Karik và Valia đứng sát bên bờ lá. Vòm cây rung rinh dưới chân. Xuyên qua những khoảng trống của lá thấp thoáng mặt đất xa vời. Nhảy xuống dưới ư? Ai dám nhảy từ trên độ cao này? Valia bấu chặt lấy tay Karik. Con rùa đỏ đã bò lại rất gần. Chỉ một phút nữa là nó sẽ nhảy xổ vào lũ trẻ, vồ lấy chúng ăn ngấu nghiến … - Các cháu đừng sợ! Đừng sợ! - Tiếng Ivan Germogenovich bỗng vang lên – Con bọ rùa đấy mà. Nó không đụng đến bọn cháu đâu. Lại đây với bác. - Nó sẽ không động đến đâu! Valia thì thầm nép sau lưng Karik. Không rời mắt khỏi con rùa khổng lồ, Karik lùi xa ra. Giáo sư động viên: - Nào các cháu dũng cảm lên! Bọn trẻ quay ngoắt lại, ù té chạy xô cả những con bọ xanh. Thở không ra hơi chúng chạy ba chân bốn cẳng lại phía giáo sư, ngã sõng xoài trên lá rồi lủi ngay vào sau tấm lưng to rộng của Ivan Germogenovich. Giáo sư noi: - Nó là con vật rất hiền lành mà! Các cháu việc gì phải sợ. Valia thở gấp: - Tuy nó hiền lành, nhưng trông dễ sợ quá đi! Karik la lên: - Ôi, bác xem kìa! Cái con hiền lành ấy đang làm trò gì thế kia? Con bọ rùa lại gần đàn bọ xanh, dừng lại rồi đột nhiên dùng chân quật ngã một con bọ xanh, vơ nó vào lòng, dùng toán thân đè lên rồi ghé miệng vào hút. Chỉ trong chớp mắt con bọ chỉ còn lại bộ da xanh. Con bọ rùa bắt đầu ăn tiếp những con khác. Nó đè bẹp chúng dưới thân mình rồi cắn như ta cắn hạt dưa.. Ăn xong nó quăng bộ da tỏ ý ghê tởm. Bọn trẻ chưa kịp hoàn hồn thì trên tấm lá đã không còn một con bọ rệp. Ăn xong lũ bọ rệp, con bọ rùa đưa cái chân to tướng lên vuốt ria, đá những bộ da dưới chân đi rồi bước lại gần bờ lá. Nó giương tấm áo giáp lên để lộ ra cái đuôi áo mầu kem trong suốt. Tấm áo giáp kêu răng rắc tách ra thành hai cánh trông như hai cái bồn giặt. Sau đó nó lại giương ra thêm hai cánh mỏng trong suốt nữa. Những cánh này quay vù vù như chong chóng, quạt gió vào mặt các khách du lịch. Con bọ rùa từ từ rời chiếc lá bay đi xa mãi trên cánh rừng. Valia nói: - Gớm, bọ rùa thế đấy! Ăn sạch rồi bay đi mất. Ivan Germogenovich nói: - Thế thì càng tốt chứ sao! Làm thế là tốt và cần thiết. - Tốt ư bác? - Cố nhiên rồi… Phải dùng mọi cách để tiêu diệt lũ bọ rệp. Nhưng có lẽ cách tốt nhất để đối phó với chúng là bọ rùa… Ở bên Mỹ người ta đi lượm bọ rùa hàng bao tải, rồi khi mùa xuân đến thả chúng vào các vườn rau có bọ rệp. Những người đi lượm bọ rùa có cả bản đồ đánh dấu những chỗ tụ tập nghỉ đông của những con côn trùng có ích ấy. Người ta lượm chúng ở những chỗ đó. Valia hỏi: - Sao lại phải diệt bọ rệp hả bác? Sữa của chúng ngon lắm mà. Ivan Germogenovich đồng ý: - Sữa thì đúng là ngon thật. Nhưng bản thân con bọ rệp là loài côn trùng rất có hại. Ngoài ra nó còn là loài sinh sản rất nhanh trên đời. Nếu không có bọ rùa tiêu diệt chúng thì người ta khó mà chống được với lũ bọ rệp. - Bọ rệp có hại thế nào ạ? - Chúng tấn công vào những cây ăn trái, vào hoa, vào lá rau. Nói gọn lại là vào mùa hè, khó mà gặp cây cối nào lại không có bọ rệp. - Thế chúng làm gì ạ? - Con bọ rệp hút nước của cây cối. Nhưng đó chưa phải là điều tệ hại nhất. Cái hại nhất là sữa của chúng, mà các cháu rất thích ấy, bịt kín lỗ thở của lá cây làm lá cây không thở và lớn lên được. Dễ hiểu là lá cây bị chết. Mà lá cây bị chết thì chẳng có rau cỏ hoa quả gì nữa. Nhưng thôi, nói chuyện láng nháng thế đủ rồi. Nghỉ ngơi rồi - đến lúc phải lên đường thôi. Đi nào các bạn! Trước khi trèo xuống, Ivan Germogenovich còn đưa mắt tìm kiếm ngọn hải đăng xa xôi ở phía chân trời. Ở phía tây lá cờ đỏ bay phấp phới trong gió trên những đám rừng cỏ rậm. Ivan Germogenovich tụt xuống, lẩm bẩm: - Đường chúng ta đi về phía tây. Phải giữ hướng theo mặt trời. Giáo sư nhảy xuống đất. - Đi nào! – Ông gọi to rồi bước đều trong khoảng rừng thưa, cất tiếng hát nghe như gió rít trong ống máng: Tiến lên! Kèn đang gọi lên đường. Hỡi các bạn trẻ dũng cảm. Hãy ngẩng cao đầu và đi đều bước. Như chim đại bàng cánh lướt trời cao. Valia nhăn mặt, lấy ngón tay bịt tai. Karik phảy tay như muốn nói cứ để cho bác ấy hát. Là người ai chả có thiếu sót nào đó. Giáo sư cũng chỉ là người thôi. °

*

Các khách du lịch đang đi trong rừng. Những cây cao không có cành giống như một cột ăng ten khổng lồ. Những tia nắng rơi xuống từ trên cao nằm dài trên mặt đất thành từng dải màu vàng óng. Mặt đất giống như một cái chăn vàng rằn ri. Các khách du lịch lúc thì leo lên những dốc núi cao dựng đứng, lúc trượt xuống theo triền núi làm những đám bụi bốc cao mù mịt. Hết những khe lạch sâu lại đến những đồi cao. Rừng cây bao phủ khắp từ đáy khe lạch cho đến đỉnh núi cao. Mặt đất lồi lõm nham nhở. Chân tay giáo sư và bọn trẻ đầy những vết xây xát. Trán Valia bị u một cục xanh rất to. Mũi Karik bị sưng phồng, ngực bị một vết sước tấy đỏ chạy dài suốt lồng ngực. Bọn trẻ thở hồng hộc nhưng không chịu tụt lại sau giáo sư dù chỉ một bước. Mặt trời như thiêu đốt vai và tay rất đau. Chốc chốc Ivan Germogenovich lại lấy tay chùi mồ hôi trên khuôn mặt ướt đầm. Valia thì đỏ nhừ như bị luộc nước nóng. Karik cố nói đùa: - Cái Châu Phi này ghê thật! Thêm một ngày nữa như hôm nay chắc chúng ta sẽ lột da hết. Ai nấy sẽ rằn ri như ngựa vằn cả. Ivan Germogenovich và Valia lặng thinh. Họ đi vừa liếm cặp môi khô nẻ vừa chốc chốc lại ngó quanh xem có sông ngòi nước gì ở gần không. Nhưng không có nước ở đâu cả. Cuối cùng Valia không chịu nổi, cất tiếng kêu: - Trời ơi, khát quá đi