HỊCH ĐÁNH TRỊNH
Lời giới thiệu: Bài này hịch này tương truyền của Nguyễn Hữu Chỉnh thay mặt vua Quang Trung soạn ra, nhưng dù vua Quang Trung không làm toàn bộ thì chắc cũng phải tham gia hiệu đính tu sửa rất nhiều vì bài hịch chính thức đứng tên ông, mà vua Quang Trung vốn là người sính chữ Nôm và cũng có học vấn, lại là người thích tự tay làm mọi việc. Đọc đoạn thơ Nôm của vua Quang Trung "Đánh cho để dài tóc, đánh cho để đen răng, đánh cho nó chích luân bất phản, đánh cho nó phiến giáp bất hoàn, đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ..." chúng ta thấy giọng điệu khí phách không khác gì bài hịch, nên bảo rằng Nguyễn Hữu Chỉnh làm toàn bộ là không có cơ sở!.生 民 沛 餒 民 乄 苉, 丕 皇 天 劺 坦 君 師 Sinh dân phải nuôi dân làm trước, vậy hoàng thiên dựng đất quân sư 厳 亂 乭 篭 亂 買 衝, 意 王 者 固 番 兵 革 Gặp loạn đành dẹp loạn mới xong, ấy vương giả có phen binh cách 會 順 應 世 停 特 渚 Hội thuận ứng thế đừng được chửa 役 征 誅 峼 呵 悶 凨 Việc chinh tru lòng há muốn ru 些 低: 稟 氣 俼 南 Ta đây: Bẩm khí trời Nam 本 匇 戶 阮 Vốn dòng họ Nguyễn 唕 祿 搩 沛 剗 役 搩, 璳 番 張 子 者 恩 韓 Nhờ lộc nước phải lo việc nước, đòi phen Trương tử giả ơn Hàn 吿 恱 噖 戼 仌 義 噖, 之 底 曹 昿 噽 鑊 漢 Ăn cơm vua nên nhớ nghĩa vua, chi để Tào man nhòm vạc Hán 恨 國 傅 歯 峼 背 上 Giận quốc phó ra lòng bội thượng 戼 西 山 唱 義 勤 王 Nên tây Sơn xướng nghĩa cần vương 苉 卥 垠 焈 廏 堚 匇, 矯 党 逆 撻 謀 岌 紤 Trước là ngăn cột đá giữa dòng, kẻo đảng nghịch đặt mưu ngấp ghé 畱 卥 扅 湄 霪 欺 旱, 矯 窮 人 沙 準 淋 炭 Sau là tưới mưa dầm khi hạn, kẻo cùng nhân sa chốn lầm than 叿 峼 俼 群 咜 頉 富 春 Ví lòng trời còn nền nếp Phú Xuân 亁 玌 辸 吏 基 圖 華 夏 Ắt đấu cũ lại cơ đồ Hoa Hạ 儍 別 辻 俼 固 斎, 賊 戶 張 櫲 遍 氾 厰 份 Nào biết ngôi trời có bảy, giặc họ Trương toan biến phiếm mười phần 俸 吹 侙 搩 爭 倈, 碎 茹 夏 沛 收 回 侼 搩 Bỗng xui thế nước tranh ba, tôi nhà Hạ phải thu hồi hai nước 侙 蚌 鷸 當 群 對 炦 Thế bạng duật đương còn đối mặt 軐 鯨 狼 澃 窖 緫 碒 Thói kình lang sao khéo lắng tai 外 瀓 坘 救 援 乄 名, 民 驚 亂 舉 兵 弔 罰 Ngoài mượn lời cứu viện làm danh, dân kinh loạn cử binh điếu phạt 瑇 亖 岲 承 危 底 腋, 準 承 平 戼 餒 流 離 Trong mấy chữ thừa nguy để dạ, chốn thừa bình nên nỗi lưu ly 宮 笌 城 郭 破 凌 凌 Cung đền thành quách phá lâng lâng 銃 蓊 船 廵 收 汰 汰 Súng ống thuyền bè thu thảy thảy 怽 扱 曲 拯 傷 匇 外 族, 乑 窮 塘 訸 獸 時 崔 Cơn gấp khúc chẳng thương dòng ngoại tộc, đã cùng đường đuổi thú thời thôi 玌 騎 纅 群 仌 淁 先 君, 吏 劂 讁 彅 焵 澃 堖 Dấu cưỡi rồng còn nhớ đấng tiên quân, lại khoét lỗ bừa sâu sao nỡ 棊 岲 暴 帞 蘍 儖 項 So chữ bạo lửa nồng quá Hạng 椖 峼 圤 搩 沚 衛 劉 Dò lòng người nước chảy về Lưu 眾 窮 塘 旗 義 剾 衛 投, 戼 軍 數 每 挧 沒 盛 Chúng cùng đường cờ nghĩa đem về đầu, nên quân số mỗi ngày một thịnh 民 飢 饉 感 峼 仁 顒 股, 遣 兵 威 強 瀋 強 添 Dân cơ cận cảm lòng nhân ngóng cổ, khiến binh uy càng thấm càng thêm 廣 南 它 撅 瀝 樚 塵 Quảng Nam đà quét sạch bụi trần 順 化 吏 剾 衛 坡 憥 Thuận Hóa lại đem về bờ cõi 南 沒 綨 沁 鯨 滂 焔, 機 太 平 蹱 待 乑 媑 Nam một dải tăm