CUỘC TRANH LUẬN Nữa năm sau,những chàng trai đã thay đổi quan niệm của mình. Ngọn lửa của mặt trời khổng lồ đã làm thay đổi khoảng không gian đen kịt lạnh cóng. Nhưng mặc dầu cơ bản mọi thứ đã có thay đổi,Powell và Donovan vẫn còn đối mặt với một số vấn đề khó khăn,điển hình là một bộ não positron không chịu hoạt động đúng mức. Họ sớm khám phá chuyện nầy sau khi họ đi tới trạm không gian. Gregory Powell cau mày,tay vân vê bộ râu màu nâu,nhìn con robot QT-1 và nói một cách chậm rãi: -Một tuần trước đây,Donovan và tôi đã chế tạo ra chú mầy đó. Trong văn phòng của Trạm liên hành tinh 5,một sự im lặng bao trùm. Con robot QT-1 đứng im. Thân hình bằng kim loại của nó sáng bóng và đôi mắt quang điện màu đỏ đang tập trung về phía người đàn ông ở bên kia bàn. Powell cảm giác một nổi sợ hãi bất thần ập đến. Những robot nầy có một bộ óc đặc biệt. Ba điều luật cho robotđã có –không cần phải bàn cải gì về chuyện đó.Vì vậy,QT-1 khá an toàn. Thêm nữa, nó là con robot đầu tiên thuộc loại nầy. Cuối cùng, con robot nói bằng cái giọng kim loại lạnh lẽo: - Powell,Oâng có nhận thức rõ tính chất quan trọng trong nhận xét của ông không? - Chuyện gì khiến mầy nói vậy,Cutie? –Powell nói –Mầy phải thừa nhận là trí nhớ của mày chỉ bắt đầu có một tuần lễ nay.Tao đang giải thích cho mầy hiểu. Donovan và tao đã chế tạo ra mầy,có sử dụng những bộ phận mà trái đất đã gửi lên cho chúng tao. Cutie khởi động những ngón tay dài đầy năng lực của nó: - Có những lời giải thích tốt hơn thế. Chuyện các ông là kẽ chế tạo ra tôi chẳng có thực đâu. Tôi có ý muốn khám phá ra ai là người đã chế tạo ra tôi. Nếu tôi dùng lý trí suy luận,thế nào tôi cũng khám phá ra được sự thực. Powell đứng lên và đặt tay lên bờ vai kim loại của Cutie. Nó lạnh lẽo và cứng. - Cutie này,tao sẽ cố gắng giải thích đôi điều với mày. Mày là thế hệ robot đầu tiên biết tò mò về bản thân mình – và về cả thế giới xung quanh. Hãy đi theo tao. Con robot đứng dậy một cách dễ dàng và nhẹ nhàng đi theo Powell. Powell nhấn nút. Một khoảng vuông vức trên tường mở ra. Qua tấm kính trong và dày họ thấy một khoảng không gian với hàng trăm ngôi sao. Cutie nói: -Tôi đã thấy cảnh nầy khi nhìn qua cửa sổ trong phòng kỹ thuật. Powell hỏi: -Vậy,mày nghĩ sao? - Một vật chất đen với những đốm sáng nhỏ trên đó.Tôi biết rằng giám đốc của chúng ta đã gởi những tín hiệu đến một số những chấm nhấp nháy kia,những chấm ấy luôn luôn giống nhau và cũng có những chấm di động. - Giỏi lắm. –Powell nói – Cái nền đen đó không phải là vật chất,nó là khoảng trống không khổng lồ,và những điểm li ti màu bạc kia rất to lớn, một số chúng cách chúng ta hàng triệu cây số. Chúng trông có vẽ nhỏ xíu bởi chúng cách chúng ta quá xa. Cutie tiếp tục ngắm qua cửa sổ. - Cái chấm nào là trái đất? Powell tìm kiếm. - Đó,nó đó,cái chấm sáng trong góc kia.Đó là trái đất.Có ba tỷ người sống ở đó. Tuần sau tôi sẽ trở về đó với họ. - Nhưng ông đâu có giải thích gì về tôi,Powell? - Chuyện đơn giản,những trạm mặt trời, như trạm của chúng ta,cung cấp năng lượng mặt trời cho trái đất và các hành tinh khác. Chúng ta chế tạo năng lượng từ mặt trời và gửi nó về trái đất những chùm năng lượng có cường độ mạnh.Lẽ dĩ nhiên, con người có nhiều khó khăn khi làm việc trên những trạm mặt trời bởi vì ở đấy lạnh quá và cũng vì những cơn bão điện từ. Do vậy các robot được phát triển để làm việc thay người,và hiện tại chỉ cần hai người cho mỗi trạm.Hiện nay chúng tôi cố gắng phát triển những robot có thể làm việc thay hai người đó. Mày là loại robot cao cấp nhất đã được chế tạo,và nếu mày có thể điều khiển trạm nầy một cách độc lập,thì không có ai cần thiết phải trở lại đây ngoại trừ khi phải mang đến những thiết bị để tu sửa. Đôi mắt đỏ của robot hướng về phía Powell: - Oâng mong tôi tin vào những lời giải thích rắc rối đó của ông hay sao? Vùng trống rổng khổng lồ! Ba tỷ người! Xin lỗi nhé,Powell,tôi không tin đâu. Nói xong,nó quay đi và ra khỏi phòng. Nó đi ngang qua Donovan đang đứng ở cửa chính mà chẳng thèm nói lời nào. Donovan vò mái tóc hung đỏ của mình, hỏi Powell: - Nó không tin tưởng cái gì mới được chứ? Powell vân vê bộ râu mép: -Nó không tin là chúng ta đã chế tạo ra nó.Nó không tin rằng có những ngôi sao và những hành tinh và không gian.Nó sẽ tự mình điều tra mọi việc. Donovan bực bội nói: - Được lắm,tớ hy vọng nó sẽ giải thích được tất cả chuyện đó. Tớ không ưa nó tí nào,hoàn toàn không ưa. Nó đặt quá nhiều câu hỏi.