mất! Karik đáp lại giọng khản đặc: - Anh cũng thế thôi, họng cứ như bị đổ đầy ớt ấy. Giáo sư động viên bọn trẻ: - Cố lên, đừng có ỉu xìu ra thế! Phải có nước ở gần đâu đây thôi. Chẳng mấy chốc Valia hoàn toàn kệit sức. Cứ độ mươi phút cô lại nói: - Nghỉ một lát đi. Các khách du lịch nhiều lần dừng lại ngồi nghỉ. Nhưng ngồi trên mặt đất bị nung nóng còn tệ hơn là bước đi. Vừa ngồi một phút là họ lại phải bật dậy, lên đường đi tiếp. Giáo sư làu bàu: - Hừm… cứ như là đi trong sa mạc Kara – Kum (1) Valia bước đi lảo đảo. Cô nức nở: - Uống nước! Uống nước! Karik đi như người trong mộng, hết vấp ngã lại xô vào cây. Rồi đột nhiên qua khoảng trống của rừng bỗng thấp thoáng một dải màu xanh lơ. - Nước kia rồi! – Valia reo lên, cắm đầu chạy tới. Giáo sư và Karik quên cả mệt nhọc chạy đuổi theo Valia. Rừng thưa dần. Giữa những lùm cây xanh, treo lơ lửng nhiều bông hoa khổng lồ màu xanh lơ. Còn nước thì không thấy đâu cả. Valia nằm vật xuống đất. - Cháu chịu thôi… - Cô rên rỉ. Giáo sư lúng búng nói: - Sắp có ngay bây giờ đây! Ông đỡ cô bé dậy. - Phải đi thôi cháu Valia ạ! Cùng đi nào! Làn nước trong mát luôn ám ảnh giáo sư và bọn trẻ, làm cho họ luôn ảo giác có nước trên mỗi bước đi. Lúc thấy nước thấp thoáng ở đằng trước, lúc lại thấy ở bên phải hay bên trái. Các khách du lịch đã kiệt lực, chạy đến chỗ tưởng như có nước, nhưng lần nào cũng chỉ tìm thấy những bông hoa màu xanh lơ. Valia thều thào: - Uống nước! Uống nước! Karik mấp máy cặp môi khô héo. - Uống nước! Ivan Germogenovich lảo đảo ngã sấp xuống đất. Bọn trẻ cũng lăn xuống bên cạnh. Họ nằm thở thoi thóp vì nóng và vì khát. Những con quái vật rừng cỏ rậm chạy đi chạy lại xung quanh tựa như một ngã tư ồn ào tấp nập trong đường phố lớn… Nhưng các khách du lịch giờ đây chẳng còn hơi sức nào để ý đến chúng nữa. Một con sâu bò qua gần sát, đụng cả vào tay Valia, nhưng Valia không động đậy. - Uống nước! - U.. u.. ô.. ố.. ng nước! - Bọn trẻ rên rỉ. Giáo sư lảo đảo đứng dậy. Cần phải đi. Nhưng đi đâu bây giờ? Biết ở phía nào có nước? Ivan Germogenovich tựa mình vào thân cây, cúi đầu xuống sát tận ngực, đưa cặp mắt mờ đục nhìn xung quanh. Đột nhiên một mô đất ngay sát cạnh Ivan Germogenovich động đậy. Sỏi đá lăn xuống ầm ầm. Đỉnh mô đất nứt ra làm đôi. Thấp thoáng những cái râu dài thò lên không trung rồi từ dưới đất hiện ra một cái đầu rất to, tiếp theo là một thân hình màu đen viền vàng bò lên… Giáo sư reo lên: - Chúng ta thoát rồi! Bọn trẻ vội ngóc đầu dậy. - Dậy ngay! Có nước đây rồi! – Ivan Germogenovich gọi ta. Thu thập hết sức lực còn lại, Karik và Valia nhỏm dậy. - Cho cháu… một giọt! - Một phút nữa các cháu sẽ có cả dòng sông. Một người quen thân của bác sẽ đưa ta đến đó. Giáo sư vẫy tay về phía con quái vật viền vàng đang rũ bụi đất ra khỏi mình. Nó trông giống như con bọ dừa. Nhưng con bọ dừa này to như một cái đầu tàu xe lửa. Karik thì thầm: - Con gì thế bác? - Con bọ niễng đấy mà – Ivan Germogenovich nói bằng một giọng trìu mến tựa như nói về một người thân quen. - cuộc gặp gỡ thật may mắn. Nó sẽ đưa chúng ta tới chỗ có nước. Có điều đừng tụt lại sau nó nhiều quá! Người bạn quen của Ivan Germogenovich trịnh trọng vểnh bộ râu lên, tựa như hiểu rằng người ta đang nói về mình. Nó quay về phía bên phải cắm đầu đi thẳng, đè bẹp những cây cỏ dưới chân mình. Mọi người lập tức trở nên vui vẻ. - Thế nó ngồi dưới đất để làm gì hả bác? Hay là dưới đó có dòng nước ngầm? – Karik hỏi. Ivan Germogenovich bắt đầu say sưa kể cho bọn trẻ nghe về đời sống và những thói quen của loài côn trùng kỳ lạ này. Ông quên hết mọi chuyện trên đời, không chú ý đến cả cơn khát cháy cổ lẫn con đường gập ghềnh mà họ đang đi. Karik và Valia luôn vấp ngã, có lúc lăn cả xuống hố. Bọn trẻ lơ đãng nghe Ivan Germogenovich nói. Chỉ khi gặp từ ngữ: “Nước”, chúng mới thở dài buồn bã và rảo bước đi nhanh hơn. Còn giáo sư, không để ý đến mọi chuyện, tiếp tục kể: - Loài côn trùng kỳ diệu này đẻ trứng và gắn chúng vào những cây mọc dưới nước. Qua một tháng trứng nở ra ấu trùng, hình dạng giống như con sâu nhưng tính tình lại giống con hổ. Những con ấu trùng liều lĩnh và tham lam ấy lao vào tấn công hầu hết các sinh vật sống dưới nước, kể cả cá, mặc dù cá lớn hơn chúng gấp nghìn lần. Khi ấu trùng lớn lên, nó bò lên bờ, tìm một chỗ yên tĩnh và chui sâu xuống dưới đất. Ở dưới đất, ấu trùng lúc đầu biến thành con nhộng rồi sau thành con bọ niễng to lớn chính cống. Con bọ niễng chui từ dưới đất lên – Các cháu đã trông thấy rồi - lại tìm đến chỗ có nước, về nơi quê hương thân thuộc để làm nghề cướp bóc. Valia liếm cặp môi khô héo hỏi: - Làm sao nó biết được ở đâu có nước hả bác? - Thế làm sao chim lại biết được phương nam ở đâu, để mỗi mùa thu ch1ung lại bay về những miền ấm áp trú qua mùa đông? Giáo sư nói liên miên không ngừng, ông biết rằng đường đi sẽ ngắn hơn đối với những ai vừa đi vừa nói chuyện. Ivan Germogenovich nói: - Có lẽ con bọ niễng là con vật tuyệt diệu nhất trên trái đất này. Có thể gặp nó ở bất kỳ hồ chứa nước nào. Khi nào các cháu gặp nó thì cố nhìn xem nó cho kỹ… Các cháu hãy nhớ điều này: nó bơi ở dưới nước nhanh như cái tàu trượt, lặn giỏi như con vịt, có thể ngồi dưới đáy hồ lâu hơn người thợ lặn, du ngoạn dưới nước không kém gì tàu ngầm, bay trong không trung như chiếc máy bay, đi trên mặt đất chẳng khác con người. Không phải dễ gặp được sinh vật như vậy trong thế giới của chúng ta… có một lần bác đã… - Nước! Valia reo lên. Bọn trẻ không nghe giáo sư nói nữa, chạy bổ lên phía trước. Mặt nước trong xanh phẳng lặng như gương đang nằm giữa những lùm cây xanh. Con bọ niễng lại gần bờ, nhảy tõm xuống nước rồi biến mất. Từng vòng tròn hiện lên mặt nước lan ra xa. - Nước! - Nước! - Nước! Trên bờ hồ mọc những cây có hoa màu xanh lơ rất lớn. Những chiếc lá màu thẫm phủ bóng mát lên mặt đất. Karik chạy thẳng một mạch đến bờ duỗi tay nhảy tõm xuống nước như con bọ niễng. Cậu vỗ nước, hớp nước vào miệng, phun ra và cười vang. Bao nhiêu mệt nhọc tựa như biến mất. Karik gọi to: - Mau lên! Lại đây mau lên kẻo tôi úông hết nước bây giờ. Ivan Germogenovich và Valia vấp ngã, khập khễnh chạy lại. Họ nhảy xuống nước làm nước bắn lên tung toé rồi lập tức uống, áp đôi môi khô nẻ xuống nước. - Chao ôi sướng quá! – Valia ngẩng đầu lên nói. Mũi cô bị ướt. Nước chảy từng giọt trên má và cằm. - Tắm thôi! Tắm thôi. – Giáo sư vừa ra lệnh vừa vắt chòm râu ướt đẫm. Tắm táp thoả thuê xong các khách du lịch lên bờ phơi khô mình dưới ánh nắng. Sau đó họ chui vào bụi rậm trong rừng cỏ, nằm dài dưới bóng mát của những cây có hoa màu xanh lơ. Họ cứ nằm như vậy không động đậy, chẳng chuyện trò, ngắm nhìn bầu trời xanh qua kẽ lá, lười nhác lắng nghe tiếng rì rào của rừng cỏ. Đột nhiên giáo sư đứng dậy sửa sang lại quần áo, đến gần một cái cây rồi bám cả hai tay vào cành cây xanh. Bọn trẻ kêu lên: - Bác đi đâu đấy? - Các cháu cứ nằm yên. Bác xong ngay đây… Giáo sư leo lên cây. Bọn trẻ đưa mắt nhìn nhau. - Cả chúng cháu cũng leo lên đây! – Valia nói. - Chúng cháu leo lên đây! Chúng chạy lại gần cái cây, nhưng chưa kịp nắm lấy cành thì ở trên cao có tiếng động như xé vải. - Các cháu bắt lấy nhé! Karik và Valia ngửa tay ra. Trong không trung thấp thoáng cái gì đó màu xanh lơ. Sau khi lười nhác quay tròn trên không, một cái mền to màu xanh rơi thẳng lên đầu bọn trẻ. Karik kêu lên: - Cái gì thế bác? - Một cánh hoa lưu ly! – Giáo sư kêu lên từ trên cao. - Để làm gì cơ bác? - Sao lại để làm gì? Chúng ta sẽ khâu những bộ quần áo bằng cánh hoa, sẽ làm những cái dù… không biết các cháu thế nào, chứ khắp lưng bác bị phỏng rộp lên! Bị bỏng nắng! Giáo sư ném thêm một vài cái lá nữa xuống đất. Bọn trẻ gom chúng lại xếp thành đống. Valia đội một cánh hoa lên đầu. Cánh hoa to và rộng. Nó phủ kín tấm lưng nóng bỏng của cô trượt xuống hai vai giống như một cái áo mưa. - Thế nào hả các cháu? – Ivan Germogenovich nhảy từ trên cây xuống đất hỏi. - To quá bác ạ! – Valia đáp. Giáo sư cầm lấy cánh hoa, cuộn nó trên tay, gập đôi lại sau đó lại gập thêm một lần nữa rồi dùng răng cắn đi một góc. Ivan Germogenovich nâng niu gỡ cánh hoa ra và nói: - Cánh hoa chắc quá đi mất. Giữa cánh hoa hiện ra một cái lỗ có bờ cạnh mấp mô lởm chởm. Ivan Germogenovich nói: - Nào, chui đầu vào đây! Một tấm áo mềm mại, mát rượi phủ lên bên vai bị bỏng rộp vì nắng của Valia. Cánh hoa phủ kín Valia từ vai đến đầu gối. Karik tán đồng: - Được đấy! Giống như cái ao mưa bộ đội. Giáo sư nói: - Không pảhi áo mưa bộ đội mà là một cái áo mưa bằng hoa giản dị. Ông đưa cho Karik một cánh hoa như vậy: - Nào, cháu cũng mặc vào đi. Nhưng cái áo mưa này sẽ giúp bọn cháu khỏi bị rộp vì nắng lúc ban ngày, khỏi bị lạnh lúc ban đêm. Bây giờ mấy bác cháu như một gánh xiếc rong. Giáo sư và bọn trẻ mặc áo mưa xanh nhạt đi nối đuôi nhau. Họ cầm trong tay những cái gậy, trên đầu gậy rung rinh những mẩu cánh hoa lưu ly. Những cánh dù xanh lơ quạt hơi mát vào mặt che cho các khách du lịch khỏi ánh nắng nóng bỏng. Giáo sư bước đi, miệng huýt sáo một khúc nhạc hành quân. Karik và Valia khẽ hát theo. Chẳng mấy chốc rừng trở nên thưa dần. Các khách du lịch bước tới một khoảng rừng thưa đầy nắng. Những con vật có cánh, to lớn như con bò gầm rú bay ầm ầm trên đầu họ. Chúng phơi bộ cánh trong suốt lấp lánh sà xuống thấp đến nỗi Karik và Valia có lúc phải ngồi thụp xuống hay hoảng sợ dừng bước. Ivan Germogenovich mỉm cười: - Các cháu không việc gì phải sợ những côn trùng. Các cháu nên nhớ rằng mỗi loại côn trùng có thức ăn thường xuyên quen thuộc của nó. Thí dụ chuồn chuồn ăn ruồi và bướm ong hút mật hoa. Nhiều loại côn trùng có cánh bay tuyệt nhiên không ăn gì cả. Các cháu thấy đấy, ở đấy cũng an toàn như trên đường phố của bất kỳ thành phố nào. Bác tin rằng không có con côn trùng nào lại định ăn thịt chúng ta... Giáo sư chưa nói hết lời. Đột nhiên ông nắm tay Karik và Valia giựt mạnh về phía mình. Bọn trẻ ngã nhào xuống đất. Ivan Germogenovich nằm xuống cạnh chúng. - Suỵt! – Giáo sư khẽ rít lên, ép chặt người xuống đất. Ngay lúc đó một con gì rít lên trên đầu các khách du lịch rồi đổ ầm xuống khu rừng. Các khách du lịch vội vã kéo dù che kín mình. - Con gì thế? - Con gì thế bác? Giáo sư thận trọng hé mình dưới cánh dù. Cách đó không xa, phía sau một mô đất, một cái lưng màu xanh của con gì đó lấp lánh dưới mặt trời trên đỉnh của cánh rừng. Nó nhô lên rồi lại hạ xuống. Sau đó con vật bò sang bên cạnh, nhảy lên, dương cánh ra ầm ầm và biến mất. - Con cào cào! – Giáo sư nói, đứng dậy phủi quần áo. Karik khẽ huých vào cạnh sườn Valia rồi hỏi: - Chẳng lẽ cào cào cũng ăn thịt người hả bác? Ivan Germogenovich lúng túng lầu bầu nói: - Cào cào là loài côn trùng hung dữ. Làm sao bác biết được nó định làm gì? Cẩn thận vẫn hơn các bạn ạ! Các khách du lịch thong thả lên đường đi