kình phẳng lặng, cơ thái bình đứng đợi đã gần 北 亖 城 信 雁 荗 安, 僟 救 援 憹 鐭 澃 便 Bắc mấy thành tin nhạn chưa yên, bề cứu viện ngồi trông sao tiện 感 功 德 噖 黎 敢 負 Cảm công đức vua Lê dám phụ弄 權 行 戶 鄭 讱 牐 Lộng quyền hành họ Trịnh khó nghe 辻 皇 帝 撻 空, 甧 搩 隰 牢 絤 獕 鄧 Ngôi hoàng đế đặt không, há nước thấp lao lung thấy đặng 罪 黃 巢 拯 固, 峼 貞 挑 緈 侟 屏 Tội Hoàng Sào chẳng có, lòng trinh thêu dệt vào bình 乨 端 王 強 煏 腋 無 君 Hiệu Đoan Vương càng tỏ dạ vô quân 謀 篡 奪 戼 峼 背 父 Mưu soán đoạt nên lòng bội phụ 長 宮 本 汖 哰 卥 嫡, 權 吒 槒 背 泊 澃 乭 Trưởng cung vốn xưa nay là đích, quyền cha trót bội bạc sao đành 殿 都 雖 珷 岺 仍 英, 命 吒 僲 爭 欺 澃 沛 Điện Đô tuy bé nhỏ nhưng anh, mệnh cha rắp tranh khi sao phải 碒 拯 兌 彣 坘 顧 命 Tai chẳng đoái đến lời cố mệnh 炦 儍 鐭 侟 準 梓 宮 Mặt nào trông vào chốn tử cung 遣 沒 彈 岞 娋 彈 堏, 剾 岲 孝 堖 招 笹 坦 Khiến một đàn con trẻ đàn bà, đem chữ hiếu nỡ gieo xuống đất 底 仍 丗 碎 桰 圤 様, 曢 嘺 冤 乑 動 彣 俼 Để những kẻ tôi ngay người thẳng, tiếng kêu oan đã động đến trời 志 尊 扶 叿 拯 謀 珄, 時 敕 令 銀 錢 儍 待 佊 Chí tôn phù ví chẳng mưu mình, thì sắc lệnh ngân tiền nào đợi nó 詟 虐 杆 群 剾 笹 撨, 義 理 儍 俼 坦 群 容 Gươm ngược cán còn đem xuống dưới, nghĩa lý nào trời đất còn dong 歄 侊 欮 軍 訸 特 官, 意 事 意 汖 哰 共 邏 Lưới đứt giềng quân đuổi được quan, ấy sự ấy xưa nay cũng lạ 為 廢 立 悶 珄 朱 益 Vì phế lập muốn mình cho ích 底 傾 危 乄 搩 沛 剗 Để khuynh nguy làm nước phải lo 円 閉 哰 臣 佞 主 惛, 鎼 平 治 峼 俼 罕 悶 Vả bấy nay thần nịnh chúa hôn, mở bình trị lòng trời hẳn muốn 吏 厳 會 兵 驕 民 怨, 嵦 欦 欮 才 奇 沛 歯 Lại gặp hội binh kiêu dân oán, sửa mối giềng tài cả phải ra 斫 万 全 乑 鑿 廏 衡 山 Chước vạn toàn đã tạc đá Hoành Sơn 兵 即 刻 張 帆 北 海 Binh tức khắc giương buồm Bắc Hải 戈 槣 孟 拂 旗 周 武, 歯 壦 處 正 篭 斜 Qua sông Mạnh phất cờ Chu Võ, ra tay sử chính dẹp tà 侟 坦 關 凒 馭 漢 皇, 志 決 娎 仁 啚 暴 Vào đất Quan thét ngựa Hán Hoàng, quyết chí lấy nhân đổi bạo 插 嵦 本 原 峼 寔 Sắp sửa vốn nguyên lòng thật 啔 腬 沛 俌 坘 桰 Giữ gìn phải ngỏ lời ngay 岲 向 明 沛 瀓 埃 推, 傷 士 女 玄 黃 卥 世 Chữ hướng minh phải mượn ai suy, thương sĩ nữ huyền hoàng là thế 簕 助 順 罕 蜫 丗 別,....女 些 Máy trợ thuận hẳn nhiều kẻ biết,.... nữa ta 埃 別 推 理 沛, 決 沒 峼 夏 眾 兮 蘇 Ai biết suy lẽ phải, quyết một lòng hạ chúng hề tô 些 拯 負 民 肑, 亁 侼 岲 秋 毫 無 犯 Ta chẳng phụ dân lành, ắt hai chữ thu hào vô phạm 軐 背 反 籒 慣 如 苉 Thói bội phản chớ quen như trước 刼 太 平 群 底 浌 憻 Chút thái bình còn để dài lâu 搩 潮 東 啻 拯 順 匇, 吏 拒 強 僲 篍 壦 振 Nước triều đông ví chẳng thuận dòng, lại cự cưỡng rắp giơ tay chắn 帞 奵 廏 塩 和 峢 玉, 凨 賢 愚 坤 扨 歄 俼 Lửa cháy đá lỡ hòa lầm ngọc, dù hiền ngu khôn lọt lưới trời 恩 買 威 俌 告 坘 恒 Ân với uy ngỏ cáo lời hằng 順 呍 逆 默 峼 埃 決. Thuận hay nghịch mặc lòng ai quyết.Bài này chúng tôi đánh lại theo bản phiên âm nhớ được chứ không hề có bản nôm nào đối chiếu, toàn bộ chữ quốc ngữ & chữ Nôm được nhập vào MS Word 97 trên nền Windows98 mục đích để minh họa cho việc sử dụng chương trình Hán Nôm 2002. HUE 10-2002