NGUYỄN ĐỔNG CHI - TRÉSOR DES CONTES VIETNAMIENS

Dans une premère partie (p. 1-72) M. Nguyễn Đổng Chi étudie les contes et légendes en général. Il esssaie d'en délimiter le domaine et les genres, passe en revue les classịfications donnés avant lui pour les critiquer et en constater les faiblesses. Il rapppelle dịfférents essais de classifications: d'abord celle de Nghiêm Toàn dans son Việt-nam văn học sử yếu (Précis d'histoire de la littérature vietnamienne) en: 1. Contes moraux et fables (Truyện luân lý ngụ ngôn); 2. Contes superstitieux et invraisemblables (truyện mê tín hoang đường); 3. Contes satiriques (phúng thế) et amusants (hài đàm); 4. Légendes des génies et des saints (tích các thần thánh). Puis celle de Thanh Lăng dans son Văn học khởi thảo: Văn chương bình dân (Ébauche d'une littérature: La littérature populaire) qui divise les contes, légendes, histoires en sept catégories: 1. Génies et immortels (thần tiên); 2. Démons et revenants (ma quỷ); 3. Héros nationaux (anh hùng dân tộc); 4. Amour (ái tình); 5. Morale (luân lý); 6. Moeurs (phong tục); 7. Comiques (khôi hài).
M. Nguyễn Đổng Chi donne ensuite la classification également toute formelle, de Nguyễn Văn Ngọc dans Truyện cổ nước Nam (Histoires anciennes du Viet-nam): légendaires, morales, populaires avec couplets, chants - philosophiques, comiques - celle de Trương Tửu dans Văn nghệ bình dân Việt-nam (L'art populaire du Vietnam). Ce dernier tente de grouper les contes et légendes en deux grands ensembles: les contes merveilleux (thần kỳ) et les contes de ce monde (thế sự). Malheureusement dans ces deux grands en sembles Trương Tửu introduit des divisions multiples qui nous ramènent aux classifications précédentes.
M. Nguyễn Đổng Chi a senti la dịfficulté d'une classification rationnelle des contes. Il essaie de restreindre leur domaine en les isolant de la fable, de la satire, des histoires pour rires, des histoires d'actualité et en leur fixant trois conditions: être anciens, ne pas être éloignés de la tradition populaire, viser à un but moral.
Cependant M. Nguyễn Đổng Chi n'approfondit pas le problème posé par la première condition: en effet quelle est la frontière entre le "nouveau" et "l'ancien". Est-ce que les contes qui se rapportent à l'époque de Tự Đức (1848 - 1883) doivent être considérés comme anciens ou nouveaux? Or, beaucoup de contes sont attribués à l'époque des Nguyễn (XIXè siècle), cf. les contes reccueillis par Landes.
Après toutes ces restrictions, M. Nguyễn Đổng Chi donne à son tour son classement qui à notre avis, demeure tout aussi formel que ceux de ses prédéceseurs: 1. Contes merveilleux (truyện cổ tích hoang đường); 2. Contes de ce monde (truyện cổ tích thế sự); 3. Contes historiques (truyện cổ tích lịch sử).
M. Nguyễn Đổng Chi ne nous parle pas d'une possibilité de classification par thème, classịfication qui permet de définir et de rapprocher les thèmes des contes anonymes et non datés d'en suivre la transmission et les variations.
La fin de cette première partie est consacrée par M. Nguyễn Đổng Chi à l'évolution des contes et légendes à travers les époques de l'histoire vietnamienne.
Dans la phase protohistorique les contes sont surtout merveilleux avec des personnages qui sont des génies ou des héros génifiés (Phù Đổng thiên vương, Cao Sơn đại vương, Thục An Dương vương, etc...), ou des génies animaux (dragons, serpents, tigres etc...). La domination chinoise introduit les croyances du bouddhisme et du taoïsme et les contes en subissent l'influence.
D'autre part les héros nationaux qui out lutté contre les Chinois (Soeurs Trưng, Bố Cái đại vương, etc...) inspirent contes et légendes. Sous les dynasties vietnamiennes les contes et légendes ont un grand succès. Sous les Trần (1225 - 1400) l'introduction du théâtre yuan et des siao-chous chinois laissent intact l'engouement du peuple pour les contes. Sous les Lê et les Nguyễn (XVè - XIXe siècles) l'influence des classes dirigeantes, mandarins issus des concours se manifeste dans la vogue des héros de contes qui se tronvent souvent être des docteurs ou des lettrées. Sous les Nguyễn, les soulèvements des classes populaires et surtout de la classe paysanne vont de pair avec une littérature orale plus agressive: les contes deviennent crittiques et satiriques.
