hi Trung Cộng xâm lăng Tây Tạng năm 1950, người ta hứa hẹn đem hiện đại đến một vương quốc phong kiến cô lập. Thay vì thế, nó đã đến một sự cai trị đè nén tôn giáo và văn hóa đã làm cho chính phủ Tây Tạng đi đến lưu vong, kể cả lĩnh tụ tối cao giáo quyền và thế quyền của Tây Tạng. Được khám phá như hóa thân của tu sĩ cao cấp Tây Tạng thứ 14 vào lúc hai tuổi và đăng quang lúc bốn tuổi, Đức Đạt Lai Lạt Ma đã đào thoát đến Ấn Độ năm 1959 và chưa bao giờ trở lại. Sau bốn mươi lăm năm cố gắng bảo tồn một quốc gia không lĩnh thổ, Đức Đạt Lai Lạt Ma đang phải vật lộn với tương lai của Tây Tạng trong một cung cách thực tiển rất ngạc nhiên, một cách mà có thể có nguy cơ khiến đồng bào của ngài sự ủng hộ của quốc tế, và ngay cả gia đình của ngài xa lánh. Trong một cuộc đàm đạo bộc trực với Alex Perry, phóng viên tờ TIME tại tịnh thất của ngài ở McLeod Ganj, Ấn Độ, Đức Đạt Lai Lạt Ma thừa nhận rằng bây giờ ngài tin là phương cách duy nhất tiến tới cho ngưởi Tây Tạng có thể là "duy trì trong Trung Hoa " trong khi hy vọng bảo tồn nền văn hóa đặc thù của Tây Tạng. PHỎNG VẤN TIME: Tình trạng Tây Tạng như thế nào? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Mặc dù có sự phát triển và cải thiện kinh tế nào đấy, những đe dọa đến di sản văn hóa, tự do tôn giáo và môi trường là rất nghiêm trọng. Rồi thì cũng có những vùng thôn quê, các phương tiện giáo dục và y tế rất là, rất là tệ hại. Giống như một khoảng cách khổng lồ ở Hoa Lục thật sự giữa giàu và nghèo. Thế nên toàn bộ bức tranh hầu như trông vô vọng. Khi Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ mươi ba thăm viếng Trung Hoa vào những năm đầu thế kỷ 20, có một cộng đồng người Mãn Châu đông đảo - ngay cả Hoàng đế cũng là người Mãn Châu. Gần như đúng 50 năm sau, khi tôi thăm viếng, cộng đồng Mãn Châu không còn đấy nữa. Họ hoàn toàn bị đồng hóa. Hiểm họa ấy cũng đe dọa ở Tây Tạng rất tàn nhẫn. Vì thế mà tại sao bức tranh của Tây Tạng hầu như tuyệt vọng. Đó là tại sao chúng tôi đang cố gắng để đạt được sự tự trị đầy đủ ý nghĩa. TIME: Có bất cứ lý do nào để lạc quan không? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Nhiều chính thể cộng sản và bộ máy cầm quyền đã thay đổi, kể cả Liên Bang Sô Viết, không bởi bằng vũ lực mà bởi chính những người dân nơi ấy. Những điều này là những sự tiến triển rất tích cực. Trung Hoa vẫn còn chế độ như vậy, nhưng thực tế nhiều việc đang thay đổi. Tự do thông tin, tự do tôn giáo, và tự do ngôn luận là khá hơn. Tôi cảm thấy rằng những hệ thống không thực tế do con người tạo ra cuối cùng sẽ trở lại trong cung cách nhân bản tự nhiên. Chúng tôi yêu mến tự do. Ngay cả những thú vật cũng yêu mến tự do của chúng. Và bây giờ một cách tự nhiên nó đang trở lại. Vì thế trên mức độ ấy, hiện trạng ở Tây Tạng là đáng hy vọng. Hôm nay, một số đông người Hoa đang cho thấy sự quan tâm trong việc bảo tồn nền văn hóa và tâm linh Tây Tạng. Tâm linh Tây Tạng là một bộ phận rất quan trọng của tâm linh Trung Hoa như một tổng thể, và sự bảo tồn văn hóa Tây Tạng có thể làm giàu cho Trung Hoa. Hàng triệu người Trung Hoa vốn có truyền thống Phật Giáo, và nhiều người Trung Hoa đang trở lại với Phật Giáo Tây Tạng. TIME: Mối quan hệ của ngài với Bắc Kinh như thế nào? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Chúng tôi khôi phục lại sự tiếp xúc trực tiếp với Bắc Kinh ba năm trước đây. Chúng tôi không nghĩ là sẽ có một khơi mở quan trọng nào - vấn đề Tây Tạng rất phức tạp, và Hoa Lục quá sức nghi ngờ và rất thận trọng. Sẽ cần thời gian. Tuy thế, gặp gở mặt đối mặt và có những cuộc đàm luận hữu nghị rất, rất là quan trọng. Một số trí thức, nghệ sĩ và nhà văn Trung Hoa đang biểu lộ một sự thông hiểu thích đáng và đang hổ trợ phương pháp trung đạo của tôi để giải quyết vấn đề, mà đấy là không mưu cầu độc lập mà đúng hơn là một sự tự trị đầy đủ ý nghĩa để bảo tồn ngôn ngữ, văn hóa và môi trường Tây Tạng. TIME: Ngài đã đối diện với sự chỉ trích nào đó trong việc từ bỏ cuộc chiến đấu cho độc lập. ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Một số người Tây Tạng tố cáo tôi về việc bán đứng quyền độc lập của họ. Ngay cả anh cả của tôi cũng muốn một nền độc lập hoàn toàn và ông luôn luôn buộc tội tôi về vấn đề này. Nhưng sự tiếp cận của tôi thật sự là trong sự quan tâm của chính chúng tôi. Tây Tạng chậm tiến, đất đai bao la, giàu có tài nguyên thiên nhiên, nhưng hoàn toàn thiếu thốn kỷ thuật hay khả năng chuyên môn để khai thác chúng. Vì thế, nếu chúng tôi vấn ở trong Trung Hoa, chúng tôi sẽ có nhiều lợi ích lớn hơn, cung ứng những sự quan tâm cho nền văn hóa và môi trường xinh đẹp và cho phép chúng tôi một loại bảo đảm nào đấy. Đối với chúng tôi điều này có nghĩa là hiện đại hơn. Đường xe lửa mới ở Tây Tạng thí dụ thế. Đây là nói một cách tổng quát là một điều tốt, rất lợi ích cho việc phát triển, sự cung ứng không dụng ý về chính trị TIME: Một số người nói rằng Trung Cộng đang chờ đợi ngài... ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Chết. TIME: À, vâng chính thế. Ngài làm gì với ý kiến ấy? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Có hai dư luận. Một số nói rằng, vâng, một khi Đạt Lai Lạt Ma qua đời, toàn bộ vấn đề Tây Tạng sẽ chết. Một dư luận khác là sự bất bình vẫn còn đấy, và ngay cả sẽ trở thành mạnh mẽ hơn, nhưng trong lúc ấy sẽ không có ai hướng dẫn và ảnh hưởng người Tây Tạng, [thế nên] Tây Tạng sẽ trở nên khó khăn hơn để chuyển động. Điều nào đúng? Tôi không biết. Hãy chờ cho đến cái chết của tôi. (Cười). Rồi thì thực tế sẽ trả lời. TIME: Ngài có nghĩ rằng sự đoàn kết chặc chẽ của cộng đồng Tây Tạng sẽ bị biến mất cùng với ngài không? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vấn đề Tây Tạng là một vấn đề của quốc gia. Do thế khi một cá nhân qua đời, đó là một suy thoái chắc chắn. Nhưng vì đây là một vấn đề của quốc gia, cho nên khi mà quốc gia vẫn còn, vấn đề sẽ vẫn hiện hữu. Với năng lực ý chí trọn vẹn và kinh tế thịnh vượng đầy đủ, thế thì tôi nghĩ là vấn đề sẽ tiếp tục. Hãy nhìn vào cộng đồng Do Thái: 1.000 năm vẫn nguyên vẹn tinh thần của nó. Đôi khi người Tây Tạng trở nên tự mãn nếu mọi việc quá dễ dàng. Nếu mọi việc trở nên khó khăn và nghiêm trọng, thế thì tâm thức Tây Tạng trở nên mạnh mẽ hơn. TIME: Sau ngài, điều gì sẽ xảy ra đối với vị trí của Đạt Lai Lạt Ma? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Thể chế Đạt Lai Lạt Ma, và điều ấy có nên tiếp tục hay không là tùy ở đồng bào Tây Tạng. Nếu họ thấy không liên hệ, thế thì nó nên chấm dứt và sẽ không có Đạt Lai Lạt Ma thứ 15. Nhưng nếu tôi chết hôm nay và tôi nghĩ họ sẽ muốn một Đạt Lai Lạt Ma khác. Mục tiêu của việc tái hóa thân là để hoàn thành nhiệm đời sống của hóa thân trước. Cuộc sống của tôi ở ngoài Tây Tạng, do thế một cách hợp lý sự tái hóa thân của tôi sẽ được tìm thấy bên ngoài. Nhưng rồi thì, câu hỏi tiếp theo: Người Trung Cộng có chấp nhận hay không? Bắc Kinh sẽ không chấp nhận. Chính quyền Trung Cộng hầu như chắc chắn chỉ định một Đạt Lai Lạt Ma khác, như họ đã làm với Đức Ban Thiền Lat Ma. Rồi thì sẽ có hai Đạt Lai Lạt Ma: một, Đạt Lai Lạt Ma của trái tim đồng bào Tây Tạng, và một được chỉ định bởi nhà đương cục Trung Cộng. TIME: Có phải cuộc vận động tự do cho Tây Tạng là một phong trào, như bảo vệ cá voi không? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Tôi không nghĩ như vậy. Tôi nghĩ sự quan tâm toàn thế giới về Tây Tạng và những nhóm hổ trợ vẫn đang hoạt động. Đôi khi, những sự phối hợp diễn ra, đôi khi không. Một nhân tố khác có thể là Afghanistan và Iraq; những đề tài ấy làm cho vấn đề Tây Tạng trở thành thứ yếu. TIME: Nếu sự quan tâm quốc tế và áp lực không được duy trì, có phải là Trung Cộng thắng? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Trung Cộng đã ở trong tình trạng thắng trong bất cứ trường hợp nào. Họ đã kiểm soát Tây Tạng rồi (cười). Nhưng bạn muốn nói gì bằng việc thắng hay thua? Điều này khá phức tạp. Chúng tôi không đề xuất ly khai, [nhưng] Tây Tạng sẽ thịnh vượng hơn trong Trung Hoa - và nó cũng ở trong những sự quan tâm của người Trung Hoa để bảo vệ di sản văn hóa của chúng tôi. Chỉ nếu khi chúng tôi mưu cầu độc lập hay ly khai thì nó là một câu hỏi thắng hay thua. Nếu sự quan tâm toàn thế giới với Tây Tạng không còn nữa và không đáp ứng, thế thì chính phủ Trung Cộng sẽ không cảm thấy nhạy cảm nhiều đối với Tây Tạng. Nhưng tình cảm công cộng ở Ấn Độ rất mạnh và cộng đồng Tây Tạng ở Hoa Kỳ và Canada cũng thế. TIME: Sự lưu vong đã ảnh hưởng đến cá tính của ngài như thế nào? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Tôi không biết. Dĩ nhiên, tôi đã mất quê hương của mình và trong hơn 45 năm tôi là người vong quốc. Nhưng tôi nghĩ tôi đã có một cơ hội rất tốt để học hỏi những điều mới mẻ, kể cả những truyền thống khác. Như một kết quả, tinh thần bất phân bộ phái thì ngày càng mạnh mẻ hơn nhiều. Và vì thế tôi có thể thực hiện một sự cống hiến nho nhỏ nào đấy đến sự hòa hiêp tôn giáo. Tôi là một người tôn giáo hiếm hoi có nhiều người bạn chân thành trong những tôn giáo khác. Vì thế tôi cảm thấy rằng nếu tôi vẫn ở Tây Tạng, trong điện Potala nhìn chung quanh với ống nhòm, tôi có thể thiếu sót rất nhiều trong kiến thức. Và bởi vì tôi đã thành một người tị nạn, tôi trở nên thực tiển hơn. Thế hệ của chúng tôi đang đối diện với một thử thách nghiêm trọng. Do vậy, trong một phương diện, chúng tôi có cơ hội tốt nhất để biểu lộ sức mạnh nội tại của chúng tôi. Quý vị không thể nói rằng điều này là trắng hay điều này là đen, chắn chắn tích cực hay tiêu cực. Bạn thấy, mọi thứ hòa lẫn. Và tùy thuộc vào việc chúng ta nhìn như thế nào. Một số người tôi chú ý ở phương Tây, thích sự rõ ràng. Nếu hoàn cảnh là tích cực, họ rất vui vẻ. Hơi tiêu cực, rất buồn phiền. Điều này là không thực tiển. TIME: Vẫn có một Tây Tạng để trở lại chứ? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Tôi nghĩ như thế. Khi Mãn Châu đối diện với hiểm nguy, không người nào của thế giới bên ngoài xem đấy là nghiêm trọng. Tây Tạng không như thế. Ngày nay, văn hóa Tây Tạng hầu như là một phần của nền văn hóa thế giới. Đấy là một thuận lợi lớn cho chúng tôi. TIME: Ngài thấy gì trong tương lai? ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Nếu bạn nhìn hoàn cảnh Tây Tạng một cách địa phương, thế thì vô vọng. Nhưng từ một viễn tượng rộng rãi hơn, là có triển vọng. Đấy là những từ ngữ sau cùng của tôi với điều này. Không tệ lắm. INTERVIEW WITH THE TIMES MAGAZINE

Ẩn Tâm Lộ ngày 10/08/2011

http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,725176,00.html