Đời Sống Tình Cảm Của Bạn Trai 1- Vườn Lòng Hé Cửa. Lúc còn thơ bé, bạn trai sống dưới bóng bao tâm hồn thành nhân, thành lão, nhưng rất vô tư lự. Họ ăn, ngủ, chơi, lục lạo, khóc, la, cười, làm đủ thứ chuyện như là một cái máy. Họ cũng có cách dồi dào nhưng tâm tính vui vẻ, nóng giận, yêu mến, oán ghét, bi ai, sợ sệt, thèm khát. Song cuộc sinh hoạt của họ lúc bấy giờ là cuộc sinh hoạt được chi phối bởi bản năng nhiều hơn là tâm hồn. Họ có tâm tình còn biết mình có tâm tình, phân tích những tâm tình, coi tại sao mình buồn giận, thương ghét thì không. Người ta nói đời trẻ dại là đời hướng ngoại. Lời nầy chẳng xa sự thật lắm. Các người, vật, hiện tượng hấp dẫn bên ngoài mà ngũ quan cho biết, đã chiếm hết tâm hồn của bạn trai. Anh ruột và chị dâu xích mích, chị dâu buồn ngồi ở góc phòng rơi lệ. Họ cứ tiếp tục đá dế. Mẹ giận cha bỏ cơm trưa gói đồ ra đi không biết chừng nào trở lại. Họ thả diều xong, bắt đầu kiếm trúc làm ống thụt. Ba mới đánh xong vì làm rách quần, họ khóc sơ một chút rồi đi đẽo nạng giàn thung. Bạn có thấy cuộc đời bạn trai niên thiếu là một tràng mộng xuân không? Đừng ai hỏi đời sống nội tâm. Họ chưa có ý nghĩ dừng chân lại ở vườn lòng để coi đã nở những hoa tâm tình nào. Nhưng... nhưng vào hoa niên, có những buổi chiều họ giựt mình, đứng lại trong tâm hồn, thinh lặng thấy rằng vườn lòng ai đã gieo bao giống tâm tình mà nay họ nhận thức được hương vị của nhiều cỏ hoa tình cảm lạ. Họ thấy lòng mình rạo rực lên những ý nghĩ xa xôi, những ước vọng không bờ bến, những phút trống rỗng như sa mạc. Rồi sau có những sáng xuân mà lòng họ ngao ngán sầu, sầu không lý do. Họ chưa nghĩ hẳn đến yêu nhưng như thánh Aucutinh tự thú: "lúc ấy tôi tìm cái tôi có thể yêu". Họ ngơ ngác nghe lòng thiếu thốn một cái gì. Con ngựa cây, trái banh cao su, con diều giấy sao bây giờ họ thấy chán quá. Hồi đó gặp đứa bé nào họ cũng xáp lại chơi giỡn. Bây giờ họ thích cô độc. Không phải họ tìm tịch mạc để xây dựng những học thuyết gì. Họ thinh lặng vì thấy lòng mình không để mình ở yên, vô tư. Họ thinh lặng nhưng tâm hồn họ nổi sóng gió. Họ đang mơ vọng rồi chờ đợi, bỗng buồn chán đến vì họ không biết mình đợi cái gì, thỉnh thoảng sao nghe lòng lâng lâng. Họ yêu đời quá. Như có Tết trong bụng, họ tích cực làm việc, học hành. Vài tiếng đồng hồ sau, tâm hồn họ lắng xuống, họ bỏ các ý định cũ rồi muốn đi rong chơi. Bạn hỏi tại sao lòng bạn trai khó hiểu quá. Tôi thú thật với bạn là không biết tại sao và ra sao? Khi vườn lòng họ hé cửa, nhô lên bao nhiêu hoa cỏ tâm tình mà giống đã gieo đâu tự hồi nào. Quan sát kỹ người ta thấy tâm hồn họ có lúc như sa mạc vắng, có lúc âm u như rừng thẳm, có lúc náo động như biển ba đào. Tâm tình phức tạp của bạn trai trong tuổi nầy, cứ chung mà nói, không có gì đáng trách cả. Duy có điều khi chưa trấn tĩnh được tâm hồn, bạn trai có thể thả hồn theo những mơ mộng kiểu René, của Chateaubriand mà làm cho con người nội tâm yếu đuối. Nhà giáo dục hãy thế những phút mà "sương rơi, nặng trĩu, trên cành, dương liễu, lả lơi, em ơi, gió rơi, lá rơi, em ơi" trên vườn lòng bạn trai bằng những lý tưởng, những công tác thúc đẩy yêu đời. 2- Mùa Mộng Biếc. Lúc thơ ấu, bạn trai thực tế. Có nghe chuyện đời xưa, chuyện ma để thỏa mãn óc hiếu kỳ. Nếu nghe rùng rợn quá thì sợ, sợ vì không muốn ai phá rối an ninh của cá nhân mình. Không chuyện phiêu của Quả dưa đỏ đầy tưởng tượng của các tiểu thuyết của Jules Vernes nào mà làm cho họ mơ mộng được. Bà ngoại thôi nói chuyện Tấm Cám thì họ ngủ. Oâng nội ngừng thuật chuyện săn cọp thì họ đánh đáo tiếp theo. Tuổi hoa niên chiếm cõi lòng, bạn trai bị chìm lặng trong mộng và mộng. Tâm hồn họ không để họ sống trong hiện tại mà xô đẩy họ vào những mơ tưởng đâu đâu. Không phải là bạn trai có ý để hồn phiêu lưu, có nhiều người chống trả với tật mơ mộng lắm. Song dù muốn dù không họ tự nhiên mộng. Ngồi trên đi văng nói chuyện với mẹ đang may, họ để lòng mình trôi trên cánh bướm... nó đi xa... về đồng quê... lên thị thành. Giáo sư giảng bài vũ bão, nhưng cánh hồn họ đang theo những cái nhảy tung tăng của mấy chim se sẻ vô tư lự. Nhiều công việc gấp rút họ làm cách thẫn thờ, lờ đờ tựa nước ương. Văn hào Nga Tolstoi tự thú rằng người yêu trên những chim se sẻ. Oâng nói: "nàng đến dạo chơi trên những chim se sẻ. Nàng đến gần tôi hỏi tôi là ai. Tôi ưu sầu nhìn nàng..." không phải bạn trai nào lúc mơ mộng đều có bóng giai nhân lẻn vô hang ngách của tâm hồn. Nhưng các bạn trai đều có phút giống Tilstoi ở chỗ lòng dậy lên mùa mộng biếc. Ai đã từng qua tuổi dậy thì tất nhận trong những giấc mộng xuân có môt thứ thú vị, nó ve vuốt tâm hồn, nó bắt mình thoát tục. Vì thứ thú vị đó mà nhiều bạn trai để hồn lỡ bước trong những giấc "mơ đầy bóng gã, chiêm bao lẫn bóng nàng" rất tai hại mà tôi sẽ bàn rộng ở một mục sau. Trong cuốn "Toi quy deviens homme", Jean Le Presbytre có dẫn lời nầy của Moudousse: "Cho nam thanh mơ mộng là nguy hiểm, không mơ mộng càng nguy hiểm hơn bởi vì như vậy là tiêu diệt đi khả năng sáng tạo sau nầy". Nhưng phải khôn ngoan: bạn trai nên nhớ ai cũng phải qua mùa bích mộng ấy. Ta hãy lợi dụng nó để hướng thượng, làm cho lòng ta thoáng đạt, đời ta có nhiều diễn cảnh. Loại trừ những uế ảnh làm lem luốc hồn xuân của ta. Ta cường dũng là nhờ khí lực. Mà nếu ta để tâm hồn chìm lặng trong mơ mộng không kềm hãm thì những khí lực phải tiêu ma, ý chí kiệt quệ. Trở về thực tế, sống theo lý trí và ý chí rồi chuẩn bị cho tương lai. 3- Lạc Giữa Sa Mạc. Một thứ tâm tình lay động ráo riết lắm lúc rất cuồng bạo trong tâm hồn bạn trai là tâm tình cảm thấy cô độc. Không phải họ kiêu hãnh như người tự đắc cho mình là con sông ở giữa bầy gà. Cũng không phải họ thấy lẻ loi như một thiếu phụ vừa đưa chồng đến chốn yên nghĩ nghìn thu trở về cô phòng vắng lạnh. Họ nghe cô đơn một cách vô lý. Hồi thơ ấu, họ thấy lòng mình cởi mở ra cho muôn người. Ai họ cũng giao tiếp được mà không hề có ý nghĩ mình cô độc. Nhưng bây giờ tâm hồn nghe sao bát ngát như sa mạc về đêm. Tận gốc kẹt cõi lòng họ thấy thiếu một cái gì, cái gì đó không tên, không tuổi. Họ không biết chắc ra sao mà biết chắc là thiếu. Lòng họ đã trống rỗng. Họ không phải nguôi tình yêu mẹ, nhưng bây giờ họ không còn đem hết tâm hồn vào sự quyến luyến bên gối mẹ như lúc còn măng. Có gia đình cũng đông người đấy mà họ nghe như mình lạc giữa một nghĩa địa. Còn trong xã hội? Họ cũng thấy bao kẻ xung quanh không ăn thua gì với họ. Họ hồ nghi không ai quan tâm tới họ. Tâm hồn họ là một cánh rừng hiểm bí khó ai hiểu được. Họ có bao nhiêu khát vọng, cao vọng nữa mà ở thế nhân không dễ gì làm họ thỏa mãn. Họ không tin ai nên không buồn đem tâm sự phanh phui mà chỉ thích trở về với nội tâm, thầm nghĩ những điều mình mong ước cách đơn độc. Lắm lúc họ không thích nói chuyện, coi xã giao là phi lý. Nhiều người bị họ ghét chỉ tại vì đến bàn chuyện với họ, kể cả lúc kẻ nầy có việc cần, có việc ích lợi cho họ. Thật lạ, Triết học thì bạn trai có lẽ chưa thông, nhưng họ ưa có thái độ triết gia, hiểu theo nghĩa không hay, khi thấy bao nhiêu khuyết điểm của xã hội. Tâm tình cảm thấy cô độc của họ làm lây xung quanh, khiến cho nhiều kẻ gặp họ nghe bầu khí xã giao nặng. Nhà giáo dục nên sáng suốt tìm những lúc bạn trai cô độc để giúp họ giải thoát tâm hồn. Những cuộc bàn tâm sự cách thành thực trong tinh thần tín cẩn, những cuộc chơi giải trí, những giờ đọc sách lành mạnh là tiên đan để trị bịnh cô độc của bạn trai dậy thì. 4- Coi Mình Là Vật Chi Chi. Nói bạn trai kiêu căng thì nhất định là nói oan. Bạn gái không có ác ý khinh người, coi mình là tất cả. Nhưng nói bạn trai tự nhiên cảm thấy lòng mình là vật chi chi trong xã hội thì rất đúng. Con người sinh lý của họ rạo rực phát triển. Các đường gân thớ thịt trào tràn nhựa sống xô đẩy họ yêu đời, tin tưởng ở sức khỏe, tài đức tương lai của mình. Hồi bé thơ, bạn trai nếu không đặt vấn đề sánh mình với người lớn thì cứ quanh quẩn sống gần người lớn cách vô tư, có khi hoàn toàn tin tưởng ở sự nuông chiều của ngươi lớn thân thích. Khi thân thể dồi dào sinh lực, nhân cách xuất đầu lộ diện, bạn trai tự tín và hy vọng nhiều ở ngày mai. Lòng lạc quan nầy làm cho họ thấy mình nổi bật lên một phần nào trong gia đình, trong xã hội mà họ giao thiệp. Thấy mình có thân thể cường tráng, họ đứng gần tuổi đi về già của người cha, gần hình dáng mảnh khảnh của mẹ và chị, đâm ra ý nghĩ tự khoái về sinh lực của mình. Họ thế cha, gồng gánh nhiều công việc nặng nhọc. Họ hãnh diện khi mẹ mượn rinh một cối đá, chị nhờ bữa một ống củi. Họ thích giao thiệp với bạn gái lắm, nhưng đắc chí khi thấy mình vai u thịt bắp còn bạn gái mang thân liễu bồ. Có nhiều bạn trai dám có ý nghĩ kẻ nhỏ hơn họ là thế hệ chưa tới, kẻ già hơn họ là thế hệ đã qua và họ đứng trong thế hệ trào tràn, phúc lạc. Ngày mai chưa biết ra sao, nói kiểu một bản nhạc "Que sera, sera", nhưng bạn trai lạc quan gần như tin mình sẽ đầy thành công. Họ không khinh người, nhưng thương hại kẻ không cấp bằng, tiếc sao lại có kẻ thất nghiệp, bực dọc người lớn không trị được hạ cấp, bất mãn sao người già hủ lậu, tủi nhục khi xã tắc đảo điên, phẫn uất khi cương thường đỗ nát. Quả thật lòng nam thanh tuổi nầy rất giàu tự tín. Còn đòi tuổi nào để gieo mầm lý tưởng. Tâm hồn tự trọng trào tràn nhựa xuân đó là miếng đất phong phú để nhà giáo dục khai thác những đức vị tha, hy sinh, phục vụ nhân quân xã hội. 5- Là Nghĩa Địa Chiều Thu. Nếu ấu thời của bạn trai là một sáng xuân hoa cười thì thanh thời của họ có những phút mà tâm hồn họ là nghĩa địa chiều thu. Có lúc họ hăng hái, yêu đời lắm. Những cơn nỗi phồng của người lạc quan ấy lại xẹp xuống thế lại bằng bầu khí sầu thảm tợ tang ma. Bởi cảm thấy mình cô lẻ trên đường đời, lạc giữa thế gian có nhiều người thân mà họ cảm thấy như lạc vào giữa sa mạc. Họ khao khát một cái gì xa xôi quá mà người xung quanh, cảnh vật xung quanh không thấu triệt, làm họ thỏa mãn được. Cơn buồn như cái vun nặng trình tr ịch đè trên tâm hồn họ. Họ nghe oi bức, đứng ngồi, ăn ngủ, không yên. Trong gia đình họ ít nói. Nếu có phòng riêng họ thích vô sống yên lặng trong tư phòng mà không muốn người nhà đến quấy rối thường. Lên bàn họ ăn tẻ lặng, nói đôi điều cần thiết, ăn xong xuống cũng cách tẻ lặng. Họ rất bực dọc khi có ai trong nhà trửng giỡn, Stendhal nói: "Tôi lấy làm hoàn toàn sung sướng để buồn". Không biết họ có