Tôi đã thức thật khuya đọc gần hết nửa tập nhật ký của Nhung. Nàng bạo thật, dám để tôi đọc hết cả tâm tình ý nghĩ của nàng. Tôi đã định đọc hết nhưng đêm đã quá khuya, đành tắt đèn leo lên giường ngủ vì tôi còn nhiều chuyện phải làm ngày hôm sau. Tôi nằm trằn trọc suy nghĩ mông lung không biết thiếp đi tự lúc nào. Khi thức dậy thì trời đã sáng hẳn và mọi người trong Phòng Giáo Dục đã chuẩn bị ăn sáng. Tôi xúc miệng vội vàng rồi xuống phòng ăn. Vừa bước vào thì mọi người đã nhao nhao: "Sao đêm qua thức suốt đêm hay khóc nhớ người yêu ở thị xã mà mắt sưng sưng vậy?" Chị Chức hỏi. "Lại muốn về thị xã phải không? Những người yêu nhau đâu muốn rời nhau bao giờ!" Tôi chỉ cười trừ, kéo ghế ngồi vào bàn. Tối qua sau bữa ăn tối anh Nhật, anh Ít và tôi đã bàn thảo một kế hoạch chung, tôi đã nói với anh Nhật cho tôi hai tuần để soạn thảo chương trình huấn luyện chi tiết hơn để hướng dẫn các giáo viên mới. Trong thời gian đó, tôi và anh Ít đi một số làng xã khác nhau để kêu gọi những người biết chữ Jrai để dự vào khoá huấn luyện sắp tới. Nhà anh Ít làng Thượng sát thị xã Pleiku nơi có rất nhiều người Thượng đã đi học ở các trường người Kinh trước năm 1975 nên anh sẽ về đó và các xã lân cận để chiêu tập giáo viên mới. Còn tôi sẽ phụ trách các làng xã phiá Tây. Tôi thưa với anh Nhật là tôi sẽ chọn làng Ea Rông làm trụ sở của tôi chừng 10 ngày để đi tới các làng xã lân cận, để cần gì thì anh Nhật có thể liên lạc với tôi ở đó. Còn tuần cuối cùng anh Nhật, anh Ít và tôi sẽ chọn lọc các người Thượng có thể làm giáo viên và thông qua dạng cuối cùng của chương trình huấn luyện cho phù hợp với chỉ tiêu và phương án hoạt động của Phòng Giáo Dục. Tôi cũng xin phép anh Nhật chuyển thầy Đoàn về dạy thế cô Liễu một tuần để cô Liễu về phép như tôi đã hứa. Phần tôi, tôi sẽ thế thầy Đoàn dạy học mỗi tối, nên không có gì trở ngại, còn ban ngày tôi sẽ đi liên lạc các nơi mà tôi biết có người khả năng để thu dụng làm giáo viên cũng như soạn thảo chương trình huấn luyện. Anh Nhật cũng dễ dãi nói, "Cậu tính sao cho kế hoạch thành công là được rồi, còn mấy chuyện nhỏ cậu tự lo, không phải thưa trình gì hết!" Bữa ăn sáng thật vui, ai cũng hỏi chuyện thị xã, chuyện tôi và Nhung. Tôi trả lời kỹ lưỡng về những gì tôi có thể nói mà không sợ trục trặc sau này, còn những vấn đề tế nhị liên quan tới Nhung và những người khác tôi chỉ trả lời cho qua, nửa kín nửa mở, vô thưởng vô phạt. Tôi cũng báo với chị Chức là từ trưa nay tôi sẽ không ăn cơm ở Phòng Giáo Dục nữa vì tôi phải đi công tác các làng xã khoảng hai tuần. Anh Nhật gật đầu vì anh đã biết từ đêm qua. Anh nhìn anh Ít, hỏi: - Còn ông Ít, chừng nào định đi? Anh Ít trả lời: - Ngày mai anh, tôi còn cần làm xong một số chuyện trước khi đi. - Ông ráng lên nhé, kỳ này gánh nặng nằm trên vai ông và cậu Quang đó. - Anh và Quang chỉ đâu tôi đánh đó, tôi không quen với chức vụ nặng đâu. - Kệ đi, ông Ít ạ! Làm việc gì rồi cũng quen, ông ráng lên! Không chừng Phòng Giáo Dục có thể thêm một phó phòng đặc trách Bổ Túc Văn Hoá cho người dân tộc. Chức đó phải giao cho ông. Mọi người nhình anh Ít kinh ngạc, chỉ riêng anh Nhật và tôi thì đã biết là bên huyện uỷ đã đồng ý rồi, chỉ còn chờ tỉnh ủy đồng ý thôi, mà về người Thượng thì không ai trong huyện có khả năng hơn anh Ít dù anh ít nói. Cũng may mà anh đã là đảng viên một năm rồi nên phần lý lịch cũng không đến nỗi nào. Muốn trở thành một đoàn viên thanh niên cộng sản, ứng viên phải có lý lịch tương đối trong sạch dưới mắt cộng sản và có hai đoàn viên đề nghị sau khi đã làm đối tượng đoàn ít nhất một năm. Trong thời gian làm đối tượng đoàn, ứng viên phải triệt để thi hành những công tác mà Đoàn giao phó. Để trở thành đảng viên, ứng viên phải là đoàn viên thanh niên cộng sản ít nhất ba năm, và được hai đảng viên bảo hộ để trở thành đối tượng đảng ít nhất một năm. Đối tượng đảng được đi họp những phiên họp phóng khoáng của Đảng và thi hành những công tác Đảng giao phó. Sau một năm là đối tượng đảng, ứng viên đó sẽ được các đảng viên truy xét và quyết định riêng trong một cuộc họp đặc biệt. Có những người chỉ làm đối tượng đảng gần nửa một đời người vì gia đình còn có những vết nhơ lý lịch hay vì một lý do nào đó. Trường hợp anh Ít tôi không rành vì anh cũng không nói nhiều về anh và anh đã là đảng viên trước khi tôi lên công tác trên huyện. Dù có là đảng viên hay không, anh Ít đối với tôi thật xứng đáng là người anh. Tôi mang ơn anh Ít rất nhiềụ Trong bao nhiêu lần nói chuyện, anh không hề mang tư tưởng chính trị ra nhồi sọ tôi. Nếu tôi không biết anh, tôi có thể xem anh như là người quốc gia nữa. Tôi cũng biết thời gian đầu nhà cầm quyền mới rất cần những người cộng tác nên thể lệ có thể lỏng lẻo một tí. Với ai thì không biết, chứ với tôi, tôi rất mong anh Ít giữ chức vụ Phó Phòng Giáo Dục lo về Thượng vụ vì còn ai rành rẽ người Thượng và nhu cầu người Thượng như chính người Thượng. Ăn xong tôi xuống bếp lãnh tiêu chuẩn gạo cho 2 tuần. Chị Chức đong gạo cho tôi, dịu dàng nói: "Em mới về thị xã lên chưa được nghỉ ngơi sao lại vội vàng đi xa rồi?" Tôi cười, " Chị đừng lo, em đi em lại về! Hơn nữa, em thích sống trong làng để học hỏi những điều hay nơi người Thượng mà! Ở đây gần mặt trời, nóng lắm!" - Cái thằng khỉ, anh Nhật là mặt trời sao? Chị mách lại với anh Nhật bây giờ? Tôi trả lời một cách tỉnh queo: - Anh Nhật không phải là mặt trời, thì chị không phải mặt trăng! Không phải là chị ỷ giữ chức chị nuôi, nấu gì em phải ăn nấy sao? - Khỉ quá, chị sợ em rồi. Mà đi vào làng em nhớ ăn uống cẩn thận. - Chị đừng lo, chị ở lại, lo tưới rau và cho gà ăn giùm em. Có lấy bao nhiêu trứng, nhớ ghi vào sổ để trả nợ cho em sau này đó nha! - Này bộ tính làm tiền đó hở Chứ xưa nay em lấy trứng đãi cả phòng có ghi sổ bao giờ đâu? - Trước khác, bây giờ khác, không được sao? - Ừ chị ghi sổ cho, may ra anh Nhật cảm động cho em về thị xã nhiều hơn để thăm người yêu mới. Mà còn cô Du thì sao? Tôi ngẩng mặt xoay qua chỗ khác tránh cái nhìn soi mói của chị Chức, nói bâng quơ: - Chuyện tương lai rồi tương lai sẽ biết! Chị lo làm gì! Sợ phải mua quà cưới cho em sao? - Chao ơi, em lại bí mật cả với chị à? Nhà nghèo, nhưng quà cưới thì có bao nhiêu! - Nhớ đó nha, tới lúc đó chị đừng kiếu là bận này bận nọ. Tôi lên làng Kờ Mông gặp cô Liễu ngay sau đó. Cô Liễu mừng lắm, vì cô chỉ hy vọng được nghỉ ba ngày, tôi lại cho cô đi tới gần một tuần. Tôi dặn kỹ càng: - Tối nay Liễu dạy và bảo với dân làng là thầy Đoàn sẽ tới đây dạy thế Liễu khoảng một tuần vì Liễu được phép về thăm gia đình. Sáng mai Liễu có thể ra xe đi về trước khi anh Đoàn tới đây. Anh Đoàn đã biết nhà Liễu rồi, Liễu nhớ xin phép chủ nhà là anh Đoàn sẽ ở nhà Liễu ở. - Được mà, Liễu sẽ không quên đâu! - À Liễu nhớ hỏi ai biết viết tiếng Thượng, nhớ lên Phòng Giáo Dục gặp anh Nhật, hoặc anh Ít, hay Quang nhé! Phòng đang cần tuyển dụng những người biết đọc và viết tiếng Thượng đó! - Anh Quang ở lại ăn trưa với Liễu nha! - Thôi để lúc khác đi, hôm nọ bạn của Quang đã ăn nhờ ở đậu nhà Liễu, lương thực cũng cạn rồi mà. Tôi mở bao lô định lấy ít đồ cho cô Liễu thì cô Liễu chặn lại: - Anh Quang đừng làm thế nha, Liễu được về năm ngày là vui lắm rồi. Liễu mua thêm lương thực được mà. - Được, Liễu nói thế thì thôi. Giờ Quang phải đi vào các làng khác trước khi họ đi làm rẫy. Tôi đi vội vã tới các thôn trưởng ở các làng lân cận, trình bày sơ qua kế hoạch tương lai với sự kêu gọi các thôn trưởng đề nghị và tuyển chọn những người Thượng có khả năng để được huấn luyện vào khóa đào tạo giáo viên cấp tốc sắp tới. Họ mừng lắm vì cảm thấy Phòng Giáo Dục thực sự quan tâm tới người Thượng, sẵn sàng dạy chữ viết của tiếng mẹ đẻ của họ chứ không phải chỉ áp đặt ngôn ngữ của người Kinh. Hiện giờ công việc gấp rút nên tôi cũng không phải phân trần hay đi sâu vào chính trị nên tôi chỉ trình bày nhu cầu cần thiết thôi, không muốn dính líu với những giây mơ rễ má khác. Làng cuối cùng mà tôi tới hôm đó là làng Ea Blang nơi cô Du, thầy Phong và thầy Đoàn dạy. Tôi biết trong làng này có ba người Thượng rất có khả năng và tôi quyết tâm thu phục ba người này, để dạy ngay tại làng của họ hay những làng gần đó. Trên đường đi tới làng tôi đã tìm đủ mọi lý do để thuyết phục họ cũng như đủ mọi lý do để nói chuyện với cô Du. Nghĩ tới cuộc đàm thoại hôm qua với Du, tôi thấy e ngại quá! Con gái lúc giận cứ trả lời nhát gừng cộc lốc thì con trai dù có tài mấy cũng tìm không ra câu chuyện để nói. Nếu người con gái chịu nói một chút thì mọi việc cũng dễ dàng, việc phân trần việc gì dù rắc rối khó khăn đến đâu cũng không đến nỗi khó để không thể tháo cởi được. Còn cứ nhát gừng thì tôi đành bó tay. Tôi đâu biết tình cảm trai gái gay go đến thế! Trước khi đọc nhật ký của Nhung, tôi biết lòng tôi nghiêng hẳn về Du. Bây giờ, tôi bỗng bâng khuâng vì tôi biết Nhung thương tôi lắm. Trước đây tôi chỉ biết Nhung có cảm tình với tôi thôi, nhưng không ngờ tình cảm nàng dành cho tôi sâu đậm hơn tôi tưởng. Tôi không hiểu đó là diễm phước hay bạc phước cho tôi vì tôi sợ mang tiếng đào hoa lắm. Khi tôi tình nguyện đứng mũi chịu sào cho Nhung chẳng qua là để tránh lao lung tù tội cho Nhung, tôi và những người liên quan thôi, chứ không nghĩ tới những phiền phức bất ngờ. Cái bất ngờ đã đến. Trái tim tôi do dự trước hai người con gái đều dễ thương và có cảm tình với tôi. Có phải tôi tham lam đâu! Lúc còn đi học, tôi đã dàn xếp để Nhung với Hải, bạn thân của tôi hồi đó, đi chơi với nhau. Còn tôi lúc bấy giờ chỉ xem Nhung như bạn thân. Thực ra thì lúc đó tôi có hề biết tình yêu trai gái là gì: tôi mải bận rộn với trường lớp và công việc ở gia đình. Hơn nữa mộng ước của tôi là phải học xong đại học rồi mới tính chuyện sau này. Phải chăng thời gian cô đơn trên rừng núi cao nguyên đã làm trái tim tôi mềm yếu hay là tôi đã thực sự trưởng thành, đã khiến tôi giống như những thanh niên khác biết rộn ràng, biết yêu thương, biết cua gái, biết nhớ nhung... Tuổi mười tám là tuổi biết cập kê. Ở xóm tôi bao nhiêu thanh niên thiếu nữ bỏ học nửa chừng để lấy vợ khi cách mạng vào vì họ sợ thanh niên độc thân phải đi nghĩa vụ xa, thiếu nữ thì sợ phải bắt làm vợ bộ đội hay thương binh. Bây giờ có người đã có con rồi. Một cuộc sống an phận dù nheo nhóc. Còn tôi vẫn ôm một giấc mộng xa vời, tôi vẫn muốn trở lại đại học sau hai năm hoàn thành nhiệm vụ Xoá Nạn Mù Chữ. Liệu Du hay Nhung có thể chờ đợi tôi được 4 năm không? Tôi không thể yêu người ta rồi bắt người ta chờ 4 năm nếu người ta thực sự không thể chờ 4 năm. Cưới vợ thì cưới liền tay, chớ để lâu ngày có kẻ dèm pha. Ca dao đã rành rành ra đó. Tôi nghĩ mà cảm phục chuyện tình của ông Vương Hồng Sển và bà Năm Sa đéc. Theo như thầy tôi nói, ông Vương Hồng Sển đã theo đuổi bà Năm Sa Đéc tới 20 năm. Tôi chỉ mong tình cảm của tôi với người yêu của tôi kéo dài 4, 5 năm qua lại trước khi tình yêu đó thăng hoa thành tình vợ chồng. Từ trước tới giờ mọi việc đều đến với tôi một cách tự nhiên và dễ dàng. Chuyện tôi tình cờ gặp lại Nhung và ra tay nghĩa hiệp giúp các bạn Nhung đã đổi thay cuộc sống thường ngày của tôi. Có phải đó là định mệnh đã giúp tôi trưởng thành thực sự, đã khiến tôi phải do dự bâng khuâng trước ngưỡng cửa tình yêu và hôn nhân, trước công việc trước mắt và ước mộng tương lai. Tôi biết tôi đang ở tình trạng phức tạp lắm. Tôi sẽ không thể nào chấp nhận bước vào hôn nhân một cách mù quáng, hay an phận cha mẹ đặt đâu con ngồi đó. Với tôi, tình yêu phải có giữa đôi trai gái. Với tôi, người con trai con gái phải đạt được giấc mộng của mình. Liệu Du hay Nhung có thể hiểu lòng tôi tường tận như tôi hiểu tôi không? Nếu Du cho tôi một cơ hội, tôi có thể bộc bạch hết tâm hồn tôi như Nhung đã làm với tập nhật ký của nàng. Tôi không viết nhật ký đều đặn, tôi chỉ viết tóm tắt những điều tôi phải làm, và tóm lược những gì tôi đã thi hành được. Trong tập vở của tôi, chỉ có những chuyện nhỏ tôi sưu tầm, có ít nét vẽ bằng bút chì phác hoạ những khuôn mặt của những người tôi đã gặp và cần nhớ tên, những câu tiếng Thượng mà tôi thích như những câu đố, câu ca dao, thành ngữ. Tôi là người ham hoạt động hơn là ngồi viết lách, nhất là viết nhật ký như Nhung thì tôi chịu thua. Nàng trung thành viết từng ngày với đầy đủ chi tiết. Tôi không muốn dấu Du chuyện tôi và Nhung, nhưng tôi không muốn tiết lộ những bí mật của Nhung, cũng như chuyện vượt biên của nàng và các bạn của nàng. Tôi chỉ có thể thố lộ những gì ở trong tâm hồn tôi, chứ không thể cho Du biết những gì trong nhật ký của Nhung hay những gì liên quan tới Nhung. Nhưng nếu không giải thích rõ thì Du sẽ cho tôi là giả dối. Thật là khó giải quyết. Tôi đành nhắm mắt để định mệnh định đoạt, chuyện gì phải xảy ra sẽ xảy ra. Phó mặc cho số mệnh! Tôi nhủ lòng và mạnh dạn đi tới làng Ea Blang trước khi hoàng hôn phủ xuống. Đêm nay tôi sẽ ngủ tại làng này, nói chuyện với dân làng khi họ tới học với thầy Đoàn, thuyết phục ba người thanh niên biết chữ Jrai để họ làm giáo viên, nói chuyện với Du. May ra Du sẽ hiểu tôi, may ra tôi sẽ có một số giáo viên mới, may ra cuộc đời tôi đỡ phức tạp hơn!