Tám lé đã trở về.Anh thợ húi đầu có cặp mắt hiếng hiếng như bánh xe sang vành, chủ chiếc lều ở ngã ba trước cổng uỷ ban, vì nợ hợp tác xã như chúa chổm, phải lên vùng kinh tế mới của huyện để được xí xoá hơn tấn thóc vay lãi dai hơn hai năm, tối hôm qua đã trở về.Sau hơn năm tháng đi tha hương, anh chàng khố rách áo ôm bỗng trở nên giàu sụ.Tất cả vợ chồng con cái Tám lé đều ăn vận rất bảnh. Quần áo mới như chưa giặt lần nào, đi lại cứ sột soạt. Để vợ con trú nhờ ở nhà Đào Văn Quàng, vì vợ Tám với vợ Quàng là anh em con chú con bác, rồi Tám đeo chiếc túi giả da, quần pho áo kẻ, chân đi dép nhựa trắng, mắt cứ nhìn xiên xiên như thằng ba gai, Tám lên xóm Đầu Cầu đàng hoàng vào thẳng nhà chủ nhiệm Lê Văn Vinh. Nhà Vinh vừa dọn cơm. Nhìn trên mâm cơm chỉ thấy rau luộc, cá kho; Tám cười, làm như vốn xưa nay là người bằng vai phải lứa với chủ nhiệm, chứ không phải là hạng ăn vay sống nhờ.- Nhà ông chủ nhiệm mà cũng ăn uống làng nhàng thế này thôi à?Cả nhà Vinh còn đang trố mắt trước bộ cánh mới toanh và cách ăn nói chỏng lỏn của Tám. Biết là có chuyện rồi, nhưng chưa kịp đối đáp, thì Tám đã tự kéo ghế ngồi, rồi mở máy nói một thôi một hồi. Tám nói rất hách là ngay ngày mai Vinh phải giao trả ngay thổ cư cho Tám. Đấy là đất hương hoả của cha ông Tám. Những ba sào mà Vinh mua bắt bí có ba tạ thóc giữa ngày đói là không được... Lần này Tám về sẽ lấy lại hết đất đai ruộng vườn của mình để làm ăn chứ không lên vùng kinh tế mới nữa. Vinh phải trả ngay thổ cư, và hợp tác phải trả ngay ruộng cho Tám.- Thế số thóc của hợp tác và của tôi cho anh vay đến hơn một tấn thì sao? - Vinh hỏi như để nhắc nhở Tám.Thì Tám liền mở đánh soạt cái túi giả da, và lôi ra một bọc tiền bằng cái gối đầu. Từng sấp, từng sấp, mới cứng đến cạo râu được! Tám nói tỉnh khô, đúng là miệng kẻ sang có gang có thép.- Chỗ này là một triệu, chỉ là cái móng tay của tôi thôi! Nhưng cũng đủ thanh toán mấy khoản vặt! - Tám định giao ngay tiền, nhưng Vinh phải nói là để ngày mai có mặt cả ban quản trị.Trong lúc Tám đi, thì ở nhà vợ Tám đi mua gà, mua rượu. Cả vợ chồng Quàng cũng tíu tít làm cơm như nhà có đám, và cái tin Tám lé đi lên Thần Sa đào vàng trúng quả đã bay khắp làng. Bây giờ Tám có một cây hay mười cây? Người ta nháo nhác hỏi nhau. Mấy người ở gần chạy sang nhà Quàng, thì thấy Tám đã ngồi giữa chiếu rượu, bên cạnh là Thó cùng cảnh áo ngắn với nhau, bây giờ Tám được lộc trời, gọi Thó sang để chia vui. Từ sau cái vụ đi đào bới với ông Hàm, Thó rút ra kết luận xương máu rằng không nên rây với những người có máu mặt nhưng lắm mưu mô, có phen mình bỏ mạng như bỡn, chả dại!Tám vừa xé đùi gà, vừa uống từng ngụm rượu lớn vừa hát nghề ngà thế này:Đường ta ta cứ đi, nhà ta ta cứ xây, ruộng ta ta cứ cày, cày cày cày...!Tám kéo những người hàng xóm vào chiếu, sai vợ mang rượu nữa ra, chặt thịt gà nữa ra! Rồi lớn tiếng tuyên bố bây giờ Tám đủ lưng vốn để làm người rồi! Làm người ở giữa cái làng Giếng Chùa này rồi! Có tiền thì sống ở đâu cũng được nhưng suy đi tính lại, Tám thấy phải về làng để đòi lại đất đai ruộng vườn đã bị mấy anh có của mua bắt bí, bắt chẹt. Bây giờ Tám phải là người có máu mặt ở ngay mảnh đất cha anh. Phải sánh ngang hàng với những người xưa nay vẫn nhìn Tám như con sâu cái kiến, bây giờ đứng có láo nữa nhá! Tám lè nhè bảo giá như ngày xưa thì Tám đã bỏ tiền ra để mua cái cửu phẩm, cái bá mà xơi đâu gà má lợn cho bõ đời cha đời ông chịu lép một bề. Tám bảo sau mấy tháng đi tha phương cầu thực, Tám đã thấm thía một điều là muốn được nể trọng ở làng này