nghĩ như Stendhal không? Nhưng hình như họ không muốn ai phá rối vẻ tịch mạc của tâm hồn họ. Đến học đường, giữa cảnh náo nhiệt của đám đông, họ có cảm tưởng mình lạc vào rừng thẳm chim ca suối đàn. Họ cười qua loa. Nói lấy chừng. Họ đứng khoanh tay nhìn bè bạn chơi. Họ chấp tay sau đích đứng xa xa coi con trẻ rượt bướm. Người ta hay gặp họ ngồi ở một chỗ vắng vẻ trong học đường khi các bạn đồng đẳng chơi nhảy. Họ làm gì? Lòng buồn vằn vặc. Có những chiều thứ bảy, người ta vui như đám giỗ. Họ tìm những chiếc băng ở những nơi bóng mát, một gocù vườn thanh vắng nào đó để ngồi không. Ngồi hàng giờ. Ngồi rồi đến lúc ra về, ra về tự nhiên. Gần gũi nhiều nam thanh bị cơn khủng hoảng tinh thần nầy, tôi hỏi họ tại sao buồn. Họ lắc đầu, không biết trả lời sao. Họ buồn. Buồn man mác. Buồn dài dài. Buồn vô cớ. Buồn không nguôi. Buồn như cánh chim bay trên trời. Buồn như một gương mặt già. Buồn như lòng mẹ mất con. Buồn như theo kiểu người Á Rập nói, sa mạc than khóc vì không được làm đồng cỏ. Cái buồn của họ hiu hắt, nhẹ nhàng mà bảng lảng như thu về trong lòng người cô phụ. Nhưng ai đâu buồn có lý do chớ họ sầu vô lý. Thưa bạn trai, có lẽ khi tôi đọc đến đây bạn đang ở trong trạng thái buồn của tuổi mười mấy. Tôi thấy khó khuyên bạn hết buồn vì ngày xưa tôi cũng có những phút giây mà lòng nghe ngao ngán như bạn. Tôi không chịu ai khuyên mình hết sầu. Nhưng tôi thấy có vài phương pháp giúp ta qua các thử thách ấy mà tâm hồn được lợi. Bạn thử đọc sách coi. Cũng còn buồn? Bạn tìm người nói chuyệng bằng nhận sự ưu thắng của họ. Đọc văn hóa sử thế giới, nhất là những ngành văn học, chánh trị, khoa học, nghệ thuật, tôn giáo, thấy bao giờ nam giới cũng dẫn đầu. Một điều không ai chối cãi được là ở đại học trong bất cứ quốc gia nào, nam sinh viên bao giờ cũng đông hơn nữ sinh viên. Nhiều hiệu trưởng trung học cho tôi biết nữ sinh siêng học lắm mà lấy tỉ lệ sao rớt nhiều hơn nam sinh. Mấy năm làm Hiệu trưởng và Giám đốc cho mấy trường trung học tôi có chút kinh nghiệm nầy là cách chung nữ sinh dễ dạy, nam sinh hay nói nghịch. Nhưng giáo sư nào có tài đức, giàu uy tín, hùng biện thích vô lớp đông nam sinh hơn lớp đông nữ sinh. Bởi lẽ khi giáo sư nỗ lực giảng giải sâu sắc, nữ sinh coi là thường, có kẻ ngồi ngó ngao ngán. Họ không khinh rẻ, phản đối, chia trí đâu. Nhưng cái gì đòi suy nghĩ quá họ không thích. Trái lại nam sinh đa số ưa nghe phân tích, tổng hợp sâu sắc bằng giọng văn hùng biện. Tuy nhiên những nhận xét trên là cho đa số để nói rằng trong nữ giới vẫn có những lý trí sắc bén khi bên nam giới không thiếu bộ óc ngu đần. Qua buổi tiền thanh niên rồi, bạn trai hay mắc tật hơi buồn cười nầy là vẫn ưa sự hợp lý song hễ hở môi là không lý luận mà lý sự. Có người thiếu sự giáo luyện về đức khôn ngoan, hay lấy cái tương đối làm tuyệt đối. Lúc cao hứng, bạn trai bạn trai có thể cho một hay hai sự hiểu biết của mình là lý tưởng, là tận cùng của chân lý để rồi sau một thời gian thấy đầu óc mình còn xốp, lý lẽ của mình còn nhiều lỗ hở. Có không ít bạn trai lại đem lối lý sự áp dụng trong gia đình hay ngoài xã hội nhất là trong xã hội học đường. Họ bị vấp. Họ quên rằng con người ưa tâm phục hơn lý phục. Có lẽ họ chưa để ý giá trị danh ngôn nầy của Gustave Le Bon: "một lời nói ngọt có hiệu năng hơn một câu nói hay". Gặp ai họ cũng thuyết như chứng minh hai tam giác bằng nhau. Ưa lý luận, nói đúng hơn là ưa lý sự nhưng bạn trai không thích thiên hạ lý phục mình lắm đâu. Có thể những câu đường mật bắt họ dời núi lấp sông được. Tôi thấy nhiều nam sinh thân bồ tượng, ăn nói đanh thép mà bị nữ sinh dịu ngọt mượn làm đủ thứ chuyện cách ngoan ngoãn. Nhiều bạn trai khác hễ nghe ai nói gì thì phân tách. Sống gần họ, ta có cảm tưởng họ đang giảng triết lý. Họ phân tích tại vì muốn cho kẻ khác nghe điều mình nói là đúng hơn là có ý nghĩa thảo luận để đi đến chân lý. Bạn hãy đọc tư tưởng nầy của P. Mendousse: "Bạn trai dậy thì có lẽ ít hợp lý hơn con nít từ 10 đến 13 tuổi, nhưng chắc chắn họ vô cùng lý sự". Tuy mang một vài tật háo thắng khi sử dụng lý trí, người bạn trai đang ở trên đà đi đến chỗ có bộ óc lý luận thông minh. Càng lớn tuổi càng được giáo dục chu đáo, lý trí họ sẽ lanh lợi trong việc sưu tầm chân lý. Rất tiếc, nền giáo dục ngày xưa thích bắt tuổi trẻ học thuộc lòng " nhân chi sơtính bổn thiện" bỏ quên tập óc phán đoán mà nền giáo dục ngày nay cũng không hơn gì lắm. Chương trình thi bây giờ cũng là bà con họ máu với tứ thơ ngũ kinh. Học sinh lo có chiếc đầu đầy chữ hơn là biết xét nhận theo tinh thần khoa học. Có biết bao nam sinh để lý trí mình lên meo lên mốc sau khi ra khỏi trường học. Giá người ta để ý đào luyện họ về phương diện nầy thì xã hội chắc có khá đông nhân tài kinh bang tế thế hơn. 3- Não Nhớ. Cứ chung mà nói bạn trai học lâu nhớ hơn bạn gái nhưng một khi nhớ rồi thì nhớ dai hơn bạn gái. Bạn gái thích nhớ những chuyện ăn thua đến tình cảm, đập trực tiếp vào ngũ quan và rất ngán những gì bắt suy nghĩ, cực trí. Nhưng giá phải học thuộc lòng hết, bạn gái vẫn học nhớ mau hơn bạn trai. Bạn gái ưa nhớ những mẫu chuyện đời xưa, những đề tiểu thuyết, những bài thơ, bản nhạc. Họ không thích những bài sử bàn về chính trị rắc rối, những con số bề dài của sông, bề cao của núi trong địa lý. Giáo sư bắt buộc "cạo sát" họ vẫn thuộc rành được. Còn bạn trai ít phân biệt được vấn đề nào thuộc tình cảm, thuộc lý trí, cách chung thì hay lười biếng khi phải nhớ. Nhưng khi muốn nhớ, tuy lâu nhớ, bạn trai nhớ lâu và có thể dùng ký ức để suy luận, tìm ra những kiến thức mới lạ. Bàn về ký ức bạn trai, một điều nầy ta không nên quên là lúc còn bé, khoảng 11 đến 15 tuổi, bạn trai không có não nhớ sâu sắc bằng lúc từ 16 tuổi trở đi. Như tôi đã nói, lúc tiền thanh niên, bạn trai ưa những gì liên hệ mật thiết với ngũ quan, mà bất kể cái gì sâu sắc. Ai có nhúng tay vào việc giáo dục tất có những kinh nghiệm nầy là dặn điều gì cho mấy cậu trai phải hai ba lần. Coi chừng hồi mình dặn, họ dạ dạ, vâng vâng mà không hiểu hết ý mình đâu. Còn quên thì có kẻ sẵn sàng lắm. Bạn bảo chiều ăn cơm rồi mua cho bạn đôi guốc. Có thể họ nghe (ba chớp ba sáng) đi mua cây thước và tội nghiệp quá, chiều họ quên mất. Tối họ ngủ ngon như thường. Bạn nhắc: họ hối hận, buồn một chút rồi ngủ nữa, ngon như thường. Bạn gái hay nhờ những lời rầy, mắng của người lớn để buồn sầu lâu, chớ bạn trai, nhất là còn thiếu nhi dễtính lắm. Anh tôi có một cháu trai, 12 tuổi. Trời ơi! Thưa bạn, nó con khỉ và lục phá vô số, một ngày bị rầy đánh không biết mấy chục lần. Lúc bị đánh nó buồn, khóc, giận dữ nữa. Nhưng tội nghiệp: nó buồn khóc một chút rồi thôi, không giận ai lâu hết rồi tiếp tục chương trình lục phá, con khỉ của nó. Hầu hết bạn trai lúc thiếu nhi là vậy. Sang thời thanh niên, lòng tự ái xen vào, bạn trai có thể nhớ những lời chỉ trích và lo âu. Biết lối ký ức của bạn trai trước khi vào thanh niên là lối căn cứ vào những gì ngũ quan cung cấp, nhà giáo dục có thể luyện cho bạn trai não nhớ sâu sắc. Đừng quá quan tâm đến sự bắt họ suy nghĩ, lý luận để nhớ, mà lặp đi lặp lại, tạo cho họ có thói quen nhớ cách máy móc. Nền giáo dục buổi thiếu thời cho bạn trai nên cótính chất luyện tập (dressage) hơn là bắt ép lĩnh hội những của ăn tinh thần mà họ chưa đủ khả năng thụ nhận. Tôi thấy một sai lầm của nền giáo dục hiện đại là quá thiên về trí hiểu, không chịu bắt trẻ con học thuộc lòng. Tôi biết lối học từ chương ngày xưa không hay và học mà không hiểu có thể không hành. Nhưng ta đừng quên tuổi con nít là tuổi rèn luyện trí nhớ. Không tập nhớ thì nhất định không quen chịu khó nhớ, mà không quen chịu khó nhớ thì đâu nhớ. Người thông minh là người biết rộng mà không nhớ làm sao thông minh. Ta trách ngày xưa chỉ lo nhớ mà không lo hiểu, ngày nay ta té vào lỗi lo hiểu mà không lo nhớ. Mà coi chừng tuổi trẻ chẳng hiểu gì sâu rộng, còn nhớ thì cũng không, nên nền học vấn của họ có thể bị bọng. Tôi thấy nền tiểu học nên nhất định luyện óc nhớ, nền trung học luyện trí hiểu mà đừng nên bắt học sinh học thuộc lòng và ở đại học hiểu là tối hệ rồi nhưng hiểu mà không nhớ thì cũng dốt. Ai đi con đường trí thức, ra đời đều cám ơn những nhà giáo khi xưa nghiêm khắc bắt mình học thuộc lòng nhiều đoạn văn hay, thơ hay, danh ngôn, công thức toán lý hóa, các niên hiệu, nhân danh, địa danh. Giáo dục bạn trai thiếu nhi hay thanh niên, nhà giáo nên nỗ lực luyện óc nhớ cho họ. Lẽ dĩ nhiên nên đề phòng một số bạn trai tự nhiên thiên về trí nhớ mà bất chấp trí hiểu. những kẻ nầy nếu không được huấn luyện óc phán đoán có thể trở thành những người trí hẹp, phán đoán thiên lệch. Các tật nầy hại suốt đời họ về mặt xã giao cũng như lãnh đạo. 4- Tưởng Tượng. Trong buổi hoa niên, về óc tưởng tượng bạn trai thua bạn gái. Trong "tâm lý bạn gái" tôi đã nói bạn gái tự nhiên được phú bẩm thiên về những vật cụ thể, những hình ảnh là các điều kiện giúp cho trí tưởng tượng hoạt động, nên họ giàu có về tài năng nầy. Nói vậy không có ý bảo bạn trai không biết tưởng tượng đâu, nhưng vì tinh thần của họ được đấng vạn năng phú thác cho khả năng suy lý hơn nên trí tưởng tượng không được phong phú bằng. Tuy nhiên trong tuổi dậy thì, khi có lực lượng ái tình yểm trợ, trí tưởng tượng của bạn trai cũng rất mạnh mẽ. Biết bao bạn trai thả hồn về những biển mộng về tình yêu. Họ tưởng tượng hạnh phúc của cuộc sống hôn nhân. Họ vẽ trong trí hình ảnh tuyệt vời khả ái của người bạn trăn năm mai hậu. Bạn trai nào mà vô tình hay hữu ý, không có những phút giây thả hồn ấy. Khi rủi mất tình yêu, trí tưởng tượng cũng trưng bày ra trong óc họ hình ảnh người con gái mà họ bán đàn lòng đang khoác tay một chàng trai khác đã có những cử chỉ thân mật hay viết những bức thư tình tứ cho kẻ tình địch của họ. Khi có ái tình can thiệp, não tưởng tượng của bạn trai không thua bạn gái. Trong lãnh vực học hành, tuy không có trí tưởng tượng tự nhiên phong phú bằng bạn gái, bạn trai được luyện tập về tài năng nầy vẫn làm được những công trình văn hóa do óc tưởng tượng một cách khách quan. Tôi nói được luyện tập để nhấn mạnh bạn trai có khả năng tưởng tượng hơn là tự nhiên tưởng tượng dồi dào. Văn học sử và văn nghệ sử thế giới đã chứng minh óc tưởng tượng bạn trai không phải không khả quan. Dưới góc cạnh giáo dục, người có trách nhiệm nên để ý những bạn trai mơ mộng quá lúc dậy thì. Họ không đáng trách đâu mà đáng ta giúp