Xuống nhà, tôi thấy ông ngoại tôi, bà ngoại tôi, dì Kate, cậu Murdoch đang đợi tôi nơi bếp. Họ cùng nói chuyện và họ ngưng bặt đột ngột làm tôi hiểu ngay là họ đang bàn tán về tôi. Là con một, tôi hết sức nhút nhát và tính này càng tăng thêm gấp bội trong tình cảnh tôi, nhất là tôi đoán được lờ mờ cái hố sâu ngăn cách giữa mẹ và ông ngoại (mẹ tôi đã cãi lời cha, lấy một người nghèo). Tay chân tôi cứng đờ khi ông tiến lại gần tôi, nắm tay tôi cúi xuống hôn tôi: - Ông rất vui được gặp con, ông rất tiếc là không gặp con sớm hơn. Giọng ông buồn bã nhưng âu yếm, không cáu kỉnh như tôi tưởng. Tôi nhớ lời bà, cố ngăn không cho nước mắt trào ra. Dì Kate cũng dịu dàng hôn tôi. - Thôi, bây giờ ngồi vào bàn! Cháu tôi đói lắm rồi đó. Bằng giọng vui vẻ giả tạo, bà ngoại chỉ chỗ cho tôi. Khi mọi người ngồi hết rồi, ông tôi ngồi chỗ đầu bàn, đọc to một bài kinh lạ hết sức, tôi chưa từng nghe và ông cũng không làm dấu thánh giá chi cả. Đoạn, ông cắt miếng thịt bò bốc khói đặt trong cái dĩa hình thuẫn trước mặt ông trong khi bà tôi cho mọi người su và khoai tây. Ông thì chia cho tôi miếng thịt to nhất. Ông ngoại tôi trên dưới 50 tuổi, người nhỏ nhắn, khuôn mặt hẹp, mắt cũng nhỏ, râu chải cẩn thận, vài lọn tóc xõa trên trán (chừng để che bớt cái trán hói chi đây?). Cổ áo hồ cứng, phía trước có thắt nơ đen. Điều làm tôi ngạc nhiên hơn hết là cái áo bằng nỉ xanh lơ đính nút đồng. Sau lưng ông, trên buýp phê đặt một cái mũ cát két tựa như mũ của sĩ quan hàng hải. Ông không có gì nổi bật. Ông có vẻ cần cù, an phận, tuy tin rằng tài năng mình chưa được dùng đúng chỗ. - Robert! Con phải ăn su với thịt, bổ lắm. Đừng bỏ phí! Khiếp hãi vì bao nhiêu đôi mắt chăm chắm nhìn mình, tôi cầm dao nĩa một cách vụng về, lúng túng, phần thì nĩa dao đều lớn quá đối với tuổi tôi - Hừ! Vậy mà ông cố bảo tôi lớn rồi! - Tệ nhất là món su nhão nhoét tôi vốn ghét, còn thịt bò thì dai và mặn ghê hồn. Hồi còn cha tôi, luôn luôn trên bàn ăn có thức ăn ngon. Mỗi bận về nhà, cha tôi đều có mứt cho tôi hay kẹo, bánh. Than ơi! Tôi là đứa con cưng cho nên rất kén ăn. Ngay cả khi cha tôi mất rồi, mỗi lần muốn cho tôi chịu ngồi xuống ăn món cánh gà, mẹ tôi phải hứa cho tôi 6 pence (1) và kèm một cái hôn, tôi mới chịu. Song giờ đây, tôi đã biết thân, tôi hiểu rằng không nên làm phật ý ông ngoại tôi, tôi cố nuốt món su đáng sợ. Ngỡ tôi mãi ăn, ông ngoại liếc nhìn và và trở lại câu chuyện bỏ dở lúc nãy: - Bà Chapman không đòi gì hết sao? - Không! Tôi xem ra bà ta đã cạn túi vì mua vé và mọi phí tổn khác. Tôi nhận thấy bà ta là một người nhân hậu, rất tốt bụng, tuy... Bà tôi trả lời nhỏ. Ông ngoại thở một hơi dài như thể vừa trút được gánh nặng trăm cân: - Thật là một điều sung sướng khi được biết trên thế gian này vẫn còn có những người lương thiện. À, mà bà có phải thuê xe không? - Không, ông ạ! Cháu nó cũng chẳng có đồ đạc gì cả. Áo quần chật hết. Vả lại, tôi tin là có gì đáng giá, "họ" cũng chẳng chừa cho đâu. Ông cố nhăn mặt như tuồng phải chứng kiến cảnh tượng đau lòng lắm, và ông nói như rên: - Chúng nó chỉ biết tiêu vung lên, túng đói thế là đáng lắm. - Kìa, ông quên là chúng bệnh hoạn... - Thì đã hẳn, nhưng sao chúng không lo bảo hiểm nhân mạng chớ? Có phải đỡ hơn không? Đôi mắt nhỏ của ông chợt nhìn tôi chăm chú và tôi càng cố để nuốt món su. Giọng ông trang nghiêm: - Robert! Cháu phải ăn hết đi! Ở đây, không được phí phạm món gì cả. Dì Kate ngồi đối diện tôi từ nãy chỉ quay ra dán mắt ngoài cửa sổ, không chú ý đến câu chuyện bỗng quay lại cười với tôi để khuyến khích tôi. Bà tôi cho biết dì nhỏ hơn mẹ tôi ba tuổi, nhưng dì không giống mẹ tôi chút nào cả, dì xấu ghê đi: mắt xanh lờ đờ buồn bã, da khô, gò má cao. Tóc mẹ tôi óng ả còn tóc dì thì không giống bà ngoại, cũng không giống ông ngoại, nó pha trộn giữa hai màu ấy: hung và đen, trông nó làm sao ấy thôi. Thình lình dì hỏi tôi: - Cháu đi học chưa? - Thưa dì, có ạ, cháu học ở lớp do cô Barty, gần nhà... Dì Kate gật đầu dáng hài lòng, còn tôi thì đỏ mặt lên. - Cháu thích học ở đó chứ? - Thưa dì, thích lắm. Mỗi khi cháu trả lời đúng một câu hỏi giáo lý hay ngữ vựng cháu được cô cho một viên kẹo. Trong tủ sách cô có đầy kẹo, dì ạ. - Ở Levenford có một trường rất đẹp. Dì tin là cháu sẽ thích học. Ông ngoại dặng hắng: - Kate, ba thấy trường con dạy gần đây cũng được chớ? Đột nhiên, mắt dì Kate rời khung cửa sổ, dì quay phắt lại, nhìn ông vẻ bất bình gần như giận dữ nữa. - Bà biết chứ: trường John Street chả ra cái quái gì hết. Phải cho nó đến Trường Trung học như chúng con chứ! Ở địa vị ba, không thể làm khác hơn. - Có lẽ con có lý. Nhưng... (ông tôi nhìn xuống mũi giày) không cần phải cho nó vào học trước tam cá nguyệt thứ nhì. Con thử hỏi xem cháu học lớp mấy... Dì Kate lắc đầu: - Chưa phải lúc, nó nhọc mệt suốt ngày nay, đáng lẽ nó phải được nằm từ chiều kia. Quay sang bà tôi, dì hỏi: - Thưa mẹ, cháu ngủ với ai đây? Bà tôi lúng túng, có lẽ vì bà chưa kịp nghĩ ra điều này. Bà vỗ vào trán: - Xem nào... xem nào... Robert lớn rồi không thể ngủ với dì, ngủ với cậu thì được, nhưng giường Murdoch hẹp quá, nó lại hay lăn trở, nó dám hất con xuống đất lắm à. Với lại, cậu hay thức khuya dò bài... (với ông ngoại tôi). Này, mình! Má đi vắng, ta có thể cho nó ngủ trong phòng má tạm không? Ông ngoại tôi lắc đầu quầy quậy: - Tầm phơ! Má đã trả tiền phòng khá đắt, không có quyền dùng phòng má mà không có ý kiến bà. Vả lại, má sắp về rồi, mình biết mà. Từ nãy, cậu tôi vẫn im lặng, cắm cúi ăn. Chốc chốc cậu quay sang đọc cuốn sách đặt cạnh dĩa, cậu chúi mũi vào sát cuốn sách cho đến nỗi tôi tưởng cậu đang hít mùi giấy. Bất ngờ, cậu ngẩng lên, giọng chắc nịch: - Hãy để cháu Robert ngủ với ông ngoại được đó, mẹ ạ! Ông ngoại tôi gật đầu song ánh mắt sa sầm lại khi nghe nhắc đến bố vợ. Vậy là vấn đề coi như giải quyết ổn thỏa. Phần tôi gần ngủ gật song tim cũng thắt lại và trở thành tỉnh táo khi nghĩ đến tai họa mới: đời tôi sẽ gắn liền với con người có cái mũi kỳ quặc trên kia? Tuy nhiên, tôi đâu dám tỏ lời khiếu nại, vì quá mệt mỏi và vì sợ nữa. Hai mắt tôi ríu lại sau đó, trong lúc dì Kate vẫy tôi lại gần và hỏi bà ngoại để lấy nước nóng rửa ráy cho tôi. - Có đấy, nhưng nhớ đừng dùng nhiều quá, phải chừa cho mẹ rửa bát, con ạ. Dắt tôi vào phòng tắm, dì tôi giúp tôi cởi áo quần, mặt dì đỏ lên, chắc dì xấu hổ vì thấy tôi trần truồng (!). Bồn tắm lát gạch men trắng đã ngả màu ngà chỉ chứa một ít mước chưa quá gối tôi. Dì lấy xà phòng xát khắp thân mình tôi. Đầu nặng trĩu, mắt khô lại, tôi đứng yên cho dì kỳ cọ, rửa ráy, lau khô và mặc áo ngủ vào. Khép cửa phòng tắm, dì tôi lên lầu. Tôi như đi trong mơ. Kìa, nơi đầu cầu thang, sừng sững giữa sương mù, sóng biển, con tàu hiện ra, cùng một lúc với ông cố ngoại tôi, ông giang hai tay đón tôi và ôm chặt vào lòng. Chú thích.

(1) Một xu Anh.