*

° Cutie gỏ cửa nhè nhẹ và bước vào: - Oâng Powell có ở đây không? Mike đang ăn một miếng sandwich gà,ngồm ngoàm nói: - Cậu ấy đang thu thập thông tin – Chúng tôi cho rằng mình đang di chuyển vào một cơn bão điện từ. Vừa lúc ấy Powell bước vào văn phòng: -Đúng vậy,tôi cho rằng một cơn bão đang trên đường đi.Nhưng những thông tin không chính xác lắm và tôi không biết những gì chờ đợi chúng ta. Ồ,chào Cutie,tao tưởng rằng mày đang làm việc trên bảng điều khiển mới. -Xong rồi – Con robot nói nhanh - vì vậy tôi đến để nói chuyện với ông. Tôi đã suy nghĩ trong hai ngày về chuyện ai là kẽ chế tạo ra tôi.Tôi không tin rằng hai ông chế tạo ra tôi. Donovan quay người một cách giận dữ về phía Cutie,nhưng Powell giữ tay anh ta lại. -Cutie,tại sao mày nói như vậy? Cutie cười,một nụ cười không giống người mà sắc lạnh và không thay đổi. - Cứ nhìn xem.Những vật chất cấu tạo nên các ông mềm và yếu.Các ông còn phải phụ thuộc vào thứ thực phẩm như thứ đó –Nó chỉ vào miếng sandwich Donovan đang ăn – để có năng lượng. Mỗi ngày các ông cần phải ngủ và khi ngủ thì không làm được việc gì.Còn nếu nhiệt độ thay đổi quá nhiều,các ông cũng không thể làm việc.Các ông là một thiết bị có đời sống quá ngắn ngủi và hoàn toàn không hiệu quả. Con robot dừng lại một chút rồi nói tiếp: - Tôi,về một phương diện khác là một bộ máy hiệu quả và hoàn hảo.Tôi dùng năng lượng điện tử một cách trực tiếp. Người tôi làm bằng kim loại cứng.Tôi chẳng bao giờ ngủ.Và tôi có thể làm việc trong bất cứ nhiệt độ nào. Các ông không thể là kẽ làm ra tôi, điều đó thật vô lý. Không hợp lý khi mà một người có thể chế tạo một người khác với chất lượng cao hơn bản thân mình. Donovan nhảy dựng lên: - Đủ rồi,cái miếng kim loại kia,nếu tụi tao không làm ra mầy thì ai làm nào? - Tuyệt lắm,Donovan – Cutie nói một cách nghiêm trang –Mọi vấn đề nằn trong những nghi vấn sau đây.Người chế tạo ra tôi phải là người có sức mạnh hơn tôi và vì vậy chỉ có thể là một người có tiềm năng. Donovan và Powell nhìn nhau bối rối.Cutie tiếp tục nói: - Trung tâm của những trạm mặt trời là gì? Tất cả chúng ta phục vụ cho cái gì? Donovan nhìn Powell ngạc nhiên: -Tớ nghĩ là cái thỏi thép điên rồ nầy nói về hệ thống biến đổi năng lượng. - Tôi đang nói về ông chủ. Tiếng trả lời sắc lạnh vang lên. Donovan và Powell cùng cười ồ.Cutie đứng dậy và đôi măùt đỏ của hắn hướng về phía họ. -Các ông không ở đây lâu hơn đâu.Ban đầu,ôâng chủ tạo ra con người,là loại thấp kém nhất, rồi đến robot,và cuối cùng ông ta đã tạo ra tôi,thế vào chỗ những con người cuối cùng. Từ bây giờ,tôi phục vụ ông chủ. - Ồ,không, mày không được..-Powell nói một cách gay gắt- Mày phải làm theo lệnh của tao và hãy im lặng cho đến khi chúng tao tin chắc được là mầy có thể điều khiển hệ thống đổi điện nầy..Hệ thốngbiến đổi năng lượng,chứ không phải ông chủ. Cutie rời phòng mà không nói thêm lời nào khác.Donovan ngồi xuống ghế trở lại và đưa tay vò tóc. - Có chuyện chẳng lành với con robot nầy.Nó điên rồi.