đỡ qua thời kỳ nguy hiểm nầy. Nhiều bạn trai học hành không được. Có nhiều tâm hồn thú thật với tôi nỗ lực học tập lắm nhưng trí vẫn nghe lâng lâng, hồn cứ trôi lạc vào những mơ mộng, nhất là mộng ái ân. Có lắm tuổi xuân mơ ước những thú vui xác thịt rất tổn hại cho lòng băng tuyết. Cha mẹ cũng như thầy giáo đừng thấy bạn trai thụ giáo mơ mộng mà mỉa mai, chỉ trích, rầy đánh. Nên giúp họ bằng cách giải phẩu tâm hồn họ, chỉ cho họ điều khôn dại và nhất là chỉ việc làm hấp dẫn cho họ. Bạn trai lúc mùa yêu dậy trong tâm hồn hay có tưởng tượng xấu xa vì sự kích thích của sách báo, phim ảnh, kịch tuồng, câu chuyện khiêu dâm. Nhà giáo dục vừa trừ những thuốc độc nầy vừa kiếm cho họ những giải trí lành mạnh. Trong thời nào cũng vậy, nam giới cũng như nữ giới, có kẻ nghèo nàn trí tưởng tượng. Nhà giáo dục nên cho họ đọc lại sách giúp trí nầy cách lành mạnh như loại sách của Jules Vernes, Telemaque của Fenelon hay Odyssée của Homère. Tranh đố trong báo cũng rất có lợi cho sự luyện tập óc tưởng tượng. Chỉ nên cấm sự mơ mộng xấu chớ vẫn phải tập bạn trai tưởng tượng vì khi thành nhân óc phán đoán, suy luận có thể lấn áp tài năng nầy của họ rất nhiều. Lúc ấy vì thiếu thói quen tưởng tượng, e sợ họ bị khô khan tinh thần. 5- Ý Chí. Nếu tôi nói về đường tình cảm nhất là trong lãnh vực ái tình bạn trai là phái yếu còn về ý chí tôi phải công nhận bạn trai là phái mạnh. Hình như tự nhiên bạn trai được tạo hóa ban cho đặc ân dồi dào nghị lực. Nói vậy không phải hiểu bạn trai nào cũng có đầu óc sắt thép. Chí dục bao giờ cũng cần thiết cho mọi hạng người trong nam giới. Tôi chỉ muốn nói cách chung và tự nhiên bạn trai có ý chí mạnh. Gặp những vấn đề khó khăn, phức tạp, đứng trước công việc nguy hiểm, bạn trai tự nhiên ít xao động, lính quýnh hơn bạn gái. Khi nào muốn công việc gì, kể cả việc chơi, họ mạnh mẽ tiến đến hành động. Nếu được khuyến khích, họ có thể bước tới thành công nhờ nỗ lực. Trong khi chung sống với một số bạn gái hay công tác với các bạn nầy, bạn trai tỏ ra là người đảm đương. Thật vậy, họ có thể nhỏ tuổi, học hành kém bạn gái, nhưng giải quyết vấn đề thuộc lãnh vực ý chí thì bạn trai gồng gánh. Hình như tài năng nầy là nồng cốt của tòa nhà tinh thần của đàn ông, hiểu hẹp là bạn trai. Điều nầy nói ra nghe lạ nhưng nó tỏ ra một phần nào bạn trai là phái mạnh. Là có khi nào bạn thấy một bạn gái yêu một bạn trai mà yêu bằng tâm tình người lớn mà xưng chị với người yêu mình không. Còn một bạn trai dù hỉ mũi chưa sạch, khờ ịt về yêu đương mà hễ yêu một bạn gái thì có thái độ anh và xưng anh với người tình của mình ngay. Điều nầy thường quá nhưng bởi nó thường quá nên ta không để ý cái bản năng mạnh và cái tài năng vượt thắng tức ý chí trong bạn trai. Nếu bạn không tin thượng đế sau khi tạo thành Adong nam nhân tổ của loài người rồi lấy xương sườn của ông sáng tạo nữ nhân tổ là Evà thì nguyên cái việc trong lãnh vực yêu đương người bạn gái tự nhiên đòi sự che chở và bạn trai tỏ ra kẻ đảm đương cũng đủ cho bạn thấy bạn trai giàu ý chí. Trong gia đình, giúp cha mẹ làm những việc gì cần can đảm thì bạn trai đắc lực. Ơû học đường hay trong những công tác xã hội cũng chính bạn trai thế bạn gái lãnh những trọng trách đòi hỏi sự chịu khó, sự dẻo dai trì chí. Có lẽ bạn nói tại bạn trai vai u thịt bắp. Bạn có lý một phần. Nhưng tại ý chí nhiều hơn vì chính tài năng nầy điều khiển sức khỏe của họ và là bùa thành công cho họ khi họ gặp chướng ngại vật tinh thần hay vật chất. Trong khi bạn gái quyết định dựa vào trực giác thì bạn trai quyết định dựa vào lý trí và sức mạnh của ý chí. Yù chí đích thị là lợi khí giúp phái mạnh làm được bao nhiêu công việc vinh quang trên đời. Không phải tôi phủ nhận ý chí bạn gái hoàn toàn đâu. Ai mà không ngã đầu trước ý chí cương quyết nên thánh của một nữ thánh Têrêsa. Ai mà dám coi thường ý chí chiến thắng của Jeanne Are, hai bà Trưng. Nhưng đó là những hạt châu trên sa mạc. Đọc hạnh các thánh công giáo, gương danh nhân thế giới ta thấy bao nhiêu gương người nam tỏ ra có ý chí phi thường nhất là khi ý chí ấy được đượm ơn thánh của Thượng đế. Một Phao lo, một Vincent de Paul, một Phan văn Minh chẳng hạn. Nhà giáo dục coi chừng những bạn trai nhược chí. Phần nhiều là những bạn trai có tướng đàn bà, ăn nói tiểu thư. Nã Phá Luân tướng nhỏ thó mà ý chí dời sông lấp biển, chớ họ có tướng bé dáng điệu phụ nhược thì nguy hiểm lắm. Vận mệnh của họ, của gia đình, quốc gia tùy thuộc ở họ nhiều. Nếu họ non yếu tinh thần: đời họ sẽ là đời bỏ đi. Thay vì giúp ích xã hội, họ là một con mọt. Thời đại ta có nhiều bạn trai phụ nhược lắm. Có lẽ vì cha mẹ chịu ảnh hưởng của sợ hãi hoặc giặc giã. Có lẽ bạn trai ấy ngay từ nhỏ lớn lên trong hăm dọa, kinh hoàng của bom đạn. Hay họ chịu sự đàn áp của cha mẹ độc tài khắc nghiệt. Nhà giáo dục phải có cặp mắt tinh nhuệ để nhận thấy những tâm hồn trai yếu đuối hầu giúp họ về chí dục. Nên để ý: ý chí không phải là bản năng vụt chạt. Có nhiều bạn trai có tính nóng nảy, ăn nói, hành động hung tợn, cẩu thả. Đó là quân thù của ý chí chớ không phải là ý chí. Kẻ có bổn phận rèn người, lo giáo luyện các bạn trai ấy. Chỉ cho họ thấy người có ý chí không phải là người bạo động. Có khi võ lực nói lên ý chí mà có khi võ lực tỏ ra nhược chí. Chúa Giê Su không võ khí gì mà ăn nói điềm tĩnh, nhỏ nhẹ, khôn ngoan trước bao quân thù bao vây bắt đánh, chưởi, giết Chúa. Giê Su là gương ý chí số một trên trần gian. Trên đường xây dựng gia đình, kiến thiết quốc gia và góp công kiến tác nhân loại, bạn trai sẽ gặp bao nhiêu thử thách khó khăn. Họ phải mang trong mình lá bùa chí dũng. Có lá bùa nầy là được tất cả. Không có nó là hỏng hết cuộc đời và gây hại cho muôn họ. tiếc thay nền giáo dục thời nay coi rẻ sự luyện chí quá. giáo dục bây giờ là chủ trí, lo cho tuổi trẻ biết nhiều để giựt cấp bằng. Tình yêu phát xuất từ ý chí, ngày nay bị phản đối bởi những tổ chức âm mưu, nghi kỵ, oán thù, giết chóc và bị bôi lọ bởi những cuộc trụy lạc có tính chất thú vật. Mà là gì? Ai gieo gió thì gặt bão. Đã không lo đào luyện ý chí thì phải chịu những hậu quả của tình yêu sai lạc. Đào luyện nam thanh mà bỏ mất luyện chí và vô tình đào tạo nên những tên hung ác. Tốn tiền cất học đường, trường thi mà chỉ lo khai trí thì rồi cũng sẽ tốn tiền cất nhà ngục, nhà thương điên, nhà thương bịnh dương mai hay trại giáo hóa. Một điều đáng lưu ý là bạn trai thiếu nhi có ý muốn mạnh nhưng vì tinh thần chưa già giặn, họ rất dễ đổi ý. Điều họ quyết ngày nay họ thay đổi ngày mai. Aùi tình cũng hay chịu lối quyết định nầy của họ. nguyên nhân sự đổi ý nầy là trí hiểu, óc phán đoán còn non nớt và nhất là họ chưa quen chịu khó. Họ còn sống nhiều bằng bản năng, hễ gặp trở ngại thì tức động, thay đổi. Chỉ có ý chí được trui luyện mới biết ăn chịu. Người thành công là người vừa có trí tuệ thông minh vừa có chí cương dũng. 6- Trực Giác. Nếu bạn trai hơn bạn gái về ý chí bao nhiêu thì cũng thua về trực giác bấy nhiêu. Trực giác phải chịu là thiên phú đặc biệt của bạn gái. Trong "tâm lý bạn gái" ở chương 04 tôi viết "trong đời sống tinh thần, óc trực giác được bạn gái vận dụng nhiều nhất ". Không phải họ khinh rẽ việc suy luận dong tự bản chất đàn bà, họ ít thích nó, ít dùng nó, phán đoán về sự vật, về công việc hoặc về người nào, họ thường dùng trực giác. Trúng thì tốt, trật thì sửa lại. Thấy một chàng trai đẹp người, vui tính họ liền cho người ấy là đáng phục, họ có thể kết nghĩa cầm sắt. Thấy ai to tướng, mặt nghiêm, họ tự nói người ấytính dữ dằn. Bạn trai cách chung không dùng trực giác nhiều như bạn gái. Tâm lý học cho ta biết trực giác thường đi đôi với quan sát cụ thể hay kinh nghiệm, mà bạn trai thì ưa suy lý, ưa cách tự nhiên, nên khi phán đoán họ chạy đến lý trí hơn là trực giác. Nói vậy vẫn dè dặt nhận rằng bạn trai thiếu nhi không phải không thích dùng trực giác khi nhận định người, sự vật, hiện tượng vì như ta đã biết trong một mục trên, bạn trai lúc còn nhỏ hay xét nhận theo ngũ quan. Đứa bé trai có lần ăn khế ngọt hễ sau thấy khế là đòi ăn, tưởng khế nào cũng ngọt. Có bạn trai được mẹ cưng cho tiền, bánh kẹo thường, rồi tưởng đàn bà nào cũng tốt như mẹ mình không ngờ mẹ ghẻ thì... Trong lãnh vực tình yêu, bạn trai thiếu nhi cũng như thanh niên vận dụng trực giác nhiều nhất. Trực giác ở đây có lúc bị ám ảnh bởi bản năng tính dục, nhiều khi rất sai lạc. người mẹ mắng con trai khi kẻ nầy yêu người gái xấu, là có con mắt bịt bạc. Con mắt bịt bạc đây phần lớn là tại trực giác chịu ảnh hưởng tình dục. Trong khi yêu, tôi sẽ bàn rộng ở chương sau, bạn trai ít dùng óc phán đoán chu đáo. Thị quan đã gỡ trong ký ức họ từ trước những đường cong của lông mày, chiều dài của mũi sọc dừa, làn môi mỏng, sóng mắt long lanh như nước mùa thu, thì gặp bạn gái nào hơi hợp nhãn họ tưởng bạn gái ấy có đủ các điển trên. Họ đã được một bạn lòng nào trong thời xưa cười trong duyên thắm. Nay gặp một bạn gái cười, họ có thể tưởng chắc kẻ nầy đã yêu qui họ và nhiều bạn trai bị thất vọng nếu không phải là bị mắng vì lối trực giác sai lầm nầy. Nói vậy không phải khinh rẻ trực giác. Có thứ trực giác suy lý rất có giá trị mà người ta hay dùng trong khoa học. Nhưng ở đây trong lãnh vực ái tình, bạn trai giống bạn gái hay dùng trực giác kinh nghiệm. Nguy hiểm là trực giác nầy bị mây tình dục che phủ. Tôi biết nhiều bạn trai khi chưa có đôi bạn hay chê vợ người nầy xấu như khỉ, bạn trăm năm người kia có một mắt, môi xệ, mắt thịt, lưng tôm, vai rút v.v... đến lúc họ lập gia đình, họ cưới bà vợ thiệt ai có lương tri thẩm mỹ đều cho là đáng thương hại quá. Tại duyên phận? Cũng có. Tại tài lôi cuốn? Tiền lòa con mắt? . Phải thắng sự làm biếng sê dịch nầy. Đừng ở yên một chỗ. Lựa kẻ khôn ngoan, cẩn ngôn, giàu kinh nghiệm, học rộng, bàn tâm sự với họ. Nên cởi mở những khôn ngoan. Buồn rầu, thưa bạn, nếu không phá hoại thì cũng vô ích. Mà thường nó là rận, là bò chét hút nhuệ khí của tâm hồn. Tôi mượn lời nầy của J. Le Presbytre để gởi bạn trước khi tôi bàn với bạn cái hậu quả của buồn sầu buổi thanh xuân là sự xuống tinh thần: "Ta được đời sống không phải để rơi lụy mà để sống cường tráng". 6- Tinh Thần Xuống Dốc. Những người nuôi chí lớn khi gãy một chương trình, té vào thất bại, tinh thần họ hay bị khủng hoảng. Rồi nhờ ý chí gang thép họ trấn tỉnh tâm hồn. Họ lấy lại trớn hoạt động. Người bạn trai chưa phải là người nuôi chí lớn nhưng không phải không có nhiều cao vọng. Các mộng tưởng tốt đẹp về ngày mai có lúc tâm hồn họ sung sướng quay cuồng. Song rồi có lúc lòng họ nghe chơi vơi, các mộng đồ tan tành hết. Họ không còn muốn làm gì cả. Họ đặt mình vào một hoàn cảnh bế tắc: "Thân chẳng nên thân thời lỡ thời"