tiếp. Họ đi, khi thì lội qua suối, lúc lại bơi qua đầm nước, rồi lách mình len lỏi qua những cánh rừng rậm rạp. Ivan Germogenovich chỉ cây này cây khác kể cho bọn trẻ nghe những mẩu chuyện lý thú về các cây cỏ. Dường như chẳng có loài cỏ nào, loài hoa nào lại mọc lên mà không mang lại lợi ích gì cho con người. Đột nhiên, Valia nắm lấy tay giáo sư và kêu lên. - Bác xem kìa! Bác xem kìa… Có con gì ở đằng kia đó? Tất cả dừng lại trước những lùm cây rậm rạp. - Ở đâu nào? Cháu trông thấy con gì? - Kia kìa! Chúng nó kia kìa! Đang rình mò đó! Ivan Germogenovich cau mày: - Bác chẳng nhìn thấy gì cả. Khum bàn tay trước mắt, ông vươn cổ, kiễng chân, chăm chú nhìn vào bụi cây rậm rạp. Karik nói: - Cả cháu! Cả cháu cũng thấy rồi! Chúng nó tròn xoe và đang động đậy. Ivan Germogenovich lo âu hỏi: - Các cháu nhìn thấy ở đâu cơ chứ? Ông bước tới một bước rồi bỗng phá ra cười: - Chuyện vớ vẩn! Các cháu cũng sẽ phì cười khi lại gần hơn những con quái vật đó. Lại đây nào! Giáo sư rảo bước tiến lại hang ổ của những con vật đáng sợ. Bọn trẻ đi theo ông. Càng lại gần những con quái vật rừng xanh, cành thấy rõ hơn những quả cầu màu nâu treo lủng lẳng trên những cây cỏ. Từ xa chúng giống như những quả bóng da, lại gần mới thấy chúng không bé hơn những quả khinh khí cầu. Vách của những quả khí cầu đó làm bằng những mẩu cây và đất. Ivan Germogenovich dừng lại hỏi: - Các cháu đoán xem cái gì đó? Valia reo lên: - Ô! Những cái nhà hình tròn! Nhìn xem này, biết bao nhiêu người ở. Đó là khách sạn rừng xanh “Quán trọ của côn trùng”. Karik phì cười: - Hay là hiệu ăn “Bí mật căn nhà tròn”! Trên những bức vách dày dạn cong lồi ra, có những con vật sáu chân màu vàng đang bò. Chúng đụng phải nhau ở cửa vào tối om rồi lười nhác mỗi con bò đi một ngả. Sau đó chúng lại gặp nhau, sờ soạng nhau bằng những sợi râu rồi khập khiễng đi một cách tức cười, biến mất trong những hành lang tối đen của căn nhà tròn. Karik reo lên: - Ủa! Bọ rệp đây mà! Chỉ có điều không hiểu sao nó lại màu vàng? Ivan Germogenovich đáp: - Điều đó rất đơn giản. Loài bọ rệp thích ứng với màu sắc của nơi sinh sống… Ở phương bắc chim và các động vật khác đều có màu trắng, cùng màu với tuyết. Còn ở phương nam động vật có nhiều màu sắc sặc sỡ, giống như màu sắc những cánh rừng và đồng cỏ ở đó. Lẽ nào cháu lại không biết điều này hay sao? Karik hỏi: - Như vậy để chúng dễ trốn tránh ẩn nấp phải không bác? Giáo sư gật đầu: - Vừa để trốn tránh, cũng vừa để săn mồi cho dễ. Hươu cao cổ có chấm để nó dễ bề ẩn nấp. Còn bộ da vằn vện của hổ chó phép nó kín đáo lại gần con mồi. Ivan Germogenovich lại gần căn nhà tròn màu nâu, xem xét kỹ lưỡng từ mọi phía, thậm chí lấy cả cán dù gõ vào vách. - Một công trình tuyệt diệu! Công phu thật! – Giáo sư nói – Các chú kiến này giỏi thật! - Kiến ư bác? Chẳng lẽ kiến đã xây căn nhà này? - Chính thế đấy. - Thế sao những con bọ rệp lại sống ở đây? - Bởi vì đây là cái trại sản xuất sữa của kiến… Giáo sư vung vẩy cái dù xanh rồi nói: - Cũng như con người nuôi bò sữa, kiến cũng chăn nuôi bọ rệp. Chẳng những chăn nuôi mà còn bảo vệ bọ rệp khỏi những kẻ thù của chúng. Để cho mưa khỏi làm trôi đi những con bọ sáu cẳng, kiến đã xây cho chúng những cái nhà trại này. - Thế kiến mang sữa ở đây đi bằng cách nào? - Nó mang đi làm chi? Kiến tự đến đây uống sữa. Karik cười vui nói: - Thế thì đâu có phải là trại sữa, mà phải gọi là quán cà phê điểm tâm. Ivan Germogenovich nói tiếp: - Một số loài kiến mùa đông bắt bọ rệp về tổ kiến. Suốt mùa đông chúng úông sữa bọ rệp, không ra khỏi tổ. Karik huýt sáo: - Khôn thật! Thế mà cháu đọc trong sách viết tựa hồ như kiến ngủ suốt mùa đông không ăn uống gì cả. - Hoàn toàn đúng! Nhưng không phải kiến nào cũng vậy. Trong tổ kiến có một bộ phận kiến luôn luôn thức. Chính những con này uống sữa bọ rệp. Valia nói: - Đó chắc là những con kiến trắng ăn suốt mùa đông. Cháu cũng đọc thấy trong sách. Những con này ở Châu Phi. Người ta gọi chúng là những con mối. - Valia ơi, cháu lẫn lộn hết rồi! Không, làm gì có kiến trắng. Còn con mối thì không phải là loài kiến, mặc dù chúng xây tổ giống như tổ kiến. Mối gần vối chuồn chuồn hơn là với kiến. - Như vậy là không có kiến trắng ư bác? - Không có đâu. Nhưng có kiến đen, kiến màu hung, kiến lửa, kiến đỏ tía, kiến vàng. Có kiến điêu khắc, kiến đào mỏ, kiến thợ nề, kiến chăn nuôi, kiến trồng trọt, kiến mật, kiến dù, kiến cô đơn. Có lẽ không sao kể hết được. Mải trò chuyện về kiến, các khách du lịch đã đến bờ dốc. Dẫn đến một thung lũng xanh bao bọc bởi những ngọn núi nhỏ. Những áng mây chạy lướt trên đỉnh đầu. Những đỉnh núi tràn ngập ánh nắng chiều màu da cam. Đột nhiên Valia kêu lên: - Nhìn xem kìa! Kim tự tháp Ai Cập! Nhìn xem kìa! Giữa thung lũng nổi lên một ngọn núi cao hình tròn. Nó được xếp bằngnhững miếng gỗ đen phủ đầy đất. Một hành lang treo uốn quanh Kim tự tháp theo hình xoáy trôn ốc từ đỉnh đến chân. Ivan Germogenovich nói: - Kiến! Kiến đen đấy! Chủ nhân của những trại sữa mà ta vừa đi qua! Những con kiến thân dài như thân chó săn chạy lăng xăng xung quanh tổ. Chúng chạy tới chạy lui, chen chúc xô đẩy nhau trong những hành lang treo, ngã xuống rồi lại nhổm dậy chạy. Có cảm tưởng như chúng đang sợ hãi điều gì đó. Chúng khiêng những cái kén khổng lồ vào trong các lối tối om của nơi ở. Những cái kén dài màu trắng như trôi đi trên đầu các chú kiến đen. - Đó là chúng khiêng trứng