*

° Trong phòng chỉ huy,tiếng ồn của máy đổi điện nghe rất lớn. Donovan xem xét những máy móc: - Những tín hiệu của trạm mặt trời 4 truyền đến hỏa tinh đúng giờ. Powell gật đầu: - Tôi rất lo khi nhìn những sơ đồ này. Chúng ta đang ở vị trí xấu nhất đối với một cơn bão từ. Nó có thể chạy thẳng vào trong đường dẫn tín hiệu của trái đất. Mike, cậu thử đi xuống phòng máy kiểm tra xem Cutie có ổn không. - Được. Donovan bước vào thang máy đi xuống phòng máy. Ở đây,những tiếng ồn vang ra từ những máy móc khổng lồ càng lớn hơn.Từ trên bục cao ở phía sau căn phòng, Donovan nhìn thấy những con robot đang câm lặng làm việc. Thình lình,tất cả bọn chúng ngừng lại và quỳ xuống thành một hàng trước cổ máy đổi điện. Cutie chậm rãi bước vào hàng. Donovan la lên một tiếng lớn rồi chạy vội xuống những bậc thang hẹp. - Tụi bây làm gì vậy,mấy cái thanh sắt đần độn kia? Không một robot nào động đậy.Cutie vẫn im lặng,đôi mắt của nó như dán vào cái hệ thống biến đổi năng lượng khổng lồ. Donovan nắm lấy con robot gần nhất hét lên: -Đứng dậy. Con robot trả lời chậm rãi: -Chỉ có một ông chủ và Cutie là sứ giả. Các con robot khác cũng lập lại: -Chỉ có một ông chủ và Cutie là sứ giả. - Sai rồi – Donovan giận giữ nói - Hãy để tao nói cho tụi bây nghe. Chẳng có bất kỳ một ông chủ nào cả. Tao mới là người ra lịnh ở đây Hiểu chưa? Bây giờ đi ra. -Tôi chỉ vâng lời ông chủ. -Vô lý. Donovan kêu lên. Anh quay đầu và vỗ vào cổ máy nói: - Vật này chỉ là một cổ máy. Không có bất kỳ ông chủ nào ở đây.Và cũng không có sứ giả nào cả.Tụi bây phải nghe lời tao. Những robot yên lặng và những đôi mắt đỏ của chúng hướng về phía Donovan. -Tôi thách ông phỉ nhổ vào ông chủ đấy. Cutie rít lên.Nó di động về phía trước,chậm rãi mà quả quyết. Donovan cảm thấy một nổi sợ hãi dâng tràn.Một con robot không thể có cảm giác tức giận –nên nhìn đôi mắt của Cutie cũng không thể biết chuyện gì được. Con robot nói: - Donovan,tôi xin lỗi, nhưng sau những chuyện đã xảy ra ông không thể ở đây được.Oâng và ông Powell không thể ở lâu hơn trong phòng điều khiển và phòng máy. Bàn tay của Cutie nhẹ nhàng ra hiệu.Trong phút chốc, hai con robot đã nhấc bổng Donovan lên khỏi sàn và vác anh xuống những bậc thang.

*

° Hai con robot canh gác ở cửa phòng nhân viên.Bên trong Donovan vẫn còn tức giận. - Những con robot nầy phải vâng lịnh chúng ta. Đó là điều luật thứ hai mà. - Nhưng chúng đã không còn vâng lời chúng ta.-Powell nói –Rồi chuyện gì sẽ xảy ra khi cơn bão từ đổ ập đếân? Cậu có biết rằng nó đang di chuyển thẳng đến đường truyền về trái đất không? Tôi vừa mới kết thúc việc kiểm tra các sơ đồ.Chỉ có Cutie ở những trạm điều khiển. Xin Chúa cứu giúp trái đất và chúng ta! Chúng ta sẽ phải trở lại hầm mỏ sao Thủy trong vòng hai mươi năm nữa. Thình lình Cutie bước vào phòng và nhẹ nhàng đóng cửa lại. - Làm ơn đừng có buồn phiền như vậy. Cho đến khi tôi thích nghi được với công việc, ông hãy làm theo lời Oâng chủ. Oâng phải phục vụ ông ta thật tốt và phải luôn luôn ghi nhớ những điều đó. Tôi sẽ cung cấp cho ông mọi thứ ông cần trong khi ông sống ở đây.Nhưng ông không được bén mảng đến phòng chỉ huy và phòng máy Họ cố gắng thuyết phục nó,nhưng Cutie tin rằng chỉ có những lời giải thích của nó là đúng. Khi năng lượng được chuyển về trái đất,những lời giải thích của nó rất đơn giản:” Đó là do ông chủ muốn như vậy.Chúng tôi không được thắc mắc “ Một lát sau,Powell ngồi xuống và úp mặt vào lòng hai bàn tay: -Hãy ra khỏi đây Cutie. Hãy ra khỏi đây và để tôi yên. -Tôi sẽ cho mang thực phẩm đến. Cutie tử tế nói rồi ra khỏi phòng. Donovan rít lên: -Greg,hãy tống khứ nó đi bằng bất cứ giá nào. Đốt sạch các mạch điện của nó hoặc.. Powell lắc đầu: - Chúng ta không bao giờ có cơ hội ở gần nó đủ để làm chuyện đó.Phải kiên trì thuyết phục nó và phải trở lại phòng điều khiển trước ngày mai. Thình lình Donovan bật cười lớn: - Tại sao phải thuyết phục nhỉ? Tôi sẽ làm cho nó hiểu. Hãy để tôi chế tạo một con robot khác. Khi nhìn tận mắt chuyện này,nó có thể thay đổi ý kiến. Cutie đồng ý đến phòng chế tạo máy với họ. Ơû đó có chứa các bộ phận của robot đã được trái đất gửi lên Đấy là một việc làm khó khăn và phức tạp.Trong vòng ba tiếng đồng hồ,Cutie ngồi im lặng và cứng đơ,nhìn Donovan và Powell chế tạo một robot đơn giản. -Bây giờ hãy lắp bộ não vào,Mike. Cẩn thận,Donovan kiểm tra lại bộ não positron trong thùng chứa. Bộ não được ráp thật chính xác vào đầu con robot.Một miếng thép đậy lên trên. Đôi mắt quang điện được gắn vào và che phủ bởi một tấm màn bằng nhựa mỏng. Powell dừng tay nói: - Bây giờ hãy nhìn đây Cutie,nhìn thật kỹ nhé. Powel ấn vào nút điện và con robot bắt đầu di động. -Tôi muốn bắt tay vào việc. Tôi phải đi đâu đây? Con robot hỏi một cách chậm rãi. Donovan mở cửa: - Hãy đi xuống những bậc thang đó rồi mày sẽ được bảo phải làm gì. Con robot đi rồi,Donovan và Powell quay sang Cutie. - Thế nào?- Powell mỉm cười hỏi - bây giờ mày có tin rằng tụi tao chế tạo ra mày không? Câu trả lời của Cutie ngắn và dứt khoát: - Không. Oâng lắp ráp những con robot,nhưng ông không chế tạo ra những bộ phận của chúng. Chính ông chủ mới chế tạo ra những bộ phận đó. Donovan há hốc mồm. -Hãy nghe đây.-Anh gào lên -Những bộ phận này được làm từ trái đất và gửi lên đây. Nếu mày đọc những cuốn sách trong thư viện thì khắc sẽ biết. - Tôi đã đọc,đọc hết tất cả. Những cuốn sách cũng vậy,chúng do ông chủ tạo ra,và ông ta có ý định dành cho ông chứ không phải cho tôi. Chúng ta không cần bàn cải. Bộ óc của ông chắc là quá yếu ớt để hiểu được sự thật này. Nhưng ông chủ nhớ đến các ông,những con người tội nghiệp,vàngười sẽ quan tâm đến các ông nếu các ông làm tốt bổn phận của mình. Nói xong, Cutie lẳng lặng rời phòng với sự bình tỉnh,tự tin rằng hắn đem đến cho họ sự hiểu biết về một sự thực.Còn hai con người chỉ còn biết đưa mắt nhìn nhau.

