Ở Moscow, lãnh tụ mới của Đảng cộng sản, Mikhail Gorbachev, gọi những thay đổi trong xã hội Liên Xô hương tới sự công khai là giasnost, còn việc cải tổ (perestroika) cơ cấu Xô viết là demokratizatsiya, hay dân chủ hoá.

---~~~mucluc~~~---

Chương I iết cho cô ta một mẩn giấy: “Hãy tha thứ cho anh. Anh xin lỗi.�
• Chương 2
��t ai khác.
Trong cuốn sổ tay cá nhân của cô ta đầy những dòng chữ nghuệch ngoạc, đại loại như “Buồn!”, “Không thể nào chờ được đến khi trở về Bogotá”, hoặc “Rick lại không về nhà. Đi uống rượu? Hay đi với một người đàn bà nào khác?”
Ở vào cái thời điểm mong manh quãng đầu năm 1988 ấy, có lẽ cuộc hôn nhân của họ đã đổ vỡ nếu như không có chuyện một cuộc làm tình hiếm hoi của hai người đã đưa đến kết quả làm cho Rosario có bầu. Trước đó, cô ta đã một lần bị sẩy thai và ám ảnh về sự việc đó đã đẩy hai người xích lại gần với nhau hơn. Tháng 1 1 - 1988, Rosano sinh con trai, đặt tên thánh là Paul, theo tên đệm ông bố của Rick.
Công việc của Rick ở Trạm Roma lại diễn ra theo kịch bản cũ. Người ta đánh giá khá tích cực kỹ năng của Rick trong việc điều hành phân ban phụ trách “Các mục tiêu trên lãnh thổ kẻ thù”. Thế nhưng một lần nữa, những nỗ lực của Rick nhằm phát triển các nguồn tin có giá trị - tiêu chuẩn chủ yếu dùng để đánh giá năng lực của một nhân yên tình báo hoạt động ở hải ngoại - lại tỏ ra hết sức kém cởi. Đánh giá về Rick của Trạm Roma nói rằng “năng lực tiềm tàng của ông ta đã không được thừa nhận ở địa bàn Roma.” Rick có thể cãi lý rằng những lời phê bình chỉ trích nhằm vào ông ta chủ yếu là vì người đứng đầu Trạm Roma luôn có một mối ác cảm cá nhân đối với Rick. Đó quả là điều có thật.
Một trong những điều khiến cho viên trưởng Trạm CIA Roma điên tiết là việc Rick luôn lần lữa trong việc làm báo cáo về những chi phí tiền nong cho các chiến dịch. Ông ta để thời giờ làm những cái quái quỷ gì chứ không biết? Phản ứng của Rick khiến cho mọi người đều lúng túng. Ông ta chỉ đơn giản là thôi không làm bất cứ báo cáo nào nữa. Tệ hơn nữa, những đánh giá về Rick còn chỉ ra rằng trong khi Rick là nhân viên bàn giấy bẩm sinh, đặc biệt thích hợp với một công tác ở Langiey, ông ta sẽ không. Điều đó sẽ không thể xảy ra với người thực sự giờ có thể trở thành một ngôi sao ngoài trận tuyến được sự nghĩ mình là một ngôi sao.
Trong số những đánh giá khá tỉnh táo về thời kỳ Rick ở Roma có hàng loạt những báo cáo về việc Rick thường xuyên uống rượu trong những bữa ăn trưa, đến khi chếnh choáng quay lại nhiệm sở thì đã không còn biết trời trăng gì nữa để mà làm việc. Đánh giá nói Rick đã nhiều lần bị khiển trách miệng' về việc quá chén say sưa mặc dù người phụ trách Trạm CIA đã khuyên bảo Rick “theo một cách vô cùng tế nhị”, rằng Rick có lẽ là “một trong những người say sưa tồi tệ nhất ở Trạm Roma” và dĩ nhiên, cũng nói rằng Rick là người hiếu thắng. Tuy nhiên, không một nhận xét nào trong số những nhận xét này xuất hiện trong các báo cáo chính thức về công việc của Rick. Nhiệm kỳ của ông ta ở Roma, thoạt tiên dự tính trong hai năm, đã bị kéo dài thêm một năm nữa.