đi! Không biết để làm gì thế? – Valia hỏi. Giáo sư nhún vai, ngước nhìn lên bầu trời rồi nói: - Chắc là sắp mưa. Thường thường trước khi mưa kiến dấu kén vào trong tổ và lấp kín các lối ra vào… Nhưng ta không nên để mất thời gian: trong khi lũ kiến lo công chuyện của chúng ta phải cố vượt qua thung lũng. Cả chúng ta cũng cần phải kiếm một chỗ trú mưa. Các khách du lịch bắt đầu tụt xuống dưới. Nhưng vừa đi được mấy bước họ đã nghe thấy tiếng ầm ầm vang rền mỗi lúc một to. Giáo sư dừng lại: - Chẳng lẽ mưa rồi sao? Ông nhìn lên bầu trời. Bầu trời đen thẫm, xung quanh bao bọc bởi những đám mây đen báo hiệu cơn giông. Rừng cỏ đứng lặng yên. Nhưng chưa có mưa. - Nhưng cái gì kêu ầm ầm vậy? Các khách du lịch cảnh giác đề phòng. Bọn trẻ lo lắng đưa mắt nhìn giáo sư đang chăm chú lắng nghe tiếng động mỗi lúc một tăng, tay vuốt chòm râu bạc. - Lạ thật. Lạ lùng thật! – Giáo sư lẩm bẩm – bác rất ngại tiếng động này, các cháu ạ! Đề phòng bất trắc giáo sư và bọn trẻ nấp vào sau những cây cỏ. Karik thận trọng ghé mắt nhìn qua thân cây to rồi nói: - Giống như có con gì đang chạy tới! Tiếng động mỗi lúc một gần. Bây giờ có thể nghe rõ tiếng chân chạy rầm rập giống như có cả một đàn bò đang chạy tới. Khói bốc lên từ những đỉnh núi phía xa. Những đám bụi bốc lên che khuất đỉnh núi. Valia kêu lên: - Cháu nhìn thấy rồi. Kia! Chúng kia rồi! Nhìn xem kìa! Chúng đang đi! Trời ơi, nhiều quá! Trên những đỉnh đồi nhấp nhô xuất hiện các chấm đen. Thoạt tiên chúng tụ tập dọc trên sườn núi, dừng lại giây lát rồi bỗng chạy ào xuống dưới. Lập tức những trái núi đen thẫm lại. Hàng đàn vô số những con vật đổ tràn xuống dưới và chẳng bao lâu khắp thung lũng cũng động đậy như đang sống động. Từ phía sau núi những đạo quân mới tiếp tục đi tới. Ivan Germogenovich kêu lên: - Kiến lửa! Giáo sư không nhầm. Đó là những con kiến khổng lồ màu đỏ. Thân hình chắc nịch của chúng như đúc bằng đồng. Chúng đông gấp đôi lũ kiến đen. Còn dáng điệu chúng mới hùng hổ dữ tợn làm sao! Bọn kiến mới đến lao thẳng vào tấn công các tổ kiến đen. Chúng bấu lấy các kèo cột bằng những chân khoẻ mạnh và chẳng mấy chốc tràn ngập khắp hành lang. Chủ nhân của tổ kiến xông ra nghênh chiến. Khắp hành lang diễn ra trận đánh dữ dội. Những con kiến lữa như một bầy chó đói, xé xác những con kiến chăn nuôi hiền lành, giết chúng rồi ném xác khỏi hành lang. Chúng tấn công tổ kiến từ mọi phía. Những con kiến chăn nuôi chống cự một cách tuyệt vọng. Hàng trăm chiến sĩ đã ngã xuống, dũng cảm bảo vệ từng lối đi vào căn nhà. Nhưng lực lượng hai bên quá chênh lệch. Giẫm lên xác những con kiến đen, lũ kiến lửa tiến lên từng bước và cuối cùng đánh bật những người bảo vệ ra, ào ào xông vào trong tổ. Khắp nơi trong hành lang lăn lóc những xác chết kiến đen. Phía dưới chân tổ kiến, một cụm kiến đen hãy còn tiếp tục dũng cảm chiến đấu với lũ kiến lửa. Nhưng trận chiến đã kết thúc. Bọn kiến lửa đánh tan đám kiến đen, xông vào cướp bóc tổ kiến. Những kẻ chiến thắng lôi những cái kén trắng ra khỏi hầm ngầm, vội vã theo hành lang đi xuống. Chúng tụ tập thành một đám đông ồn ào hỗn độn. Giống như một lũ cướp sau khi phá nhà người ta cũng lôi những của cải cướp được ra. Karik ngạc nhiên hỏi: - Sao chúng không chia nhau của cải cướp được? Ivan Germogenovich thì thầm đáp: - Cháu không thấy ư? Lũ kiến lửa cướp những cái kén là con cái của kiến đen. Bây giờ chúng sẽ mang về tổ của chúng đợi khi nào kiến đen nở ra sẽ bắt làm nô lệ cho chúng. - Sao cơ ạ? Karik nhảy phắt dậy như bị ong đốt. - Thế tại sao bác cứ im lặng nãy giờ? Cái lũ chủ nô lệ ấy đang cướp bóc mà chúng ta khoanh tay ngồi yên hay sao? Cậu chộp lấy viên đá, giang tay ném mạnh vào đám đông bọn cướp đang khiêng những cái kén trắng ra khỏi tổ. - Valia! Đánh chết chúng đi! Sao em đứng ngó chi vậy? Đánh chết bọn ăn bám đi! Đất đá ném như mưa vào đám kiến lửa. Không nghĩ gì đến nguy hiểm, bọn trẻ xông ra khỏi thân cây. Karik ra lệnh: - Bắn! Khi hòn đá lao vút đi rơi vào đám đông bọn cướp, Ivan Germogenovich sợ quá giữ tay bọn trẻ lại: - Khoan đã! Các cháu điên à? Các cháu làm gì thế này? Các cháu muốn bọn chúng nhảy xổ vào chúng ta bây giờ ư? Valia cau mày: - Kệ chúng! Cứ cho chúng xông tới. Chúng ta sẽ cho chúng biết thế nào là bắt nô lệ! Giáo sư cố thuết phục: - Chúng ta không đỉ sức đánh bọn đó dâu! Karik tiếp tục bắn đá vào bọn kiến lửa, hùng hổ nói: - Để xem rồi ai thắng ai! Bọn trẻ hăng lên không làm sao ngăn chúng được. Valia la hét giáo sư: - Cả bác nữa! Đứng khoanh tay mà không xấu hổ ư? Hãy giúp chúng cháu đi! Cô dúi vào tay giáo sư một viên đá. Nhưng giáo sư xua tay, đi ra một chỗ khác. Ông ngồi xuống bờ dốc, thõng chân xuống, bắt đầu đếm những con kiến bị bon trẻ ném ngã. Không biết ai trong bọn trẻ ném một phát trúng ngay vào đầu một con kiến. Con kiến lảo đảo rồi từ từ, tựa như đang suy nghĩ, ngã lăn xuống. Ngay lập tức một hòn đá thứ hai rít lên đập vào ngực nó. Con kiến giẫy vài cái rồi nằm im. Cái kén rơi lăn xuống chân núi. Một tên cướp khác chạy lại. Valia hét lên: - Bác đánh chết chúng đi! Giáo sư tự mình cũng không ngờ đến, giang tay ném viên đạn vào con kiến. Vừa vặn lúc đó con kiến đến gần cái kén. Nó định giơ chân bấu lấy cái kén, nhưng hòn đá Ivan Germogenovich ném rơi trúng chân nó.Con kiến quay tròn rồi ngã nghiêng xuống, tập tễnh bò đi thẳng. - Á, à! Mày hết muốn rồi chứ! – Giáo sư bật cười, cúi xuống