Bài giảng này bao trùm một vài chủ đề không cần thiết liên quan lắm, nhưng có lẽ chúng sẽ phối hợp cùng với nhau tốt.
Vấn đề là chuyện không chỉ có thế.Thước đo lợi nhuận thực sự trong giao dịch là thặng dư của người tiêu dùng và thặng dư của người sản xuất. Ta có thể thấy được chúng được làm giảm thế nào dưới tác động của thuế.Trong thực tế, sự giảm xuống của giá trị thặng dư người tiêu dùng và người sản xuất là lớn hơn lượng thuế mà chính phủ thu được.Sự khác nhau giữa hai loại này là thiệt hại về gánh nặng thuế quá mức (excess burden or dead weight loss of the tax). Đây là giá trị của thăng dư thiệt hại của người tiêu dùng và lợi nhuận thiệt hại hay là thặng dư thiệt hại của người sản xuất xảy ra do tác động của thuế. Điều này xảy ra vì một vài việc kinh doanh đã diễn ra không có thuế và vì lợi nhuận thu được từ những kinh doanh này không đủ lớn để bao gồm cả thuế.
Thật là khá đơn giản để chỉ ra rằng gánh nặng quá mức trở nên nhỏ hơn khi cung hoặc cầu hoặc cả hai ít co giãn hơn. Khi các đường cong ít co giãn hơn, sự khác biệt giữa q0 và qt nhỏ hơn, nghĩa là sự thiệt hại do gánh nặng quá mức nhỏ hơn.Đưa ra đường cung và cầu thẳng, bạn có thể tính được kích cỡ của hình tam giác này. Cho đường cung và cầu không thẳng, bạn có thể hy vọng sử dụng một phép tính nhỏ để tính ra kích cỡ của vùng gần giống như hình tam giác, dù không chính xác lắm.
Tuy vậy, trong thế giới thực hơn, bạn may mắn có ước tính cung và cầu tốt, nhưng vẫn có thể tính gần đúng được kích cỡ của sự thiệt hại do gánh nặng quá mức sử dụng công thức sau:
Trong đó,
Ngụ ý chính sách từ kết quả này cho ta nhiều điều thú vị. Nếu bạn muốn giảm tối thiểu mức thiệt hại từ gánh nặng thuế quá mức, bạn nên xác định những loại hàng hoá cầu tương đối ít co giãn và đánh thuế chúng.Phần rắc rối ở đây là thực sự chỉ có hai thứ làm cho cầu ít co giãn:1. Loại hàng hóa chỉ tốn một phần nhỏ thu nhập (chẳng hạn như muối).2. Loại hàng hoá có ít thứ để thay thế.Những hàng hoá ít có thứ thay thế tạo nên những loại thuế đặc biệt. Chúng có thể bao gồm những loại thuốc khác nhau, lương thực (thuế calorie thực là đáng buồn cười) và những thứ tương tự như thế.Hãy nhớ rằng đi mà không có gì để thế, vì vậy, những hàng hoá ít co giãn nhất có thể là loại mà chúng tự phụ thuộc.
Ảnh hưởng của thuế là làm thay đổi người tiêu dùng từ điểm A sang điểm B (cho một vài đường bàng quan bị loại ra khỏi sơ đồ).Tổng thu nhập từ thuế môn bài tương đương với sự khác biệt theo trục tung giữa điểm B và đường ngân sách ban đầu, BL0.Khác biệt theo trục tung này là lượng quặng thương phẩm thêm vào mà người này có thể đã sử dụng nếu chưa có thuế.
Để thấy được gánh nặng thuế quá mức từ quan điểm này, xét đường bàng quan người này ở điểm B. Thay vào đó, nếu người ta đã đánh thuế khoán rồi và đặt chúng vào đường bàng quan này, tổng thu nhập từ thuế thu được sẽ tăng bao nhiêu?Lại nói về điều này, nếu một loại thuế khoán đã được đưa ra, đặt chúng vào đường bàng quan đi qua tiếp tuyến B tới đường thẳng biểu diễn ngân sách mới, BLt, tổng thu nhập từ thuế sẽ tăng bao nhiêu?Trả lời cho câu hỏi trên là thuế tăng một lượng gọi là sự biến thiên tương đương.
Sự khác nhau giữa độ biến thiên tương đương và tổng thu nhập từ thuế là gánh nặng thuế quá mức.Chỉ cần một câu, độ biến thiên tương đương là số lượng bạn sẽ phải lấy đi từ người chịu giá ban đầu để làm cho chúng giống như khi bị đánh thuế. Về mặt nào đó, đó chính là chi phí thuế dành cho người tiêu dùng, thậm chí mặc dù tổng thu từ thuế còn ít hơn thế.Lại một lần nữa, độ biến thiên tương đương là chi phí thuế, và nó sẽ còn lớn hơn cả tổng thu thuế thu được từ một loại thuế môn bài. Sự khác nhau giữa hai khái niệm này là gánh nặng thuế quá mức.Ví dụ: Xét một người có thu nhập $600 tiêu thụ pivo (P) và stuff (S) có hàm lợi ích U(P,S)=PS. Ban đầu, giá của cả hai loại hàng này là $1, nhưng có một nhóm chống pivo rất mạnh đặt ra loại thuế cho pivo làm tăng giá tới $4.Ngẫu nhiên, tổng thu từ loại thuế này được dành riêng để giúp chó và mèo con, nhưng không có gì liên quan tới ví dụ này.Tính:1. Toàn bộ mức tiêu thụ ban đầu và mức tiện ích của người này.2. Mức tiêu thụ mới và mức tiên ích mới sau thuế của người này.3. Tổng lượng thu nhập từ thuế.4. Độ biến thiên tương đương.5. Gánh nặng thuế quá mức.