thì phải mạnh tiền, mạnh cánh, còn nếu tay trắng móc đít bảy ngày không thối thì phải liều! Xưa nay mình nhũn quá, hỏng! Bây giờ Tám tự thấy đã đủ tiền và cũng đủ liều! Những ngày chui xuống hang sâu hun hùn như chui xuống âm phủ để gùi từng bao đất ra đãi vàng, chính hang ấy đã có người chết bẹp như một con gián vì sập hầm. Đến mức đám anh chị táo tợn cũng bỏ di hết vì sợ, thì Tám bò vào. Mùi thối vẫn sặc sụa vì xác chết không kéo ra được. Lúc ấy Tám đã lấy mạng mình ra đánh cuộc với thần chết để giành sự sống, và Tám đã sống! Tám sống được vì liều! Tám đã vớ được cả một thỏi nguyên chất vàng khuếch ở đấy. Thì bây giờ về làng, ai muốn chơi kiểu gì, ai sướng kiểu gì, Tám cũng chiều tất!Tàn cuộc rượu, được xung quanh kích vào, Tám xăm xăm đi sang nền cũ của mình chỉ cách nhà Đào Văn Quàng có vài cái ao bèo. Chủ nhiệm Lê văn Vinh, con thứ cô thống Biệu, mua cái thổ này để một hai năm nữa gây dựng cho cậu con trai cả đang đi lao động ở nước ngoài cùng với Dinh con ông Hàm. Vinh đang trồng chuối trồng chè xung quanh, còn căn nhà tranh một gian hai chái của Tám đã mục nát và đố hết vách Vinh vẫn để đấy.Tám đến, kéo bó rông rấp ngoài cổng, rồi đi thẳng vào căn nhà của mình đùng rúm ró như thằng ăn mày, Tám rút bật lửa ga, đánh xoè lên, châm vào mái rạ. Phút chốc căn nhà bốc cháy đùng đùng, nứa nổ như súng bắn. Tưởng hoả hoạn, mọi người chạy bổ đến khi thấy Tám đứng giữa sân, mặt mũi cũng đỏ rực như lửa. Tám vu tay gào lên:- Ta phải đốt căn nhà của ta! Đốt đi cái nghèo của ta! Đốt để nhìn cho rõ bụng dạ những người ăn trên ngồi chốc ở làng này! Cháy nhà ra mặt chuột! Nào cháy lên? Ngày mai ta sẽ làm lại tất cả! A ha! Đường ta ta cứ đi, nhà ta ta cứ xây, ruộng ta ta cứ cày! cày cày cày!...Đám trẻ con cũng hò reo xung quanh Tám như phát cuồng. Người ta thoáng thấy chủ nhiệm Lê Văn Vinh đứng từ xa nhìn vào, rồi lẳng lặng bỏ về. Vinh vừa quay ra thì gặp ưởng. Vẫn tóc chờm vai. Nhà ưởng ở sát ngay bờ rào bên kia. ưởng hất hàm về phía Tám, nói nhỏ với Vinh: Để nó láo thế à? Em sẽ giúp bác một tay! Đứng ở góc vườn bên kia, Thó nhìn thấy hai người đứng sát vào nhau; rồi mỗi người một ngả, Thó lẳng lặng chuồn ngay. Đã bảo từ giờ tớ đếch rây vào các người!Khi mái rạ đổ sập xuống, cháy lụi, mọi người đã bỏ về hết, Tám mới nghênh nghênh cái đầu như vừa làm nên một chiến công, khật khưỡng cái dáng cò hương quay về nhà Quàng. Đang đi, chợt có tiếng gọi nhỏ bên lối rẽ, cạnh bụi dâm bụt:- Anh Tám! Anh Tám!Tám chưa nhận ra ai, vừa quay sang thì nhoáng một cái, một vuông vải đen đã chụp xuống đầu Tám! Một cánh tay cứng như sắt đã phẹt ngay cồ Tám. Hai tay Tám có hai bàn tay khác giữ chặt. Thế có nghĩa là có ba người đã quay chặt lấy Tám. Một giọng kháo kháo cố hạ thật trầm khiến Tám không sao nhớ được là giọng ai, ghé sát vào tai Tám:- Nghe đây thằng khố rách áo ôm! Mày cậy bây giờ có vàng, có tiên định về đây giở thói du côn hả? Liệu hồn đấy con ạ! Ông thì cho cả nhà mày bán thân bất toại! Phải nhớ là dù có vàng dát đầy người, thì ở làng này mày chỉ là đồ cóc nhái! Câm mồm đi thì chúng ông cho sống! Rồi cả người Tám được nhấc bổng lên, quăng đánh ùm xuống ao! Khi lồm cồm đứng được lên, sợ quá, Tám không dám quay lại chỗ cũ nữa, mà cứ lội ồm ồm sang bờ bên kia, đâm đầu vào cả bụi dứa dại như người mù, miệng la thất thanh như bị hùm đuổi:- ối làng nước ơi cứu tôi với! Cứu tôi với?Khi mọi người huơ đèn đuốc chạy đến, thì thấy Tám ướt đẫm bùn nước, bèo ong bám từ chân lên đầu, và giọng thì hào hển đứt quãng:- Ma...! Ma... rút chân tôi!... Ma dìm tôi?