nhặt hòn đá khác. Một con kiến thứ ba chạy lại cái kén. Nó ôm lấy cái kén chạy lại phía đồng đội. Giáo sư hét lên: - Giỡn hoài! Đừng hòng! Ông ném đá chính xác đến nỗi ngay phát đầu tiên đã làm con kiến ngã quay lơ. Cái kén văng ra xa. Karik hét lên. - Đập chết chúng đi! Đánh thế này chưa ăn thua! Giá kéo được cả đội thiếu niên tới đây thì sẽ cho lũ bắt nô lệ này biết tay… Đồ khốn kiếp… Có ai động đến chúng đâu sao chúng lại đánh người khác… Nào, ném cùng một lúc nhé… Toàn khẩu đội, bắn! Những hòn đá to nặng bay đến lũ kiến lửa. Valia sung sướng reo lên: - Hoan hố A! Chúng bỏ chạy rồi! Cô cúi xúông định nhặt hòn đá nữa thì bỗng một cái mõm kiến dữ tợn hiện ra ngay trước mặt. Không biết con kiến này làm sao qua được khe lạch? Mà sao không ai nhìn thấy nó? Nắm lấy một cục đất, cô giơ cao tay đập vào đầu con kiến và la lên: - Cứu tôi với! Lại đây! Con kiến lảo đảo, nhưng vẫn xông tới cô bé dũng cảm. Giáo sư và Karik nhảy vọt đến. Giáo sư chỉ huy: - Cháu đánh vào sườn, bác đánh vào phía trước, đập đá vào nó! - Xung phong! – Bọn trẻ hò reo dũng cảm xông vào con kiến. Giáo sư giang thẳng tay đập đá vào mắt nó. Con kiến rùng mình, loạng choạng, chới với đạp những cái chân. Karik đánh nó vào lưng, còn Valia nhảy sát lại gần đập đá vào đầu. Con kiến gục xuống đất. Valia reo lên: - Hoan hô! Cô bé mặt đỏ gay, tay giơ cao hòn đá, hãnh diện nhìn giáo sư và Karik. Nhưng bây giờ vui mừng thì con sớm! Cả một toán kiến hung dữ chạy qua khe lạch lại trợ giúp đồng bọn. Chúng chạy, trông nhanh nhẹn, khoẻ mạnh. Ánh nắng chiếu vào thân mình đỏ chói của chúng, lấp lánh như những giáp trụ bằng đồng. Rừng cỏ rung chuyển vì bước chân nặng nề của toán kiến. - Valia! Valia! Nhìn đằng sau kìa! – Karik hét lên. Valia ngoảnh lại. - Ôi, chúng đến cả trăm con! – Cô la lên – Không, còn nhiều hơn kìa. Chúng đang xông đến. Với chân vào bờ dốc khe lạch, bọn kiến bò lên. - Chạy thôi! – Giáo sư kêu lên. Ông nắm tay bọn trẻ cắm đầu chạy không phân biệt đường sá, nhảy qua hố, vấp vào đá. Gió rít bên tai ù ù. Lũ kiến đuổi rầm rập ở sau lưng, mỗi lúc một gần hơn. Chỉ một chút nữa thôi là chúng sẽ đuổi kịp, vồ lấy giáo sư và bọn trẻ xé ra từng mảnh. Ivan Germogenovich vừa thở vừa chạy, chốc chốc lại ngoái cổ nhìn lũ kiến và lo lắng theo dõi bọn trẻ xem chúng có chịu đựng được cuộc chạy trốn không. Chắc không thoát được – Giáo sư buồn rầu nghĩ - Chắc không làm sao thoát được! Nhưng biết làm thế nào? Chịu chết ư? Cả bọn trẻ lẫn ông ư? Không, không thể chịu thế được! Hay là dừng lại cản đường lũ kiến? Biết đâu bọn trẻ sẽ kịp trốn thoát, trong khi đánh nhau với bầy kiến? Giáo sư giả bộ vô tình vấp ngã, và dừng lại. Trông thấy thế, bọn trẻ cũng dừng lại. - Cứ chạy đi! Cứ chạy đi! – Ivan Germogenovich xua tay. Karik và Valia chạy được mấy bước lại dừng lại. Giáo sư nổi giận: - Chạy đi chứ! Sao dừng lại thế? Làm sao thế? - Sông! Ở đây có sông! - Ở đâu thế? Giáo sư chạy lại phía bọn trẻ. Ở phía trước những quả đồi không cao lắm nằm tiếp nối nhau, kéo dài như mắt xích. Sau những quả đồi là dòng sông xanh. - Các cháu bơi qua được chứ? – Giáo sư hấp tấp hỏi. Karik và Valia đưa mắt nhìn nhau đồng thanh trả lời: - Chúng cháu bơi qua được! - Nhất định được mà bác! - Thế thì chạy mau! Chúng ta sẽ thoát! Giáo sư chạy lên ngọn đồi. Ông kêu lên: - Lặn xuống nhé! Rồi bơi sang bờ bên kia! Ông vung tay nhảy từ bờ dốc cao xuống sông. - Theo bác! – Bọn trẻ nghe thấy tiếng ông. Không nghĩ ngợi gì nữa, Karik và Valia lặn theo giáo sư. Nước lạnh làm tỉnh cả người, Karik vọt lên mặt nước như một cái nút chai, hấp tấp ngoái đầu nhìn xung quanh. Ở phía trước giáo sư đang bơi, miệng phun nước phì phì như con báo biển. Cái đầu hói của ông lấp lánh dưới ánh nắng như một quả bi a được đánh bóng. Karik và Valia hấp tấp sải tay bơi theo giáo sư. Nhưng ông tựa như không nhìn thấy bọn trẻ. Vừa nhô đầu khỏi mặt nước, ông ngó quanh ngó quẩn. - Ê… hê… hề! – Ivan Germogenovich kêu lên – Các cháu ở đâu thế? - Cháu ở đây! - Cháu ở đây! - Đừng có tụt lại sau nhé! Karik và Valia đập tay trên mặt nước. Chúng ráng hết sức cố đuổi kịp Ivan Germogenovich, nhưng ông tỏ ra là một nhà bơi lội rất giỏi. Khoảng cách giữa ông và bọn trẻ mỗi lúc một tăng thêm. Giáo sư bơi sang tới bờ bên kia rồi mà Karik và Valia còn bì bõm ở giữa sông. Valia kêu lên cái gì đó, Ivan Germogenovich bèn quay trở lại bơi cùng với bọn trẻ. Ông lo lắng hỏi: - Thế nào? Có mệt không? Bơi đến nơi được chứ? Valia thở hắt ra làm nổi lên những bong bóng cố gắng trả lời: - Bơi được ạ! Karik ngoái đầu lại phía sau: cậu chỉ sợ bọn kiến lửa cũng nhảy xuống bơi đuổi theo. Karik nhìn thấy chúng lăng xăng ở trên bờ, chạy đến dòng sông, cúi mình xuống mặt nước, thận trọng giơ những cái chân ra tựa như muốn bơi nhưng rồi lại nhảy lùi lại ngay lập tức. Không một con kiến nào dám xuống nước. Các khách du lịch mệt rã rời đến được bờ bên kia, bước lảo đảo tới những tảng đá rằn ri. Bọn trẻ ngồi lên những tảng đá. Giáo sư vắt râu cho khô nước rồi nói: - Chiến tranh là thế đấy! Karik và Valia lặng thinh. Chúng nhìn đăm đăm sang bờ bên kia, nơi lũ kiến lửa đang chạy đi chạy lại. Valia lấy tay vuốt nước trên mặt, hỏi: - Những con kiến ấy… chúng không biết bơi hả bác? - Không, chúng không biết bơi đâu! – Ivan Germogenovich trấn an cô bé. Karik thở hổn hển nói: - Cháu có đọc sách, thấy nói là chúng nối nhau con nọ ôm con kia làm thành