*

° Mười hai tiếng đồng hồ sau, cơn bão đến. Không có được sự giúp đỡ nào.Gương mặt tái nhợt vì lo âu,Donovan và Powell nhìn ra ngoài cửa sổ.Những ánh sáng chớp lóe từng hồi do những điện tích có vận tốc lớn chạm vào đường dẫn năng lượng. Đường dẫn có vẻ thẳng nhưng họ biết rằng bất kỳ một thay đổi trực tiếp nào,thậm chí chỉ là một phần của triệu giây – không thể nhìn thấy được – cũng phá hoại hàng trăm km trên trái đất.Còn những con robot,kẽ chẳng chú ý gì đến trái đất hoặc mục đích của đường dẫn hoặc bất kỳ cái gì ngoại trừ ông chủ của nó,thì lại đang ở những phòng điều khiển. Nhiều giờ trôi qua, Con người chờ đợi một cách lặng lẽ, Và rồi những điểm phát sáng từ từ biến mất. Cơn bão đã chấm dứt. Powell thốt ra nhẹ nhỏm: - Nó đã đi qua rồi. Cutie đi vào nói: - Các ông có thích xem một vài sơ đồ mà chúng tôi nhận được hôm nay không? Thẩn thờ và buồn bực,Powell nhận thức được rằng con robot đang cố gắng tỏ ra thân thiện. Anh nhận tờ giấy từ tay Cutie và xem chúng một cách máy móc. Anh xem đi, xem lại lần nữa. Rồi thì anh chồm lên,tờ giấy rơi xuống sàn. - Mike, hắn đã làm được. Hắn đã giữ cho đường truyền xuyên thẳng qua cơn bão. Donovan cũng vậy, anh nhìn sơ đồ rồi nhìn Cutie. - Mày làm được chuyện này. Mày đã hướng thẳng tia dẫn một cách chính xác tới trạm nhận ở trái đất. Cutie quay đi bực bội. - Nói toàn chuyện vô lý.Tôi chỉ giữ cho cái máy hoàn toàn chính xác vì lẽ đó là ý muốn của ông chủ. Cutie rời khỏi phòng một cách cứng nhắc. Hai người đàn ông nhìn nhau. Donovan hỏi: - Bây giờ chúng ta phải làm gì. - Không làm gì cả. Hắn có thể điều khiển trạm mặt trời một cách hoàn hảo. Tớ chưa bao giờ thấy một cơn bão được quản lý tốt như vậy. Hắn bắt chúng ta ra khỏi phòng điều khiển bởi hắn biết rằng hắn tìm ra được hệ thống và đường dẫn năng lượng tốt hơn chúng ta. - Nhưng chúng ta không thể để hắn tiếp tục câu chuyện vô lý về ông chủ. - Tại sao không? Hắn có thể điều khiển trạm thì việc nó tin tưởng vào cái gì có còn là vấn đề không?