Để tìm được độ biến thiên tương đương, cho mức tiện ích bằng với mức khi đã có đánh thuế, U=22,500, và giải ra mức thu nhập có dùng giá gốc, PP=PS=1.
Vì thế, việc đánh thuế có tác động tới mức tiện ích cũng giống như việc giảm thu nhập của người ta từ $600 xuống $300 và giữ giá cả không đổi.Điều này có nghĩa là độ biến thiên tương đương là $300, giá trị của sự giảm thu nhập tới thuế là tương đương.Gánh nặng thuế quá mức là sự khác nhau giữa độ biến thiên tương đương và tổng thu nhập từ thuế, hoặc $300-$225=$75.Để tìm ra độ biến thiên tương đương, cho mức tiện ích bằng thuế đã định, U=22.500, tính mức thu nhập dùng giá gốc, 
Bởi vậy, việc đánh thuế và giảm thu nhập của người dân từ $600 xuống $300 tới mức tiện ích là như nhau và làm cho giá cả không đổi.Điều này có nghĩa là độ biến thiên tương đương là $300, giá trị do giảm thu nhập tương đương với thuế.Gánh nặng thuế là sự khác biệt giữa độ biến thiên tương đương và tổng thu nhập từ thuế, hay là $300-$225=$75Liệu gánh nặng thuế quá mức có thực sự bằng 0 khi cầu hoàn toàn không co giãn?Trong phần đầu của những bài học này, người ta cho là khi cung và cầu hoàn toàn không co giãn thì sẽ không có gánh nặng quá mức liên quan tới thuế môn bài.Giờ ta hãy lật lại vấn đề cho phần phân tích này. Tưởng tượng rằng nhu cầu đối với pivo là hoàn toàn không co giãn. Bắt đầu từ điểm B ở trên trở về, điểm chỉ mức tiêu thụ ban đầu sẽ là đỉnh của đường thẳng tổng thu nhập từ thuế. Kết quả của phân tích là, không có bất cứ gánh nặng quá mức nào khi cầu co giãn, dường như đã bị can thiệp vì tổng thu từ thuế vẫn lớn hơn độ biến thiên tương đương.Phương pháp giải quyết cho nghịch lý này nằm ở sự khác nhau giữa những đường cầu không được bù và những đường cầu được đền bù với sự phân chia thuế thành các ảnh hưởng của thu nhập và sự thay đổi.
Tỷ lệ thuế biên cao sẽ ảnh hưởng tới quyết định về cung ứng lao động. Sự sụt giảm trong tổng tỷ lệ thuế biên ở mức $80.000 cũng có vẻ làm thay đổi tiêu chuẩn đánh giá nào đó của công bằng dọc. Cuối cùng, có được thông tin trên rồi, sẽ rất hay nếu bạn có thể chuyển số tiền thu nhập từ lương sang những dạng thu nhập khác bị đánh thuế với tỷ lệ thấp hơn.Thuế bảo hiểm xã hội và y tế đánh vào tiền lương, nhưng không có lợi tức hay lợi nhuận về vốn, điều này là không công bằng. Thuế bảo hiểm xã hội dừng lại khi lợi nhuận đạt tới một mức độ nhất định (khoảng $80.000).Thuế bất động sản là trường hợp thú vị hơn. Về mặt hiệu suất, thuế này có thể làm thay đổi quyết định về việc một ngôi nhà được mua như thế nào thì tốt và có cải thiện được hay không. Thuế cũng ảnh hưởng tới nơi người ta chọn để ở, mặc dù, lẽ ra đã có một mối liên hệ giữa thuế và dịch vụ. Tức là, những nơi có thuế cao hơn thì về mặt lý thuyết mà nói, có tiện nghi công cộng tốt hơn. Về tính công bằng dọc, người có những ngôi nhà đẹp hơn là những người giàu hơn và nên chịu đánh thuế cao hơn, nhưng họ có thể có mức thu nhập thấp hơn (chẳng hạn như những người về hưu đã sống trong vùng một thời gian dài). Bạn cũng có thể hỏi rằng liệu những người thuê nhà có được phân biệt khác với chủ nhà hay không nếu họ cùng ở trong những ngôi nhà giống nhau. Điều này phụ thuộc vào phạm vi ảnh hưởng của loại thuế tới những ngôi nhà cho thuê.Sự hữu dụng của thuế ở Seattle, và đây là một nguồn thu nhập quan trọng cho thành phố. Nó có vẻ như vừa mang lại hiệu suất vừa công bằng.Bang Washington đã từng tính lệ phí đăng ký phương tiện (vehicle registration fee)(không phải thực sự là một loại thuế) dựa vào giá trị của chiếc xe được sở hữu. Điều này chắc chắn là không mang lại hiệu quả (có bao nhiêu người vẫn lái chiếc xe buýt 68VW không phải vì họ muốn thế mà vì đăng ký xe bị tính thuế), nhưng có lẽ lại đảm bảo được tính công bằng ngang và dọc.Chuyển sang lệ phí đăng ký căn hộ có lẽ làm mọi thứ mất đi tính công bằng dọc, nhưng lại có hiệu quả cao hơn. Nên nhớ rằng sự thay đổi này có thể gây ra những ảnh hưởng về môi trường. Những chiếc xe cũ hơn có thể sinh ra nhiều thiệt hại về môi trường hơn, mặc dù những chiếc xe mới và lớn hơn dĩ nhiên tiêu tốn nhiều xăng hơn những chiếc xe mới nhưng nhỏ hơn.
