Trong khi Andre và Rosa vừa dọn dẹp bàn ghế trong phòng khách vừa cãi vã lẫn nhau, thì Isaura ngồi trên một chiếc ghế đẩu, chân bị xích vào tường, trong một căn xà lim tối tăm xây sát các túp lều dành cho nô lệ. Đã hai tháng nay nàng không được nhìn thấy ánh sáng ban ngày. Sáng hôm ấy ông Miguel được phép vào thăm Isaura để trình bày cho nàng nghe dự định của Leoncio và khuyên bảo nàng ưng thuận những điều kiện do ông chủ đưa ra. Thật là một cảnh tượng não lòng: giá có ai trông thấy hai con người bị số phận vùi dập ấy, người đó sẽ không sao ghìm nổi nước mắt. Đây là lần đầu tiên hai cha con được gặp nhau sau khi Isaura bị bắt. Họ ôm lấy nhau khóc hồi lâu. Khi những dòng lệ đã cạn, ông Miguel bắt đầu nói cho Isaura biết mục đích của buổi viếng thăm. - Con ạ, - ông kết thúc, - cơ sự đã đến nông nỗi này, con phải đành tâm nhận lấy sự hy sinh này mà thôi. Chỉ có thế con mới ra khỏi được nơi giam cầm ghê sợ này. Cha biết là cuộc hôn nhân này sẽ là một cực hình ghê gớm đối với con, nhưng thà thế còn hơn chịu chết mòn chết héo trong căn xà lim này. Chưa bao giờ Isaura xanh xao nhợt nhạt như bấy giờ. - Ông chủ thật có lòng nhân đức lớn lao, - cuối cùng nàng nói, - mới để cho con được tự do lựa chọn giữa hai nhục hình. Con chưa rõ nhục hình nào nhân đức hơn. Người ta nói con đẹp, con được dạy dỗ như một tiểu thư, con biết rõ phẩm giá của con. Người ta nói là chẳng thiếu gì những người con gái con nhà ganh tị với nhan sắc và tài năng của con. Nhưng những thứ đó có ích gì khi con phải làm vợ một thằng gù chẳng ra hình người? Có thể tưởng tượng được một cách trừng phạt nào độc ác hơn không? Rồi nàng cười phá lên, tiếng cười quằn quại có một âm vang kỳ dị trong chốn giam cầm ảm đạm này. - Kìa con, Isaura, - ông Miguel nói, gan ruột rối bời, - cũng không đến nỗi khủng khiếp như con tưởng tượng đâu. Con còn trẻ, thời gian là đồng minh của con. Chỉ cần nhẫn nhục và kiên tâm một chút, rồi con sẽ quen dần với cuộc sống mới. Ít ra con cũng được tự do. Rồi con sẽ thấy, cha con mình sẽ sống được những ngày hạnh phúc. - Những ngày hạnh phúc ư! Chỉ có cái chết mới giải thoát được con ra khỏi những nỗi thống khổ này. Chỉ có một cách thôi để con khỏi đau đớn… - Vậy con bằng lòng đi lấy chồng chứ? - Không đâu, cha ạ. Chỉ có mỗi cái chết thôi, con đã nói mà… - Con im đi con! Đừng có nói nhảm. Cha muốn con sống, cha cần con sống. Con nỡ nào bỏ cha già lại một mình, sống lay lắt những ngày tàn trong cảnh khốn cùng và vô hy vọng? - Con xin lỗi cha, cha yêu quý của con! - Isaura kêu lên và ôm chầm lấy cha. Cha nói phải. Con biết rằng con phải sống vì cha. Nhưng quả thật nó quá sức con! Người ta giam cầm con, người ta đánh đập con, người ta đối xử với con còn tệ hơn đối xử với bất cứ con vật nào, rồi người ta lại nói rằng vì thương hại con mà bắt con lấy con quái vật ấy! - Belchior cũng chẳng đến nỗi nào, - ông Miguel nói dối, - vả lại con sẽ quen đi. Con cứ vững tâm đi con ạ. Khi đã được trả tự do rồi, con sẽ lại thanh thản và yêu đời. Chắc chắn là con sẽ sống hạnh phúc với chồng con. - Hạnh phúc! - Isaura kêu lên với một nụ cười thảm đạm. - Con van cha, cha hãy vì thương hại con mà đừng bao giờ nói đến hạnh phúc nữa! Giá lòng con chưa bao giờ quyến luyến ai, giá con chưa bao giờ yêu! Ôi! Giá Alvaro có thể đem con về làm nô tỳ! Con sẽ không cần anh ấy yêu con. Anh ấy đã tỏ ra hào hiệp bao nhiêu, đã làm hết sức mình để cứu con ra khỏi dặm trường khổ ải này… Giá được như thế, có lẽ con sẽ có thể có hạnh phúc được. Nhưng liệu con còn có quyền được nghĩ đến anh ấy nữa không? Liệu anh ấy có còn nhớ đến một con nô tỳ thống khổ nữa không? - Đừng nghĩ đến con người ấy nữa con ạ, - ông Miguel nói. - Con hãy xua đuổi kỷ niệm của mối tình không thể nào có được ấy đi. Đây vừa là một lời khuyên vừa là một lời cầu xin của cha. - Nhưng tại sao, thưa cha, tại sao? - Thân phận của con không cho con có quyền nghĩ đến người ấy, con ạ. Giữa người ấy và con có cả một vực thẳm. Cái tình yêu mà con đã khơi dậy trong lòng người con trai ấy chỉ là một cảm xúc nhất thời, chẳng có gì bền lâu cả. Cha rất khổ tâm khi phải nói như vậy, nhưng đó là sự thật. - Có chuyện gì xảy ra thế? - Isaura lo lắng hỏi. - Anh ấy chết rồi sao? - Không, người ấy lấy vợ rồi. - Lấy vợ rồi? Alvaro mà lấy vợ? Con không tin. Ai nói với cha như vậy? - Chính người ấy nói, con yêu quý và tội nghiệp của cha ạ. Con hãy đọc bức thư này. Tay run run, Isaura cầm lấy bức thư và đọc lướt qua rất nhanh. Đọc xong, nàng như đã hoá đá. Không có lấy một lời kêu than, một giọt nước mắt. Nàng tái nhợt đi. Nàng ngồi yên như thế một hồi lâu, rồi lại ôm chầm lấy cha khóc nức nở. Nước mắt làm cho nàng nguôi đi được một chút. Khi nàng ngẩng lên để lau nước mắt, Isaura có vẻ như đã trấn tỉnh lại được. Thật ra, nàng đã bị cái vố ấy làm cho suy sụp hoàn toàn. Isaura chỉ còn là cái bóng của mình nữa mà thôi. - Con chết rồi, cha ạ, - cuối cùng nàng nói. - Bây giờ cha muốn làm gì con thì làm. - Kìa con, cố lên con… - ông Miguel hôn lên trán con nói, mọi sự sẽ ổn cả, rồi con sẽ thấy. Ông Miguel vốn nhân hậu và vị tha, nhưng những tình cảm đam mê mãnh liệt đều xa lạ đối với ông. Ông không thể hiểu rằng mình yêu cầu ở con một sự hy sinh mà nàng không thể có được. Đối với ông, hạnh phúc là ở chỗ có được một cuộc sống vật chất dễ dàng và yên ổn, và chắc chắn là ông tể lại mảy may dấu vết. Để cho những lời nói dối của mình có thêm trọng lượng, Leoncio buộc cho người nô tỳ đủ các thứ tội lỗi. Hắn nói là Isaura đã sử dụng đủ các mánh khóe để mê hoặc hắn và cuối cùng hứa sẽ hiến thân cho hắn nếu hắn bằng lòng trả tự do cho. Thậm chí hắn còn làm cho Malvina tin rằng vừa qua Isaura đi trốn với một người đàn ông đã đi lại với cô ta từ lâu mà không ai hay biết. Chính hắn đã cấp cho ông Miguel số tiền cần thiết để chuộc lại con gái. Thấy ý đồ bị phá sản, hai đứa đã rủ nhau đi trốn. Khi đến Recife, có một người đàn ông giàu có và gàn dở đem lòng mê Isaura, và lập tức cô ta bỏ người tình cũ để đi theo người đàn ông này. Isaura đã đóng vai một người tự do, và đã tỏ ra khôn khéo đến nỗi người ấy suýt cưới cô ta làm vợ. Khi đã biết Isaura chỉ là một con nô tỳ, hắn vẫn không chịu rời bỏ cô ta, và thậm chí còn tỏ ra nhất quyết tìm cách chuộc lại tự do cho cô ta, không hề đếm xỉa đến hậu quả ô nhục của việc này. Chính vì muốn ngăn cản tội ác này mà Leoncio đã phải đi Recife. Malvina, vốn ngây thơ thật thà, đã tha thứ hết cho chồng. Nàng tin ngay những lời phân trần và những lý do mà Leoncio bịa đặt ra để biện hộ cho những lỗi lầm đã qua cũng như để giải thích những hành vi sau này. Là người vợ đúng theo nghĩa của từ này, nàng đã cảm thấy tức giận Isaura khi bắt gặp chồng đang tán tỉnh nàng, rồi nỗi oán giận của nàng tiêu tan dần đi. Lẽ ra nó đã tiêu tan hoàn toàn nếu Leoncio không bịa đặt ra những chuyện huyền hoặc kia. Nhưng ngay cả sau khi nghe những chuyện ấy, Malvina vẫn không thù ghét người bạn cũ: nàng chỉ thấy thương hại, có xen ít nhiều khinh miệt, cũng như đối với bất cứ người nô tỳ nào. Vậy là Leoncio đã tranh thủ được sự đồng tình của Malvina đối với các ý đồ của hắn. Tuy vậy, vốn biết là vợ mình sẽ phản đối những hình phạt quá tàn nhẫn, hắn đã nghĩ ra được một cực hình nhục nhã nhất mà người ta có thể dùng đối với một người có