nhung. Tiếng vỗ cánh của nhạc thổi bay mất những nét cười trên những khuôn mặt trẻ. Mỗi người đều đang kéo những sợi vàng mơ mộng trên chiếc guồng tơ của trí tưởng tượng, cố tình bị loạn thị để khỏi phải thấy sắc xám xịt của guồng sợi thực tế. Vẻ mặt tuyệt mỹ của buổi du ngoạn, cảnh thiên nhiên kỳ thú trên sông và chút bụi tinh tế của niềm say mê thấm đượm trong giây phút này tác động đến mọi giác quan, kích thích chúng, đối với nhiều người là cái ách nặng trĩu của những lý tưởng không sao theo đuổi nổi… Giá như trong đám người ấy, lề thói giao tiếp không đóng vai trò hàng đầu, thì hẳn sẽ có bao tiếng thở dài khẽ khàng trôi theo dòng nước xuôi óng ánh. Nhưng họ là những con người thuộc một thế giới lụa là gấm vóc, nhưng họ không phải lúc nào cũng toàn lụa là gấm vóc, nhưng họ được luyện rèn và chải chuốt kỹ càng đến độ không một gút sợi nào của bản tính nội tâm, không một sợi chỉ nào của sự thật thô ráp, có thể lộ rõ ra ngoài bề mặt bóng loáng mịn màng. Mỗi người đều vờ như đang lắng tai thưởng thức âm nhạc hay đang nhìn những bóng mây với những cánh hải âu chao lượn. Không một ai biểu lộ những tâm tư suy nghĩ của mình, ngay cả tiểu thư Rita, thường vẫn được coi là người ít chải chuốt nhất. Xtefchia cũng sử dụng phương pháp chung của mọi người, dẫu rất có thể nàng gần gũi nhất với thực tại vàng óng kia. Thuyền cặp bờ. Bến thuyền lát đá phiến, hai bên những bậc thềm có tượng hai con lợn rừng tạc bằng đá, với những chiếc răng nanh khủng khiếp. Cả một đám đông gia nhân phục dịch ở vườn thú ùa ra đón khách. Tất cả đều là những thanh niên trai tráng xinh đẹp, mặc những chiếc áo khoác ngắn màu lục sẫm. Trên ngực họ đeo đai da vàng dắt những thanh đoản kiếm cùng những súng lục, thắt lưng đeo những chiếc dao săn có bao sừng. Cổ áo của họ thêu hình những cây thông vàng, những chiếc mũ màu lục có hình sừng hươu và chiếc đầu lợn rừng bên trên chiếc lưỡi trai bằng da, cũng được thêu chỉ vàng, hay bên vai có những tua vàng rủ xuống. Trên ngực phải mỗi người đều đeo một miếng thép đánh bóng với hình gia huy dòng họ Mikhorovski và cành sim thơm biểu hiện tước công. Người trở nên đông hơn. Valdemar giới thiệu với khách ba vị thực tập sinh đang làm việc tại Guenbôvitre. Mọi người tản ra trên những lối đi rộng rãi của khu vườn thú, khoan khoái được đi dạo trong rừng, khu vườn được chăm sóc cẩn thận đầy muông thú. Những chú hoẵng màu nâu lao vụt qua những khoảng trống đầy cỏ xanh trên những đôi chân dẻo như lò xo, những bác hươu đồ sộ bước khoan thai mang theo cả núi sừng trên đầu, không chút lo ngại, đàn nai đốm tụ tập thành từng tốp ở những chỗ bóng rợp bình thản gặm cỏ. Thỉnh thoảng lại rầm rập tiếng vó nặng nề của một con nai rừng tấm, hoặc tiếng cành lá gẫy răng rắc cùng tiếng hộc rin rít báo hiệu một con lợn độc đang tiến lại gần. Thỏ rừng túa ra từ khắp các bụi cây đám cỏ. Những con gà rừng màu xám hoảng hồacronym title=" ">