Dans la seconde partie (p. 75-255), M. Nguyễn Đổng Chi donne un recueil de contes qu'il classe dans un ordre apparent: contes et légendes qui expliquent l'origine de certains objets ou animaux (pastèque, arec et bétel, dourion, dragonnier, dịfférents oiseaux, grenouille, singe, marsouin, limule, paon, corbeau); de certaines particularités de la nature ou des animaux (cris des oiseaux, pratique du Tết); contes et légendes concemant les sites ou accidents géographiques du vietnam: lac Ba-bể, lac de l'Épée, marais d'Une Nuit, marais de l'Encre (đầm Mực), fleuves Nhà-bè, Tô-lịch, Thiên phù, Cẩm-lệ, Hòn Vĩnh-điện (pour ceutx-ci, p. 254-255); rochers de la Mère et de l'Enfant, rocher de Bà-rầu, mont Ngũ-hành et quelques tours chames (thành Lồi, tháp Nhạn, tháp Dương-lệ).
A chaque légende, quand il le peut, M. Nguyễn Đổng Chi ajoute un commentaire et des textes développant des thèmes semblables ou proches. Les commentatires sont, à notre avis, trop minces. Ils auraient pu comporter plus de rapprochements, ou, du moins, indiquer plus de références, le folklore vietnamien est assez riche pour le permettre. D'autre part si l'ouvrage de M. Nguyễn Đổng Chi doit servir à des chercheurs et non au très grand public, il présente l'inconvénient que les contes et légendes sont racontés dans la version de l'auteur qui, sonvent, amalgame plusieurs versions. Peut être aurait-il été préférable de livrer au lecteur les versions recueillies de première main, sans les modịfier.
Par contre M. Nguyễn Đổng Chi est rsté très prudent dans l'interprétation des contes et légendes. Il ne construit rien, n'exploite pas les données à moins qu'il le fasse dans les tomes suivant annoncés.
Quoi qu'il en soit, nous ne pourrons juger de l'entreprise de M. Nguyễn Đổng Chi que l'orsqu'il aura publié son travail au complet.
MAURICE DURAND
(B.E.F.E.O No 1 - 1964, P. 243-244)
PHỤ BẢN
° Bút tích tác giả
°   Chúng tôi bắt chước đề mục này của Sử Nam chí dị.
  1è tome Édition de Văn sử địa, Hanoi, 1958; 255 pages.
° Chân dung Nguyễn Đổng Chi
° Chân dung tác giả (Họa sĩ Diệp Minh Châu vẽ, 1981)
 
° Bìa sách "Kho làng truyện cổ tích Việt Nam" (Bản dịch tiếng Nhật. Tokyo, 1975)
 