Như vậy, số liệu là thế, thậm chí nếu trừ khoản thực phẩm và nhà cửa đi thì thuế bán ở Washington vẫn là luỹ thoái.
Gánh nặng thuế quá mức.
Gánh nặng thuế quá mức là sự thiệt hại trong mạng lưới phúc lợi xã hội, kết quả của một loại thuế. Loại thuế mà người tiêu dùng và người sản xuất (thường là họ) phải trả và mỗi loại lại tạo nên sự thay đổi nào đó tới chính quyền về việc tăng giá phải trả hay giảm giá thu được nhân lên nhiều lần bởi kích cỡ của công việc kinh doanh. Tổng lượng tiền mà chính quyền thu được tương đương với các hình chữ nhật trong sơ đồ phía dưới.Vấn đề là chuyện không chỉ có thế.Thước đo lợi nhuận thực sự trong giao dịch là thặng dư của người tiêu dùng và thặng dư của người sản xuất. Ta có thể thấy được chúng được làm giảm thế nào dưới tác động của thuế.Trong thực tế, sự giảm xuống của giá trị thặng dư người tiêu dùng và người sản xuất là lớn hơn lượng thuế mà chính phủ thu được.Sự khác nhau giữa hai loại này là thiệt hại về gánh nặng thuế quá mức (excess burden or dead weight loss of the tax). Đây là giá trị của thăng dư thiệt hại của người tiêu dùng và lợi nhuận thiệt hại hay là thặng dư thiệt hại của người sản xuất xảy ra do tác động của thuế. Điều này xảy ra vì một vài việc kinh doanh đã diễn ra không có thuế và vì lợi nhuận thu được từ những kinh doanh này không đủ lớn để bao gồm cả thuế.Thật là khá đơn giản để chỉ ra rằng gánh nặng quá mức trở nên nhỏ hơn khi cung hoặc cầu hoặc cả hai ít co giãn hơn. Khi các đường cong ít co giãn hơn, sự khác biệt giữa q0 và qt nhỏ hơn, nghĩa là sự thiệt hại do gánh nặng quá mức nhỏ hơn.Đưa ra đường cung và cầu thẳng, bạn có thể tính được kích cỡ của hình tam giác này. Cho đường cung và cầu không thẳng, bạn có thể hy vọng sử dụng một phép tính nhỏ để tính ra kích cỡ của vùng gần giống như hình tam giác, dù không chính xác lắm.Tuy vậy, trong thế giới thực hơn, bạn may mắn có ước tính cung và cầu tốt, nhưng vẫn có thể tính gần đúng được kích cỡ của sự thiệt hại do gánh nặng quá mức sử dụng công thức sau:Trong đó,P=giá cả ban đầuq=số lượng ban đầut=thuế trên mỗi đơn vịh=độ co giãn giá theo nhu cầue=độ co giãn giá cả theo cung ứng.Công thức này không chỉ đúng cho những loại thuế rất nhỏ (theo phép tính nhỏ, nó hoạt động trong giới hạn khi thuế tiến dần tới 0) nhưng đưa ra những ước tính khá tốt cho những loại thuế nhỏ.Nhìn vào công thức, bạn có thể thấy rằng khi cung hoặc cầu trở nên dễ co giãn hơn, sự thiệt hại về gánh nặng quá mức tăng lên. Nếu cung hoặc cầu không co giãn một cách hoàn hảo, mức thiệt hại này chỉ là 0. Trong một sơ đồ, nó giống như sau:
Ngụ ý chính sách từ kết quả này cho ta nhiều điều thú vị. Nếu bạn muốn giảm tối thiểu mức thiệt hại từ gánh nặng thuế quá mức, bạn nên xác định những loại hàng hoá cầu tương đối ít co giãn và đánh thuế chúng.Phần rắc rối ở đây là thực sự chỉ có hai thứ làm cho cầu ít co giãn:1. Loại hàng hóa chỉ tốn một phần nhỏ thu nhập (chẳng hạn như muối).2. Loại hàng hoá có ít thứ để thay thế.Những hàng hoá ít có thứ thay thế tạo nên những loại thuế đặc biệt. Chúng có thể bao gồm những loại thuốc khác nhau, lương thực (thuế calorie thực là đáng buồn cười) và những thứ tương tự như thế.Hãy nhớ rằng đi mà không có gì để thế, vì vậy, những hàng hoá ít co giãn nhất có thể là loại mà chúng tự phụ thuộc.Gánh nặng quá mức trong thuyết người tiêu dùng.