"Tan tành chí cả mộng đồ trôi". Trong nội tâm họ cảm thấy tất cả sự u tối, chán chê về đời sống, về nhân tình, về mọi sự đời. Mấy khi tinh thần họ xuống dốc, đừng ai bàn với họ lý tưởng, chương trình, tương lai. Họ lạnh lạt. Công việc trong gia đình cha mẹ, anh chị phú giáo. Họ không thích đi chơi, cũng không thèm đọc sách. Họ ở không nhưng với cõi lòng đi xuống. Đến trường họ tỏ ra bơ phờ mặc dầu thầy giáo giảng hấp dẫn. Họ dám bỏ học để đi thơ thẩn. Bài vở họ cẩu thả hay không làm là thường. Học thuộc lòng đối với họ là một cái nợ. Nếu người gia nhập vào một tổ chức tu hành, họ chán nản về thế gian mà cũng không tha thiết với đời muối dưa. Vì lòng nghe trống rỗng nên khi kinh nghiệm cùng Đấng Thiêng liêng họ nghe nguội lạnh gần như thất vọng. Viễn cảnh hạnh phúc đời sau khó ảnh hưởng được họ khi tâm hồn họ nặng như đeo chì. Trong cơ quan có kỷ luật mà họ thụ giáo hay cộng tác, họ cho những luật đúng giờ đúng khắc là dây rối vướng chân họ. Họ hết nhuệ khí giữ kỷ luật như xưa. Nhưng phân vụ hằng ngày không còn làm họ tha thiết nữa. trong bầu khí chê chán ấy của tâm hồn có gió bi quan điều khiển tinh thần họ. 7- Đời Đục Cả. Ngày xưa Khuất Nguyên chán đời cho là chỉ một mình tỉnh, thiên hạ đều say, đời đục cả, một mình ông trong. Bạn trai ở thời hoa niên không tự đắc như Khuất Nguyên mà cho đời say hay đục cả. Họ không có ác tâm khinh người. Có điều là họ nghi kỵ lòng tốt thế nhân. Từ chỗ không tin thiên hạ ai hiểu mình được bạn trai thấy con người nhiều khuyết điểm quá, xã hội đầy mâu thuẫn: họ thấy toàn bề trái cuộc đời. Mấy lúc lòng cao hứng họ cho cuộc thế toàn những hường và hường. Mà khí bi quan, họ thấy nó gai nhọn và gai nhọn. Họ không đến nỗi phủ nhận lòng tốt của người trong gia đình. Song họ thấy các kẻ nầy chưa tốt đủ. Sự bất thuận đôi khi trong gia đình càng làm cho lòng bi quan của họ gia tăng. Bè bạn, họ thấy là những kẻ môi mép đường mật mà lòng đầy rắn. Những hình ảnh kẻ ăn mày làm cho họ có cảm tưởng xấu về sự tổ chức xã hội. Nghe thấy một vài cảnh tượng éo le, rắc rối, họ không tiếc lời đã kích tình yêu. Khi nào mà nhà hữu trách xử cứng rắn, họ đâm ra bất mãn, nói xã hội bất công. Những người bị họ thường ghét là cảnh sát. Họ đi xe đạp không đèn, thành phố chật, chở hai ba người. Bị phạt họ bất mãn. Trong trường, họ hồ nghi năng lực của thầy giáo. Không mấy lần thầy giáo cho điểm mà họ hài lòng.tính bi quan của họ lắm phen khiến họ có óc nghi kỵ. Lịch sử cho biết cựu Đờ ni, Tào Tháo đa nghi: họ cười. Họ tuy không cótính hồ nghi như của hai người nầy nhưng họ hay có cảm tưởng thầy giáo thiên vị bạn lớp chép bài. Vườn trái cây của họ ở gần nhà của kẻ khác họ hồ nghi bị mất. Nói chuyện với ai họ không tin kẻ khác giúp đỡ họ được ý kiến nào hay, còn sợ tâm sự của mình đem rao bán nữa. 8- Đơn Sơ Đến Hơi Lôi Thôi. Vào tuổi dậy thì, bạn gái cách chung tính phức tạp ăn nói cư xử gói ghém, đón rào. Còn bạn trai phần đông đơn sơ. Không phải họ không có những tâm tưởng tân kỳ, nhưng lòng họ không để ý tìm những sự phiền toái. Lời nói, lối xã giao của họ nói lên tâm hồn thành thực tự nhiên của họ. Tôi nói tự nhiên vì cũng có bạn trai mà mất đức thành thực phú bẩm từ lúc họ còn nhỏ mà nuôi những mưu cơ mánh lới. Người bạn gái đồng niên với họ nói thì liếm môi, bẻ miệng, ngả đầu, mắt như thăm dò, tướng diện gò bó. Còn họ nghĩ sao nói vậy. Diện mạo coi tự nhiên. Bị nói gát thì nói to tiếng rồi thôi. Có một số bạn trai mất bản sắc thành thực lo trao diện thân thể, nô lệ cho ăn mặc. Phần đông bạn trai khác, lo trang sức thì cũng lo nhưng không quá tỉ mỉ thường xuyên như bạn gái. Có nhiều bạn trai đi đến chỗ cẩu thả bên ngoài. Tóc dài không hớt. Mắt đóng ghèn. Tay móng đóng đất và đất. Aùo sút nút, quần ống cao ống thấp. Còn chỗ họ ở mới hỡi ôi. Họ thích trật tự và sạch sẽ lắm. Nhưng cái tật lôi thôi là tật căn bản của họ. Cứ quan sát một phòng học sinh nam ở chung trò trọ học thì biết được phần nàotính lôi thôi của bạn trai. Quần áo họ treo chài treo lưới. Cái áo thung mặc một tuần lễ tuột ra bỏ trên nắp rương. Nùi giẻ lau ván treo kế khăn lông. Giày ở ngoài ngạch một chiếc dưới sàn một chiếc. Cái quần lên meo để kế cuốn từ điển Anh Pháp. Bàn viết của họ thì đúng là tiệm tạp hóa của Hoa kiều. Đến cái trắp của họ thì thôi y như thiên địa hồi chưa phân sáng phân tối. Họ trộn nào khăn mũi với tập viết, hình cô nầy cậu nọ với bàn chải, đèn pin, thuốc đau bụng. Dưới sàn giường họ ngủ bạn đừng ngó. Đây một trái dừa uống nước chưa quăng gáo, vài chiếc guốc hư. Cái tô bì bún với đôi đũa ăn từ hồi nào. rồi vớ cũ. Giấy dơ. Còn ăn cơm xong chất chén đũa lại. Chiều nay ăn mai rửa. Muốn thấy thiên địa đổi đời thì coi cái bếp của họ. Ở mỗi dân tộc, miền xứ có lối sinh hoạt khác. Lối cẩu thả và đơn sơ của bạn trai vì đó có thể khác. Nhưng bản chất của tính nầy là duy nhất. Người lớn la rầy. Họ kỹ lưỡng lại rồi ngựa quen đường cũ. Có nhiều bạn trai khéo léo,��n bạn trai giống bạn gái ở chỗ hay mâu thuẩn là tinh thần non nớt. Lúc dậy thì cơ thể bạn trai đang tiến đến thành thụ thì tinh thần của họ cũng tiến đến già giặn. Trên đường tiến hóa ấy, tinh thần lại bị chi phối bởi thủtính, làtính hoạt động theo bản năng. Đó là những tích động, những hành động trên bắp gân chứ không phải là những tác vi mang dấu suy nghĩ. Mà suy nghĩ làm sao được khi trí năng của bạn trai chưa đầy đủ: nhất là khi họ chưa có kinh nghiệm khôn dại trên đời. Trong một mục trước tôi nói bạn trai ưa lý sự không phải muốn chứng minh chân lý phổ đồng mà tại muốn cho ai nấy biết mình nói trúng. Bị thứ tinh thần đó mà bạn trai, dù muốn dù không, mang tật mâu thuẫn. Họ mang tật mâu thuẫn mà không ai kết án. Người ta thương hại tuổi xuân, mong cho tinh thần họ mau già giặn. Họ với đầu óc sáp ông, thấy một hai khía cạnh nào đó cho là đã tìm hiểu đến nơi đến chốn. Họ thấy một đĩa chân lý mà tưởng trên đời không còn chân lý nào hơn nữa, không dè còn cả mâm sự thật mà khi đầu óc từng trãi họ mới thấy. Vì lẽ đó, người lớn không ngạc nhiên chi khi biết họ nay quyết tuyển việc nầy mai quyết tuyển việc khác. Họ có thể ngày mai đả đảo tuyệt đối một điều mà họ ngày nay quý trọng tuyệt đối. Họ muốn khôn ngoan, già dặn mà rất ghét tuổi già. Họ muốn ai cũng khôn ngoan đúng đắn mà ưa có thái độ con nít. Họ hé thấy một hai bề trái của cuộc đời muôn mặt, họ muốn tự tân, muốn thế giới đổi tốt đẹp. Thế là họ có những tư tưởng dạy đời khitính trẻ bắt làm nghịch những điều họ nói. Ngay khi họ hối hận vì thất bại thì lòng họ đã có mầm làm lỗi nữa để họ thất bại nữa vìtính họ thay đổi: nay họ nghĩ đen mai họ nghĩ trắng và lúc trắng sẽ có thể đen. Ai bàn với họ về cuộc đời thanh sạch, về lý tưởng thánh thiện họ thích lắm vì đầu óc chứa mầm xây dựng. Nhưng trong gia đình họ ghét cha mẹ nếu cha mẹ cấm họ giao tiếp rộng với bạn gái. Họ cười nhạo thầy giáo nếu thầy giáo không cho họ viết thư tình. Còn nói nghịch, thì bạn trai nhất định không thua bạn gái. Không phải họ mang chứng bịnh bi quan cuộc đời của kẻ yếu thế hay tật chỉ trích của người ác tâm đâu. Họ nói nghịch mà đáng thương hại hơn đáng trách. Cũng tại đầu óc nông nỗi nữa. họ không dễ dàng thấy cái thuận trong cái nghịch, cái thiện trong cái ác. Mà cuộc đời thì đâu phải xuôi theo dòng nước chảy. Con chó không sủa lại cắn. Hoa hường lại ở trên gai nhọn. Người ngon ngọt lại hiểm độc. Bạn nay mai thù, thù nay mai bạn. Éo le quá. Phiền toái quá. Mà đầu não họ thì ngây thơ có khi đến giảng lược. Người già giặn đứng trước cái mương, thụt lùi lại vài bước không nhảy qua liền thì họ đả kích ngay là bạc nhược. Họ đâu thấy được người ta thụt lùi lại để lấy trớn. Con cọp thu hình trong bụi rậm họ tưởng con cọp thành chiên, chồm tới bắt. Họ làm sao biết được con cọp thu hình là để vo mồi cho chắc ăn. Cái lợi bằng một cái dĩa bỗng đến, ai không "chụp" họ cho là bất tài vô đức. Họ không thấy chụp cái dĩa sẽ hỏng cái mâm. Đừng mong gì họ biết hy sinh một con tép để bắt con tôm. Chừng nào thất bại ngã ngửa họ kêu trời la lỡ, là tại, là số phận, cơ thời. Họ không biết có thể những điều ngày nay ta thấy vậy mà về sau khi có phận sự, gặp hoàn cảnh khác thấy khác, đối với người phải tin người mới đắc nhân tâm nhưng phải phòng mới khỏi bị hại. Hễ thấy ai không tin là họ bất mãn, thấy ai phòng họ chỉ trích. Đầu óc bạn trai quả đúng là đầu óc nói nghịch. Họ nói nghịch vì họ không thấy xa mà lắm lúc tại muốn tỏ ra mình là một giá trị vì lòng tự ái quá sôi nổi. 9- Lòng Tự Ái. Bạn trai lúc lên 7, lúc người ta gọi là có tuổi khôn, lúc ấy bạn trai có tinh thần đơn sơ lắm, bạn trai không vâng lời cha mẹ luôn đâu, nhưng cách chung ở tuổi nầy thì hay bịa, có thể là gạt. Họ ưa cãi má để phá phách ngoài hè, nhưng má muốn trừ tật phá thì đem lá bùa nhát ông Kẹ. Họ tin và vô liền. Nhưng rồi theo thời gian tuổi khôn lớn lên. Họ bắt đầu phán đoán, trí tuệ họ soi cho họ thấy một hai góc cạnh chân lý, họ đặt nghi vấn, họ bắt bẻ, họ lý luận, đúng hơn là lý sự. Tôi muốn nói nhân cách của họ bắt đầu xuất lộ. Lúc nầy là con người tinh thần của họ qua một ngã quanh. Họ chuyển mình mạnh đến thành niên để rồi thành nhân. Họ chưa thấy được thế nào là họ thành nhân nhưng họ bắt đầu ý thức nhân cách của mình. Họ nhận thấy mình là vật chi chi trong xã hội gia đình, trong xã hội học đường hay bất cứ ở một đám đông nào. Hồi nhỏ ai giựt con ngựa cây, chiếc ô tô, trái banh, bạn trai nóng giận, la lên vì mất vật mình thích. Bây giờ lúc nhân cách lớn mạnh, ai nói năng, có thái độ khinh rẻ, bạn trai bất mãn vì thấy lòng tự ái bị tổn thương. Họ thương cha mẹ lắm nhưng trong gia đình, mẹ nói gì nghịch ý họ là họ cãi. Mấy anh mấy chị, ai không biết ghét họ, nói họ là hỗn mỗi khi nói gì họ sân si, chống chỏi. Họ tỏ ra cho thấy sự thật thôi. Không có gì làm cho họ nổi cộc cho bằng trước mặt thiên hạ, bạn lớp, bạn chơi, nhất là trước mặt bạn gái mà làm nhục họ. Lúc ấy đừng đem hình phạt, uy quyền đàn áp họ. Họ tấn công thẳng tay hết. Về sau có bị ác quả thì cam chịu chớ lúc ấy phản đối vẫn phản đối để gọi là giữ thể diện. Tôi thấy có nhiều người lớn, lúc họ đấu lý, dùng cường quyền đàn áp tinh thần họ, nói cho họ nghe những lý lẽ rất tế nhị, những lý lẽ của người lớn. Làm như vậy tức là hiểu tâm lý họ: không thuyết phục họ được đâu. Họ chưa tới lúc lãnh hội những ý tưởng cao sâu. Họ đang bị lòng tự ái chi phối mà. Cũng có nhiều nhà giáo vô lớp nói mỉa mai các bạn trai học dở hay lỗi lầm, nói bằng một giọng vô tình tỏ ra rằng các bạn trai là gốc cây, không biết nhục nhã, về nhà quên hết. Có vậy đâu. Nhiều người ta tưởng là vô tư lắm, lôi thôi lắm. Nhưng họ có giờ phút buồn tủi riêng của họ. Họ học đứng chót, họ làm mích lòng thầy, họ phạm lỗi gì đó họ sầu muộn thắm thía. Có khi không ngay mấy lúc ấy, mà lúc họ ở một mình. Cũng do lòng tự ái nữa, các bạn trai thấy buồn tủi khi cha mẹ họ ăn mặc nghèo nàn. Đi đứng nhà quê, nói năng thô kịch trước công chúng. Tôi biết có vài bạn trai giấu tên cha mẹ, không cho ai biết nguồn gốc mình. Nhiều lần gặp cha mẹ đến trường họ lánh mặt vì mắc cỡ. Còn bạn nhiều khi nghe l biết làm việc không thua người lớn, song có tật lười. Được chỉ giáo, trông nom thì đáng khen lắm. Nhiều bạn trai khác rất ẩu tả. Bạn bảo lấy cục gạch kê chân ghế. Họ kê chứ không phải không, nhưng để cục gạch nằm nửa trong nửa ngoài. Bạn bảo chùi ly, rửa chung còn dĩa để ly, chung họ "giam" lại. 9- Vụt Chạc. Có nhiều bạn trai, bạn không nên mượn rửa ly mỏng. Họ là thứ người đút bình nước vô lu múc nước lấy ra không có vòi. Bạn rầy. Họ sợ. Họ nhẹ tay, làm việc kỹ một chút rồi trở lại tính vụt chạc như thường. Họ hiểu huấn lệnh của bạn hình như mau hơn bạn, có điều là nghe ẩu để làm bậy. Bảo mua lạp xưởng họ ra chợ khuân dồi về. Bạn dặn mì thánh, mì chỉ, mì vắt lung tung, họ dạ vâng lia lịa. Ra đến nơi, họ mua tùy sự nhó còn lại chút ít trong trí: mì thánh, chỉ, vắt gì cũng được. Có khi phở hay hủ tiếu nữa. Bài vở thầy giáo rầy họ mãi, bảo phải kỹ lưỡng. Họ viết lộn xộn, gạch vẽ những địa đồ. Bài làm thì làm cho chóng rồi, bài học thì học qua loa. Nói năng nhiều khi không đo trước cân sau. Thật thì xin lỗi. Rồi trật nữa. Nhiều bạn trai có tật ăn nói um sùm. Họ lại la ồn lên bên cạnh người cao tuổi là kẻ thường ngại trước những lời nói thiếu dè dặt, nhỏ nhẹ. Ai mục kích mấy trường hợp ấy, phải lấy làm khó chịu và thương hại cho tính nông nỗi của họ. 10- Tốt Bụng. Trong cuốn Psychologie des Garcons, Edward Montier nói: "Bạn trai tốt bụng". Nhận xét nầy chí lý. Ít có bạn trai nào mà bụng dạ nham hiểm. Cũng có những người bị hư đốn bởi hoàn cảnh. Đó là luật trừ. Cứ chung bạn trai không có ác tâm. Họ không cân đo ác ý để làm hại, cũng không hề tìm dịp để làm hại cho kẻ khác. Xin bạn hiểu cho ở đây tôi nói tâm tính tự nhiên. Không phải vì tính tự nhiên tốt nầy mà không có bạn trai đánh lộn. Bạn trai tốt từ trong tâm hồn. Tâm hồn họ tự nhiên cỡi mở. Mẹ họ sai làm việc nếu họ không đi là tại họ làm biếng, ham chơi. Chớ không có ý nghĩ chọc phá mẹ hay trả thù vì mẹ đánh. Chị mượn làm việc nặng, họ làm với tấm lòng vô vị lợi. Có khi họ ăn nói hay làm điều gì phật ý kẻ khác, làm hại nữa. Nhưng đó là do bao nhiêu xu hướng xấu của họ như vụt chạc, nóng tính, háo thắng hơn là do thứ ác tâm được suy nghĩ trước. Họ là thứ người dễ cho. Biết bao bạn gái lạm dụng nhiều bạn trai về tiền vì khai thác được lòng tốt tự nhiên nầy. Ngay cách người bạn trai gây lộn, cũng thấy sự tốt nội tâm của họ. Họ không như bạn gái cà rị cà mọ cótính mủ mít, bắt nhặt bắt thưa, bắt phải bắt quấy từng cử chỉ lời nói với kẻ khác. Trong những tổ chức thanh niên, khi gọi nam thanh lại để truyền lệnh, cho khẩu hiệu, người ta thấy trên gương mặt đa số sự sẵn sàng: dấu hiệu của lòng tốt vàng ngọc. Tuổi của họ ai biết lợi dụng sẽ là động cơ của nhiều công việc anh hùng có ích cho gia đình, quốc gia. Nếu phải tranh đấu cho chí cả thì họ dám chết sống. Họ không như một số bạn gái đi hờn mát, giận chuyện chân tóc kẻ tơ. Trong gia đình ta thấy bạn trai ít kiếm chuyện gây lộn. Bị em út ăn hiếp họ tha thứ dễ dàng. Bị cha mẹ rầy, họ giận không lâu. Trong lớp thầy có rao bài chậm hay lẹ, có đổi thời dụng biểu bất ngờ, có vô trễ ra trễ, họ ít thắc mắc, tắc lưỡi, bực tức như bạn gái. Bạn trai ai lấy lòng họ được họ dám làm nhiều việc hy sinh cao cả. Nói vậy tôi vẫn đề phòng một số nhỏ, rất nhỏ bạn trai tướng diện đàn bà, cótính tình phụ nữ, ăn nói điệu cô gái, đi đứng như tiểu thư. Trong hạng nầy có kẻ hẹp bụng. Họ khó chịu. Rất kỹ về tiền bạc. Hay thổi lông tìm viết. Ai làm gì mất lòng họ cà riềng cà tỏi nhắc lại hoài. 11- Không Như Thỏ Đế Mà Hơi Giống Cheo. Chừng nỗi cọc, có kẻ xúi dục hay lòng tự ái bị chạm quá, thì bạn trai không nhịn ai đâu. Chắc ta đã thấy nhiều nam thanh bị tiếng người ta gán là "trợt rìu, trật búa". Sang cứ chung mà nói,tính bạn trai tuổi dậy thì hay nhát. Nếu hỏi họ sợ ai thì họ lúng túng, khó trả lời. Không sợ ai hẳn đâu, mà tim hay hồi hộp. Gặp những thiếu nữ lạ, nhất là kẻ có nhan sắc lộng lẫy, bạn trai nghe bẽn lẽn. Ngó mặt họ thì biết: ta thấy họ mất tự nhiên. Họ ngó qua ngó lại, ngó quần ngó áo, vuốt tóc, coi giày, sửa cà vạt, nhìn bàn tay, rờ cổ áo. Có kẻ ít nói lắm, mặt lầm lì nhưng mấy lúc nầy cũng đa ngôn. Họ kiếm một cái gì để hỏi, hỏi bạn trai gần mình để có chuyện nói, để đúng hơn khỏi mắc cỡ. Bảo họ sợ giai nhân, thì không. Nói họ nhát, thì đúng. Trong đám bạn đồng niên đông đúc, họ trửng giỡn um sùm. Bắt họ ra trước công chúng nói vài tiếng: tim họ như muốn nhảy ra khỏi ngực. Mắt họ mất thần. Môi tái tái. Tay lạnh và họ nói lập cập. Khi phải vào công sở, vô thánh đường, đình chùa, khiêng đồ qua đám đông họ hết là chủ lấy mình. Họ ngại ngùng, e lệ không thua bạn gái. Đó là nói ngoài xã hội, ngay trong học đường, nơi mà họ thường chung sống với bao giáo viên, giáo sư, giảng sư, bè bạn, họ vẫn nhát. Khi phải đứng lên hỏi điều gì họ nghe xung quanh có một thứ thinh lặng bao bọc họ cách khủng khiếp. Họ có cảm tưởng rằng tiếng của họ nghe kỳ dị quá, điều họ hỏi lảng lối quá. Họ hồ nghi nhiều kẻ xung quanh chuẩn bị ngạo nghễ họ. Đứng lên, họ đỏ mặt, nói lẹ lẹ và trông ngồi xuống cho rồi. Có nhiều bạn trai vì nhát mà bị chạm tự ái, đổ cộc khi tranh luận. Lúc bình thường họ tốt, trái lạitính nhát bị trêu chọc họ dữ mà hồi hộp, cộc mà phập phồng. Người lớn nhát gan có thể vì quá tự ái bởi kiêu căng. Con trai nhút nhác vì tại còn gàn mà gàn nói đúng hơn là chưa thích nghi được với người, sự việc hoàn cảnh. Họ chưa tin tâm tình tư tưởng họ là hay đẹp. Lúc diễn tả họ sợ sai lầm, sái chỗ, sái mùa rồi bị khinh. Có lúc muốn đánh bạo vì thấy mình cũng như ai. Mà rồi lại non kinh nghiệm, không dám. Tiếng nói họ chưa kiềm hãm được. Gương mặt không biết có vẽ làm sao. Cử chỉ, điệu bộ không biết mực thước nào. Hành vi nhiều ít đến đâu. Hồi nhỏ, không để ý gì, muốn làm gì thì làm. Bây giờ chưa thành nhân, chưa lão thành đang ở trong thứ tuổi nửa chừng nên sợ nào quá lố, lỡ trớn, gàn dỡ, vụng về, lố bịch, quê mùa, thô lỗ, buồn cười... Bạn trai thì nhiều lúc hăng hái lắm. Đã hăng hái thì hiếu động. Mà lại bị những mặc cảm trên ngăn trở, thành ra họ nhút nhát. Mà không sao. Aạn gái thường vấp phải. Bạn gái còn cái tệ nầy là lắm lúc tạo hóa tạo cho mình tế nhị thấy được điều hay, đã quyết theo rồi. Đến lúc nghe bạn trai ăn to nói lớn thì đổi ý và chịu thua bạn trai. Nhưng có điều nầy phải công bình nói thẳng là bạn trai dầu có lương tâm dứt khoát mà hay bị tình dục ám ảnh nên khó thấy cách sâu sắc điều hơn lẽ thiệt bằng bạn gái là kẻ tạo hóa sáng tạo giàu tình cảm thật nhưng ít bị tình dục đàn áp như bạn trai. có lắm trường hợp bạn gái tỏ ra giàu lương tri hơn bạn trai nữa. Vào tuổi thành nhân và lão thành thì tâm lý nam nữ có nhiều biến đổi chớ lúc hoa niên bạn gái đáng khen hơn bạn trai ở chỗ trầm tĩnh khi phán đoán. Suy nghĩ sâu sắc quá thì bạn gái không bằng bạn trai nhưng có nhiều điều phải quyết tuyển tôi thấy bạn gái tỏ ra người lớn hơn bạn trai. Trong lớp học chẳng hạn: có nhiều cái bạn trai vì tính háo thắng la lối um sùm để đả đảo, hoan nghênh. Bạn gái đa số thản nhiên. Có lần tôi hỏi một số ý kiến nữ sinh sao lúc bạn trai hò hét um sùm chúng cháu điềm tĩnh quá. Một phần lớn thưa: "chuyện đâu còn có đó. Chúng cháu cũng thấy cái bậy chớ đều thủng thỉnh chờ sự giải quyết của cấp trên. Vả lại lố bịch quá có lợi gì". Tôi giựt mình. từ trước tôi lầm những nữ sinh ngồi trong lớp như Phật đúc, không biết gì. Thì ra lương tri của họ khả quan lắm. Phiền có chút là họ nhiều lúc thiếu cương chí, nhưng được lợi là bình tĩnh hơn bạn trai. Trở lên tôi mới đề cập lương tâm tự nhiên của bạn trai. Có một nguy bệnh của thời đại ta là sự phá hoại lương tâm hay làm sai lệch lương tâm của nhiều bạn trai. Bình tĩnh mà nghiệm xét xã hội, ta thấy đâu đâu cũng có những ngón tay của Satan nhúng vào gieo mầm ác. Ngày nay ai còn chút lương tâm tế nhị tất nhận xã hội bị làn sóng duy vật vô thần và duy vật trụy lạc đã làm cho quá đồi bại. Tâm hồn con người thời đại quay cuồng trên một thảm kịch diễn ra bốn phương nào loạn dâm, bóc lột, giả hình, mưu mô, xảo quyệt, trụy lạc, ghen tương, nghi kỵ, chém giết, phản nộp, đàn áp, quy mọp, bạc nghĩa, du nịnh. Còn nữa. Còn bao nhiêu vòi lửa ô uế phát xuất từ cõi lòng thờ lạy vật chất, tàng trữ như uế vật trong cái nhà mà Đức Giê Su gọi là mả tô vôi. Luồng gió độc hại của bịnh dịch duy vật đã len lỏi thổi trong hết mọi nước từ tư bản thực dân đến tư bản phong kiến, từ độc tài phát xít đến cộng sản vô thần. Các chế độ nầy thi đua chưởi nhau, hạ bệ nhau, tố cáo nhau là hám lợi nhưng tất cả đều bị Satan giựt dây dụi, xô cấm đầu vào tiền tài, nhan sắc, địa vị: tất cả đều do óc duy vật mà ra. Người bạn trai, khi lương tâm còn trong trắng, chưa đủ quyết định về đời của mình đã phải sinh ra, lớn lên trong bầu uế khí ấy. Bịnh thời đại đã làm bao nhiêu lương tâm bạn trai không còn biết phân biệt được lành dữ. Khốc hại nữa là nó làm cho bạn trai tác ác mà vẫn ngoan cố. Ngay từ tuổi trẻ họ làm những tội nhân mà không hề có ý nghĩ hối tiếc, phục thiện. Một lương tâm lành mạnh được huấn luyện trong lò tôn giáo, như trong công giáo chẳng hạn, lúc thối tiền lộn, lấy dư của kẻ khác năm cắc bạc là lo âu, bối rối. Vì nhiệm vụ giao thiệp rộng với người một chút là đã nghe ngại, đồ đạc trong mình hay trong nhà hơi thừa thải là cảm thấy mình xa xí, không giúp được một lão ăn mày là cho mình bất nhân, v.v... còn ngày nay trong giới bạn trai mà lương tâm đã vữa, đã