cái cầu av2 bằng cách đó đi qua sông. Ivan Germogenovich gật đầu: - Đúng thế đấy! Tuy nhiên ở đây chúng không nhiều đến mức có thể làm được cầu.. Và nói chung… Giáo sư lo lắng ngước nhìn bầu trời bao phủ những đám mây đen nặng nề rồi quay ngoắt lại phía bờ. - Các cháu ạ, có một nguy cơ khác đang đe doạ chúng ta. Bây giờ sặp đổ xuống một trận mưa rất kinh khủng… Chúng ta phải trú vào một nơi nào đó… Càng nhanh càng tốt. Valia phì cười: - Đằng nào thì chúng ta cũng đã ướt sũng rồi, bác còn lo gì nữa? Ivan Germogenovich nói: - Các cháu quên rằng bây giờ ngay giọt nước mưa đầu tiên sẽ quật ngã chúng ta, giọt thứ hai sẽ cắm sâu chúng ta xuống đất. Nào các cháu! Nhìn kỹ xem quanh đây có cái mái nào chắc chắn để chúng ta có thể trú qua trận mưa không? Các khách du lịch chưa kịp rời khỏi con sông thì bầu trời đã đen sẫm lại, gió lạnh thổi ầm ầm trên đỉnh cao của rừng cỏ rồi những giọt mưa bắt đầu rơi lộp độp trên lá. Nhưng đó mới chỉ là những giọt mưa đầu tiên. Giáo sư kêu lên: - Chạy mau theo bác! Ông lăn tròn mình xuống bờ dốc rồi nhanh nhẹn đứng dậy chạy tiếp. Bọn trẻ cắm đầu chạy theo giáo sư. Những cái áo mưa của họ bay phất phới trong gió. Những cái dù rung rinh. Cán dù mỏng manh cong như cánh cung. Đột nhiên giáo sư rẽ ngoặt sang một phía. - Lại đây! Các cháu! – Ông kêu lên rồi chạy đến một ảtng đá cao màu xám, nhô cao trên thung lũng như một cái tháp. Trên tảng đá có một khối đá lớn màu nâu sẫm. Từ xa tất cả nom giống hệt một cái nấm khổng lồ. Giáo sư chạy đến chân tảng đá kỳ lạ đó ngẩng đầu lên ngắm nghía rồi xoa tay nói: - Thật là tuyệt! Karik và Valia cũng chạy đến nơi đồng thanh kêu lên: - Cái gì thế bác? - Tảng đá gì thế bác? Giáo sư hỏi: - Các cháu không nhận ra ư? Nào, ngắm kỹ cái vật kỳ diệu đó xem nào! Tảng đá vươn cao lên trời, càng lên cao càng thu hẹp lại Ở tít trên cao, khoảng tầng thứ mười của một ngôi nhà cao, có một cái mái tròn rỗ lỗ chỗ như tổ ong. Nó sụp xuống dưới như vánh của một cái mũ khổng lồ bị ướt nước mưa. Bóng đen của mái che đến giữa cái cột. Valia kêu lên: - Cây nấm! Ivan Germogenovich cười vang: - Cố nhiên là cây nấm rồi! Karik hỏi: - Không biết đây là nấm gì bác nhỉ? Nấm bạch dương, nấm giết ruồi hay nấm ruyt-suyn? Ivan Germogenovich vừa hé miệng định trả lời thì một trận mưa rào đổ xuống. Tiếng của giáo sư chìm trong tiếng mưa ầm ầm. Cả giáo sư lẫn bọn trẻ chưa từng thấy trận mưa nào như vậy trong đời… Trong không trung những quả cầu nước nặng nề rít lên rơi xuống đất ầm ầm. Những cục đất văng lên cao tựa như có đan đại bác nổ. Đất bùn chưa kịp rơi xuống đất thì hàng trăm quả cầu nước mới lại gầm rú lao xuống nền đất nổ tung toé khắp nơi. Những dòng nước đổ xuống đất. Chẳng bao lâu một màu nước đục mờ che khắp mọi cảnh vật xung quanh. Không khí đột nhiên trở nên lạnh lẽo. Giáo sư và bọn trẻ đứng co ro như những con ngỗng đứng trên mặt băng. Gió lạnh buốt thổi tạt ngang sườn, hắt những bụi nước giá lạnh vào các khách du lịch. Karik, răng đánh lập cập vào nhau, rên rỉ: - La… ạnh quá! Ivan Germogenovich cửa động đôi vai nói: - Gay go thật, các bạn ạ! Thế này thì chúng ta đến chết cóng mất. Phải tìm được phía khuất gió của cây nấm. Thế này nhé… Karik, cháu đi sang phải, còn Valia, cháu đi sang bên trái. Điểm tập trung là ở đây. Các cháu nhìn kỹ xem có chỗ nào tốt hơn không… Nào, thôi đi đi! Bọn trẻ run lập cập chạy quanh cây nấm khổng lồ. Valia chạy quanh một mỏm lồi ra của thân cây nấm. Gió đang thổi vào lưng cô bỗng biến mất. Sau chỗ lồi ra, gió lặng. Ngay dưới chân là củi và cành khô lăn lóc. Mặt đất còn ấm. Dẫm bàn chân tê cóng lên đó, Valia cảm thấy ấm áp hẳn lên. Đó là chỗ khô và ấm nhất dưới cây nấm, chỉ có hơi tối một chút. Ở một chỗ không cao lắm so với mặt đất, thân cây nấm bị nứt ra và vỏ cây treo lủng lẳng như một cái hiên, tạo nên bóng tối lên mặt đất. Valia chui xuống dưới mái hiên. Cô gọi to: - Lại đây! Lại chỗ cháu ở đây! Cháu tìm được một cái lều! Ở đây có một cái lều! Lại đây đi! Giáo sư và Karik chạy lại từ hai phía khác nhau. Ai cũng thích cái góc hẻo lánh có mái che này. Sau khi xem xét kỹ, Ivan Germogenovich nói: - Rất tốt! Cái thuỷ tạ này thật thuận tiện cho việc trú mưa. Ông kéo những thân cây khô dầy dặn đến dưới mái hiên và các khách du lịch ngồi xuống thoải mái. Karik cao hứng nói: - Cháu đề nghị đặt tên chỗ trú này của các nhà du lịch là “Cây nấm Valia”. Valia khoái chí với đề nghị của Karik. Cô nói: - Cháu không phản đối. Giáo sư nói: - Giá bây giờ có được mỗi người một ly trà nóng và… Ông chưa kịp nói hết câu thì một vật gì rất nặng rơi xuống mái hiên lăn ầm ầm trên đầu mọi người. Một con rắn trắng có đầu đen uốn cong mình, ngoằn ngoèo thấp thoáng hiện ra trong không trung. Nó đập mình xuống đất, quằn quại dưới chân các khách du lịch như muốn tấn công họ. Bọn trẻ chạy bổ đến bên giáo sư, trốn sau tấm lưng rộng bè của ông. Nhưng cả giáo sư cũng sợ hãi bước lùi lại. Con rắn này to gần gấp đôi Ivan Germogenovich và béo hơn ông nhiều. Cắm cái đầu đen xuống đất như một mũi khoan, nó quay tròn uốn éo thân mình rồi đi biến vào trong đất. Giáo sư lẩm bẩm: - À, ra thế! Các khách du lịch còn chưa kịp hoàn hồn thì ở phía trên xổ xuống một trận mưa rắn trắng. Những con này cũng nhanh chóng biến xuống dưới đất. Bọn trẻ cắm đầu bỏ chạy. Giáo sư kêu lên: - Đứng lại! Chạy đi đâu thế? Ông nắm tay giữ chúng lại. Valia thút thít khóc: - Rắn! - Rắn nào