Cuối tháng 5- 1989, trong một chuyến đi bí mật vào khu nhà của người Liên Xô, lần thứ ba Rick gặp Vlad, cũng là lần cuối cùng hai người gặp nhau ở Roma. Rick đã có kế hoạch quay trở lại Langley vào mùa hè năm đó. Rick chuyển cho Vlad danh tính một sĩ quan thuộc Ban điều hành Hai của KGB, người mà Rick biết nàng đã được CIA tuyển mộ tại Moscow. Người này chịu trách nhiệm về những vấn đề an ninh quốc gia và phản gián bên trong lãnh thổ Liên Xô và thông qua anh ta, CIA có thể tung tin giả về những điệp viên nằm vùng đang hoạt động tại Liên Xô. Rick cũng thông báo cho Vlad về việc sắp tới mình sẽ rời khỏi Roma. Vẫn với ly vodka quen thuộc trong tay, Vlad tiếp tục động viên Rick, nói rằng Moscow rất hài lòng về công việc mà Rick đã làm, đánh giá cao giá trị của Rick và các bạn bè của anh ta trong KGB mong muốn tiếp tục có một mối quan hệ hữu ích trong thời gian Rick quay về Mỹ. Vlad nói trong thời gian ở Roma, Riek đã nhận được gần 900.000 USD. Anh ta củng đưa cho Rick xem một bản quyết toán được ghi vào thời điểm 1 -5- 1989, trong đó chỉ rõ một khoản gồm 2.705.000 USD đã được chuẩn thuận chuyển cho Rick.
Trong tài khoản vô danh đã được mở tại một ngân hàng cho Rick, số tiền lãi luỹ tiến là 385.000 USD. Ngoài ra, còn một khoản lãi từ những trái phiếu (cũng vô danh) là 15.000 USD. Tất cả được tính chi ly đến từng xu. Tổng cộng là 1.88l.8ll USD cộng với 5l xu đã được chuyền cho Rick. Số tiền còn lại đến thời điểm đó là 1.535.077 USD 28 xu sẽ được phân tán và chuyển dần dần. Tiền lương hàng năm của Rick vẫn là 300.000 USD. Vẫn còn một sự ngạc nhiên thú vị nữa dành cho Rick. Vlad đưa cho Rick xem 5 tấm ảnh, loại chụp lấy ngay, cảnh một khu đất với những rặng cây bulơ trông ra một con sông. Đó chính là khoản bất động sản được dành cho Rick tại Liên Xô. Vào một ngày nào đó, Rick sẽ có một ngôi nhà nghỉ trên mảnh đất ấy. Nhìn những hình ảnh, Rick tự hỏi khô ng biết khu đất đó có gần với nơi Edward Lee Howard đang sống hay không? Dẫu sao đi chăng nữa thì ông ta cũng không thể hình dung ra trong tương lai mình sẽ sống ở đó. Rosano cũng sẽ chẳng bao giờ mong muốn đi cùng với ông ta tới sống ở một nơi xa lạ như vậy. Trước đó, Rick luôn tự nhủ rằng sau khi mình về hưu thì nơi ông ta sống sẽ là Bogotá. Nhưng Rick vẫn cảm thấy xúc động. Người Nga thật sự quan tâm đến ông ta.
Vlad mỉm cười ấm áp nâng cốc rượu của mình lên trong khi Rick vẫn còn đang bối rối vì những gì mà ông ta vừa được thấy. “Nào, xin chúc sức khỏe của ông Xin chúc cho mới quan hệ thân hữu của chúng ta!” – Vlad nói bằng tiếng Anh. Và rồi anh ta nói thêm bằng tiếng Nga: “Na zdorovia!” - Chúc sức khỏe!
Rick được trao một bản chỉ dẫn về những điều mà Trung tâm ở Moscow muốn ông ta làm khi quay về Langley.