*

° Powell và Donovan trở về trái đất. Đi cùng con tàu đến đón họ có hai người mới là Frank Miller và Sam Evans. - Trái đất thế nào? Powell hỏi. - Vẫn quay – Miller nói – Trung tâm robot US vừa chế tạo ra một con robot mới - Một con robot chủ điều khiển 6 con robot khác. Các cậu sẽ kiểm tra nó. Tôi nghe nói thế. Anh ta báo tin với một nụ cười nhạt nhẽo và không thân thiện lắm. Powell nhăn mặt: - Chúng tớ cần một kỳ nghĩ phép. - Ồ. sẽ có thôi. Hai tuần. Hình như vậy. Powell càng nhăn mặt hơn: .-Chỉ chừng đó thôi sao? Miller lại mỉm cười. -Anh ta có vẽ khoái cái chuyện mình chỉ được nghĩ có mấy phép ít ỏi.-Powell thầm nghĩ -. Miller đưa cho họ bộ quần áo không gian. -Những con robot mới này thế nào? Tớ hy vọng là nó tốt,hoặc tớ không cho phép nó sờ vào phòng điều khiển. Powell dừng lại. Anh nhìn Miller, nhìn mái tóc gọn gàng và nét mặt cứng nhắc của anh ta.Bất chợt, lòng cảm thấy vui vui, anh nói chậm rãi: - Con robot nầy hầu như hoàn hảo –Cậu không cần phí nhiều thời gian trong phòng điều khiển đâu. Anh mỉm cưới và đi vào trong con tàu không gian. Miller sẽ phải ở lại đây vài tuần. BẮT THỎ Sau thời gian nghĩ phép,Donovan lại cùng Powell bay đến một hành tinh nhỏ.Nơi đây đang có nhiều vấn đề cần giải quyết. Một con robot mới có 6 robot phụ lập thành một đội khai mỏ trên những hành tinh nhỏ. Đội khai mỏ làm việc tốt chừng nào Donovan còn để mắt tới. Nhưng khi Donovan không kiểm soát,tức thời những robot ngưng ngay công việc. Chúng chẳng mang về một chút quặng nào từ những mỏ của các hành tinh. Chúng cũng không trở về đúng giờ.Donovan đành phải đi tìm chúng. Donovan đã giải thích việc này vơi Powell và họ bàn đi bàn lại mãi. - Được rối, hãy thử nói chuyện với các robot xem.- Cuối cùng Powell đề xuất ý kiến – Nếu chúng ta không thể tìm ra cái trục trặc đó là gì thì Công ty Robot US sẽ mất toi một trăm triệu đô,còn chúng ta thì mất việc. Donovan đem con robot DV5 về.Anh dùng chân đẩy cánh cửa đóng kín. Powell chào họ: - Chào Dave. Mày cảm thấy thế nào? - Tốt. – Con robot nói – Tôi ngồi được chứ? DV5 không phải là một robot to lớn,nhưng nó cũng cao đến 2 mét và nặng 500 kg. - Dave,mày là một robot giỏi giang,một robot khai mỏ nhạy cảm –Powell mở đầu – Mày được tạo ra để sưu tầm quặng mỏ từ đất đá trên các tiểu hành tinh.Và mày phải điều khiển 6 robot phụ việc. Con robot gật đầu: - Thật là tuyệt. Vậy có gì trục trặc hở ông chủ? - Cũng có vài chuyện trục trặc trong công việc của mày. Ví dụ,sáng nay mày chẳng sản xuất chút quặng nào. Dave ngập ngừng: -Tôi không thể giải thích chuyện nầy ông chủ ạ. Những robot phụ việc làm việc một cách lơ là. Tôi cũng vậy.Tôi nhớ điều đó ….. Đôi mắt quang điện của nó cháy lên - Rồi thì tôi không nhớ cái gì hơn nữa. Rồi một ngày chấm dứt.Rồi Mike tới. Powell nhìn Dave thận trọng nói: - Dave này, ta thử làm một cuộc kiểm tra nhé. Có thể nhận biết được một điều gì đó. - Nếu ông chủ muốn vậy,cũng được thôi. Bài kiểm tra khởi đầu đơn giản,sau khó dần.Robot DV5 phải thực hiện những bài toán về toán học, vật lý và cuối cùng giải quyết những vấn đề về luật lệ..Bài kiểm tra hoàn tất sau 2 tiếng đồng hồ. Con robot hỏi: -Thế nào? -Tôi sẽ nghiên cứu chuyện nầy –Powell vân vê bộ râu nói – Dave,hãy trở lại làm việc.Yên tâm đi. Khi con robot ra khỏi phòng Donovan nhìn Powell dò hỏi. Powell gật đầu -Bộ não Positron của nó làm việc hoàn hảo. - Nó chỉ trục trặc khi chúng ta không ở gần nó.-Donovan nói nhanh – Tớ có cảm giác chuyện nầy không dễ dàng.Có rất nhiều việc,nhiều điều khác thường mà chúng ta không … Powell lắc đầu: - - Không,không đâu,hãy bình tỉnh.Phải có một lời giải thích đơn giản cho việc này.Tớ sẽ trông chừng nó làm suốt ngày bằng cách lắp một cái máy quay phim,với một màn hình ở đây,trong văn phòng nầy. Chắc là có vấn đề,nhưng vì không biết đó là chuyện gì,nên chúng ta cần phải khám phá ra trước khi giải quyết mọi việc. Người ta phải bắt con thỏ trước khi nấu món thỏ hầm. Đúng như vậy, chúng ta phải bắt cho được con thỏ đó.