Có một cách khác để điều tra vấn đề gánh nặng thuế quá mức lên một hàng hoá. Phân tích này phù hợp với phân tích của Rosen (trang 283-85).Xét thuế môn bài về pivo:Ảnh hưởng của thuế là làm thay đổi người tiêu dùng từ điểm A sang điểm B (cho một vài đường bàng quan bị loại ra khỏi sơ đồ).Tổng thu nhập từ thuế môn bài tương đương với sự khác biệt theo trục tung giữa điểm B và đường ngân sách ban đầu, BL0.Khác biệt theo trục tung này là lượng quặng thương phẩm thêm vào mà người này có thể đã sử dụng nếu chưa có thuế.Để thấy được gánh nặng thuế quá mức từ quan điểm này, xét đường bàng quan người này ở điểm B. Thay vào đó, nếu người ta đã đánh thuế khoán rồi và đặt chúng vào đường bàng quan này, tổng thu nhập từ thuế thu được sẽ tăng bao nhiêu?Lại nói về điều này, nếu một loại thuế khoán đã được đưa ra, đặt chúng vào đường bàng quan đi qua tiếp tuyến B tới đường thẳng biểu diễn ngân sách mới, BLt, tổng thu nhập từ thuế sẽ tăng bao nhiêu?Trả lời cho câu hỏi trên là thuế tăng một lượng gọi là sự biến thiên tương đương.Sự khác nhau giữa độ biến thiên tương đương và tổng thu nhập từ thuế là gánh nặng thuế quá mức.Chỉ cần một câu, độ biến thiên tương đương là số lượng bạn sẽ phải lấy đi từ người chịu giá ban đầu để làm cho chúng giống như khi bị đánh thuế. Về mặt nào đó, đó chính là chi phí thuế dành cho người tiêu dùng, thậm chí mặc dù tổng thu từ thuế còn ít hơn thế.Lại một lần nữa, độ biến thiên tương đương là chi phí thuế, và nó sẽ còn lớn hơn cả tổng thu thuế thu được từ một loại thuế môn bài. Sự khác nhau giữa hai khái niệm này là gánh nặng thuế quá mức.Ví dụ: Xét một người có thu nhập $600 tiêu thụ pivo (P) và stuff (S) có hàm lợi ích U(P,S)=PS. Ban đầu, giá của cả hai loại hàng này là $1, nhưng có một nhóm chống pivo rất mạnh đặt ra loại thuế cho pivo làm tăng giá tới $4.Ngẫu nhiên, tổng thu từ loại thuế này được dành riêng để giúp chó và mèo con, nhưng không có gì liên quan tới ví dụ này.Tính:1. Toàn bộ mức tiêu thụ ban đầu và mức tiện ích của người này.2. Mức tiêu thụ mới và mức tiên ích mới sau thuế của người này.3. Tổng lượng thu nhập từ thuế.4. Độ biến thiên tương đương.5. Gánh nặng thuế quá mức.Để tìm được độ biến thiên tương đương, cho mức tiện ích bằng với mức khi đã có đánh thuế, U=22,500, và giải ra mức thu nhập có dùng giá gốc, PP=PS=1.Vì thế, việc đánh thuế có tác động tới mức tiện ích cũng giống như việc giảm thu nhập của người ta từ $600 xuống $300 và giữ giá cả không đổi.Điều này có nghĩa là độ biến thiên tương đương là $300, giá trị của sự giảm thu nhập tới thuế là tương đương.Gánh nặng thuế quá mức là sự khác nhau giữa độ biến thiên tương đương và tổng thu nhập từ thuế, hoặc $300-$225=$75.Để tìm ra độ biến thiên tương đương, cho mức tiện ích bằng thuế đã định, U=22.500, tính mức thu nhập dùng giá gốc, Bởi vậy, việc đánh thuế và giảm thu nhập của người dân từ $600 xuống $300 tới mức tiện ích là như nhau và làm cho giá cả không đổi.Điều này có nghĩa là độ biến thiên tương đương là $300, giá trị do giảm thu nhập tương đương với thuế.Gánh nặng thuế là sự khác biệt giữa độ biến thiên tương đương và tổng thu nhập từ thuế, hay là $300-$225=$75Liệu gánh nặng thuế quá mức có thực sự bằng 0 khi cầu hoàn toàn không co giãn?Trong phần đầu của những bài học này, người ta cho là khi cung và cầu hoàn toàn không co giãn thì sẽ không có gánh nặng quá mức liên quan tới thuế môn bài.Giờ ta hãy lật lại vấn đề cho phần phân tích này. Tưởng tượng rằng nhu cầu đối với pivo là hoàn toàn không co giãn. Bắt đầu từ điểm B ở trên trở về, điểm chỉ mức tiêu thụ ban đầu sẽ là đỉnh của đường thẳng tổng thu nhập từ thuế. Kết quả của phân tích là, không có bất cứ gánh nặng quá mức nào khi cầu co giãn, dường như đã bị can thiệp vì tổng thu từ thuế vẫn lớn hơn độ biến thiên tương đương.Phương pháp giải quyết cho nghịch lý này nằm ở sự khác nhau giữa những đường cầu không được bù và những đường cầu được đền bù với sự phân chia thuế thành các ảnh hưởng của thu nhập và sự thay đổi.Sự tiến triển và thoái lui.
Định nghĩa một cách đơn giản, một loại thuế luỹ tiến (progressive tax) là thuế mà tỷ lệ trung bình (tỷ lệ thuế phải trả tính trên mức thu nhập) tăng lên khi thu nhập tăng trong khi thuế luỹ thoái (regressive tax) là loại thuế có tỷ lệ thuế trung bình giảm khi thu nhập tăng.Bruce (trang 335) đưa ra một ý kiến hơi khác một chút. Ông hỏi:"gánh thuế được chia trên đầu những người với những khả năng chi trả khác nhau như thế nào, hay phạm vi ảnh hưởng thu nhập (income incidence) của một loại thuế môn bài là gì?" Ở đây, nhìn vào số phần trăm thu nhập phải trả cho thuế ở các nhóm người có mức thu nhập khác nhau ta thấy chúng khác nhau như thế nào?Các loại thuế có thể luỹ tiến, có thể thoái lùi theo mục đích, như trong trường hợp của thuế thu nhập (thuế trực tiếp), hoặc đơn giản như là hậu quả của hành vi con người như thế nào, như các loại thuế về thuốc lá và xăng dầu (thuế gián tiếp).Trong khi thảo luận về khái niệm này, điều quan trọng là phải phân biệt được tỷ lệ thuế biên và tỷ lệ thuế trung bình.Như đã chỉ ra ở trên, tỷ lệ thuế trung bình là thuế phải trả được chia ra từ thu nhập, T/I.Tỷ lệ thuế biên tương đương với sự thay đổi về thuế phải trả được chia ngẫu nhiên từ thu nhập, DT/Di, và thường chỉ được thực sự xác định cho thuế thu nhập.Đây là một vài ví dụ.1. Thuế khoán (Lump sum tax).Thuế khoán hay thuế thân là thuế thoái lùi với tỷ lệ biên là 0%. Tỷ lệ trung bình giảm khi thu nhập tăng.2. Thuế gọi là thuế thu nhập đồng loạt (so-called flat income tax).
Loại thuế đồng loạt tương đương với phần trăm thu nhập sẽ là tỷ lệ thuận, không phải là luỹ tiến cũng không phải là luỹ thoái. Tuy vậy, nếu loại thuế này cho phép miễn một số lượng thu nhập nào đó của mỗi người thì về danh nghĩa thuế đồng loạt thực sự sẽ luỹ tiến.Xét loại thuế 20% cho phép miễn 10.000$ thu nhập đầu tiên. Một người kiếm được $20.000 sẽ phải trả thuế với tỷ lệ trung bình là:ART(20000)=(0.20°(20000-10000))/20000=0.10Trong khi đó, người kiếm được $100.000 sẽ chịu mức thuế trung bình là:ARRT(100000)=(0.20°(100000-10000))/100000=0.183. Thuế bảo hiểm xã hội.
Thuế bảo hiểm xã hội ở Mỹ có tỷ lệ là 12.4%, nhưng chỉ được áp dụng với $80.400 thu nhập. Vì thế, theo vùng thu nhập này thì nó là thuế tỷ lệ trong khi ở vùng thu nhập khác nó lại là thuế luỹ thoái.Xét người có thu nhập $40.000. Tỷ lệ thuế bảo hiểm xã hội trung bình của họ sẽ là:ART=0.124°40000/40000=0.124.Tuy vậy, đối với người có thu nhập là $100000, tỷ lệ thuế thu nhập sẽ là:ART=(0.124°80400)/100000=0.09974. Thuế thu nhập luỹ tiến (A progressive income tax).
Thuế thu nhập cá nhân ở Mỹ là luỹ tiến. Về cơ bản, điều này có nghĩa là ART tăng khi thu nhập tăng, nhưng hệ thống thuế theo một cách khác cũng là luỹ tiến. Tỷ lệ thuế biên tăng khi thu nhập tăng. Bruce (trang 409) đưa ra những thông tin sau về những loại thu nhập chịu thuế.Bảng 13.1. Những điểm thu nhập chịu thuế của liên bang, 1999.
Ở đây có điều hơi không chính xác một chút khi nó được áp dụng cho các loại thu nhập chịu thuế và bỏ qua sự khấu trừ mà tất cả mọi người đều có thể yêu cầu, nhưng xét ví dụ về người có mức thu nhập chịu thuế là $20.000. Tổng thuế mà người đó phải trả là:5. Thuế tiêu dùng:ART=15%Người có thu nhập là $40.000 sẽ trả:ART=19.6%
Giả sử mức tiêu thụ được diễn tả bằng phương trình C(I)=2000+0.75I. Tức là, mức tiêu thụ tự định là 2000 và khuynh hướng tiêu thụ biên là 0.75. Đối với ví dụ này, cho rằng có một loại thuế đánh vào tiêu dùng là 5%.Tỷ lệ thuế trung bình cho một người với thu nhập là $10.000 sẽ là:ART=(t°C)/I=0.05°(2000+0.75(10000))/10000=0.0475Tỷ lệ thuế trung bình cho người có mức thu nhập là $100000 sẽ là:ART=(t°C)/I=0.05°(2000+0.75(100000))/100000=0.0385Vì thế, một loại thuế tiêu dùng sẽ là luỹ thoái cho ra loại phương trình tiêu thụ này. Tuy vậy,cái mà chúng ta luôn nhìn thấy thay vì như chúng ta hy vọng lại là những loại thuế bán trừ đi những thứ như vậy, cho nên những người nghèo thường tiêu những món tiền lớn hơn so với thu nhập của họ.6. Thuế bán.
Thuế bán của bang Washington (và hầu hết các loại thuế bán khác) khác với loại thuế tiêu dùng ở một vài loại hàng hoá nhất định chẳng hạn như thực phẩm (mua trong cửa hàng, không phải trong nhà hàng) và tiền cho thuê thường không bị đánh thuế. Trong khi những ngoại lệ này có thể làm cho tuế bán luỹ tiến hơn là thuế đánh vào tiêu dùng trực tiếp (vì người có thu nhập thấp hơn thường dành ra một số phần trăm cao hơn trong thu nhập của họ vào những thứ này) thuế bán của bang Washington vẫn luỹ thoái.Để xác định xem một loại thuế gián tiếp là luỹ tiến hay luỹ thoái, cần phải biết vài điều về những dạng chi dùng và tiêu thụ. Tức là, người có thu nhập cao hơn hay thấp hơn sẽ có hành vi như thế nào, họ sẽ tiêu tiền vào cái gì?Câu trả lời từ cuộc điều tra về chi tiêu của khách hàng do Cục Thống kê số liệu lao động (The Bureau of Labour Statistics) cung cấp có ở trên các trang web.Để xác định một loại thuế có là luỹ tiến hay luỹ thoái hay không bạn cần xác định số tiền tiêu cho món hàng, nhân nó lên với tỷ lệ thuế sau đó chia cho thu nhập. thực hiện phép tính này với năm nhóm thu nhập. (như Bruce đã làm ở trang 338 khi phân tích thuế thuốc lá) cho phép tính tỷ lệ thuế trung bình cho mỗi luỹ thừa năm của thu nhập.