Truyện Kho Tàng Truyện Cổ Tích Lời Dẫn CÙNG MỘT TÁC GIẢ Phần thứ nhất - I. BẢN CHẤT TRUYỆN CỔ TÍCH 6. PHÂN BIỆT TRUYỆN CỔ TÍCH VỚI LỊCH SỬ VÀ VỚI TIỂU THUYẾT II - LAI LỊCH TRUYỆN CỔ TÍCH III. TRUYỆN CỔ VIỆT NAM QUA CÁC THỜI ĐẠI PHẦN THỨ HAI - I. NGUỒN GỐC SỰ VẬT 2. SỰ TÍCH TRẦU, CAU VÀ VÔI 3. SỰ TÍCH TRÁI SẦU RIÊNG 4. SỰ TÍCH CÂY HUYẾT DỤ 5. SỰ TÍCH CHIM HÍT CÔ 6. SỰ TÍCH CHIM TU HÚ 7. SỰ TÍCH CHIM QUỐC 8. SỰ TÍCH CHIM NĂM-TRÂU-SÁU-CỘT VÀ CHIM BẮT-CÔ-TRÓI-CỘT 9. SỰ TÍCH CHIM ĐA ĐA 10. SỰ TÍCH CON NHÁI 11. SỰ TÍCH CON MUỖI 12. SỰ TÍCH CON KHỈ 13. SỰ TÍCH CÁ HE 14. SỰ TÍCH CON SAM 15. SỰ TÍCH CON DÃ TRÀNG 16. GỐC TÍCH BỘ LÔNG QUẠ VÀ BỘ LÔNG CÔNG 17. GỐC TÍCH TIẾNG KÊU CỦA VẠC, CỘC, DỦ DỈ, ĐA ĐA VÀ CHUỘT 18. GỐC TÍCH CÁI NỐT DƯỚI CỔ CON TRÂU 19. SỰ TÍCH CÁI CHÂN SAU CON CHÓ 20. SỰ TÍCH CÁI CHỔI 21. SỰ TÍCH ÔNG ĐẦU RAU 22. SỰ TÍCH ÔNG BÌNH VÔI 23. SỰ TÍCH CÂY NÊU NGÀY TẾT 24. GỐC TÍCH BÁNH CHƯNG VÀ BÁNH DẦY 25. GỐC TÍCH RUỘNG THÁC ĐAO HAY LÀ TRUYỆN LÊ PHỤNG HIỂU II. SỰ TÍCH ĐẤT NƯỚC VIỆT
26. SỰ TÍCH HỒ GƯƠM
27. SỰ TÍCH HỒ BA-BỂ 28. SỰ TÍCH ĐẦM NHẤT-DẠ VÀ BÃI TỰ-NHIÊN 29. SỰ TÍCH ĐẦM MỰC 30. SỰ TÍCH SÔNG NHÀ-BÈ HAY LÀ TRUYỆN THỦ HUỒN 31. TẠI SAO SÔNG TÔ-LỊCH VÀ SÔNG THIÊN-PHÙ HẸP LẠI? 32. SỰ TÍCH ĐÁ VỌNG PHU 33. SỰ TÍCH ĐÁ BÀ-RẦU 34. SỰ TÍCH THÀNH LỒI 35. SỰ TÍCH NÚI NGŨ-HÀNH III. SỰ TÍCH CÁC CÂU VÍ
36. THẠCH SÙNG CÒN THIẾU MẺ KHO HAY LÀ SỰ TÍCH CON MỐI
37. BÒ BÉO BÒ GẦY 38. NỮ HÀNH GIÀNH BẠC 39. LẨY BẨY NHƯ CAO BIỀN DẬY NON 40. BỤNG LÀM DẠ CHỊU HAY LÀ TRUYỆN THẦY HÍT NGUYỄN ĐỔNG CHI - TRÉSOR DES CONTES VIETNAMIENS TẬP II III. CÁC TÍCH CÁC CÂU VÍ
41. ĐỒNG TIỀN VẠN LỊCH
42. CỦA THIÊN TRẢ ĐỊA 43. NỢ TÌNH CHƯA TRẢ CHO AI, KHỐI TÌNH MANG XUỐNG TUYỀN ĐÀI CHƯA TAN 44. NỢ NHƯ CHÚA CHỔM 45. HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT 46. SINH CON RỒI MỚI SINH CHA SINH CHÁU GIỮ NHÀ RỒI MỚI SINH ÔNG 47. CON VỢ KHÔN LẤY THẰNG CHỒNG DẠI NHƯ BÔNG HOA LÀI CẮM BÃI CỨT TRÂU 48. CỨU VẬT VẬT TRẢ ÂN CỨU NHÂN NHÂN TRẢ OÁN 49. ĐỨA CON TRỜI ĐÁNH HAY LÀ TRUYỆN TIẾC GÀ CHÔN MẸ [50]. GIẾT CHÓ KHUYÊN CHỒNG 51. CHA MẸ NUÔI CON BỂ HỒ LAI LÁNG CON NUÔI CHA MẸ KỂ THÁNG KỂ NGÀY 52. CHƯA ĐỖ ÔNG NGHÈ ĐÃ ĐE HÀNG TỔNG 53. DÌ PHẢI THẰNG CHẾT TRÔI, TÔI PHẢI ĐÔI SẤU SÀNH 54. CÁI KIẾN MÀY KIỆN CỦ KHOAI 55. VẬN KHỨ HOÀI SƠN NĂNG TRÍ TỬ, THỜI LAI BẠCH THỦY KHẢ THÔI SINH 56. TRINH PHỤ HAI CHỒNG 57. KIỆN NGÀNH ĐA 58. TO ĐẦU MÀ DẠI, NHỎ DÁI MÀ KHÔN 59. NHÂN THAM TÀI NHI TỬ, ĐIỂU THAM THỰC NHI VONG 60. NÓI DỐI NHƯ CUỘI 61. CỦA TRỜI TRỜI LẠI LẤY ĐI GIƯƠNG ĐÔI MẮT ẾCH LÀM CHI ĐƯỢC TRỜI IV. THÔNG MINH TÀI TRÍ VÀ SỨC KHỎE
62. HAI ÔNG TƯỚNG ĐÁ RÃI
63. LÊ NHƯ HỔ 64. CHÀNG LÍA 65. ANH EM SINH NĂM 66. BỐN ANH TÀI 67. KHỔNG LỒ ĐÚC CHUÔNG HAY LÀ SỰ TÍCH TRÂU VÀNG HỒ TÂY 68. THẠCH SANH 69. ĐẠI VƯƠNG HAI HAY LÀ TRUYỆN GIẾT THUỒNG LUỒNG 70. ÔNG Ồ 71. ÂM DƯƠNG GIAO CHIẾN 72. YẾT KIÊU 73. LÝ ÔNG TRỌNG 74. BẢY GIAO, CHÍN QUỲ 75. NGƯỜI Ả ĐÀO VỚI GIẶC MINH 76. BỢM LẠI GẶP BỢM 77. QUẬN GIÓ 78. CON MỐI LÀM CHỨNG 79. BÙI CẦM HỔ 80. EM BÉ THÔNG MINH 81. TRẠNG HIỀN 82. THẦN GIỮ CỦA 83. KẺ TRỘM DẠY HỌC TRÒ 84. CON MỤ LƯỜNG 85. CON SÁO VÀ PHÚ TRƯỞNG GIẢ 86. CON THỎ, 87. CON THỎ VÀ CON HỔ 88. MƯU CON THỎ 89. BỢM GIÀ MẮC BẪY 90. GÁI NGOAN DẠY CHỒNG 91. BÀ LỚN ĐƯỜI ƯƠI 92. CON CHÓ, 93. NGƯỜI HỌ LIÊU VÀ DIÊM VƯƠNG KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM V. SỰ TÍCH ANH HÙNG NÔNG DÂN
94. CỐ GHÉP
95. ÔNG NAM CƯỜNG 96. CỐ BU 97. QUẬN HE 98. HẦU TẠO 99. LÊ LỢI 100. LÊ VĂN KHÔI 101. BA VÀNH 102. HAI NÀNG CÔNG CHÚA NHÀ TRẦN 103. VỢ BA CAI VÀNG 105. NGƯỜI THỢ MỘC NAM-HOA VI. TRUYỆN PHÂN XỬ
106. NGƯỜI ĐẦY TỚ VÀ NGƯỜI ĂN TRỘM
107. BA CHÀNG THIỆN NGHỆ 108. CHÀNG NGỐC ĐƯỢC KIỆN 109. NGƯỜI ĐÀN BÀ BỊ VU OAN 110. TRA TẤN HÒN ĐÁ 111. NGUYỄN KHOA ĐĂNG 112. SỢI BẤC TÌM RA THỦ PHẠM 113. PHÂN XỬ TÀI TÌNH 114. NGƯỜI ĐÀN BÀ MẤT TÍCH 115. TINH CON CHUỘT 116. HÀ Ô LÔI 117. MIẾNG TRẦU KỲ DIỆU 118. TÚ UYÊN 119. NỢ DUYÊN TRONG MỘNG 120. TỪ ĐẠO HẠNH HAY SỰ TÍCH THÁNH LÁNG 121. CHÀNG ĐỐN CỦI 122. NGƯỜI THỢ ĐÚC 123. SỰ TÍCH ĐÌNH LÀNG ĐA HÒA 124. CON CHIM KHÁCH MÀU NHIỆM 125. CÂY TRE TRĂM ĐỐT 126. NGƯỜI LẤY CÓC 127. CÂY THUỐC CẢI TỬ HOÀN SINH 128. LẤY CHỒNG DÊ 129. NGƯỜI LẤY ẾCH 130. SỰ TÍCH ĐỘNG TỪ THỨC 131. NGƯỜI HỌC TRÒ VÀ BA CON QUỶ 132. HAI CÔ GÁI VÀ CỤC BƯỚU 133. NGƯỜI HÓA DẾ 134. THÁNH GIÓNG 135. AI MUA HÀNH TÔI 136. NGƯỜI DÂN NGHÈO KHO TÀNG Phần