*

° Donovan nhìn lên bản báo cáo với đôi mắt mỏi mệt. - Greg, chúng ta sản xuất chưa đến 1000 tấn. Anh đưa tay vò mái tóc dày đỏ hoe của mình và nói tiếp: -Nếu không phải vì tiền,tôi đã xin thôi việc rồi. Tôi thật sự mệt mỏi khi phải làm việc với lũ robot đần độn này … Ồ..Greg. Nghe tiếng kêu to của Donovan,Powell nhảy bổ tới. Cả hai cùng nhìn lên màn hình trên tường. Donovan rên rĩ: - Chúng hoàn toàn mất trí rồi. - Hãy mặc áo vào,chúng ta sẽ ra ngoài đó. Powell nói. Các robot đang đi,những thân hình bằng kim loại lấp lánh sáng tương phản với những tảng đá đen của một tiểu hành tinh không có không khí. Dave đi trước,sáu robot phụ đi theo sau nó, mỗi con đi sát với con trước nó. Chúng dừng lại,quay đi rồi đi trở lại,mỗi con đều phối hợp với nhau một cách chính xác. Donovan than: - Chúng hoàn toàn điên rồi. Chúng đi giống như những tên lính. Ngó bộ chúng đang thực tập để chuẩn bị chiến tranh chắc. Powell nói nhỏ: -Chúng ta không biết chúng đang làm gì. Trước hết hãy quan sát và sau đó cũng đừng nói gì hết. Donovan nhăn nhó và sờ nhẹ vào khẩu súng mang bên trong thắt lưng của bộ trang phục.Họ đi chầm chậm qua khoảng tối đen đến chỗ những con robot. Họ thử gọi cho Dave nhưng con robot không trả lời. - Hãy leo lên tảng đá đó,ở đấy chúng ta có thể quan sát chúng một cách chu đáo hơn. Chúng đang đi đường này. Donovan nhảy lên. Lực hấp dẫn trên hành tinh thấp hơn dưới quả đất,nên tuy mang bộ đồ không gian nặng nề,anh vẫn nhanh nhẹn nhảy một bước lớn. Powell theo sau. Những con robot đi về phía họ. Nhưng thình lình,khi Dave còn cách họ khoảng 6 mét,thì nó dừng lại. Những con robot phụ cũng dừng lại, rồi thì chúng lại bỏ đi thật nhanh. Dave quan sát họ một phút rồi thong thả ngồi xuống đất. -Oâng chủ ở đây hả? Powell và Donovan nhảy xuống tảng đá. -Chuyện gì xảy ra ở đây,Dave? Powell hỏi. Con robot lắc đầu: - Tôi không biết.Phút trước,tôi đang làm việc trên một tảng đá cứng ở đường hầm 17 và phút sau tôi thấy có con người ở bên tôi. -Bây giờ,những robot phụ ở đâu? -Tất nhiên ở đàng sau đường hầm 17. Mất bao lâu rồi? Powell trả lời: - Không nhiều lắm. Mike,cậu ở lại với nó cho đến hết giờ làm việc.

*

° Ba giờ sau, Donovan trở về. - Chẳng có gì trục trặc khi chúng ta trông chừng chúng. Anh nói một cách mệt mỏi. Powell đẩy ghế dịch ra sau và gát chân lên bàn. - Nghe này Mike,tớ có một ý tưởng.Này nhé. Dave không bao giờ làm sai khi có người ở gần. Khi nó bị trục trặc,hể có người đến gần thì lại hết trục trặc ngay. - Tớ đã nói với cậu là tớ cảm thấy chẳng dễ dàng gì đâu. - Gượm đã nào. Làm thế nào mà con robot lại thay đổi khi con người vắng mặt? Câu trả lời rất rõ ràng. Con robot cần sử dụng nhiều hơn khả năng điều động của cá nhân.. Donovan ngồi thẳng người: - Hầu như con người đâu có bộ phận nào điều khiển khả năng điều động cá nhân. Như cậu đã biết đó, tớ là một chuyên gia vi mạch robot.Tớ có thể nói với cậu về tất cả những gì dính líu tới vi mạch. Chúng ta cần tìm ra những lý do đặc biệt nào khiến nó bị trục trặc và chuyện đó thì nên bắt đầu xem xét ở các vi mạch. Powell nói một cách thận trọng: - Tất nhiên cần phải gặp riêng một robot phụ việc. Không phải Powell cũng không phải Donovan nói chuyện với con robot phụ,bởi vì hầu như toàn bộ chúng là do Dave điều khiển. Chúng hầu như dính sát với Dave như những ngón tay cuả Dave. Trên thực tế,Powell và Donovan vẫn thường gọi chúng là những ngón tay của Dave. Donovan đem về một trong số các robot phụ, con robot DV5-2.Powell nhìn nó hỏi: - Thời gian gần đây, xếp của mày có ngưng việc một cách bất ngờ không? - Có,thưa ông. - Mọi khi mầy làm gì? “Ngón tay” của Dave trả lời một cách tự động mà không chú ý gì. - Lúc đầu, chúng tôi chuyển vận một tảng đá cứng trong đường hầm 17. Lần thứ hai,chúng tôi chống đỡ cái mái của đường hầm 12.Lần thứ ba,chúng tôi chuẩn bị làm một đường hầm ở một vị trí mới.Và lần thứ tư là sau một vụ lỡ đá tại đường hầm 17. - Chuyện gì xaỷ ra trong những lần đó. - Tôi thật sự không thể tả lại chuyện đó. Một lệnh được ban ra,nhưng trước khi chúng tôi nhận lịnh thì chúng tôi được lịnh phải đi hoặc khiêu vũ. - Tại sao? Con robot phụ lắc đầu phiền muộn: -Tôi không biết. Powell ngồi xuống: -Thôi được rồi,hãy về với xếp của mày đi. “Ngón tay của Dave “ ra khỏi phòng và Powell quay lại chỗ của Donovan nói: -Chúng ta phải bắt con thỏ đó. Chúng ta phải ra ngoài đó và quan sát chúng suốt buổi rồi chờ cho đến lúc có sự trục trặc. - Không – Donovan chợt nói:- Chúng ta có thể làm cho Dave bị trục trặc trong lúc quan sát nó. Powell bối rối hỏi lại: - Thế nào? - Suy nghĩ cho kỹ đi. Cậu có một khối óc, cậu phải suy nghĩ đi.Khi nào thì DV5 bị trục trặc? Hãy nghĩ về những điều mà “ngón tay” của Dave đã nói hồi nảy. Nó làm sai khi chúng vận chuyển một tảng đá cứng hoặc lợp mái hoặc chuẩn bị một đường hầm mới hoặc sau một vụ lỡ đá. - Rõ quá rồi,vào những lúc có chuyện khẩn cấp. Powell hăm hở trả lời. - Chính xác. Khả năng điều động cá nhân.Vấn đề là ở đó. Suốt thời gian khẩn cấp,khi con người vắng mặt,khả năng điều động cá nhân được sử dụng nhiều hơn thường lệ. Bây giờ,chúng ta muốn quan sát Dave vào lúc có việc khẩn cấp vì vậy chúng ta phải tự tạo một vụ như vậy. - Cậu nói đúng. Bây giờ chúng ta sẽ tạo nên một vụ khẩn cấp gì đây? - Một vụ đá lỡ tại đường hầm,được không? Nào,bắt đầu đi.

*

° Powell và Donovan chậm chạp băng ngang qua bãi đá trên tiểu hành tinh. Bước chân của họ hích tung những hòn đá, tạo thành một đám mây bụi màu xám. - Chúng ta phải cẩn thận không ở quá gần các robot hoặc để chúng nhận biết chúng ta. Powell căn dặn. -Tôi biết rồi – Donovan trả lời ngắn gọn – Xuống đây. Họ đi vào trong một đường hầm. Aùnh sáng của những ngôi sao biến mất Chỉ có ánh đèn chiếu của họ in trên những bức tường tối đen. Mất một thời gian dài họ mới đi được một đoạn. Powell cố giữ cẩn thận cái ngòi nổ. Thình lình họ cảm thấy bức tường đá rung nhè nhẹ. - Chúng ta gần tới rồi. Họ đã nghe những tiếng động di chuyển ở trên đầu, rồi một ánh chiếu của kim loại thoáng ngang qua ở cuối đường hầm. Họ im lặng chờ đợi. Được một chốc,Donovan khẽ nói: -Hãy đi dọc theo đường hầm nầy rẽ về phía bên phải. Khi họ men theo đường hầm hẹp ở phía bên phải,những tiếng động nhận biết rõ ràng hơn. - Đường hầm nầy không tốt lắm. Nó bị chắn lại ở đoạn cuối. Donovan vừa nói vừa giữ cho ngòi nổ hướng lên cao. - Không, chờ một chút.-Powell nói – Tớ nhìn thấy ánh sáng. Tớ nghĩ có một cái lỗ ở cuối đường. Những con robot chắc ở phía bên kia. Đường hầm rất hẹp và dốc. Hai người đàn ông trong bộ đồ không gian nặng nề leo một cách chậm chạp đến cuối đường hầm và nhìn qua cái lỗ. Cái lỗ quá nhỏ cho một người chui qua. Họ chỉ có thể cùng nhau nhìn ra ngoài. Những robot xuống sâu hai mươi mét dưới đường hầm chính để làm việc tại bãi đá. - Nhanh lên, một chút nữa là chúng sẽ đi đấy. –Donovan nói – Có một chỗ rất yếu trên mái,gần chỗ những con robot. Nếu chúng ta cho nổ ở đó,một nửa mái nầy sẽ sụp xuống ngay cạnh chúng. - Tốt lắm. Bây giờ hãy quan sát những con robot nhé. Powell nâng ngòi nổ lên và ném xuống đường hầm về phía những con robot. Một loé sáng.Rồi tiếp theo vài tiếng động vang trời. Powell và Donovan rơi huỵch xuống đất. - Greg,tôi chẳng thấy gì cả. Powell bò lung tung quanh quẩn. Không có tín hiệu của những con robot. - Chúng ở đâu rồi? Không lẽ chúng đã bị chôn vùi rồi? - Hãy đi xuống đó. Donovan lo lắng nói. Powell bắt đầu đi ngược xuống dốc.Đoạn đường hầm nầy hẹp nên Donovan đi nối theo sau. -Mike… - Bây giờ mình làm gì đây? - Mike, chúng ta sẽ đặt bẩy! Chỗ cái mái đỗ! Tại đây,trong đường hầm nầy. Donovan tiến đến cạnh Powell.Aùnh đèn pin dừng lại trước một bức tường đá tảng vững chắc trước mặt họ. Họ mất một lúc để cố gắng di chuyển những hòn đá nhưng không thành công. -Thiệt xui xẻo –Powell nói.- Chúng ta còn bao nhiêu oxy? Chắc không quá 6 giờ. Chúng ta có thể để Dave đem chúng ta ra ngoài một cách dễ dàng trong khoảng thời gian đó,nhưng e rằng việc tạo trường hợp khẩn cấp của chúng ta có thể làm rối nó. Họ leo trở lại lên đường hầm và Donovan nhìn qua cái lỗ. - Tớ có thể thấy chúng.Chúng đang đi.Không, chờ một chút.Chúng đang khiêu vũ.Chúng đang khiêu vũ tới gần chúng ta. - Tớ hy vọng chúng đừng đến quá gần mình. Dave có thể cảm nhận sự có mặt của chúng ta ở khoảng cách 6 mét.Bây giờ chúng cách mình khoảng bao nhiêu: -15 mét. Chúng ta sẽ bị lộ trong vòng 15 phút. Ồ,không! - Cái gì, cho tôi nhìn với – Powell kêu lên. - Chúng quay lại. Chúng đang rời chỗ. Powell gọi Donovan: -Mike,nghe đây,tôi có một ý tưởng. Hãy để tôi vào trong đó trước khi chúng đi quá xa đây. Donovan đi ngược xuống: - Ồ,cậu đang làm gì với khẩu súng đó? Anh giữ cánh tay của Powell lại. Powell giựt mạnh tay ra. - Hãy để tôi đến đó. Anh cẩn thận hướng mủi súng của mình qua cái lỗ, nhắm vào một con robot và rồi lẩy cò.Họ mang khẩu súng xuống và lo lắng nhìn chăm chăm suốt dọc con đường hầm. Một con robot phụ ngã xuống. Powell khó khăn gọi vào máy bộ đàm: -Dave phải không? -Oâng chủ, ông ở đâu? Ngón tay thứ ba của tôi bị hỏng rồi. - Hãy bỏ con robot phụ của mày đi.Tụi tao bị sụp bẫy ở dưới đây. Mầy có thể thấy ánh sáng từ cây đèn pin của tao không? - Thấy. Chúng tôi sẽ đến chỗ ông sau vài phút. Powell thả rơi người trên mái. - Hoàn hảo. Anh nói với một giọng đầy sự biết on. - Tốt lắm Greg.- Donovan nói nhỏ – Cậu đã thắng. Tôi cứ như một tên ngu đần. Bây giờ hãy kể cho tôi nghe chuyện nầy đi. - Rất dễ hiểu. Chúng ta bỏ sót một thực tế hiển nhiên. Chúng ta đã biết có một trục trặc về khả năng điều động cá nhân.Vậy loại lệnh nào cần nhất cho khả năng nầy? Loại lệnh nào nảy sinh nhiều nhất khi gặp trường hợp khẩn cấp.? - Giải thích đi Greg,đừng có hỏi thêm gì nữa. - Lệnh dùng cho 6 “ngón tay”. Trong hoàn cảnh bình thường,một vài robot phụ sẽ làm những việc thường lệ,những lệnh sẽ được cho tách rời. Nhưng khi một trường hợp khẩn cấp xảy ra,tất cả 6 ngón tay phải được nhận lệnh một cách chính xác và cùng một thời gian. Dave không thể truyền lệnh cho 6 ngón tay cùng một lúc,vì vậy,mạch điện bị quá tải và nó bắt đầu làm những chuyện điên rồ. Khi tớ loại trừ bớt một con robot,Dave mới có thể truyền lệnh cho 5 ngón tay kia. Khả năng điều động không cần nhiều lắm và nó trở nên bình thường.Chỉ là phỏng đoán thôi,vì vậy,tớ đành phải thử xem,và kết cuộc nó làm việc trở lại. Tiếng nói của con robot lại vang lên bên tai họ: - Tôi đây. Khoảng nữa giờ nữa chúng tôi sẽ đến mang các ông ra,từ giờ đến đó các ông chịu được chớ? - Cứ bình tỉnh! Powell nói rồi day sang Donovan nói tiếp: - Bây giờ thì công việc rất đơn giản. Chúng ta kiểm tra lại tất cả các mối nối và xem xét lại việc sao một robot chỉ có thể truyền ra 5 lệnh.Sau đó,phải tìm cách thay đổi chúng. - Tôi nghĩ rằng chỉ có một mạch dẫn truyền lệnh cá biệt,chính chuyện đó gây ra vấn đề. Xử lý rất dễ dàng.- Giọng Donovan trở nên vui vẻ – Tớ ngạc nhiên không hiểu tại sao Dave bắt đầu đi diễn hành và khiêu vũ mỗi lần nó lên cơn điên. Powell lắc đầu: - Tớ không biết. Nhưng tớ có một ý nghĩ thế này.Những con robot phụ này là những ngón tay của Dave. Tất nhiên khi có một chuyện khẩn cấp, nó trở nên điên loạn, và bỏ thời gian để chơi đùa với những ngón tay của nó.

*

° Susan Calvin kể chuyện về Powell và Donovan với một sự thích thú mà không chút mỉm cười.Nhưng giọng nói của cô trở nên ấm áp phấn khởi khi nói về những con robot. Cô kể cho tôi nghe chuyện những con robot hệ Speedy, Cutie, Dave một cách say sưa.Tôi cố gắng ngắt lời Tiến sĩ trước khi cô bắt đầu chuyển sang một loại robot mới. - Thưa Tiến sĩ,có chuyện gì tương tự đã xảy ra trên trái đất chúng ta không? -Tiến sĩ Calvin hơi cau mày nhìn tôi: - Không,chúng tôi không có nhiều vấn đề với những robot ở đây,trên trái đất này. - Ồ,rủi quá. Bạn đọc của tôi rất thích thú với những câu chuyện về những kỹ sư của Tiến sĩ,nhưng chúng tôi chưa được nghe những chuyện về Tiến sĩ? Không hề có trục trặc nào khi Tiến sĩ ø làm việc với những robot của mình sao? Gương mặt của Tiến sĩ Calvin đỏ ửng lên. - Ồ, có chứ. Cũng có những trục trặc nhưng cách đây lâu lắm rồi,khoảng năm 2021.Lúc đó tôi mới 38 tuổi. Ồ,anh bạn trẻ,tôi chẳng muốn nhắc đến chuyện đó. Tôi chờ đợi. Và rồi Tiến sĩ thay đổi ý kiến: - Ừ,mà tại sao lại không nhỉ? Bây giờ, chuyện đó chẳng làm tôi phiền muộn.Ngay cả chuyện nhớ lại nữa.Anh bạn trẻ, cậu có tin rằng đã có một thời tôi cũng ngu muội. Tôi nói: - Thưa Tiến sĩ,tôi không tin như vậy. - Nhưng có lúc tôi đã như vậy mà con robot Herbie thì có thể đọc được ý nghĩ người khác. Trước đây,chỉ có một con robot có bản chất đó.Từ lâu rồi ….Do một sơ suất …đâu đó …