mà rắn! Chỉ nói nhảm! Cô bạn ơi, đây đâu phải là rắn mà là ấu trùng bình thường của muỗi. - Muỗi hả bác? - Chính thế! Ấu trùng của loài muỗi nấm. Các cháu nhìn thấy không – Giáo sư chỉ tay vào cái mái nấm hình cái mũ – Các cháu thấy chúng ăn hư cây nấm không?... Các cháu đừng sợ! Chúng thậm chí không nhìn đến các cháu nữa. Bây giờ chúng còn mải lo chuyện khác… Trong khi đất còn đang ướt và xốp, chúng lại vội vã chui sâu xuống dưới đất để biến thành nhộng ở đó. Bọn trẻ nghe thế mới yên tâm. Mọi người lại ngồi xuống dưới mái hiên, nép sát lại bên nhau. Cơn mưa rào vẫn tiếp tục dội xuống ầm ầm. Rừng cỏ rũ xuống dưới sức nặng của những dòng nước. Mưa rơi như đánh trống lên chiếc mũ nấm, mạnh như sấm rền trên đầu mọi người. Giáo sư và bọn trẻ lo lắng nhìn lên trên, bất giác rụt cả cổ lại. Bỗng Karik kêu lên: - Úi chà, lại một con nữa to quá! Nó đang bò lại kìa! Một con vật trần trụi, mập ú uể oải bò trên mái. Nó giống như một cái nệm bông bẩn thỉu căng phồng. Lưng con quái vật bóng loáng như thoa mỡ. Đề phòng bất trắc, Valia nép vào sau lưng giáo sư rồi hỏi: - Con gì thế bác? Ivan Germogenovich bình thản đáp: - Con sên đấy! Một con sên thông thường. - Nó cũng sẽ rơi xuống ư bác? Giáo sư bật cười: - Không đâu, đừng có hòng nó ngã! Nó bám chắc lắm. - Nó cũng là côn trùng có hại hả bác? - Sên ấy à? Sao cháu lại nghĩ thế? Sên là bạn tốt của cây nấm. Tuy nó có ăn nấm, nhưng đồng thời nó lại giúp nấm sinh sôi nảy nở… - Sao lại vừa có ích, vừa có hại được hả bác? Giáo sư vuốt râu, chậm rãi trả lời: - Con sên nuốt những mẩu nấm có chứa nha bào nấm là hạt giống của cây nấm. Nha bào này đi qua dạ dày của sên, khi rơi xuống đất sẽ mọc lên cây nấm. Nhiều loại nấm nếu không nhờ có sên thì đã trở nên rất hiếm chứ không nhiều như hiện nay. Karik cười nói: - Ồ, Valia à! Chúng ta đặt tên “nấm Valia”. Còn bây giờ cái mũ nấm sẽ phải gọi là “mũ nấm sên”! Valia định đáp lại điều gì đó, nhưng ngay lúc đó giáo sư ra dấu bảo im lặng rồi chăm chú lắng nghe cái gì đó, tỏ ý lo ngại. - Cái gì thế nhỉ? Các cháu có nghe thấy không? Các khách du lịch đứng cả dậy. Qua tiếng mưa ầm ĩ họ nghe thấy một tiếng gầm réo xa xôi tựa như ở nơi đâu đó có sóng biển xô vào các tảng đá. Tiếng sóng nước mỗi lúc một gần hơn và ngày càng to hơn. Valia lắng nghe, thì thầm nói: - Tiếng sấm hay sao ấy! Bỗng trong không trung tiếng gầm rú rền vang. Không hiểu từ đâu nước bỗng ùa tới. Xung quanh những dòng nước đục ngầu mênh mông như biển cả réo sôi ngầu bọt trắng. Ivan Germogenovich và bọn trẻ đứng trên hòn đảo nhỏ nép sát vào thân cây nấm. Dòng nước chảy xiết gầm réo cuốn đi tất cả những gì gặp trên đường, làm những cây cỏ đổ rạp xuống mặt đất. Cây nấm đứng tựa cây tháp trên hòn đảo. Nhưng nước mỗi lúc một dâng cao đe dọa tràn ngập cả đảo lẫn tháp. Nước đã mấp mé ngay sát dưới chân. Giáo sư nói: - Có lẽ gần đây có con suối nào tràn nước qua bờ và thế là… Ông giang tay ra tỏ ý bất lực. Valia lo lắng hỏi: - Thế nước có cuốn chúng ta đi mất không? Giáo sư lặng thinh không đáp. Ông cau mày lặng lẽ ngắm nhìn đôi chân mình, cử động những ngón tay đã tê cóng. Nước dâng lên. Mặt nước mỗi lúc một nhô cao đe doạ sẽ cuốn các khách du lịch khỏi đảo, lôi tuốt vào trong rừng cỏ rậm rồi dìm chết trong một khe lạch sâu nào ở đó. Nhìn thấy giáo sư hoang mang bối rối, Karik hiểu rằng Ivan Germogenovich không thể có cách gì cứu vãn được tình thế. Cậu chạm vào bàn tay lạnh giá của giáo sư rồi cả quyết nói: - Bác Ivan Germogenovich ơi, có lẽ tình hình không đến nỗi tuyệt vọng lắm đâu! - Cháu có ý kiến gì vậy? - Phải leo lên cây nấm! – Karik đáp. - Ừ… ừ… - Giáo sư lơ đãng lẩm bẩm nói - thử trèo lên cây nấm vậy. Nhưng sau khi nhìn thân cây nấm to tròn, mọc thẳng đứng lên cao, ông lắc đầu thở dài buồn bã: không thể nào leo lên đó được! Valia ngắm nghía cái vỏ nấm lủng lẳng trên kẽ nứt rồi hỏi: - Thế nếu leo lên cái mái hiên thì sao? Nó có chịu nổi hay không? Giáo sư ngó lên cao: - Tuyệt quá! – Ông sung sướng reo lên – Đó là ý kiến rất hay. Nào, mau lên các bạn! Hay thật đấy! Ông giúp bọn trẻ leo lên vai ông, rồi từ vai ông chúng bò lên mái hiên. Đầu tiên là Valia, rồi đến Karik. Valia quỳ xuống cúi đầu ngó qua bờ mái và chìa tay ra cho giáo sư. - Nào, bác đưa tay ra cho cháu kéo giúp! Giáo sư âu yếm cháy mắt. Valia kêu lên: - Ủa, sao bác lại thế? - Không sao đâu! Không sao đâu! Bác đứng đây một chút – Ivan Germogenovich nói. Ông biết rằng bọn trẻ không đủ sức kéo ông lên mái. Vả chăng cái mái cũng không chịu được sức nặng của cả ba bác cháu. Trong khi đó nước cứ dâng cao mãi. Nó gần như ngập khắp cả đảo và tràn đến chân Ivan Germogenovich. Sóng nước xô vào thân cây nấm, trùm lên đầu giáo sư đang run lên vì lạnh. Biết làm sao đây? Bơi đi ư? Nhưng biết bơi đi đâu? Chưa đến bờ thì đã chết cóng rồi. Mà bỏ bọn trẻ một mình sao được? Giáo sư đứng im, răng đánh vào nhau lập cập, buồn bã nhìn hồ nước đang réo sóng xung quanh. Nước đã lên đến đầu gối Ivan Germogenovich. Dòng nước chảy xiết như muốn quật ngã ông xuống. Những cây gỗ lao thẳng vào ông, xô đẩy ông, đập vào đầu gối ông rất đau. Chân Ivan Germogenovich đầy những vết xước rất sâu. Nước đã tới thắt lưng. Ông đứng đó, mím chặt đôi môi đã lạnh cóng, cố gắng không nghĩ ngợi gì cả. Ivan Germogenovich thoáng nghĩ: “Có lẽ bọn trẻ phải tự lo tìm đường về nhà mất!” (1) Kara- Kum là tên một miền sa mạc ở vùng Trung Á Liên Xô (ND)