úng, tôi thấy ăn cắp là tự nhiên, ăn cắp có nghệ thuật càng hay. Bạn trai giỡn rần rật với bạn gái cho là văn minh. Biết bao nhiêu nam sinh chưa sạch máu đầu là đã chủ trương không lặp gia đình. Một tay họ sẽ bẻ mấy cành phù dung. Sở khanh là vị thánh bảo mệnh của đời họ. tôi biết nhiều nam sinh có cả một tổ chức rất khoa học, rất tế vi để phá hoại lòng băng tuyết của hằng lố nữ sinh. Mà đáng kiếp: có nhiều nữ sinh ngu si, say ánh lửa như con thiêu thân mà ra thân bạc mệnh. Người lớn có rầy thì họ cho là bó buộc, là hủ lậu. Họ lại gián tiếp xúi nhiều bạn trai giết hại đời họ bằng cách họ tự trêu bẹo, tán thành các lối ăn mặc như kép hát, như bọn chăn bò bên Mỹ, bằng cách họ tìm gặp bạn trai khéo dụ dỗ, có răng vàng, đeo kiếng coi oai, mặc quần vải mắc tiền, láo giỏi, gạt họ giỏi. Bạn gái đích thị là đa số hay khiêu khích trận giặc ái tình mà không biết tự vệ. Họ cũng biết khổ nhăn rằng khi giỡn với tình yêu mà bị gai nhọn vào xương. Nhưng phiền một nỗi là cứ lăn mình vào cõi chết. Nhiều bạn trai ở các trường trung học trường công cũng như tư bây giờ có học là bao nhiêu đâu. Họ hết mơ người yêu đến viết thư tình. viết thư tình xong nếu bị mất tình yêu thì buồn sầu tức giận. Bỏ duyên cũ mà say duyên mới thì lên ngựa sắt đi gặp gỡ, bàn tâm sự hết ngày đến đêm. Họ tiêu xài học phí rịn mồ hôi cha, rướm nước mắt mẹ vì chạy tảo tần lo cho con, vào những việc nhậu với bạn trai để thảo luận về chương trình yêu, kế hoạch yêu. Đó là chưa nói đến bí quyết mua ái tình bằng tiền bạc, bằng những bút máy có khắc tên người yêu, bằng khăn mũi, bằng ví da. Nếu họ chưa có người yêu hay bị người yêu phản bội thì có báo chí chực hờ giúp họ tìm bạn bốn phương. Ở chân trời họ gởi hồn theo dòng lá thắm cho người tình góc biển. Lại có những bà chuyên môn thầu nấu cơm cho nam sinh trọ học, làm bà nguyệt cho họ nữa. Phải nói thẳng là chiến dịch ái tình đang rần rật diễn ra trong xã hội học đường ở thành thị cũng như thôn quê ngày nay. Gái thì lấy Cécile, trai thì lấy Bertrand của Francoise Sagan làm quan thầy, làm quân sư. Chừng nào chiến dịch dịch tể nầy làm thủ lãnh Satan được chấm dứt. Còn nói đến óc trưởng giả thì bạn trai đã bị lậm trong đường gân thớ thịt. Người lớn xung quanh họ thì đua xa xí thì họ cũng đấu tranh lảng tiêu. Ở trong xã hội nghèo mà nghèo được coi là tội, mà nhân đức thanh bần bị dìm xuống đất đen, mà thần tài là chúa tể, nhiều bạn trai nuôi lý tưởng học xong chiếm cho được một địa vị xã hội để lôi một kiếp sống trưởng giả trong tiền bạc, sung sướng. Có bao giờ phần đông bạn trai được khiêu gợi lòng trắc ẩn đối với những người xấu số trong xã hội. Các trường lớp bị coi là cặn bã xã hội như gái điếm, như kẻ ăn mày, như người lao động con đông giống chuột lứa, co rút trong nhà "nhà chuồng", đã bị đời miệt thị, lại còn bị số đông bạn trai gớm như cùi nếu không lạm dụng được để thỏa mãn lòi trước khi đến già giặn, đều qua thời kỳ như "cheo" nầy. Jean Le Presbytre trong cuốn "Toi quy deviens homme" có dẫn lời nầy của Anatole France: "Hồi tôi còn con nít, tôi thông minh. Mà lên 17 tuổi, tôi đần độn. Tôi nhát gan đến nỗi tôi không thể chào hỏi, ngồi chung với nhiều người mà khỏi mồ hôi rịn ướt trán". Bạn trai nào cũng đều có lúc làm Anatole France con nít và Anatole France 17 tuổi. 12- Tưởng Trần Gian Ai Cũng Tốt. Đọc Kiều của Nguyễn Du, ta thương Từ Hải ở chỗ từ tốt bụng, quá tin cậy Kiều nên: "Đang khi bất ý chẳng ngờ"

"Hùm thiên khi đã sa cơ cũng hèn"

"Không phải bạn trai nào cũng có thể "

"Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội nầy ". Nhưng chắc chắn các bạn trai đều vì tự nhiên tốt bụng dễ tín nhiệm kẻ khác. Từ Hải chết thảm thương. Bạn trai có thể khác Từ ở điểm đó. Còn dễ bị kẻ khác, trong đó có bạn gái, dẫn dụ thì bạn trai đích thị là có dòng máu của Từ. Nói vậy không có ý bảo bạn trai hoàn toàn yếu đuối trước những lời đường mật. Tôi chỉ nói họ dễ bị dẫn dụ thôi. Trừ những bạn trai có một lập trường dứt khoát căn cứ vào nột nền tu đức vững chắc, quyết định không giao thiệp với phái yếu, trừ số người đó, tất cả bạn trai nào tin mình "trí dũng có thừa" mà dằn co, lời qua tiếng lại với bạn gái, sau cùng cũng bị bạn gái thuyết dụ. Hãy nghe E. Montier: "Trong cuộc đấu lý xảy ra giữa đàn ông và đàn bà, người thắng không phải đàn ông." Ơû đây ta đừng chỉ hiểu trong lãnh vực tình dục mà hiểu trong nhiều địa hạt khác nhau. Người bạn trai tự nhiên có xu hướng mở cửa lòng, ký thác tâm sự. Họ có thân thể cường tráng đấy, nhưng ống khóa tâm hồn của họ không chắc. Vài câu hỏi trúng tâm lý, đập ngay chỗ yếu của họ, họ sẽ tiết lộ hết những thầm kín của đời mình. Khi có ái tình, thứ ái tình tình dục yểm trợ thì thôi: chân tóc kẻ tơ của chuyện Tần chuyện Tấn gì trong thời qua cũng vơ vét nói cho sạnh sành sanh. Mà không phải chỉ đối với bạn gái, đối với người đồng phái, kẻ nào biết nắm tâm hồn họ, họ cũng dễ dàng tín nhiệm. Người cha nhiều khi cứng cỏi, khô lạc không thuyết dụ họ được, chớ bà mẹ chân thành, dịu ngọt có thể đi sâu tận cung tương tâm hồn họ. Hồi lúc lo về trung học, tôi thấy nhiều bạn trai bàn chuyện tâm tình với nhau cũng hết sức dễ dàng. Có người thật ra không tin bạn mình lắm, mà cũng phô bày các chuyện lăng nhăng về ái tình, về tình tâm giao. Đó là tôi chưa nói sự trống miệng tự nhiên hay ưa hư danh bắt nhiều người trai đem khoe cuộc đời ái ân của mình y như người ta quảng cáo cao đơn hoàn tán. Một điều lạ nữa là tuổi dậy thì, mười câu chuyện của bạn trai là có đến chín bàn tâm sự. 13- Bàn Tâm Sự Như Cơm Bữa. Bởi lý tưởng trần gian ai cũng tốt, bởi chưa đủ tự chủ để chế ngự tâm hồn, bạn trai nhiều kẻ ưa than thân trách phận. Cũng có đôi khi họ bàn tán về những thành công, về vận mạng, về tài ba của họ. Song cách chung họ phơi trãi những nỗi khổ tâm. Những thắc mắc họ gặp trong cảnh sống gia đình, học đường, xã hội... Ở trên tôi nói sơ quatính dễ tín nhiệm đã thúc đẩy bạn trai hay cỡi mở cõi lòng cho bạn gái. Tôi muốn nhấn mạnh ở mục nầy: Bạn gái là hạng người mà khi bạn trai tín nhiệm bàn tâm sự cặn kẽ nhất. Đó là chỗ yếu của bạn trai. Họ không nghĩtính loài người là trống miệng. Họ không quan tâm đa số bạn gái là thèo lẽo. Họ bất kể tình yêu hay có mầm ghen tương, mầm phụ bạc. Họ nghe như có sức mạnh huyền bí xô đẩy họ phải bộc bạch cõi lòng. Có khi họ cũng có những ý định tìm những giải quyết, tìm lối giải thoát, tìm các ý kiến hay. Nhưng thường nhất là cho tâm hồn họ nhẹ nhõm. Đừng ai trách cứ họ: chính họ cũng trách mình sao yếu đuối, cầm lòng không được. Tự trách là một việc mà cởi mở vẫn cởi mở. Ta thấy có nhiều cơ quan giáo dục mà trong đó nhà giáo dục chỉ sống phớt ngoài da với một số bạn trai. Người ta thấy bạn trai ngoan ngoãn vâng vâng, dạ dạ tưởng đâu không có chuyện gì. Có dè đâu cõi lòng bạn trai nào cũng mang nặng bầu tâm sự cần được am hiểu dẫn dắt. Bạn trai mà ai biết chia sớt ưu sầu, ước vọng với họ, họ dám hy sinh chết sống. Tiếc thay nhiều cha mẹ lo mưu sinh, thầy giáo mắc lo trí dục để lắm bạn trai sống cô đơn với nguồn tâm sự lênh lánh của mình. nếu không tìm những giải trí ô uế, thì họ đem bộc bạch tâm hồn cùng những kẻ bất đáng. Mù: vẫn mù, đời họ phải sống trong liều lĩnh hoang mang như kẻ chỉ dẫn họ. Ước gì các linh mục chuyên lo các trách vụ tìm hiểu, hướng dẫn những tâm hồn bạn trai khi họ cần chia xẻ tâm sự. 14- Một "Chút Xíu" Ích Kỷ Tôi đã không tiếc lời khen bạn trai là tốt bụng. Tôi sẽ khen họ thêm ở số sau về đức hy sinh của họ. Nhưng tôi phải công bình nói ở đây một khuyết điểm của họ là ích kỷ. Khi bàn về ái tình của bạn trai tôi sẽ nói tật ích kỷ của bạn trai rất nặng vì tình yêu của họ căn cứ vào bản năng truyền sinh hơn là nhân nghĩa. Chút xíu ích kỷ ta tìm hiểu ở đây là do nam tính của họ. Họ không thắc mắc như bạn gái trong lối sống, trong câu chuyện, nhưng họ không muốn ai ăn qua họ mà làm cho họ "lép", mất mặt. Mấy lúc họ ăn to nói lớn là do họ vô tình hay hữu ý tỏ ra mình phải được tôn trọng. Tật ích kỷ nầy có thể đi đến chỗ quá lố, tàn nhẫn. Như trong cuộc tranh với bạn gái hay nhiều bạn trai khác, họ có thể nghe theo kẻ khác nhưng phải đợi lúc họ bình tĩnh, êm dịu dẫn dụ họ. Lúc họ đang sôi nổi trình bầy ý kiến thì họ nhất định thắng. Đem lý mà chọi với họ chỉ làm cho họ bất mãn thôi. Oùc ích kỷ của họ, tôi thấy nặng trong óc độc đoán. Nó tồn tại lớn mạnh về sau khi họ làm cha gia đình. Nói điều nầy tôi vẫn nghĩ một số người nam có óc phụ nhược. Ai nói gì họ cũng "nam mô" vâng, dạ. Trong gia đình giữ thứ "đạo" mà người ta hay nói chơi là "đạo T.B". Tôi có dịp tiếp xúc với một số người nọ tôi cho là điển hình nhất trong sự sợ vợ. Người ấy có chức vị cao nhưng quyền làm đàn ông, làm lớn trong gia đình họ giao cho bà. Lần nọ tôi đến thăm, ông gặp tôi bắt tay rồi vào nhà trong báo với bà ra tiếp khách. Đến bữa ăn. Bà ngồi trước ông, ngang khách, còn ông ngồi dưới, nép một bên. Tôi có dịp bàn chuyện riêng với ông, ông tỏ ra đầu óc độc lập lắm. Mà không biết tại sao ông lại có thái độ trên. Thành ra khi bàn về tật ích kỷ, ưa độc đoán tôi nói với dè dặt. 15- "Một Lời Đã Biết Đến Ta" Tâm hồn bạn trai tôi có thể sánh như một chiếc lục hoàn cầm, ai biết chơi đàn nầy có thể tạo ra một bản nhạc hy sinh tuyệt vời, bằng ai vụng tài khi khảy những bản "bất mãn" như ông bầu trong thùng thiếc. Bạn trai tự trọng lắm. Dưới đây tôi sẽ nói rõ. Nhưng rất giàu lòng hy sinh vì bảntính tự nhiên quảng đại. Tạo hóa đã ban cho bạn trai bản năng làm cha hiểu theo nghĩa đảm đương gia đình từ vật chất đến tinh thần. Bản năng nầy hiện rõ trong những nghĩa cử của họ. Cách chung bạn trai không có tiền thì thôi, hễ có thì bố thí dễ dàng hơn bạn gái. Ai biếttính hào hiệp của họ, nói phải quấy với họ, "một lời đã biết đến ta" họ dám làm những việc hy sinh cao cả. Những bà mẹ biết nói ngọt ít có con trai làm biếng. Chị hay anh mà nói xẵng thì ăn cơm xong rửa chén một mình: bạn trai ngông đi chơi. Trong nhiều trường nam nữ học chung, tôi thấy có nhiều bạn gái lợi dụngtính quãng đại nầy của bạn trai. Thiếu gì bạn trai làm trối chết nhiều việc vực nhọc chỉ vì người ta cho mình uống nước ngọt. Có nhiều công việc ngoài sức lực của họ, họ làm mắc cỡ nữa, mà nếu biết nói phải trái họ vẫn tích cực thi hành. Trong khi làm việc công, khi giúp kẻ khác, đáng phục nhất là bạn trai không nghĩ gì được trả ơn. Họ hy sinh vô vị lợi. Họ vui vẻ, có khi ca hát, nói