Sáng bữa sau, ăn cơm rồi ông Bồi đạp xe máy đi Dừa Đỏ. Thị Mùi cũng sửa soạn ra chợ đánh bài. Theo lệ thường, nàng kêu thằng Sen, tính dắt đi. Mà Quí lại khác hẳn lệ thường, bữa nay Quí nắm tay em ở lại, và nhỏ nhẹ thưa với dì ghẻ: - Thưa dì, có tôi ở nhà, xin dì để em Sen ở nhà chơi với tôi. Thị Mùi chau mày suy nghĩ. Quí cúi xuống nói với em: “ - Em ở nhà, qua làm ná rồi hai anh em mình kiếm chim bắn chơi. Sen tươi cười và gất đầu đáp: - Ừ được. Má đi đi. Tôi ở nhà bắn chim với anh ba. Thị Mùi nói: - Thằng Sen ở nhà, thì Quí phải coi chừng nghe không. Tao giao nó cho mày giữ đa. Quí liền lấy dao phay, kiếm cây chặt hai cái nạng, và cột dây thun làm hai cái ná, rồi anh em dắt nhau ra lộ kiếm chim bắn chơi. Bữa nay trời ui ui, chớ không nắng gắt. Ít có dịp đi chơi với Quí, mà lại đi chơi vui vẻ như vầy. Sen đắc chí nhảy nhót, nói cười, kêu biểu: - Anh ba, có chim anh phải để cho tôi bắn trước đa. Mới lần thứ nhứt, Quí nhìn em, rồi cảm động, tình thương yêu thuở nay trút hết vào chị, bây giờ đã bắt đầu sang sớt nhiều ít cho em. Tới góc vườn, Quí thấy một con cu đất đậu trên ngọn tre. Quí kêu mà chỉ. Sen chờn vờn nhìn bắn. Quí lựa một cục đá nhỏ đưa cho em, Sen giương ná nhắm bắn, nhưng vì sức yếu nên bắn không tới đâu hết. Quí cười rồi tiếp, vì cu đậu cao, phải ráng hết sức mà bắn cho mạnh, kéo ná đến đứt cả dây thun mà bắn cũng không tới. Con cu vẫn đậu đó hoài không thèm bay, dường như khinh thị anh em Quí không làm sao rớ bộ lông nó được. Quí giận nên kêu biểu đưa ná nhỏ cho mình mượn mà bắn nữa. Sen không cho, dấu cái ná sau lưng, kiếm lượm một cục đá rồi nhắm bắn. Mới kéo chớ chưa bắn, thì một sợi dây chằng đã sứt nên bắn không được. Sen thất chí, xụ mặt, trao cái ná cho anh mà mượn buộc lại. Quí biểu trở vô nhà sửa ná lại cho chắc lại mới được, rồi anh em dắt nhau đi về, cả hai đều bực tức nên hết vui. Anh em Quí ngồi trước hàng ba mà sửa ná. Quí chăm chú làm việc, còn Sen nha nhỏm một bên mà đợi chờ, hỏi chuyện nầy chưa rồi, thì bắt qua chuyện khác, tiếng lăng líu tiếp hoài không dứt. Mỹ ở sau vườn đi vô, một tay ôm trái dưa gan nứt nở, một tay cầm ba trái ổi da vàng tươi. Nghe nói chuyện ngoài hàng ba, cô đi thẳng ra đó, thấy hai ông em thì nhếch mép cười và hỏi: - Đi bắn được con chim nào không? Sen day lại và vui vẻ đáp: - Có con cu đậu ngoài hàng tre, chị hai à. Để anh ba sửa ná lại, rồi tôi bắn đặng làm thịt ăn chơi. Mỹ cười: - Tưởng dễ à? Thôi, bắn dưa, bắn ổi đây cho xong! Sen dơ tay lấy một trái cắn ăn liền. Mỹ hỏi: - Quí muốn ăn ổi hay là ăn dưa, em? Như ăn dưa thì chị lấy đường cho mà ăn. Quí lơ lãng đáp: - Ðể em cột ná rồi sẽ ăn. Chị có dây gai chắc không chị Hai? - Đâu mà có. - Tức quá, phải có dây chắc, cột ná cho cứng, mới bắn tới con cu đó. Mỹ trở vô nhà lấy dĩa để trái dưa với hai trái ổi. Quí cột ná rồi, nhưng bắn thử thì dây đứt nữa, lấy làm phiền lòng, nên bỏ đi vô nhà. Sen lăng xăng chạy theo. Quí lấy một trái ổi và nói: - Còn một trái đó, chị ăn đi chị Hai. Sen nói: - Cho tôi. Quí đáp: - Em ăn một trái rồi, để trái đó cho chi Hai chớ. Mỹ lấy trái ổi đưa cho Sen mà nói: - Thôi, để cho em nó ăn. Quí đứng ăn ổi mắt ngó Sen mà hỏi: - Chị coi Sen giống em không chị Hai? - Giống lắm, chớ sao lại không giống. Quí suy nghĩ một chút rồi nói tiếp: - Vậy thì chị em mình phải thương nó. Mỹ chúm chím cười mà nói: - Bề nào nó cũng là con của cha. Một máu một thịt, chớ phải ở đâu mà ra hay sao? Sen bợ ngợ không hiểu ý anh chị muốn nói gì, nó cười ngỏn ngoẻn, rồi thúc Quí cột ná đặng có bắn chim cu. Quí đi kiếm dây cột ná nữa, rồi dắt em trở ra lộ. Con cu đất đã bay mất từ hồi nào, làm cho anh em Quí thất vọng, thả nghểu nghến theo hàng tre mà kiếm chim khác. Một chiếc xe đò ở Trà Vinh chạy lên. Quí nắm cánh tay Sen đứng trên lề đường mà coi xe chạy. Chừng xe chạy tới, Quí thấy có thầy nó ngồi trên xe thì lật đật cúi chào. Đứng ngó theo xe, nó nghiêm nét măt suy nghĩ rồi nói với Sen: - Thôi, em vô nhà chơi với chị Hai, để qua ra chợ đặng thăm thầy một chút. Sen lắc đầu nói: - Không chịu đâu. Tôi cũng đi chợ nữa, đi kiếm má. Không muốn làm em buồn Quí mới dắt em ra chợ. Đi ngang qua nhà Hương Thị, Quí thấy mẹ ghẻ đang ngồi đánh tứ sắc, mới biểu Sen ở đó chơi, rồi Quí thẳng lên thăm thầy nhứt ở ngang trường học. Cách một hồi Quí trở lại nhà Hương Thị kêu Sen mà rủ về. Thị Mùi nói: - Thôi, để nó ở đây nó chơi với sấp nhỏ của Thị Hương rồi chiều nó về với tao. Quí đi về một mình, sắc mặt hân hoan, vừa đi vừa hút gió. Quí hân hoan không phải vì rời được em. Không, không phải vậy, Quí hân hoan là vì mới gặp thầy, và được nghe thầy nói sẽ giúp chỉ đường cho mình đi học nữa. Lòng thỏa thích, mặt tươi cười, Quí đi riết về nhà. Vừa thấy chị, Quí liền nói: - Em đi thăm thầy nhứt của em rồi, chị Hai à. - Thầy em về hồi nào mà đi thăm? Sao hồi hôm em nói còn ở Trà Vinh? - Mới về xe đò hồi nãy. - Còn Sen đâu? - Nó ở lại chơi với dì ngoài chợ. - Vậy hả? Em ăn dưa không? - Không, em không muốn ăn, chị ăn đi. - Thôi để dành Sen về nó ăn. - Chị Hai, có lẽ em còn phải đi thi nữa. - Hứ, thi gì mà thi hoài vậy? - Thầy em nói, như cha chịu đóng tiền cho em học mấy trường tư trên Sài Gòn thì tốt. Còn như cha không muốn chịu tốn hao, thì thầy em làm đơn dùm cho em gởi xin thi “buộc” [5] vào trường trung học Cần Thơ mà học cũng được. Học Cần Thơ 4 năm rồi cũng thi bằng thành chung. - Được hả?... Ráng nghe không em, đừng để thành yêu thành quỷ như lời dì nói hồi hôm. - Chị đừng nghi ngại. Để em học cho chị coi. Em quyết làm ông nầy, ông kia, chớ không phải làm biện làng như biện thi, biện hợi vậy đâu. Không biết em sẽ làm ông gì, nhưng thấy trí em tấn thủ, nghe lời kiên quyết, thì Mỹ rất vui lòng, cô ngồi ngó em với cặp mắt chứa chan yêu thương, tràn trề hy vọng. Người ta nói hạng trai trẻ, hễ trong lòng hân hoan thì không thể ngồi yên được. Có lẽ như vậy, cho nên hồi nãy Quí mới đi riết về nhà, mà tỏ sự mừng cho chị biết, cũng chưa thỏa mãn, cần phải nói với nhiều người khác nữa, bất luận là ai. Không kể phận chị ở nhà buồn, không e người ta cho mình là khoe khoang, Quí cầm cái ná đi ra lộ. Lúc ban trưa nông phu đều nghỉ hết, lại trời vần vũ chuyển mưa, nên đường vắng hoe, không có người qua lại, duy chỉ có con heo nái của cai tuần Tám dắt bầy con đi trên lề đường, ủi cỏ lên kiếm bầy trùng để ăn, với con chó cò của ai chạy lăng xăng trên bờ mẫu. Quí đứng ngó mông một hồi rồi thủng thẳng đi vô ngã ba suối cạn, mặc dầu trời ầm ĩ muốn mưa. Tới quán dì Ba Thới, Quí đứng ngoài lộ ngó vô. Trong quán vắng teo. Dì Ba Thới nằm trên bộ ván, day đầu ra cửa tóc xoã xuống đất. Hường ngồi trên cái thùng đang vạch tóc của mẹ kiếm chí mà bắt. Con két đứng trong cung bán nguyệt, treo tòn ten trước hàng ba, cứ cắn cây mà lộn mèo. Thình lình Hường ngó ra lộ, thấy Quí thì cười mà nói với mẹ: - Anh Quí vô kìa má. Dì Ba Thới xoay đầu mà dòm rồi nói: - Vô đây con. Mình trông nó từ sớm tới giờ, nó vô rồi đứng ngoài lộ. Ngộ giữ hôn! Dì ba lồm cồm ngồi dậy bới đầu, không cho con bắt chí nữa. Dì đã 45 tuổi, nhưng nước da trắng, miệng có duyên, goá chồng đã sáu bảy năm nay, bán quán đủ nuôi sống cả hai mẹ con, nên mặc dù ai ngấm nghé, dì vẫn để hết cả những lời ve vãn ngoài tai, quyết thủ tiết với chồng cho trọn niềm, nghĩ hủ hỉ với con đủ an ủi nỗi lòng mà vui vẻ cùng thiên hạ. Quí bước vô đứng ngoài hàng ba chọc con két, đưa ngón tay nhử con két táp mà giựt. Hường nói: - Nè, nó cắn trúng đau lắm đa anh Quí. Hễ nó táp được thì nó ngậm cứng, không chịu nhả. Quí vô nhà. Dì Ba Thới hỏi: - Làm gì mà mơi giờ không vô chơi vậy con? - Con ở nhà… Con mắc đi ra chợ thăm thầy con. - Anh Bồi đi đâu mà hồi nửa buổi, thấy ảnh cưỡi xe máy qua cầu đây? - Cha con đi coi gà dưới Dừa Đỏ. - Anh đó cứ lo gà, vịt, ảnh mê lắm. - Ở đây ai cũng vậy, chớ nào phải một mình cha con. - Gà đá nhau đổ máu đổ mủ, thấy tội nghiệp hết sức. Tại sao họ lại đành lòng chơi như vậy không biết. Mấy người đó chừng chết dưới âm phủ sợ mắc tội lớn. - Kể gì tội phước. Mà đá gà đặng ăn tiền chớ có phải chơi đâu. Có nhiều độ ăn thua đến năm ba ngàn. - Còn thêm cái tội đổ bác nữa. Má con trước ghét lắm, thường than phiến với dì về tánh ba Bồi mê gà và mê bài. Con thi đậu chắc anh Bồi mừng lắm, phải không con? - Thưa mừng. - Còn má thằng Sen? Quí chau mày, đi lại cái tủ đựng bánh mà dòm không trả lời nữa, bộ như không nghe câu hỏi sau đó. Hường đi theo mở cửa tủ và nói: - Anh muốn anh bánh nào đó thì lấy ăn đi anh Quí. Bánh còn sốp, mới mua về hồi sớm mai. Quí lắc đầu. Hường lấy đưa cho Quí một cái bánh bàng nhưng đậu xanh mà nói: - Anh ăn thử bánh bàng đây coi. Ăn đi. Anh không ăn em giận đa. Dì Ba nói tiếp: - Ăn đi con, muốn ăn thứ gì thì cứ việc lấy mà ăn. Dì đủ sức chịu bánh cho con ăn mà. Dì không bao giờ quên lời má con gởi gắm. Chớ chi anh Bồi bỏ con, thì dì đem con về dì nuôi liền. Quí cầm cái bánh bàng lại ghế ngồi ăn, nghe những lời thương yêu của dì Ba thì cảm động vô cùng, nên không nói chi hết. Hường thấy Quí ăn hết cái bánh thì mời ăn thêm cái nữa. Quí khoát tay lắc đầu, đứng dậy đi kiếm nước uống, mặt lộ vẻ tươi cười, lòng nhẹ nhàng phơi phới. Sau một trận gió đùa mây tan mất, bây giờ mặt trời ló ra dọi nắng sáng loà. Hường khoe đám bắp trồng sau nhà có trái đã lớn rồi và rũ Quí ra coi chơi. Dì Ba nói: - Ừ hai đứa ra coi có bắp dầy thì bẻ ít trái vô nướng mà ăn con. Hường với Quí nối gót nhau đi xuống nhà sau, rồi ra vườn. Một vuông đất chỉ được vài công chớ không lớn, nhưng mà đâu đó đều bằng thẳng, sạch sẽ, đồ trồng giáp hết, không có một chỗ nào cỏ mọc. Khít bên nhà, thì một đám ớt hơn 10 cây, cây nào cũng có trái chín đỏ lòm, một hàng ớt sừng trâu, một hàng ớt nút áo. Ngang đó là một đám đủ thứ rau thơm, thứ nào cũng lên mạnh mẽ tươi tốt. Lại có bốn cây cà thấp lùn mà trái sai oằn, thứ màu tím, thứ màu trắng. Cũng có mấy cây cà tây lên cao, phải cặp cây làm giàn mà đỡ cho khỏi ngã, nhưng trái còn xanh chớ chưa chín, một đám đậu phộng đã đơm bông vàng tươi. Hường chỉ mà nói trong ít ngày nữa đậu già sẽ nhổ được. Dài theo con đường, đâm ngay vô ranh đất phía trong, thì một bên trồng toàn mía tây, mía đã cao khỏi gối, chắc hết mùa mưa sẽ có mía bán. Còn một bên là đám mía trổ cờ, lố xố giao lá bịt bùng, nhờ trồng trên dồng đất có pha cát. Lại có mương, rãnh, nước mưa không đọng được, nên bắp mới trúng. Hường chỉ đám bắp: - Bắp tốt lắm, thấy không? - Tốt thiệt. - Ngoài anh đất nhiều quá mà trồng lôi thôi bỏ đất trống uổng hết sức. - Qua mắc học, chị Hai qua mắc đi chợ nấu ăn. Có một mình chú Tiền, chú làm cầm chừng cho lấy có, làm sao không bỏ đất trống. Hai anh em nhìn vô đám bắp lựa bắp dầy, bẻ vô nướng ăn. - Anh nhớ coi chừng, đừng bẻ bắp non uổng lắm, nghe không. Hường vẹt lá đi ra đám bắp, Quí đi theo sau. Bắp cao, lại lá nhiều nên khuất mắt hai trẻ, ai đi phía ngoài khó thấy được, chỉ nghe tiếng Hường nói nói, cười cười, mà thôi. Cách một hồi lâu, hai trẻ trở vô nhà, Quí hai tay xách lôi một chục bắp, trái nào trái nấy nương nưởng. Dì ba đắc chí, hối Hường nhúm lửa đặng có than nướng cho Quí ăn. Dì Ba nói với Quí: - Anh Bồi mới về ngang đây. - À, nếu có cha con về thì con phải về. - Về làm gì? Hồi nãy dì có kêu mà nói có con ở đây, anh Bồi biết rồi, nên không kiếm con đâu mà sợ. - Con có chuyện muốn nói với cha con. - Chuyện gì? - Con phải hỏi lại cho chắc, coi cha con chịu cho con lên Sài Gòn mà học hay không. Như không chịu, thì con cậy thầy con làm đơn dùm cho con xin thi “buộc”, đặng con qua Cần Thơ con học. - Ôi! Chuyện đó có gấp gì đâu. Tối rồi con sẽ nói cũng được. - Con muốn nói riêng với cha con. - Sợ ai mà phải nói riêng? Làm cha mẹ phải lo lập thân cho con. Ai dám ngăn cản hay sao mà con sợ. Sự nghiệp của anh Bồi bây giờ đó là nhờ một tay má con gây dựng. Phải dùng sự nghiệp mà nuôi con ăn học chớ. Nếu anh Bồi không chịu tốn mà cho con học, để dành tiền cho họ đánh bài, thì chừng ảnh chết xuống âm phủ, ảnh còn mặt mũi nào mà thấy má con. Dì nói thiệt, nếu anh Bồi yếu trí ảnh làm lôi thôi, thì dì khinh ảnh lắm. - Hồi hôm con có khơi ra nói, thì cha con làm thinh… Mà dì con tỏ ý không muốn cho con học thêm nữa, nói bày đi học xa đặng phá tiền, biểu con ở nhà rồi xin làm biện làng. - Má thằng Sen không có quyền ngăn cản sự học của con. Để bữa nào anh Bồi đi ngang qua đây, dì sẽ nói chuyện với ảnh. Con hãy yên tâm. Để dì lo cho. Dì là chị em của má con. Anh Bồi biết lắm. Dì nói dì không vị đâu. Quí ngồi êm và suy nghĩ. Dì Ba kêu Hường mà nói: - Hường à con đốt lửa cho có than rồi cho má hay đặng má nướng cho con nghe không, con không biết, con nướng ba sồn ba sựt [6] ăn không ngon. Hường ở đằng sau nói vói: - Gần có than rồi má à. Quí nghe tiếng Hường kêu má, là tiếng thuở nay mình không có nói lần nào, bởi vậy nó cảm động nên đứng tần ngần buồn hiu. Dì Ba kêu biểu nó đi xuống nhà bếp coi nướng bắp chơi, rồi dắt nó đi vô trong. Dì dành mà gặt bếp lửa. Hường đứng dậy ngó Quí vừa cười vừa nói: - Bắp tháng nầy ngọt lắm. Để nướng rồi anh ăn thử coi. Dì Ba sửa soạn bếp vừa hỏi Quí: - Ngoài con năm nay có trồng bắp hay không? - Thưa không - Má thằng Sen ngày nào cũng đi đánh bài, có trồng trặc gì đâu. - Chú Tiên có trồng dưa gan - Dì thấy. Trồng có ít vòng, mà không săn sóc nên dưa èo uột hết. Hồi má con còn, chung quanh trồng đủ thứ mà ham. Trồng đậu xanh, đậu phộng, mỗi năm bán tới mấy giạ. Còn qua tháng 11, tháng chạp thì trồng dưa hấu ngoài ruộng chở đi bán cả ghe. Chỉ trồng giống củ cải lớn bằng bắp tay, dài gần 2 gang, bán tới bảy tám xu một củ. Cách làm rẫy thì chỉ giỏi đệ nhứt ở làng nầy, chớ có phải như má thằng Sen vậy đâu. - Chị Hai con cũng ưa trồng, nhưng chỉ mắc chợ nấu ăn, nên không có thời giờ mà trồng được. - Con Mỹ nó còn con nít, lại có ai chỉ biểu cho nó đâu mà nó trồng. Con Hường trông nầy cũng vậy. Nhưng dì tập lần nó, có lẽ ít năm nữa nó làm công chuyện được. Lửa than có rồi, Dì Ba Thới mới lột bắp mà nướng, Hường đi làm mỡ hành đặng thoa bắp. Bắp nguội rồi, hai đứa trẻ ngồi dựa bếp lửa mà cạp, Hường kiếm chuyện ghẹo Quí vui vẻ vô cùng. Ăn rồi còn dư hai trái, dì Ba Thới mới biểu Quí cầm về cho Mỹ. Hường lấy giấy gói lại tử tế mà trao cho Quí. Quí ra về thì đã nửa chiều, thầm vái mẹ ghẻ chưa về đặng nói chuyện với cha. Té ra bước lên thềm thì thấy cha nằm trên ván, có mẹ ghẻ một bên, nói chuyện bài bạc. Thằng Sen ra đón. Lấy cái gói của Quí cầm, mở ra thấy hai trái bắp nướng thì vui mừng, nên mỗi tay cầm một trái chạy vô khoe với mẹ. Quí đi thẳng xuống nhà bếp mà kiếm chị. Chú thích: 5. học bổng (bourse)

6. nửa sống, nửa chín