Ưu tiên số một vẫn là những thông tin về sự xâm nhập của CIA vào KGB, GRU và các cơ quan ngoại giao khác của Liên Xô. Thứ đến là về các điệp viên nhị trùng phản bội. Trong bối cảnh đang có sự nói lỏng về những quy định bảo mật, đã có bằng chứng cho thấy số lượng những kẻ phản bội này - chủ yếu hoạt động cho CIA - đang tăng lên ở trong khối Xô viết và tại ngay một số nước cộng hoà thuộc Liên Xô. Rick cũng được cảnh báo rất rõ ràng là đã có những dấu hiệu cho thấy CIA đang ngày càng lo ngại về khả năng tồn tại của một “chuột chũi” bên trong cơ quan này. Chắc chắn những cái bẫy sẽ được giăng ra, trong đó phải đặc biệt lưu ý đến những cái bẫy trên hệ thống máy tính. Rất có thể đó sẽ là một thư mục với tiêu đề “Thông tin thuộc phạm vi nhạy cảm”, theo cách phân loại trong CIA còn có độ mật cao hơn cả “Tối mật”. Những miếng mồi ngon như thế rất dễ cám dỗ một ai đó đột nhập vào và anh ta sẽ dễ dàng bị phát hiện.
Trước đó, Rick đã được thông báo rằng một khi ông ta trở về Washington, những liên lạc qua các kênh ngoại giao Sam I và Sam II sẽ không được sử dụng để chuyển tiền nữa. Khi đó, Rick hỏi rằng một khi ông ta không thể bay sang Thuỵ Sỹ mỗi lúc ông ta mướn nữa thì liệu việc chuyển tiền bằng điện tín vào tài khoản dưới tên mẹ vợ của ông ta ở ngân hàng Credit Suisse có thực hiện được không? Bản chỉ dẫn nói rất rõ là việc đó sẽ để lại những dấu vết trên hệ thống máy tính - như đã từng xảy ra trong quá khứ. Việc chuyển tiền sẽ được thực hiện qua những “kênh” đặc biệt. KGB sẽ tiến hành một loạt những biện pháp che chắn để giải thích về những khoản tiền thừa kế tài sản của Rick. Điều đó có nghĩa là những điệp viên “bất hợp pháp” của KGB - những người không hoạt động dưới vỏ bọc ngoại giao - sẽ được tung vào cược Chúng tôi sẽ tiết lộ một số thông tin nhạy cảm về tài khoản của ông cho một số người: - bản chỉ thị viết.
Nếu như những khoản tiền lớn xuất hiện một cách bất ngờ thì như đã từng xảy ra trước đấy, rất có thể là nhân viên điều tra Mỹ sẽ tới ngân hàng và những câu hỏi sẽ được đặt ra. Không một ai, kể cả Rick, muốn gây_nên sự “chú ý” theo cái cách như vậy. Phần cuối bản chỉ dẫn nói rằng bất chấp những tiến bộ khoa học công nghệ đã tạo cho người ta khả năng chuyển những khoản tiền khổng lồ đi khắp nơi trên thế giới, việc trao đổi giữa Rick và KGB vẫn sẽ được thực hiện trên cơ sở của những phương pháp gián điệp cổ điển, đùng các ký hiệu và hộp thư chết; những cuộc gặp bí mật sẽ được tổ chức ở những nơi xa xôi, hẻo lánh. -
Những vị trí đặc biệt sẽ được lựa chọn để viết những ký hiệu báo rằng thông ùn đã được đặt hoặc lấy đi Tiền và tài liệu, được đặt trong cùng túi chất dẻo màu đen, sẽ được trao đổi tại các hộp thư chết ở những vị trí bí mật mà không có sự có mặt của người phía bên kia. Lịch trình trao tài liệu tại hợp thư chết của Rick trong năm đầu tiên sẽ là vào ngày thứ năm của tuần thứ ba hàng tháng. ĐỂ thông báo rằng tài liệu đã được gởi vào hộp thư chết, Rick sẽ phải vạch ám hiệu tại một vị trí có mật danh Hơtei. Đó là một dấu hiệu vẽ bằng phấn trên một viên gạch tại bức tường của trường trưng học StThơmas Apostle ở đường Woodley, tây bắc Washington. Trong trường hợp có tình huống khẩn cấp xảy ra, Rick cũng phải để lại dấu hiệu trên viên gạch đó Hàng ngày, nhân viên KGB từ sứ quán vào khu trung tâm sẽ đi ngang qua để kiểm tra dấu hiệu trên bức tường.
Trong khi đó, hộp thư chết, được đặt mật danh là Bridge, nằm ở bên dưới một chiếc cầu bắc ngang qua dòng suối trong công viên ở nơi giao nhau giữa đường Liưle Fali với đại lộ Massachussets, tại khu Marylanđ ngoài Washington D. C.