ý thức về nhan sắc, trí thông minh và giá trị của mình. Một hôm Malvina hỏi chồng: - Anh định thế nào về Isaura đây? - Gả chồng và trả lại tự do cho nó. - Anh tìm được cho nó một ông chồng rồi à? - Việc đó chẳng có gì khó em ạ… - Anh tính gả nó cho một người nô lệ sao? Thế thì kinh quá. - Thì tôi sẽ trả luôn tự do cho anh chồng, có khó gì. Lúc đầu tôi nghĩ đến Andre: anh chàng này cũng mê nó lắm, nhưng chắc nó sẽ kiếm cớ từ chối. Cuối cùng tôi đã tìm được một nơi khá hơn. - Ai vậy? - Belchior. - Belchior ư? - Malvina kêu lên, nghi hoặc. - Anh không đùa đấy chứ? - Anh nói rất nghiêm chỉnh. - Nó không đời nào chịu lấy một người có hình thù cổ quái như vậy! - Nếu nó không chịu, - Leoncio đanh giọng lại, - nó sẽ bị nhốt xà lim suốt đời. - Như thế ác quá, Leoncio ạ! Bắt nó lấy chồng kiểu đó thì sao còn nói chuyện tự do được? Ít nhất anh cũng phải để cho nó chọn chứ! - Nếu anh để cho nó chọn, chắc chắn là nó sẽ quay về Recife với cái thằng tình nhân của nó, và hai đứa sẽ tha hồ cười anh. - Thì anh cần gì? - Malvina hỏi, trong bụng chợt sinh nghi. - Giá em thấy cái thằng đểu ấy chửi anh và dọa anh như thế nào… - Leoncio đáp, hơi lúng túng trước câu hỏi này. - Giá em nghe hắn khoác lác là sẽ giải thoát Isaura ra khỏi nanh vuốt của tên đao phủ! Tên đao phủ tức là anh đấy… Malvina ạ, chính vì muốn em vui lòng và muốn thực hiện ý nguyện của mẹ mà anh hãy còn nương nhẹ con ấy. - Em tin rằng Isaura thà chết còn hơn lấy Belchior, - Malvina ngắt lời chồng, mỗi lúc một thêm khó chịu. - Em cứ yên tâm, ta sẽ có cách thuyết phục nó. Anh đã có cách buộc nó phải ưng thuận. - Nếu vậy thì em không phản đối. Quả kế hoạch của Leoncio là một âm mưu đặc biệt quỷ quyệt. Ngay hôm trở về Campos, hắn đã cho ông Miguel đi tù, và một phiên tòa đã tuyên án người cha khốn khổ này phải bồi thường cho Leoncio chi phí việc Isaura đi trốn gây ra. Đó là một số tiền khổng lồ. Ông Miguel không làm gì có đủ số tiền ấy: sau khi ở tù ra ông còn phải làm cật lực mấy năm trời may ra mới trả đủ. Sau khi đã vạch kế hoạch mới, Leoncio đến gặp ông Miguel. - Mặc dù cha con ông đã gây cho tôi những thiệt hại rất lớn, - hắn nói với ông ta bằng một giọng trang trọng, - tôi vẫn thương hại ông và con gái ông. Bây giờ tôi muốn bàn với ông việc này. - Tôi sẵn sàng chấp nhận mọi cách giàn xếp, - ông Miguel kính cẩn đáp, - miễn là công bằng và lương thiện. - Hoàn toàn lương thiện, ông Miguel ạ, ông cứ yên tâm. Tôi muốn bàn với ông việc gả con gái ông cho một người tử tế và trả tự cho cô ta. Nhưng muốn thế, tôi cần được ông giúp đỡ. - Xin ông cho biết tôi có thể làm gì để giúp ông? - Đây. Ông cũng như tôi đều biết rõ rằng Isaura rất có thể khước từ cuộc hôn nhân này vì cô ta hình như vẫn vương vấn cái mối tình ngu xuẩn với gã thanh niên ở Recife đã tán chuyện trên trời dưới đất làm cô ta phát rồ lên. - Tôi biết rằng nó có biết ơn ông ta… - Biết ơn! Ông tưởng hắn còn nghĩ đến cô ta sao? Câu chuyện ấy đối với hắn chẳng qua là một trò giải trí, một cơn bốc đồng nhất thời. Tôi có đủ chứng cớ để nói như vậy, ông Miguel ạ. Ông thử xem bức thư này. Cái thằng xỏ lá ấy dám viết thư cho tôi một cách trơ trẽn, làm như thể hắn với tôi là đôi bạn cũ càng, để báo cho tôi biết tin hắn cưới vợ. Thậm chí hắn còn nhân thể nhắc đến Isaura, yêu cầu tôi vui lòng cho hắn biết nếu có ngày tôi muốn tống khứ cô ta đi, vì hắn sẽ vui lòng nhận cô ta làm người hầu phòng cho vợ hắn. Ông cứ thử nghĩ mà xem hắn trâng tráo và vô liêm sĩ đến mức nào… - Thưa ông, quả thật đó là một điều đáng ngạc nhiên về phía một người như vậy. - Ông đọc đi, ông Miguel, ông cứSAH đưa lên
vào ngày: 7 tháng 10 năm 2004