Hiệu suất và công bằng.
Tôi không biết sự công bằng trong thuế nghĩa là gì. Từ công bằng (equity) gắn với nghĩa gì đó dạng như công bằng, không thiên vị, và, nếu tôi có thể hoàn toàn thú thật với bạn, những năm tôi đã học tập và nghiên cứu kinh tế học đã xoá đi bất cứ nghĩa gì mà từ này có thể có. Đúng là như thế, tôi sẽ cố gắng để giải thích cho bạn những người khác ám chỉ điều gì về sự công bằng (equity) và tại sao nó lại quan trọng.Bằng cách so sánh, hiệu suất thì tương đối dễ. Như đã mô tả ở trên, hiệu suất có nghĩa hoặc là thiệt hại về gánh nặng thuế quá mức rất ít hoặc là sự khác biệt giữa tổng thu nhập thuế và độ biến thiên tương đương rất nhỏ. Đặt theo cách khác, thuế nên càng ít biến động càng tốt, với những trường hợp ngoại lệ có thể thuế được đặt ra để điều chỉnh sự tồn tại.Sự công bằng (equity) được định nghĩa theo nhiều cách:1. Công bằng ngang (horizontal equity): Những người ở những vị trí tương đương cần được đối xử ngang nhau. Định nghĩa này về mặt nào đó chưa đầy đủ, thậm chí khi bạn hạn chế việc thảo luận chỉ về vấn đề thu nhập. Chẳng hạn, liệu một người làm công việc rất nguy hiểm và khắc nghiệt trong nhiều giờ có nên bị đánh thuế giống như một người có cùng thu nhập nhưng lại làm một công việc tương đối dễ dàng trong một thời gian ngắn, chỉ vì họ nhận được sự giáo dục tốt hơn? Như vậy có công bằng công? Thu nhập từ một nguồn (có lẽ là lao động) có nên bị đánh thuế giống như thu nhập từ nguồn khác (chẳng hạn như trợ cấp về hưu hay bảo hiểm xã hội)?2. Xác định tiện ích về sự công bằng ngang: Nếu hai người có cùng một mức tiện ích trước khi bị đánh thuế, thì sau khi bị đánh thuế họ sẽ có cùng mức tiện ích, và thuế sẽ không thay đổi trật tự của họ từ mức tiện ích cao nhất tới thấp nhất. Đây là một vấn đề khi bạn quan tâm tới việc một vài người thích thời gian rảnh rỗi (không bị đánh thuế), trong khi những người khác thích những hàng hoá và dịch vụ (bị đánh thuế) hơn. Cùng một loại thuế thu nhập sẽ ảnh hưởng tới hai nhóm người này theo cách khác nhau.Khái niệm về sự công bằng ngang phụ thuộc vào việc bạn muốn đi xa tới mức nào khi nói rằng mọi người là ngang nhau.-Thậm chí nếu hai người có hai dạng thu nhập khác nhau thì có mức thu nhập tương đương không?-Chuyện hai người khác nhau tiêu thụ lương thực hay thuốc hay rượu có quan trọng không?-Nếu một người sở hữu một căn nhà và người kia phải đi thuê nhà, thì ở đây có điều khác biệt quan trọng gì?-Nếu một người mua một món hàng trong bách hoá và người kia lại mua hàng qua mạng, có khác nhau không?Mỗi một câu hỏi đặt ra nêu lên một vấn đề về hiệu suất ngang.3. Công bằng dọc (vertical equity): Một hệ thống thuế nên đánh thuế nặng hơn vào những người có khả năng để trả hơn. Về mặt ý nghĩa nào đó, điều này là đúng, nhưng nó lại đe doạ, ngăn cản những người có những kỹ năng quý trong công việc hoặc những người có ý tưởng giá trị cho công việc kinh doanh mới trong việc chấp nhận rủi ro cần thiết để đi tới thành công. Thường thường, người ta nhận được mức thu nhập cao vì đã có những hoạt động quan trọng, và đánh thuế họ nặng có thể đẩy một số người có khả năng vào những hoạt động khác ít có giá trị hơn.Ví dụ: Một ví dụ rất tốt để kiểm chứng đó là ảnh hưởng của tỷ lệ thuế cao đánh vào những bác sỹ Phần lan, những người cần phải thực hiện công việc của họ ở nhà. Thuế cao, đánh cả vào thu nhập riêng của họ và vào thu nhập của những người họ thuê làm việc cho họ, thường làm cho những bác sỹ Phần lan giảm thời gian làm việc để làm những công việc trong gia đình, dĩ nhiên họ làm một công việc tương đối kém vì họ là những bác sỹ chứ không phải các tay thợ mộc hay thợ điện hoặc thợ ống nước. trong khi họ thực hiện những công việc sửa chữa nhà cửa, dĩ nhiên, họ chẳng tới thăm bệnh nhân."Tôi rất tiếc về cái ngón tay của ngài, nhưng tôi e rằng bác sỹ đang ở nhà để trát lại cái bồn tắm của cô ấy".Quan niệm về công bằng dọc liên quan tới nguyên tắc về khả năng chi trả (the ability to pay principle), nguyên tắc này nói rằng những gánh nặng đè lên vai người trả thuế có liên quan tới khả năng chi trả của họ. Điều này dường như ám chỉ không chỉ thuế thu nhập mà cả thuế của cải nữa.4. Công bằng về lợi ích: Những người thu được lợi nhuận từ các dịch vụ của Chính phủ nên trả thuế nhiều hơn. Về mặt nào đó, điều này củng cố niềm tin cho bạn nếu bạn tin rằng người ta tán thành việc di chuyển tới những thành phố và thị trấn hoặc có mức thuế và dịch vụ cao hoặc tới những nơi có mức thuế và dịch vụ thấp.Sự thoả hiệp giữa hiệu suất và tính công bằng.
Nói chung, có suy nghĩ cho rằng có sự thoả hiệp giữa hiệu suất và tính công bằng trong thuế. Tức là, những loại thuế mà càng có hiệu suất cao thì càng được coi là ít công bằng trong khi những loại thuế có hiệu suất thấp lại có thể công bằng hơn phụ thuộc vào định nghĩa công bằng nào mà bạn sử dụng.Nếu bạn xét thuế thân, nó thường được coi là có hiệu suất rất cao, nhưng ít nhất về mặt công bằng dọc hay khả năng chi trả mà nói, nó rất không công bằng. Về mặt công bằng ngang, tuy vậy, thuế thân lại có thể được coi là rất công bằng.Thuế bán trên cơ sở rộng có lẽ có hiệu suất tương đối cao và về tính công bằng ngang, tương đối công bằng. Nếu cùng một tỷ lệ thuế được áp dụng cho tất cả các loại hàng hoá, không nên thay đổi tỷ lệ thay thế biên trong phương trình hiệu suất MRS=MRT. Chuyện một người tiêu thụ cái gì không quan trọng, bất cứ hai người nào có cùng thu nhập và mức tiêu thụ đều phải được đối xử ngang nhau. Thật không may, điều này có lẽ sẽ làm biến đổi tính cân bằng dọc hoặc nguyên tắc về khả năng chi trả vì những người nghèo hơn sẽ trả ít nhất là số phần trăm thuế thu nhập bằng với những người giàu hơn. Với cố gắng làm cho thuế bán có tính công bằng ngang hơn, các bang và các thành phố thường loại bỏ những thứ mà người nghèo phải dành một khoản đặc biệt lớn trong thu nhập của họ để mua những thứ như lương thực, quần áo và nhà cửa.Thuế thu nhập luỹ tiến có lẽ là công bằng theo hầu hết các quan niệm, trừ những dạng thu nhập khác nhau được xem như khác nhau theo một số quan niệm khác. Vấn đề là một loại thuế thu nhập và những tỷ lệ biên cao hơn đặc biệt làm thoái chí những người làm việc nặng nhọc và chịu rủi ro cao khi nhận được những đồng thu nhập rất cao. Xét bảng biến thể của bảng trên, mặc dù có thể không được chính xác lắm vì một vài lý do nhưng cũng có thể mô tả:Tỷ lệ thuế biên cao sẽ ảnh hưởng tới quyết định về cung ứng lao động. Sự sụt giảm trong tổng tỷ lệ thuế biên ở mức $80.000 cũng có vẻ làm thay đổi tiêu chuẩn đánh giá nào đó của công bằng dọc. Cuối cùng, có được thông tin trên rồi, sẽ rất hay nếu bạn có thể chuyển số tiền thu nhập từ lương sang những dạng thu nhập khác bị đánh thuế với tỷ lệ thấp hơn.Thuế bảo hiểm xã hội và y tế đánh vào tiền lương, nhưng không có lợi tức hay lợi nhuận về vốn, điều này là không công bằng. Thuế bảo hiểm xã hội dừng lại khi lợi nhuận đạt tới một mức độ nhất định (khoảng $80.000).Thuế bất động sản là trường hợp thú vị hơn. Về mặt hiệu suất, thuế này có thể làm thay đổi quyết định về việc một ngôi nhà được mua như thế nào thì tốt và có cải thiện được hay không. Thuế cũng ảnh hưởng tới nơi người ta chọn để ở, mặc dù, lẽ ra đã có một mối liên hệ giữa thuế và dịch vụ. Tức là, những nơi có thuế cao hơn thì về mặt lý thuyết mà nói, có tiện nghi công cộng tốt hơn. Về tính công bằng dọc, người có những ngôi nhà đẹp hơn là những người giàu hơn và nên chịu đánh thuế cao hơn, nhưng họ có thể có mức thu nhập thấp hơn (chẳng hạn như những người về hưu đã sống trong vùng một thời gian dài). Bạn cũng có thể hỏi rằng liệu những người thuê nhà có được phân biệt khác với chủ nhà hay không nếu họ cùng ở trong những ngôi nhà giống nhau. Điều này phụ thuộc vào phạm vi ảnh hưởng của loại thuế tới những ngôi nhà cho thuê.Sự hữu dụng của thuế ở Seattle, và đây là một nguồn thu nhập quan trọng cho thành phố. Nó có vẻ như vừa mang lại hiệu suất vừa công bằng.Bang Washington đã từng tính lệ phí đăng ký phương tiện (vehicle registration fee)(không phải thực sự là một loại thuế) dựa vào giá trị của chiếc xe được sở hữu. Điều này chắc chắn là không mang lại hiệu quả (có bao nhiêu người vẫn lái chiếc xe buýt 68VW không phải vì họ muốn thế mà vì đăng ký xe bị tính thuế), nhưng có lẽ lại đảm bảo được tính công bằng ngang và dọc.Chuyển sang lệ phí đăng ký căn hộ có lẽ làm mọi thứ mất đi tính công bằng dọc, nhưng lại có hiệu quả cao hơn. Nên nhớ rằng sự thay đổi này có thể gây ra những ảnh hưởng về môi trường. Những chiếc xe cũ hơn có thể sinh ra nhiều thiệt hại về môi trường hơn, mặc dù những chiếc xe mới và lớn hơn dĩ nhiên tiêu tốn nhiều xăng hơn những chiếc xe mới nhưng nhỏ hơn.Thuế thu nhập và thuế bán ở bang Washington.
Washington là một trong số ít bang không có thuế thu nhập. Về khía cạnh tổng thu nhập, bang này thực hiện thông qua thuế bán, thuế bất động sản và thuế B&O.Đã có một lúc nào đó, người ta gợi ý rằng bang này nên hoặc là thay đổi hoặc là bổ sung thêm ngoài thuế bán là thuế thu nhập. Không kể đến việc bạn có thể nghĩ gì về sự thay đổi này, ta nên cố gắng đưa ra một phân tích hợp lý và không định kiến về gợi ý này đứng trên quan điểm về tính công bằng và hiệu suất.Câu hỏi có thể được đặt ra là điều này có thể làm thay đổi bao nhiêu phần trăm thuế thu nhập phải trả cho một trong năm luỹ thừa năm của thu nhập. Tức là, kết quả là các loại thuế phải trả bởi 20% số người thu nhập thấp nhất. Vậy còn 20% cao nhất thì sao?Hiện tại, thuế bán của bang khoảng 8%, nhưng chỉ áp dụng cho những nhóm đồ nhỏ mà người ta thường mua. Thực phẩm và nhà cửa bị loại trừ, vì những thứ mà người có thu nhập thấp phải tiêu một số tiền lớn trong thu nhập của họ mới có được, có thể là những người nghèo hơn thực sự không phải chịu phần lớn gánh nặng về thuế này. Những người giàu hơn mua rất nhiều hàng tiêu dùng sẽ trả những khoản thuế bán lớn hơn, trừ phi dĩ nhiên họ có thể tránh thuế bằng cách mua hàng qua mạng hoặc mua qua thư từ những bang khác hoặc bằng cách tới Portland để mua sắm trong ngày nghỉ và mua bán bất hợp pháp ở Washington khi họ trở về và trả loại thuế bán cần thiết.Một phân tích về thuế bán của bang và hậu quả có thể xảy ra của sự thay đổi tới thuế thu nhập của bang có thể được phân tích bằng cách nhìn vào điều tra chi phí của người tiêu dùng, tính toán mỗi luỹ thừa năm thu nhập, phần trăm thu nhập phải trả cho thuế bán hiện tại và xác định nó có thể thay đổi như thế nào nếu người ta đánh thuế thu nhập của bang.Có một vài thứ vui vui để ta cùng xem xét.Trước tiên, bạn có cho phép có sự miễn riêng thuế bán của bang không? Liệu nó nên đồng loạt hay là tăng dần từ từ?Thứ hai, thuế thu nhập bang, không phải là thuế bán, có thể bị khấu trừ từ thu nhập chịu thuế liên bang, làm cho phân tích thêm rắc rối. Để rõ ràng hơn, thuế thu nhập bang có thể bị khấu trừ nhưng thuế bán cả bang thì không. Kết quả là, bang Washington có thể thu được cùng một loại thu nhập với chi phí mạng lưới thấp hơn cho các hộ dân nhờ thuế thu nhập hơn là thuế bán.Thứ ba, mặc dù người có mức thu nhập cao hơn thường tiêu một lượng nhỏ hơn trong thu nhập, bất cứ món tiết kiệm nào của họ rồi cuối cùng cũng bị tiêu đi hoặc là do họ hoặc là do con cháu họ. Nếu những người này cùng ở trong cùng một bang, tranh thuế bán bằng cách tiết kiệm thay vì tiêu đi thì thực sự cũng chỉ là tạm thời. Cách tốt là trải nghiệm cuộc đời làm việc của bạn trong một bang với thuế bán cao, không thuế thu nhập và sau đó nghỉ hưu ở một nơi ấm áp và đẹp đẽ với thuế thu nhập cao, không thuế bán.Cuối cùng, xảy ra một vấn đề về Chính quyền trong việc thực thi thuế thu nhập bang Washington. Hiện tại không có bộ máy nào đứng ra làm việc này, vì thế thêm một loại thuế thu nhập sẽ có nghĩa là mở rộng chính quyền. Trong khi điều này không thực sự là một vấn đề về thuế thu nhập, những loại thuế khác có thể thấy được tổng thu nhập bị áp đảo bởi chi phí cho bộ máy hành chính.Dù sao, về bài phân tích:Đây là sự phân loại các hàng hoá bị tính thuế bởi bang Washington và phần tiêu cho mỗi loại hàng hoá đó.Phần trăm tổng chi phí cho những loại hàng hoá chịu thuế.Như vậy, số liệu là thế, thậm chí nếu trừ khoản thực phẩm và nhà cửa đi thì thuế bán ở Washington vẫn là luỹ thoái.