Vào buổi sáng, nếu Rick thấy dấu hiệu viết bằng phấn trên viên gạch không còn nữa thì có nghĩa là tài liệu ở hộp thư chết đã được lấy đi.
Để lấy tiền, một quy trình tương tự cũng sẽ được thực hiện vào ngày thứ bảy trong tuần thứ ba của tháng tiếp theo đó. Khi đó, các điệp viên KGB sẽ vẽ một ký hiệu có mật danh là North trên một bốt điện thoại tại đường Miitary, Virginia, cách không xa Tổng hành dinh của CIA ở Langley. Sáng sớm chủ nhật hôm sau, khi mà giao thông vẫn còn chưa nhộn nhịp, Rick sẽ lái xe tới hộp thư chết có mật danh là Pipe, nằm dưới một cái cống ngầm trên con đường dành cho người đi bộ ở một khu hẻo lánh trong công viên Wheaton Regional, cũng tại Maryland, để lấy túi tiền. Trên đường về nhà, Rick có thể ghé vào tiệm Dunkin Đonut trên đại lộ University ở Wheaton, vừa nhấm nháp cafe, ngắm nghía chiếc Jaguar của ông ta, vừa tính toán những khoản hoá đơn phải thanh toán. Ở Roma, Vlad đã nói với Rick là do sử dụng hệ thống hộp thư chết nên khoản tiền mặt chuyển giao cần phải gợn lại, chỉ vào khoảng 10.000 USD một lần. Nhưng do Rick không đồng ý nên cuối cùng hai người thoả thuận là ít nhất mỗi lần cũng phải gấp đôi số đó. Phần lớn số tiền còn lại trong khoản lương của Rick sẽ được chuyển giao trong những cược gặp bí mật hàng năm. Có thể sẽ ở Viên. Ông ta được chỉ dẫn chính xác thời gian cũng như địa điểm gặp mặt. Khi đó, Rick có thể tự mình mang tiền sang Zurich để trực tiếp gởi vào tài khoản dưới tên Cecilla ở ngân hàng Credit Suisse.
Ngày 25-7- 1989, Rick, Rosario và cậu con trai Paul bay từ Roma về Washington. Tất nhiên là trên khoang hạng nhất.
°°°
Một tuần sau đó, Rick ký hợp đồng mua một căn nhà trên phố Bắc Randolph ở khu Country Oub Hills, phía bắc Arìington. Đấy là khu nhà đầu tiên mà người môi giới bất động sản giới thiệu cho RÌck và ông ta đồng ý ngay.
Những người hàng xóm không có vẻ khoe khoang, khoác lác. Các khu nhà tương đối nhỏ, mỗi chiều một căn hộ chỉ vào khoảng hơn 60 mét. Nhưng bù lại, liền kề ngay đấy là những khu nhà của tầng lớp thượng lưu. Ngôi nhà Rick chọn mua có hai tầng ốp gạch màu xám, cửa sơn đỏ và có hai chỗ để ô tô. Lối vào tiền sảnh nằm bên trái. Một nhà bếp lớn với một phòng ăn rộng rãi nhiều chỗ ngồi. Nhà bếp là nơi để nấu nướng nhưng Rosario đã làm một cuộc cách tân về trang trí cũng như thiết bị và kết quả là giá thành đội lên gấp đôi, tới 95.000 USD. Bên phải là khu làm việc của Rick. Mặt sau là phòng khách, chiều dài độ mươi mét có lối dẫn xuống thư viện. Điều rất hợp với ý Rick là ngôi nhà không có sân sau, tránh việc những người hàng xóm nhòm ngó. Thay vào đó là một bãi đất rộng tới hơn hai mươi mét, người ngoài khó có thể nhìn rõ được ngôi nhà qua những bụi cây mùa hè lúp xúp. Trên chiếc bàn làm việc lớn của Rick có đặt một mô hình con tàu cũ để trang trí. Tầng trên là phòng ngủ chính, hai phòng ngủ nhỏ và một phòng làm việc của Rosano.
Ngoài ra còn có toàn bộ một tầng hầm có thể dễ dàng chuyển đổi công năng thành nơi sinh hoạt. Rick cho bố trí ở đó một nhà bếp nhỏ, phòng tắm và một phòng ngủ khác nữa. Lý do Rick bố trí nhiều phòng ngủ là vì không chỉ có bà Cecilia mà cả cậu em trai Pablo của Rosario cũng thường xuyên từ Colombia sang chơi với vợ chồng Rick. Cũng có một khu vực dành cho cậu con trai Paul chơi đùa với một lô những cơn rối ngộ nghĩnh.
Ngôi nhà ở vào vị trí rất thuận tiện cho Rick đi làm tới. Tổng hành dinh của CIA, ngay cả trong giờ cao điểm cũng chỉ mất mười phút đi xe. Và điều quan trọng hơn cả là Rosano thích nó. Cô ta và Rick cùng đứng tên đồng sở hữu ngôi nhà. Người chủ ngôi nhà nói với nhân viên môi giới bất động sản là ông ta đời 540.000 USD, một cái giá rất dễ khiến cho cuộc thương lượng mua bán bị đổ vỡ. Nhưng Rick không cần mặc cả tới lần thứ hai. Cái giá đó chấp nhận được và ông ta sẽ trả bằng tiền mặt. Nhân viên môi giới suýt phát nghẹn vì sửng sốt. Ôi lạy Chúa – anh ta nghĩ - Vợ người đàn ông này xuất xứ từ Colombia, phải chăng ông ta là một trùm buôn ma tuý? Anh ta cố giữ vẻ bình thản và tiến hành một cuộc điều tra nho nhỏ.
Bằng một cách gián tiếp nào đấy, Rick cho anh ta biết rằng vợ của ông ta xuất thân từ một gia đình thế gia vọng tộc ở quê nhà của cô ta. Tại sao ông ta phải trải qua những thủ tục phiền nhiễu của việc đăng ký mua trả góp cùng với những khoản lãi cắt cổ mà cuối cùng thế nào cũng đội giá của ngôi nhà lên gấp đôi? Người môi giới bất động sản không tìm hiểu thêm nữa cũng như chẳng thấy cần phải thông báo cho ai về cái sự mua nhà khá bất thường này. Ngay lập tức, Rick viết một tấm séc chuyển tiền bằng điện tín từ tài khoản mang tên Cecilia ở ngân hàng Credit Suisse. Thử xem có ai thắc mắc không nào - Rick nghĩ.
°°°
Trong thời gian Rick vẫn còn đang công tác ở Roma, CIA tiếp tục có những nỡ lực hiếm hoi để từng hiểu về những điệp vụ bị “tổn thương” của cơ quan này. Hoạ hoằn lắm, các điệp viên từ tổng hành dinh FBI mới lại được mời tham dự những cuộc gặp với nhân viên nhóm đặc nhiệm CIA để thảo luận về những điệp vụ bị đổ bể nhằm xác định xem liệu có bất kỳ một thông tin mới, một cách giải thích nào mới có thể đưa ra ánh sáng căn nguyên của những thất bại này hay không.
Nhưng đúng như CIA lo lắng, khả năng của cơ quan này là có hạn. Một trong những điệp viên FBI đã tham gia các cuộc gặp này là Jim Holt, người từng giữ nhiệm vụ điều khiển Valery Martynov. “Chúng tôi thực sự không nắm được là CIA điều hành các điệp viên của họ như thế nào - anh ta nhớ lại - Bởi vậy mà vai trò của chúng tôi không lớn lắm. Đây đơn thuần chỉ là những buổi trao đổi thông tin thường kỳ. Nớ gần giống với một hình thức liên lạc giữa hai bên, thế thôi. Chúng tôi đều đặn nhận được thông tin về những điệp vụ của họ
“gặp vấn đề”. Nhưng có vẻ như đó chỉ là những tin tức về các vụ việc cá biệt chứ hoàn toàn không phải là một nỗ lực nhằm phác hoạ ra bức tranh tổng thể về những điệp vụ đó”
Đối với Holt, đó là một sự thất vọng mang tính cá nhân. “Tôi có nhiều cảm xúc khác nhau - anh ta tư lự nhớ lại - Có hai cấp độ khác nhau và tôi buộc phải phân thân ra. Một mặt, anh cần phải cố gắng duy trì sự khách quan, bởi nếu không thế thì sẽ mất đi tính chuyên nghiệp và điều này vẫn thường bị chỉ trích.