II - 138. NGƯỜI THỢ SĂN VÀ MỤ CHẰNG 139. QUAN TRIỀU VIII. TRUYỆN ĐỀN ƠN TRẢ OÁN _140. THỬ THẦN 141. CON CÓC LIẾM NƯỚC MƯA 142. THẦY CỨU TRÒ 143. HAI CON CÒ VÀ CON RÙA 144. CÔ GÁI LẤY CHỒNG HOÀNG TỬ 145. NGƯỜI DÌ GHẺ ÁC NGHIỆT 146. LÀM ƠN HÓA HẠI 147. HUYỀN QUANG 148. TIÊU DIỆT MÃNG XÀ 149. GIÁP HẢI 150. TAM VÀ TỨ 151. BÍNH VÀ ĐINH 152. HÀ RẦM HÀ RẠC 153. ÔNG GIÀ HỌ LÊ 154. TẤM CÁM 156. PHẠM NHĨ 157. CON MA BÁO THÙ 158. RẮN BÁO OÁN 159. RẠCH ĐÙI GIẤU NGỌC 160. NGƯỜI HỌC TRÒ 161. SỰ TÍCH ĐỀN CỜN 163. QUÂN TỬ 164. CƯỜNG BẠO ĐẠI VƯƠNG 165. MŨI DÀI 166. BỐN CÔ GÁI MUỐN LẤY CHỒNG HOÀNG TỬ 167. ÔNG DÀI ÔNG CỘC 168. SỰ TÍCH THÁP BÁO ÂN 170. VỤ KIỆN CHÂU CHẤU IX - TÌNH BẠN, TÌNH YÊU VÀ NGHĨA VỤ
171. BÀ CHÚA ONG
172. ANH CHÀNG HỌ ĐÀO 173. DUYÊN NỢ TÁI SINH 174. MỴ CHÂU - TRỌNG THỦY 175. CÔ GÁI CON THẦN NƯỚC MÊ CHÀNG ĐÁNH CÁ KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM TẬP V
176. QUAN ÂM THỊ KÍNH
178. SỰ TÍCH BÃI ÔNG NAM 180. BÁN TÓC ĐÃI BẠN 181. TRỌNG NGHĨA KHINH TÀI 182. Ả CHỨC CHÀNG NGƯU 183. BỐN NGƯỜI BẠN 184. NGƯỜI CƯỚI MA 185. VỢ CHÀNG TRƯƠNG 186. SỰ TÍCH KHĂN TANG 187. NGẬM NGẢI TÌM TRẦM 188. CÁI VẾT ĐỎ TRÊN MÁ CÔNG NƯƠNG 189. CHÀNG NGỐC HỌC KHÔN 190. PHIÊU LƯU CỦA ANH CHÀNG NGỐC 191. THỊT GÀ THUỐC CHỒNG 192. HÒA THƯỢNG 193. HAI ANH EM 194. CHÀNG RỂ THONG MANH 195. LÀM CHO CÔNG CHÚA NÓI ĐƯỢC 196. RỦ NHAU ĐI KIẾM MẬT ONG 196. RỦ NHAU ĐI KIẾM MẬT ONG 197. CÔ GÁI LỪA THÀY SÃI, 197. CÔ GÁI LỪA THÀY SÃI, 198. THẦY LANG BẤT ĐẮC DĨ 199. "GIẬN MÀY TAO Ở VỚI AI" 200. CÁI CHẾT CỦA BỐN ÔNG SƯ 201. HAI BẢY MƯỜI BA PHẦN THỨ BA
NHẬN ĐỊNH TỔNG QUÁT
IV. ĐẶC ĐIỂM CỦA TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT-NAM 2. TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT-NAM 3.TÍNH CÁCH PHÊ PHÁN HIỆN THỰC 4. TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT-NAM V. THỬ TÌM NGUỒN GỐC TRUYỆN CỐ TÍCH VIỆT - NAM 3. THU HÚT TINH HOA KHO TRUYỆN CỦA CÁC DÂN TỘC ANH EM LỜI SAU SÁCH II. BÁO VÀ TẠP CHÍ KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT-NAM NHÀ CỔ TÍCH HỌC NGUYỄN ĐỔNG CHI MỘT VÀI KÝ ỨC VỀ ANH TÔI BẢNG TRA CỨU TÊN TRUYỆN KHO TÀNG TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM