Người bạn đồng hành
Cha nó đang ốm thập tử nhất sinh. Nó rất buồn. Trong túp lều
nhỏ chỉ có hai cha con. Cha nó bảo: "Giăng ơi! con thật hiếu thảo!
Cha cầu mong Thượng đế phù hộ cho con trên đường đời."
Giăng oà khóc. Nó chẳng còn ai trên đời này nữa! Không mẹ, không
cha, không anh không em. Nó quỳ bên cạnh giường hôn tay cha, nước
mắt giàn giụa. Một lúc nó mệt, nằm thiếp đi, gục đầu xuống thành
giường bằng gỗ cứng.
Nó mơ một giấc mơ kỳ diệu. Nó thấy mặt trời và mặt trăng sà
xuống, cha nó mạnh khoẻ, cười với nó như những lúc cha vui. Một cô
gái xinh đẹp, đội chiếc mũ miện chìa tay cho nó. Cha nó lại cười và
bảo: "Người vợ tương lai cha sắp cưới cho con đấy!"
Giăng bừng tỉnh. Trước mặt nó là sự thực đáng buồn: Cha nó
đã chết, nằm sóng sượt trên giường, ngoài ra chẳng có một ai. Tội
nghiệp cho nó!
Hôm sau Giăng đi theo quan tài người cha thân yêu ra mộ. Thế
là từ nay nó chẳng bao giờ được thấy mặt cha nó. Lòng nặng trĩu
buồn phiền, tim nó như tan nát thành muôn mảnh.
Người đi đưa ma hát một bài thánh thi. Tiếng hát làm nó chan hoà
nước mắt, giọt lệ làm nhẹ bớt đau khổ. Ánh dương lấp lanh trên hàng
cây xanh như an ủi nó: "Đừng buồn phiền! Hãy nhìn lên trời xanh.
Cha cậu đang trên đó và đang cầu nguyện cho cậu gặp mọi sự tốt
lành thành đạt trong mọi việc".
Giăng đáp: "Còn tôi, tôi sẽ ăn ở tốt lành để sau này được lên ấy
gặp lại và đoàn tụ với cha tôi".
Giăng mỉm cười, hai hàng lệ lăn trên gò má. Trên cây mấy con
chim non cất tiếng hót: quy vit! quy vit! Chúng vừa chứng kiến đám
tang. Chúng cũng tin rằng giờ đây người cha đang ở trên Thiên
đường, ông sung sướng mỉm cười vì đã sống phúc hậu khi ở dưới
trần.
 92

Giăng thấy đàn chim chuyền từ cành nọ sang cành kia rồi cùng
nhau bay vút lên cao. Giăng thấy khao khát được bay theo chúng.
Nhưng nó không quên đẽo một cây thập tự bằng gỗ đem cắm bên mộ
cha. Khi mang cây thập tự đến, nó đã thấy ngôi mộ có cỏ đắp và cắm
đầy hoa. Bạn bè đã đem đến trang hoàng mộ ông, vì ai cũng quý ông.
Chôn cất cha xong, sáng hôm sau Giăng gói quần áo thành một bọc
nhỏ và dắt lưng toàn bộ gia tài gồm có năm mươi đồng tiền vàng và
vài hào bạc. Nó định dùng món tiền ấy và đi chu du thiên hạ.
Trước khi đi, Giăng ra nghĩa địa, tìm đến mộ cha, quỳ xuống khấn:
"Vĩnh biệt cha thân yêu. Con nguyện trước vong hồn cha lúc nào
cũng sẽ ăn ở tốt lành. Xin cha yên lòng cầu Thượng đế phù hộ cho
con".
Trên những cánh đồng Giăng đi qua, nó thấy hoa nào cũng tươi
đẹp dưới ánh năng ấm. Chúng nghiêng mình trong gió nhẹ như chào
mừng Giăng.
Đi được một quãng Giăng đứng lại nhìn ngôi nhà thờ cổ kính,
nơi nó đã đến với cha để nghe giảng đạo.
Nó nhìn thấy trên cửa tò vò gác chuông anh lùn gác chuông nhà
thờ đầu đội mũ đỏ, tay đang che mắt để tránh những tia nắng. Nó
vẫy tay vĩnh biệt anh ta.
Anh lùn cũng chào lại, vẫy chiếc mũ, lấy tay gửi cho Giăng
nhiều chiếc hôn gió, tỏ ý chúc Giăng lên đường mạnh khỏe gặp nhiều
may mắn.
Giăng vừa đi vừa nghĩ đến những gì sẽ gặp trên đường. Nó đi,
đi mãi; chưa bao giờ đi xa thế. Trên đường chẳng hề gặp một người
nào quen, thành phố cũng lạ. Nó đã đến một nơi chưa bao giờ đặt
chân.
Đêm đầu tiên nó ngủ trong một đống rơm vì không tìm được
chỗ nào khác. Tuy vậy nó thấy rất may mắn, đến vua cũng không có
được chỗ ngủ như thế. Này nhé; một cánh đồng một con sông, một
đống rơm và bầu trời xanh trên đầu; còn có các phòng ngủ nào đẹp
hơn thế! Thảm cỏ xanh có điểm hoa trắng đỏ. Hương mộc và và dã
tường là những bó hoa trang trí tuyệt đẹp; rửa mặt thì đã có cả một
con sông và làn nước trong mát in bóng những vì sao từ trên trời soi
 93

xuống. Chị hằng như một đèn lớn treo lơ lửng trên bầu trời xanh
chẳng còn sợ bén lửa sang rèm cửa, nên Giăng có thể yên chí nằm
ngủ.
Lúc tỉnh dậy, mặt trời đã lên cao, khắp nơi chim chóc líu lo:
"Chào cậu! Chào cậu!"
Hôm ấy đúng vào ngày chủ nhật. Chuông nhà thờ rộn rã. Giáo
dân trong vùng kéo nhau đến nhà thờ. Giăng đi theo họ vào nhà thờ
và cùng hát với họ. Nó tưởng như đang đứng trong nhà thờ quê nhà
nơi nó đã chịu lễ ban thánh thể và đến lễ với cha.
Ngoài nghĩa địa có nhiều mộ. Có những ngôi mộ cỏ mọc cao.
Giăng nghĩ đến ngôi mộ của cha ở quê nhà, thiếu người chăm sóc,
chắc cũng giống thế. Nó ngồi xuống nhổ cỏ, dựng laị những cây thánh
giá bị đổ, xếp lại những bó hoa bị gió cuốn đi.
Nó nghĩ: "có lẽ mộ cha mình cũng được người khác chăm sóc
thay mình như thế này".
Có một ông lão nghèo đang đứng ở nghĩa địa. Giăng cho ông
mấy hào lẻ rồi tiếp tục chu du thiên hạ.
Chiều tối gặp một cơn giông khủng khiếp. Giăng rảo bước tìm
nơi trú ẩn. Nó đã tìm được một ngôi nhà thờ biệt lập trên một quả
đồi. Nó thấy cửa mở, chẳng có người. Nó vào ngồi xếp nghỉ và cầu
kinh. Chưa hết một bài mắt đã díu rồi ngủ thiếp đi lúc nào không
biết.
Lúc tỉnh dậy, đã nửa đêm, cơn giông đã tan, trăng lấp lánh ngoài cửa
kính. Giữa nhà thờ nó nhìn thấy một chiếc quan tài mở nắp, bên
trong có một thi hài sắp đem chôn. Giăng không chút sợ hãi. Nó biết
rằng người chết rồi không hại ai. Có chăng chỉ những kẻ còn sống có
tâm địa xấu xa mới tìm cách hại người, mới đáng sợ. Giữa lúc ấy có
hai tên có vẻ là bọn bất lương, định lôi xác chết ra để quẳng đi. Vốn
là người nhân đức, Giăng động lòng thương, hỏi: - Các anh định giở
trò gì thế? Phải tội chết. Người ta chết rồi, để cho vong hồn người ta
yên.
- Không được! Hai tên bất lương trả lời. Nó nợ tiền chúng tao,
không trả. Bây giờ nó vào áo quan rồi mà chúng tao chẳng được lấy
 94

một xu. Chúng tao phải quẳng nó ra cửa nhà thờ cho bõ tức.
Giăng điều đình.
- Người ấy nợ các anh bao nhiêu không biết. Đây tôi có tất cả
năm mươi đồng vàng, tôi sẽ đưa cả cho các anh rồi để cho người ấy
yên lành. Còn tôi vẫn đang khỏe mạnh, lành lặn. Thượng đế sẽ phải
phù hộ tôi.
- Được! Nếu anh muốn trả nợ thay cho nó thì đây đồng ý tha.
Chúng cầm tiền, cười ngất bỏ đi, chắp hai tay người chết với nhau, từ
biệt bước đi vào khu rừng lớn. Ra khỏi khu rừng thì trời vừa sáng.
Bỗng Giăng nghe có tiếng gọi sau lưng:
- Anh bạn về đâu thế?
- Đi chu du thiên hạ. Giăng đáp. Tôi là đứa trẻ không cha
không mẹ, nhưng Thượng đế sẽ phù hộ tôi.
- Tôi cũng chu du thiên hạ đây - người lạ mặt nói - Chúng ta
cùng đi với nhau chăng?
- Nhất trí, Giăng đáp và họ cùng đi với nhau.
Chỉ mười lăm phút sau, họ đã trở thành đôi bạn ý hợp tâm đầu.
Vì cả hai đều là người tốt. Nhưng Giăng thấy người bạn đồng hành,
khôn hơn mình nhiều. Anh ta đã đi nhiều, từng trải nhiều, chuyện gì
cũng biết.
Họ bảo nhau hãy ngồi xuống gốc cây nghỉ và ăn sáng. Vừa lúc
ấy, có một bà cụ đi tới.
Bà cụ lụ khụ, lom khom chống nạng, trên lưng mang một bó củi
khô nhặt trong rừng, dưới tạp dề lòi ra đầu ba cái roi bằng cây đuôi
chuồn và dương liễu. Còn cách hai người một quãng, bà cụ ngã lăn
kềnh ra, kêu thét lên.
Giăng muốn khiêng bà cụ về nhà, nhưng người bạn đồng hành
bảo: "Không cần, tôi có thứ thuốc bôi vào bà lão dậy được tự đi về nhà
ngay như không có chuyện gì xảy ra". Nhưng anh ta đòi bà cụ phải
trả công ba cái roi, cụ dắt dưới tạp dề.
 95

- Thế thì đắt quá đấy! Bà cụ nói, ngần ngừ không muốn đưa.
Nhưng gãy chân nằm đấy thì khổ, cụ đành phải đưa ba cái roi cho
người kia. Anh ta lấy thuốc bôi vào chỗ chân đau, bà cụ đứng ngay
lên, đi được.
Thật là một thứ thuốc công hiệu ít thấy.
Xong rồi hai anh bạn ra đi. Giăng hỏi anh kia:
- Cậu lấy mấy cái roi ấy làm gì?
- Mình hay thích những cái lặt vặt như thế. Tính mình vậy.
Hai người đi một hồi khá lâu. Giăng nhìn về phía trước và nói:
- Nom kìa! Những đám mây đen đang kéo đến mù mịt khiếp
quá!
- Không phải mây đâu! Anh bạn đồng hành nói- Đấy là những
ngọn núi cao.
Thực vậy. Đấy chỉ là những ngọn nũi. Trông gần mà hoá ra xa.
Đi cả một ngày ròng rã mới tới nơi. Rừng ở đây rậm, mọc toàn cây
thẳng đứng. Lại còn có những hòn đá cực to. Vượt qua nơi này không
dễ, hai người bàn nhau nghỉ lại mai đi sớm.
Trong quán trọ bên dưới một đám đông người đang tụ tập. Một
người đang làm trò múa rối. Khán giả ngồi xem chung quanh. Trên
hàng đầu là một lão hàng thịt béo phị. Cạnh lão là một con chó to xù,
nom dữ tợn như sắp cắn người. Mở đầu buổi diễn là một hài kịch.
Hai nhân vật chính là vua và hoàng hậu, đầu đội mũ miện vàng,
khoác áo choàng, ngồi trên ngai. Những chú lính hầu xinh xắn, mắt
bằng thuỷ tinh, đứng gác cửa. Cửa đóng ra mở vào liên tục để lấy gió
vào cung. Màn kịch thật vui, khán giả vỗ tay ran ran.
Đến lúc hoàng hậu ra sân khấu, dạo được vài bước, thì chả biết thế
nào, con chó của lão hàng thịt nhảy lên ngoạm vào lưng, hoàng hậu
ngã vật xuống. Chủ gánh xiếc rất buồn, phần vì mất vai hoàng hậu
là con rối đẹp nhất, phần vì mất buổi diễn. Những người bạn của
Giăng biết anh ta có thể chữa được. Anh ta lấy lọ thuốc vừa dùng
chữa chân cho bà lão lúc nãy, bôi cho con búp bê hoàng hậu. Con búp
bê đứng ngay lên và biểu diễn luôn, lại không cần có dây điều khiển.
Mà khéo như người thật, chỉ không biết nói. Chủ xiếc mừng quá.
 96

Hết buổi diễn mọi người ra về. Người trong quán trọ đi ngủ cả. Bỗng
có tiếng rên rỉ vọng lên. Mọi người dậy xem, thì thấy đám con rối
nằm ngổn ngang, nào vua, nào cận thần, nào lính hầu, giương to đôi
mắt thuỷ tinh rên rỉ thảm hại, cầu xin được bôi thuốc để có thể tự
ngọ nguậy được như hoàng hậu.
Thấy vậy, hoàng hậu quỳ xuống, hai tay nâng mũ miện kêu
van xin "ông lang" bôi thuốc và tất cả những người trong cung.
Người chủ gánh hát hứa anh bạn của Giăng xin biếu tất cả tiền bán
vé vào cửa tối ấy chỉ cầu an bôi thuốc cho tất cả những con búp bê
còn lại. Nhưng anh bạn chỉ đòi mỗi thanh gươm đeo cạnh sườn quốc
vương. Nhận gươm rồi, anh bạn bôi thuốc cho mấy con búp bê. Tức
thì tất cả mấy con tự hoạt động được, không cần giật dây, trông thật
là buồn cười. Các cô cậu hầu bàn cười ngặt nghẹo và nháy theo
chúng. Cả người đánh xe, cả bác bếp, cả những khách trọ đang ngủ
cũng bật dậy ôm nhau nhảy. Lại cả xẻng, cái cặp than cũng hối hả
chạy vào nhảy. Rõ thật là vui.
Sáng hôm sau. Giăng và anh bạn đồng hành từ biệt mọi người
lên đường. Họ vượt qua những cánh rừng bát ngát, leo lên những
đỉnh núi cao chót vót. Họ trông được rất xa, nhìn đến tận những nơi
họ chưa từng đến, ngắm nhiều cảnh đẹp huy hoàng. Mặt trời lấp
lánh trên khoảng trời xanh mát rượi. Tiếng kèn săn chốc chốc vẳng
lên từ các khe núi.
Say sưa trước cảnh thiên nhiên hùng vĩ, hai anh bạn đường
đứng chắp tay tạ ơn Thượng đế đã cho hưởng những cảnh tuyệt diệu
trên thế gian này. Bỗng trên đầu có tiếng vang. Ngẩng lên họ thấy
một con thiên nga đang bay lượn trong không trung và không biết
thế nào lại lảo đảo rồi rơi bịch xuống ngay dưới chân họ. Anh bạn của
Giăng trầm trồ:
- Đôi cánh đẹp quá! Tôi phải cắt mới được. Cậu xem mình lấy
thanh gươm đem đi, có được việc không?
Rồi anh lấy gươm chặt phăng đôi cánh. Xong rồi họ lại đi. Sau
mấy ngày họ đến một kinh thành lớn xung quanh có một trăm ngọn
tháp lấp lánh dưới nắng như làm bằng bạc. Giữa kinh thành là một
 97

toà lâu đài bằng đá cẩm thạch, mái bằng vàng. Đấy là cung điện nhà
vua.
Giăng và người bạn đồng hành vào một quán trọ nghỉ ngơi và
sửa sang lại quần áo cho nghiêm chỉnh trước khi bước chân vào
thành phố. Trò chuyện với chủ quán, họ được biết rằng nhà vua rất
nhân từ, độ lượng. Nhưng công chúa, con người lại rất ghê ghớm.
Đẹp thì có đẹp, nhưng nàng nham hiểm độc ác, đã từng làm chết
nhiều hoàng tử.
- Sao vậy? Anh bạn của Giăng ngạc nhiên hỏi.
- Nàng cho phép bất kỳ ai đến cầu hôn cũng được, không kể
người quyền quý hay thứ dân. Nàng chỉ yêu cầu trả lời một điều
nàngh ỏi. Nếu trả lời đúng sẽ được lấy nàng. Nếu không đúng sẽ bị
treo cổ hoặc chặt tay.
- Thế từ trước đến giờ thế nào? Hai người hỏi.
- Chưa ai trả lời được. Đều bị nàng chặt tay hoặc treo cổ. Cha
nàng cũng không sao can khuyên được nàng và tuyên bố không dính
đến chuyện chồng con của nàng, mặc nàng muốn làm thế nào thì
làm. Cũng có lần nhà vua cùng triều đinh quỳ xuống van xin nhưng
công chúa vẫn kiên quyết không nghe cứ làm theo ý mình.
Giăng nghe thấy thế liền bảo: "Mụ công chúa này ghê ghớm
thật! Phải đánh cho mụ ta một trận để mụ ta chừa thói đánh ác mới
được".
Thấy Giăng nói vậy ai cũng can khuyên, đừng nóng nẩy mà
thiệt thân.
- Không! Giăng kiên quyết. Tôi sẽ vào cung gặp nàng xin trả lời
câu hỏi, để xem ra sao.
Giữa lúc ấy dân chúng reo hò. Công chúa ngự du ngoài phố.
Giưng len đám đông ra xem. Công chúa quả là một trang tuyệt thế
giai nhân. Nàng cưỡi trên một con ngựa trắng, mình đầy kim cương
châu báu. Nàng mặc quần, dệt bằng sợi vàng chiếc roi ngựa trong tay
lóng lánh như một tia mặt trời. Chiếc mũ miện trên đầu lấp lánh
như các vì sao, tấm áo choàng óng ánh như muốn ngàn cánh bướm.
 98

Thật là tuyệt! Nhưng tuyệt hơn cả là sắc đẹp của chính nàng, một
sắc đẹp mê hồn, không thể rời mắt được. Lại còn một điều kỳ lạ nữa
là nàng giống hệt như cô gái đẹp anh mơ thấy đêm hôm cha anh chết.
Anh nghĩ thầm:
- Một người con gái sắc nước hương trời thế này mà lại nham
hiểm độc ác thật là vô lý! Ta cứ đến xem sao!
Vậy là bất chấp những lời can ngăn của mọi người kể cả người
bạn đồng hành. Giăng kiên quyết vào cung vua để gặp công chúa xin
trả lời câu hỏi của nàng. Anh chải giầy và quần áo, rửa mặt mũi rồi
ra phố để vào cung. Nghe tiếng gõ cửa, nhà vua phán:
- Cứ vào!
Giăng mở cả thấy nhà vua mặc quần áo ngủ, đi hài thêu, ra
tiếp anh. Ngài đưa tay cho Giăng.
Khi biết là chàng đến cầu hôn, người oà khóc lên, bỏ rơi quyền
trượng xuống đất, lấy ao lau nước mắt và nói:
- Đừng dại mà vào đấy! Ngươi sẽ không tránh khỏi số phận
những người đi trước đâu. Hãy đi theo ta!
Nhà vua dẫn Giăng ra khu vườn. Trên cây lủng lẳng những bộ
xương người, dưới đất lăn lóc những đầu lâu.
Đấy là xác chết của những người đã đến cầu hon nhưng không
trả lời được câu hỏi của công chúa, bị nàng treo cổ.
Vua hỏi: Thấy chưa? Tốt nhất là nên quay về, không thì sẽ mất
xác vô ích.
Giăng hôn tay nhà vua nhân đức và tâu rằng tình yên mãnh
liệt của chàng đối với công chúa sẽ giúp nàng vượt qua tất cả.
Vừa lúc công chúa đi du ngoạn về. Nàng mời Giăng vào phòng khách
trò chuyện và hẹn sáng hôm sau nàng sẽ tiếp. Hội đồng giám khảo và
các quan tư pháp sẽ họp để nghe anh trả lời và phán quyết. Sẽ có ba
câu hỏi. Trả lời được câu thứ nhất mới được trả lời câu sau. Nếu ngay
từ đầu đã trả lời sai thì coi như mất đầu. Giăng chấp nhận tất cả các
điều kiện, không sợ hãi, rồi ra về quán trọ nghỉ, để hôm sau vào
cung.