chơi qua lại, huýt gió, trửng giỡn, thoi thụi nhau để làm, làm đắc lực. Ai tử tế tặng chút quà hay đồ đỡ lòng, giải lao gì họ nhận ăn cách tự nhiên như của nhà.tính hy sinh nầy thực đẹp. Nó là một trong những bảo vật mà tạo hóa tặng cho người đời. Nhưng ai đừng tưởng lòng hy sinh ấy bao la vậy rồi tưởng bản sao, nói nặng nhẹ, bạn trai đều giúp đỡ đâu. Phải họ làm chết sống, không phải họ còn phá hoại nữa là khác. Tôi muốn nói họ rất trọng danh dự. 16 -"Ninh Thọ Tử Bất Ninh Thọ Nhục". Trong hai giới nam nữ, danh ngôn nầy của nhà nho tôi tưởng được thể hiện ở nam giới hơn. Bạn trai tuổi hoa niên, lòng trào nhựa sống cũng thời danh dự không thua người lớn. Nhiều bạn trai lỗ mãng ăn nói bất hiếu với cha mẹ, tại vì các vị nầy bất kểtính tự trọng của họ. Họ hay đánh lộn với anh chị em trong nhà, vô lễ với thầy, ra đường nghinh ngang, một phần lớn là trọng danh dự nhiều khi cách mù quáng. Vì chưa già giặn, họ không thấy được trong cái nhịn có cao cả, lễ phép. Họ hiểu lên mặt hơn người thì khỏi mất mặt.tính nầy nếu người nam thành nhân lão thành còn giữ. Thiếu chi bà vợ không biết óc tự trọng của chồng, sướng miệng nói xấu, mắng chưởi làm mất mặt chồng và lãnh những trận đòn trị tội không còn hương vị uyên ương gì nữa. Nói đến đàn ông, trong đó có bạn trai, phải nhớ điều nầy: là họ nhịn thua ai cái gì chớ không bao giờ chịu mất danh dự. Nhiều ông chồng bị tiếng sợ vợ không phải hoàn toàn bạc nhược, mà tại sợ cãi lộn, đánh lộn bị nhục cả gia đình. Thế mà oái ăm, có nhiều bà vợ không coi thái độ nhịn của chồng là vì trọng danh dự mà tưởng là dễ ăn hiếp, đem lối ăn nói hổ cái ra xử tệ với chồng. Có nhiều đàn bà tốn thuốc rượu nhiều tại lỗ miệng quá dữ. Ngay trong lãnh vực ái tình, người ta đừng tưởng người bạn trai không biết trọng danh dự. Họ vẫn có thể yêu một người con gái, vừa có lúc chưởi kẻ ấy, xử tàn tệ như đánh đập nữa. Điều nầy không lạ: họ yêu vì bản tính họ thèm yêu. Nhưng họ xử cứng rắn vì họ giàu tự trọng. Trong lãnh vực giáo dục, người có trách nhiệm nên biết tâm lý ấy để nắm nam thanh. Họ không phải háo danh đâu. Khi biết kích thích thần tượng danh dự, họ sẵn sàng hy sinh. Cũng đừng ỷ quyền cao, nuôi nấng họ, thấy họ cô thế mà xử bạc họ trước mặt kẻ khác, nhất là trước mặt phái yếu. Lúc nào bị như vậy họ cũng bất mãn cả. Họ làm thinh không có nghĩa là lòng họ chai đá. Mà từ chỗ phẫn uất đến chỗ phản động chỉ còn một bước gần. 17- Đội Trời Đạp Đất Ở Đời. Đọc đời tư của nhiều nhà tướng mà tên tuổi sống thiên thu như A Lịch Sơn đại đế, Nã Phá Luân, ta thấy lắm lúc về đường tình ái, họ yếu đuối, yếu hơn đàn bà. Nhưng về đường tư tưởng, về các quyết định thuộc lãnh vực xã hội, chánh trị, quân sự, họ lúc nào cũng tỏ ra là tay bản lĩnh. Cái óc "đội trời đạp đất ở đời" ấy lúc dậy thì bạn trai đã có. Duy khác một chút là đôi khi bạn trai dùng nó quá lố làm cho người ta thấy nó lố bịch hơn là họ thích sự độc lập tinh thần. Ơû trên có chỗ tôi nói bạn trai ưa nói ngọt. Điều đó không có nghĩa là họ dễ dẫn dụ bằng sự phi lý đâu. Họ cần lẽ phải, một thứ lẽ phải được trình bày để tâm phục hơn là lý phục. Trong một đám đông bạn trai bạn gái thảo luận, bạn gái có thể thụ nhận ý kiến bạn trai dễ dàng chớ bạn trai không biết thuyết phục, chỉ đưa lý suông chưa chắc bạn gái nắm tinh thần họ được. Bạn trai cần sự giúp đỡ nhưng khi được giúp đỡ không muốn kẻ phục vụ mình tỏ ra hơn mình. Đôi khi trong đời sống gia đình, người bạn trai muốn sống một mình một cõi. Đi đâu về bạn gái hay lúm xúm bàn đủ thứ chuyện cho gia đình nghe. Bạn trai cởi áo, đi rửa mặt hay tắm ra ngồi ngoài chỗ mái nghỉ. Ai hỏi gì thì nói vừa đủ rồi thôi. Cần lắm họ nói vội một chút. Xong, họ cũng kiếm chỗ yên để nghỉ ngơi hay làm việc. Bạn trai không khác nhiều ông chồng, nhiều người cha trong gia đình, chiều chiều nằm yên trên ghế bố đọc sách, ngắm cảnh, hút thuốc cố ý tránh sự ồn ào của con cái, của cuộc nội trợ. Một điểm đặc biệt của tâm lý bạn trai là tỏ ra uy quyền. Họ chưa có quyền chức vì chưa làm việc xã hội, chưa có quyền lực vì còn lệ thuộc gia đình, cũng không có quyền thế vì chưa làm nên việc gì khả quan. Nhưng tại từ bản tính tự nhiên, họ có bẩm phú tỏ ra mình có quyền. Họ không hữu ý ăn trên ngồi trước, ăn to nói lớn. Đừng ai nói họ kiêu căng. Nhưng tự nhiên từ cử chỉ đến ngôn phong họ tỏ ra uy quyền. Họ nói, không muốn và không chịu được ai cãi. Gia đình họ có chuyện lôi thôi, họ tự xen vô giàn xếp. Cha đánh má, chị hay em gái buồn khóc, còn họ can thiệp, lên tiếng trách cha. Họ la rầy em út đã đành mà cũng rầy chị. Lúc sửa những tác văn của nam sinh, tôi thấy tính nầy của họ rất rõ rệt. Có nhiều vấn đề không ăn thua đến óc xã hội, việc tổ chức chánh quyền, cải tạo phong tục, canh tân xứ sở, họ vẫn bàn leo qua, ra đề nữa, nói không ra đâu mà cứ nói. Tại bản tính nam nhi, tự nhiên ưa bạch lộ bản năng thích uy quyền của mình. Muốn gia đình hạnh phúc, người vợ đừng thắc mắc khi thấy chồng mình ưa sống độc lập và ưa nói giọng có quyền. Phải biết nương chiều họ các điểm nầy rồi êm dịu chỉ cho họ những khuyết điểm như quá lạnh nhạt với gia đình, như lố bịch, v.v... Người chồng sống cần sự âu yếm của vợ lắm, nhưng họ chịu không nổi sự nheo nhóc của gia đình: con khóc, lợn kêu, đầy tớ đi rật rật, áo quần ngổn ngang, các thực phẩm tới bữa ăn mà chưa sẵn. Vẫn biết lo cho gia đình, mà họ muốn có những lúc rảnh trí. Họ lại không thích ai ngang nhiên xen vô các việc thuộc thẩm quyền đảm trách gia đình họ. Người vợ phải tế nhị trọng nể ý kiến chồng. Nên nhớ thuyết dụ chồng hơn là tỏ ra mình khôn hơn chồng. Bạn trai là những người chồng tương lai:tính họ duy nhất về căn bản. Muốn chinh phục tâm hồn họ phải kính trọng tinh thần độc lập, tính ưa uy quyền của họ. 18- Lên Như Diều Gặp Gió. Trong mấy đoạn trên, có chỗ tôi vạch cho bạn thấy những khía cạnh bi quan, buồn chán của bạn trai. Bây giờ tôi cùng bạn một mâu thuẫn của tâm hồn phức tạp của họ mà lòng hăng hái nhiều khi cao hứng dậy lên như diều gặp gió. Cõi lòng họ như một chiếc đàn mà các dây rất nhạy có thể phát ra những bản nhạc say mê đời. Họ nghe thú vị tận đáy tâm hồn những điều mà tuổi thơ họ nghe lạnh lạt, những điều mà người lớn xung quanh họ không khai thác được nguồn ham mê bằng. Gặp một bạn trai, khôi ngô, lịch thiệp, xử với họ bằng tâm tình tế nhị. Họ vui sướng, được một bạn gái chép cho một bản nhạc. Họ nghe như lên tiên. Ngâm một đoạn Kiều, đọc Shakespeare. Verlaine trong 15 phút họ thấy muốn thoát tục. Họ đứng hằng nữa giờ để nắm một mâm trăng sáng rực những mộng trên trời rằm. Một tiếng họa mi, vài đợt gió xuân kéo mình rào rạt trên mái nhà, vừng thái dương từ dưới mí nước biển bò lên đốt đỏ một khu trời, gà eo óc gáy báo hiệu một ngày mới, chuyến về của người mẹ từ lâu xa vắng, lên đường để du lãm dịp hè, nhà có khách sang vân vân và vân vân. Thưa bạn, tất cả những lý do có thể làm cho trên mặt bạn trai như có tết. Trong một thời gian huấn luyện thanh niên tôi biết nhiều nam thanh gặp tôi mặt như hường nở, cười ngoẻn ngoẻn. Tôi hỏi sao vui. Họ cười thêm rồi nắm tay tôi lôi đi chơi mà không nói gì. Tôi biết ý. họ vui ngầm vì những lý do gì đây. Hỏi kỹ, kẻ thì mới ăn giỗ xong, người khác nói ba mới ráp xong chiếc xe máy, người khác nữa làm việc văn được thầy cho điểm cao. Nếu gương mặt của bạn trai lúc tinh thần họ xuống dốc là một tấm thảm rong rêu tang chế ở nghĩa địa thì gương mặt của bạn trai khi hăng chí đúng là cành mai vàng rực sáng mồng một tết nguyên đán. Hỡi bạn trai, quý báu lắm, tâm hồn hăng hái của bạn. trong cặp mắt sáng ngời hân hoan của bạn, tôi thấy hình ảnh của Thượng Đế, nguồn hoan lạc của vạn loài. Nhìn cặp môi tươi đỏ của bạn mà nụ cười truyền ra điện lực yêu đời, tôi thấy những thử thách của cuộc sống bớt đi phần nào cường độ chua xót. Gia đình có bạn, người ta khỏi gặp những bóng ma đen tối của hiểu lầm, thắc mắc, bất thuận. Quốc gia lại cần bạn hơn nữa vì giang san chỉ được xây dựng khi có những thế hệ say trào sức sống của giống nòi. Bao nhiêu công trình khảo cứu nhân loại cũng đang chờ ở lòng hăng hái của bạn. tôi cầu xin thiên lực giữ quả tim vàng bạn luôn trong lửa yêu đời. Nhưng thưa bạn, tôi sợ một chút nầy là tuổi bạn hay thay đổi. Niềm vui sướng buổi mai, chiều lại bị tống khứ bởi tâm tình tịch liêu, bi đát. Bạn hãy nỗ lực vui lên. Vui là con đẻ của tâm hồn thánh thiện. Bạn hãy tin Hulst: "Vui vẻ có tính chất tinh thần, không phải sự mạnh mẽ cung cấp nó mà chính linh hồn sản xuất nó". Song khi lòng phất lên như diều, bạn đề phòngtính nông nỗi của tuổi trẻ. Trong nhiều tác phẩm nhất là trong "người bản lĩnh", tôi nói thời đại ta ai cũng thấy cần những đầu óc già giặn để xây dựng nhưng lại người ta ưa sống trẻ, quảng cáo trẻ, nỗ lực tìm mọi phương cách cho mình trẻ. Ai bị chê là già thì bất mãn. Rồi ai mắng mình non kinh nghiệm thì oán kẻ ấy thiên thu. Không phải đợi già mới già giặn hay phải ưa sự già cả, nhưng cứ chung mà nói cho đặn già giặn phải có kinh nghiệm. Tinh thần phải được trui cho già mới chịu đựng nỗi các thử thách cay nghiệt của trường đời. Người lớn đã cần óc già giặn, tuổi của bạn trai lại cần có nó hơn để mấy lúc thanh xuân bạn vui vẻ khỏi làm những điều mà khi lão thành phải hối hận. 19- Kỷ Niệm Lên Meo. Nếu ai trách ái tình của bạn là lửa rơm là lòng bạn trai dễ bội bạc thì bạn trai chịu. Nhưng trong khuyết điểm ấy như đống cát sạn, tôi thấy nhô lên hột ngọc nầy. Là trong lãnh vực tình cảm, sau thời gian giận giữ, oán thù, tình cảm, chia tay với ai, người bạn trai để những kỷ niệm giữa mình và kẻ ấy lên meo chớ không mấy khi nhắc lại mà làm cho kẻ ấy đau lòng. Một bạn gái lúc yêu một lòng trai, có thể coi tình nhân của mình như thiên thánh, gặp ai cũng tô lục chuốt hồng cho duyên thắm của mình. Nhưng giá họ phải nói cùng kẻ ấy câu "anh đi đường anh, tôi đi đường tôi" thì một thời gian họ nói xấu người tình của mình thậm tệ. Họ không tiếc lời oán trách. Họ đem bao nhiêu kỷ niệm êm đềm của thời ái ân cũ để gieo vào đó nọc rắn ghen tương hầu bôi lọ bến cũ của thuyền lòng họ. Họ có thể tự nhiên khạc nhổ, kêu mời thiên hạ thóa mạ gương mặt mà mấy tháng trước họ điên cuồng gở những trái hôn như thèm thịt sống. Xét tâm lý nhân loại, tôi thấy đàn bà bỉ ổi hơn đàn ông ở điểm tồi tệ đó. Đại đa số bạn trai không có tiểu tâm nầy. Có lẽ họ vô ý, không đáng khen mấy, khi họ không thích lật lại những trang đời cũ đầy vết lem của người họ yêu, có lẽ vậy. Song dù sao thái độ quân tử của họ cũng đáng quý mến. Tôi thấy có nhiều đàn ông khi đi đâu với người vợ mới cưới mà gặp người bạn tình cũ họ hơi buồn: nét buồn nói lên sự hiền, sự hối tiếc. Tôi cũng thấy nhiều đàn bà lúc say duyên mói, gặp những ong bướm cũ, liếc nghe két két và tướng đi, lối nói của họ như chồm tới để ngạo nghễ, để hãnh diện. Nếu Edward Montier viết: "Không có cái gì thánh đức với đàn bà bất trung" thì tôi có thể nói có cái gì trầm mặc khả ái trong đàn ông bất trung. Ngay từ hoa niên, bạn trai đã có thái độ tinh thần nầy. Hỡi bạn trai, đó là kho vàng của lòng bạn. Bạn đừng có nó cách vô ý thức. Phải nhận chân giá trị mình. Khi phải lật qua một trang sổ đời thì cứ lật rồi thôi. Đừng gợi lại những kỷ niệm ghi bóng quả tim, để rót thêm cho nhiều tâm hồn buồn tợ một chén đầy, một giọt nước khiến cho tâm hồn khổ đau. Dưới bóng mặt trời nầy, lòng nhỏ mọn,tính khả ố thì nhiều như trấu chớ những góc cạnh trân châu của tâm hồn bạn hy hữu lắm. 20- Tận Tâm Mà Không Tỏ Ra Tận Tâm. Một em bé khát nước, tôi nhờ bạn múc cho nó tô nước. Nó uống xong cám ơn tôi mà quên hay không biết bạn. Trong gia đình nhiều con cái triều mến mẹ tha thiết, thấy trước mặt niềm hy sinh của mẹ hòa chan trong bao nhiêu cử chỉ âu yếm. Tình mẫu tử ứa trào trong những cái đút cơm, lau mồ hôi hay những nét hôn trong sạch. Còn người cha hai sương một nắng cày sâu cuốc bẫm, người cha bạo lực lao tâm trong các công sở, các xí nghiệp tư, các hầm mỏ, công trường, v.v... để gởi giá mồ hôi về nuôi con. Nhưng có ít ý thức tình phụ tử. Nếu xét cho kỹ thì cách chung cha có công hơn mẹ sau ngày đứa trẻ ra đời. Chính người đàn ông bảo đảm sinh mệnh vừa cho vợ, vừa cho con. Ngày nay ta thấy ở thành thị nhiều cô, nhiều bà rất đắc tội với chồng, với con. Họ đã không làm gì giúp chồng thành công rồi, lại không nuôi con mà đi mướn vú, đã không giữ con lại phú thác cho đứa ở, đã không lo ăn mặc cho chồng lại để mặc cho đầy tớ. Kinh thánh gọi người vợ là bạn đời của đàn ông. Nhưng ở thời nầy trong nhiều gia đình vợ đúng là oan gia tội báo. Có gia đình để đời lên hương chớ phải vì xác thịt mà tạo thêm miệng ăn, tay xa xí, dây trói chân trói cẳng đâu. Những bà mẹ xứng đáng là bà mẹ thì tình mẫu tử là kim cương. Con cái nên nhớ ơn mẹ mà đừng quên cha. Cha rất tận tụy mà tỏ ra không tận tụy.tính cao cả mà khô lạc nầy, bạn trai có ngay từ lúc ấu thời và suốt quãng đường đời. Trong gia đình, anh hai, anh ba đi tác mương đem tôm cá về giao cho chị. Chị làm đồ ăn dọn lên cho mấy em ăn. Các em thấy chị dễ thương biết lo cho mình. Còn mấy anh đi đâu về ngồi ở trần hút thuốc, hơ lạnh và đợi cơm bữa. Thí dụ tôi dẫn ra đây nói lêntính vô tư cao cả của bạn trai. Họ chân thành, tích cực hy sinh vì công ích lắm, nhưng tại bản chất không tỏ ra vẻ lộn xộn, náo nức, tỉ mỉ là mình tận tụy. Nhà giáo dục, chỉ vạch cho bạn trai tâm lý kỳ đặc ấy của họ. Tập cho họ siêu nhân hóa những nghĩa cử vì sự làm ơn được đo lường bởi Đấng tối cao giá trị hơn sự thi ân cầu lợi trước mặt. Cũng nên cho chính bạn trai biết khía cạnh ấy của tâm hồn người cha, để tâm hồn họ vừa có sẵn tình mến mẹ hầu được hiếu thảo đầy đủ hơn khi biết quý mến cha họ cách sâu xa. Cái câu: Công cha như núi thái sơn. Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Thật là minh triết và nên là câu nhựt tụng cho tuổi trẻ. chúng ta vì không ý thức tình yêu của cha mẹ là dụng cụ quan phòng của tình yêu Thượng đế(dụng cụ gần là mẹ, dụng cụ xa là cha) nên đối với"biển hồ lai láng" là tình phụ mẫu ta hay nếu không"tính tháng tính ngày" khi yêu cha mẹ, thì ta, lúc có lông có cánh chỉ biết lo cho mình, cho bợ, cho chồng, cho con cái. Lắm lúc cha mẹ đã hết làm mọi ta, sang qua làm tôi tớ cho đời cháu là con cái ta mà ta để các vị ăn uống, nghỉ ngơi tệ bạc. Có kẻ nặng nhẹ, chưởi mắng nữa. Thật thấu trời. Lạy Thượng đế xin ban cho loài người tri ân. 21- Không Chịu Cái Gì Mờ Ám. Muốn nắm tâm hồn bạn trai mà bỏ qua khía cạnh nầy thì nhất định hỏng. Cứ quan sát cách đối xử của cha, trong nhà đối với mẹ thì biết. Cha sợ mích lòng mẹ lắm nên đâu có nghĩ không để mẹ tự do đi chỗ nầy chỗ nọ. Cha mặc nhiên hay minh nhiên chỉ xin mẹ cho biết rõ lý do, chỗ đi. Mẹ đi tha hồ mà không nói gì đến cha, sau cùng cha bất mãn. Cha bất mãn nhất là khi mẹ đi đâu về mà nói bằng một giọng úp mở, mờ ám. Về tiền bạc cha tỏ thái độ tinh thần nầy rõ rệt. Cách chung thì trong gia đình, cha để mẹ giữ tiền. Cha không bao giờ yêu mẹ mà keo kiết để mẹ túng thiếu. Nhưng cha không chịu được những khoản mẹ chi tiêu mà cha không biết lý do.tính nầy bạn trai có không thua người cha trong gia đình. Có người cho đó là tính ích kỷ đàn ông. Phải. Nam giới, trong đó có bạn trai, mang nặng bản năng ích kỷ nầy, nhưng là một thứ ích kỷ không có ác ý, không mưu cơ. Họ tự nhiên đòi hỏi biết minh bạch những gì có liên can tới họ. Ngay trường hợp họ lỗi lầm, nếu được cảnh cáo, trừng phạt đúng đắn, họ dám phục thiện. Còn những đe dọa do nghi kỵ, nói xiên xéo chỉ làm cho chí tự cường của họ gia trọng và khiến họ bực dọc thêm. Trong gia đình người vợ muốn cho cuộc đời uyên ương thuận thảo nên nắm bí quyết này là cái gì cũng êm dịu nói minh bạch với chồng. Cha mẹ hay thầy giáo hoặc ai có nhiệm vụ điều khiển nam thanh hãy xử với họ vừa bằng từ tâm vừa bằng thực tâm. Họ sẽ cho ta thấy họ rất tốt. 22- Luôn Nghe Thiếu. Đức Thánh linh quả thật thấu triệt tâm hồn con người khi linh ứng cho Thánh ký gia viết: "Đàn ông ở một mình không hay". Lời này còn nói lên tình yêu quan phòng của tạo hóa khi đã sáng tạo nhân loại. Người đàn ông thì tự cường, giàu óc độc lập, ngoài mặt không muốn làm một kẻ để cho người trong gia đình lo lắng. Họ muốn đảm đương hơn là được đảm đương. Về trong gia đình họ sống phần nào đời sống của họ thôi: vì công ăn việc làm, vì trách vụ xã hội, họ sống ở các nơi khác nhiều hơn. Nhưng trong khi họ bắt đầu đi sống xa gia đình như vậy họ tha thiết muốn người bạn trăm năm sống đóng trụ ở gia đình và tạo ở đó một nguồn an ủi cho họ. Có khi trong cảnh sống vợ chồng qua những thời gian tân hôn, trăng mật, đàn ông sống hơi lạt. Tuy vậy, chớ tình yêu chan chưá trong nếp sống của họ đối với bạn đời của mình. Những lúc họ ở xa gia đình, tình yêu ấy nổi dậy, gây sự tiếc nhớ, đối sự có mặt, sự săn sóc, sự phục vụ của người vợ, mặc dầu các việc nầy bản năng ưa độc lập của họ không cho họ thụ nhận. Bạn thấy chút mâu thẫn sâu sắc đó chưa. Bạn trai buổi dậy thì có rất nhiều thứ mâu thuẫn đó. Không phải họ có ý thức rõ rệt: sự đòi hỏi cảnh ấm cúng của đôi vợ chồng đâu. Có kẻ chưa lập gia đình mà. Nhưng tâm honà đầy những khát vọng vĩ đại, bận rộn vì chí cả của họ nghe cần một cái gì êm dịu như tình mẫu tử, lời nói dịu hiền của chị ruột, bữa cơm dọn sẵn của chị dâu. Lẽ dĩ nhiên khi tình yêu hoạt động thì bản năng nghe thiếu thốn nầy hoạt động mạnh. Bạn trai có những tâm cảm ấy không lạ gì. Tạo hóa sinh ra con người đã nghĩ đến nam và nữ. Cho đặng việc sáng tạo của Ngài tiếp tục mà không cần phép lạ bất ngờ mà vẫn huyền bí, Ngài gieo trong tâm khảm nam nữ nhu cầu bổ túc nhau. Điểm nầy tôi bàn chu đáo ở chương sau. Sống chung hay lãnh đạo nam thanh phải biết lỗ trống của tâm hồn họ. Hướng họ về sự khao khát của những siêu nhiên, giúp tâm hồn họ hướng thượng cho đến khi họ bước vào ngã ba cuộc đời. Nếu họ tu hành thì lỗ trống tâm hồn họ được trám bằng tình yêu Thượng đế và nhân loại. Phải hiểu là chân tu theo chân giáo. Chớ nên có một quan niệm tu trì sai lầm thì nguy hiểm. Tình yêu siêu nhiên không có, tình yêu xác thịt bấp bênh: nội tâm khủng hoảng. Cuộc đời do đó có thể hư. Còn nếu bạn trai bước vào cửa hôn nhân. Thì tâm hồn họ là khuôn lộng hình ảnh trăm năm của họ. Dĩ nhiên phải biết lựa người để cuộc sống gia đình là một bản cầm sắt tuyệt diệu. Người lớn cũng nên hướng dẫn bạn trai trước khi họ lập gia đình về đời sống thiêng liêng. Cho họ biết rằng người bạn đời là nguồn an ủi họ đấy. Song nếu muốn thỏa mãn hoàn toàn, họ phải thanh hóa tình yêu của họ. Đem lòng về Thượng đế là nguồn yêu, là nguồn an ủi hoàn toàn thì tâm hồn mới thỏa mãn như ý. 23-Sống Trong Tương Lai Dệt Mộng Vàng. Người ta hay trách bạn trai sống siêu thực tế. Điều nầy không oan cho họ chút nào cả. Ơû trên có chỗ tôi nói họ mơ mộng. Mà mộng của họ không phải chỉ thứ mộng buồn rầu như gió thu làm tê tái lòng mà thôi đâu. Họ có những mơ vọng huy hoàng về tương lai. Có khi không lo chuẩn bị về tài đức nhưng họ khao khát làm một tài tử dương cầm, một phi công lưới gió ngàn, một diễn giả phun châu nhả ngọc, một thi sĩ thoa dịu lòng đời, một nhạt sĩ gieo trong cuộc sống niềm yêu đương, một limh mục chinh phục linh hồn thế giới, một trạng sư, quan tòa bảo vệ công lý, một nhà văn làm kiếp con tằm, một tướng sĩ tiếng dậy ngàn cây nội cỏ. Tương lai mà họ ao ước dệt toàn bằng mộng vàng. Hồi nhỏ họ thích nghe chuyện ma, chuyện của Jules Vernes, Tấm Cám. Bây giờ muốn hấp dẫn họ phải nói A Lịch Sơn đại đế, Nã Phá Luân, Nguyễn Huệ, Nguyễn Du, Ssakespeare, Bossuet, Abraham Lincoln, Charlot v.v... Đó là dấu hiệu bạn trai có tâm hồn cao cả. Mộng thường la hão. Nhưng hy vọng nào không có tính chất mộng. mà con người phải sống trong hy vọng chớ. Bổn phận nhà giáo dục là giúp bạn trai đạt những hy vọng bằng những chuẩn bị thiết thực là học tập, là tu đức, là chất chứa kinh nghiệm. 24- Tình Cảm Thay Lượng Đổi Phẩm. Đọc các mục trên ta nhận thấy điều nầy rõ rệt là tình cản của bạn trai buổi ấu thời cũng dồi dào nhưng ngã về những hình ảnh, những sự lôi cuốn có tính chất ngũ quan. Đến lúc hoa niên về dào dạt trong tâm hồn, tình cảm họ tăng cường độ. Tình cảm bây giờ bị cuốn bởi những hình ảnh thiết thực hơn, tế nhị hơn và náo động tận đáy tâm hồn. Có nhiều điều lúc bé thơ họ ngó bằng cặp mắt bồ câu vô tư: họ cười rồi khóc, mới khóc lại cười. Ai vừa đánh rồi cho bánh liền họ cảm đau cũng như sướng khoái khi ăn bánh. Bây giờ bạn trai như con ó trên cành trúc gom con mắt chòng chọc nhìn bóng mình soi dưới nước. Họ đào sâu tâm hồn, cân đo những thay đổi từng phút giây trong tâm địa. Họ ý thức các lối xử tiếp trong gia đình. Ngoài xã hội họ quan tâm đến phép lịch sự. Tâm hồn họ xao xuyến nhất là khi tim họ trở mình về chiều yêu đương, bắt họ có bao nhiêu hình ảnh lôi cuốn họ mơ mộng, suy nghĩ' tha thiết mà trong chương sau tôi sẽ trình bày cùng bạn.