Nhưng mặt khác, rất khó có thể gạt bỏ được những khía cạnh cá nhân và tôi cảm thấy rõ điều này. Đơn giản vì tơi đã từng làm việc với Martynơv, hiểu rõ và kính trọng anh ta. Chúng tôi có nhiều điểm chung, có gia đình và những điều tương tự thế. Bởi vậy mà tôi vô cùng thất vọng khi lúc đầu được thông báo là Martynov gặp rắc rồi, rồi sau đó mới biết là anh ta đã bị xử tử.
Lẽ dĩ nhiên là ngay lúc ấy, tôi bắt đầu băn khoăn rằng tại sao lại xảy ra những điều đó, rà soát lại mọi sự việc, mọi khả năng có thể dẫn tới điều tồi tệ về bất cứ những gì mà tôi đã từng làm. Thật là một cảm giác khủng khiếp khi biết rằng một ai đó tôi quen biết đã bị xử tử, bị giết chết. Tôi đã làm công tác phản gián trong một thời gian dài và sự việc như thế chưa từng bao giờ xảy ra với tôi.
Tôi phải cố gắng hết mức để kiềm chế cảm xúc của bản thân, tránh không để nó chì phối và làm lệch hướng những suy xét mang tính chuyên nghiệp.
Tôi buộc phải bắt bản thân mình thật khách quan, thật nhà nghề khi xét lại toàn bộ quá trình, xem điều gì tồi tệ đã xảy ra, nó xảy ra như thế nào và liệu có một ai đó phải chịu trách nhiệm về chuyện đó hay không, nếu quả thực có tồn tại một người như thế. Đấy quả là một công việc không dễ dàng gì. Tôi đã biết người đàn ông này, cái anh chàng Martynov ấy, đã trải qua nhiều giờ đồng hồ với anh ta. Không chỉ là một nguồn tin, anh ta còn là một con người.”
Jim Holt tin chắc chắn rằng đã có một sự xâm nhập của điệp viên - một “chuột chũi” giết người – vào trong nội bộ CIA. Anh ta cố gắng suy luận để phác hoạ chân dung của kẻ đã hành động như những gì mà hắn ta đã gây ra cho các điệp viên nhị trùng của Mỹ. “Chúng tôi bàn luận rất nhiều về đặc điểm của kẻ mà chúng tôi truy tầm. Chúng tôi thảo luận với các đồng nghiệp ở đó (lại Langley) cũng như trong nội bộ FBI.
Tôi đi đến kết luận rằng bất kể kẻ đó là ai, hắn ta chắc hẳn phải là một kẻ tham lam, vô đạo đức, một kẻ giết người lạnh lùng sắt đá, một kiểu người đặc biệt, bởi vì hậu quả cũng như tầm mức của những hoạt động do hắn ta gây ra đã dẫn tới cái chết của ít nhất là 12 người mà tôi biết. Trời ơi, cái cách mà hắn ta hành động mới thật kinh khủng làm sao! Cần phải làm một cái gì đó để chặn tay hắn lại!”
Nhưng những cuộc gặp gỡ thường kỳ đó rồi cũng chấm dứt. Nhóm đặc nhiệm của CIA tập trung mọi nỗ lực của nó cho việc thành lập một Trung tâm phản gián mới theo như ý đồ của Giám đốc_ CIA William Webster. Việc nghiên cứu, xem xét những điệp vụ bị đổ bể được để lại cho một nhóm điều tra thuộc bộ phận an ninh của CIA. Đến cuối năm 1988, báo cáo thường kỳ của Tổng thanh tra nội bộ CIA xem xét lại vấn đề này cho thấy những nhân viên điều tra Mỹ đã hết sức cẩn thận rà soát lại khoảng 90 nhân viên làm việc trong Ban Liên Xô - Đông Âu có những nhược điểm tính cách mà KGB có thể dựa vào đó để lợi dụng móc nói. Cưới cùng thì họ lọc được ra trong số đó 10 người có vẻ đáng nghi nhất. Thế nhưng điều đáng buồn là trong số 10 người có rất nhiều “trục trặc mang tính cá nhân này”, CIA không thấy một kẻ nào có vẻ đáng nghi hơn cả”. Và đối với CIA, điều đáng thất vọng nhất chính là việc cả 10 người này đều không có dính dáng gì đến những chiến dịch đầu tiên bị đổ vỡ, trong đó có cả các vụ liên quan đến Martynov và Motorin.
Dẫu sao đi chăng nữa thì các nhân viên trong nhóm điều tra cũng đã vạch ra được những đường nét đầu tiên của cuộc điều tra, bất chấp việc họ phải tham dự một khoá huấn luyện, sau đó còn phải đi sang Đức để thẩm tra những hồ sơ mật đã được công khai hoá ở Đông Đức sau khi bức tường Beriin bị phá vở vào quãng cuối năm 1989.
Ở Langley, Rick quay trở lại vị trí rình mồi quen thuộc là trưởng chi nhánh Tây Âu đảm trách các điệp vụ phản gián chống lại tình báo Xô viết. Vị trí này cho phép Rick tiếp cận một cách vô hạn đối với những tài liệu mật phản ánh các chiến dịch liên quan đến các điệp viên Xô viết hoặc thược khối Xơ viết, những người tới thăm hoặc định cư ngay ở Tây Âu. Bất kỳ một manh mối nào có thể gây ra cho Rick mối lo sợ rằng ông ta sẽ bị lột mặt nạ cũng đều được Rick cho “bốc hơi” một cách nhanh chóng.
Nhưng điều đó cũng không tránh khỏi làm cho Rick bị để ý khi trở về từ
Roma với những chiếc răng được bịt vàng và những bộ quần áo đắt tiền nhãn hiệu Armani. Cũng là lần đầu tiên, nhân viên điều tra bắt đầu lưu ý một cách kín đáo tới Rick. Một nhân viên trong Ban Liên Xô-Đông Âu cho biết rằng Rick, người khá túng thiếu khi đi Roma, đã trở về trong một tư thế khác hẳn, giàu có và quý phái. Người này cho biết Rick đã mua bằng tiền mặt một ngôi nhà đắt tiền ở Bắc Arlington, nội thất cực kỳ sang trọng, cảnh quan rộng rãi; chiếc Jaguar màu đỏ trị giá 49.000 USD của Rick hàng ngày cũng nằm chình ình tại bãi đỗ xe ở Langley.
Mối quan tâm của nhân viên điều tra tăng lên không chỉ khi anh ta biết rằng giá của căn nhà mà Rick mua là 540.000 USD mà còn vì Rick đã trả ngay bằng tiền mặt chứ không mua trả chậm. Mặc dù vậy, nghi ngờ vừa mới nhen nhóm lên đã bị tắt ngấm khi những câu hỏi được gởi tới Trạm CIA Roma được phúc đáp rằng dư luận ở đó nói chung đều cho rằng vợ của Rick đã được thừa kế một khoản tài sản lớn. Người nhân viên điều tra này cũng chính là người hơn một năm trước đấy đã bỏ thời gian để điều tra về người nhân viên CIA tiêu xài hoang phí quá mức, nhưng rồi được giải thích vì ông ta đã cưới được một cô vợ giàu có. Ngay cả tiền mua chiếc Jaguar đắt tiền cũng không chứng minh được Rick đã có được những khoản tiền lớn bất chính; ông ta có thể trả tiền hàng tháng để mua nó. Nhiều người đàn ông thường rất say mê các loại xe hơi.
Nhưng người nhân viên điều tra vẫn yêu cầu Bộ tài chính Mỹ cung cấp số liệu về những lần chuyển tiền của Rick. Những số liệu trên màn hình cho biết đã có 3 lần Rick chuyển tiền vào tài khoản vượt quá giới hạn 10.000 USD. Một lần 13.000 USD, một lần khác 15.000 USD và lần thứ ba, khi trở về từ Roma, Rick đổi từ đồng lire của Ý ra 22.017 USD. Những lần chuyển khoản này là để kiểm tra xem việc lưu thông những khoản tiền lớn có thuận buồm xuôi gió không và Rick thường dùng vỏ bọc là tài sản của Rosario để ngăn chặn bất kỳ một sự dò xét nào đối với những tài khoản khác.
Việc kiểm tra tình trạng tài chính của Rick tiếp tục được đẩy mạnh. Một cuộc kiểm tra thẻ tín dụng liên bang không cho thấy có những điều gì bất thường. Không có khoản nợ nào nổi bật, ngoại trừ một khoản 25.000 USD Rick phải chi cho việc mua chiếc Jaguar. Một bức điện tín được gửi tới Trạm CIA ở Bogotá yêu cầu cung cấp những thông tin về Rosario. Câu trả lời vẫn là điệp khúc quen thuộc. Cô ta xuất thân từ một gia đình Colombia giàu có, thế gia vọng tộc. Thậm chí lần này còn có một số thông tin bổ sung. Những người họ hàng của Rosano làm việc trong ngành kinh doanh bất động sản và các công ty thương mại khác nhau, bao gồm cả các công ty xuất nhập khẩu đang hồi hưng thịnh.
Có những tin đồn nói rằng với mục đích từ thiện, họ đã đem tặng một mảnh đất trị giá hàng triệu dollar để làm sân bóng đá và khu thể thao ở khu vực nghèo khổ của Bogotá. Xuất xứ của những thông tin này không bao giờ được kiểm chứng. Những đòi hỏi tìm kiếm thông tin của Tổng hành dinh CIA không được đặt lên thành ưu tiên hàng đầu và có vẻ như Trạm Bogotá còn có nhiều việc khác khẩn… cấp phải làm hơn là quan tâm đến những yêu cầu như vậy.
Tất cả những cuộc điều tra cũng như tìm hiểu về Rick này, CIA đều không trao đổi với FBI. Ngay cả trong CIA, chúng cũng chỉ được biết một cách giới hạn trong Ban chiến dịch. Những nhân, viên quản lý tài chính của CIA cho rằng chẳng cần phải nài nỉ người ta đi giám định công việc của mình cũng như họ không phải là nhân viên kiểm soát sổ sách của tổng thanh tra CIA: Cái ý nghĩ cho người ngoài nhòm ngó vào công việc của mình hoàn toàn không thích hợp với văn hoá làm việc của CIA, nhất là những trường hợp nhạy cảm như Rick.
Chỉ có một người lên tiếng thẳng thừng về trường hợp của Rick. Đó là Paul Redmond, một gã đàn ông thấp đậm, giọng khàn khàn, thường trau dồi ngôn ngữ của mình bằng những lời lẽ tục tĩu. Anh ta đã từng làm việc cùng với Rick trong Ban Liên Xô - Đông Âu, trưởng nhóm đặc nhiệm giám sát Yurchenko, là một trong số 4 người có nhiệm vụ đặc biệt điều tra về nguyên nhân của những chiến dịch bị đổ vỡ và hiện đang là Phó chỉ huy trưởng của Trung tâm phản gián. Theo Redmond thì Rick luôn là một-gã chó đẻ với vô số những điều tệ hại.
Nhưng thái độ ác cảm không dấu diếm của Redmond đối với Rick làm cho mọi người không tin vào những nhận định của anh ta. Khi anh không ưa một ai đó thì rất dễ quy cho người ta là kẻ phản bội.
Trong khi đó, KGB vẫn tích cực tiến hành các ngón đòn nghiệp vụ che chắn cho Rick. Thông tin nhận được từ một điệp viên KGB đào thoát cho biết một nhân viên CIA, không rõ danh tính, đã bị tuyển mộ ở Moscow hồi giữa những năm 70. Các nhân viên Mỹ đã mất tới gần một năm trời điều tra dựa trên thông tin này, lần theo dấu vết của các cựu nhân viên cũng như cả những người vẫn còn đang làm việc và cuối cùng chẳng thu được kết quả gì.
Điều khiến cho tất cả mọi người đều băn khoăn - những nhân viên điều tra Mỹ sẽ chẳng bao giờ quên được chuyện này- đó là Rick không hề cố gắng che dấu sự giàu sang của mình. Điều này hoàn toàn trái ngược với hình ảnh của một “chuột chũi”. Việc duy nhất có thể làm là buộc Rick phải thực hiện một cuộc kiểm tra trên máy phát hiện nói dối. Nhưng bản thân cái chu trình này cũng có vấn đề. Lần kiểm tra Rick gần nhất trên máy phát hiện nói dối là vào năm 1986, trước khi ông ta đi công vụ ở Roma. Theo đúng chu trình bình thường thì phải sau 5 năm mới đến lần kiểm tra tiếp theo và như vậy phải đến năm 1991 mới lại đến lượt Rick. Những ý kiến tranh cãi nổ ra về việc liệu có nên ngay lập tức tiến hành một cuộc kiểm tra, đánh động Rick một cách không cần thiết hay không?
Kiểm tra trên máy phát hiện nói dối đúng là một trò khôi hài.
Thế rồi việc kiểm tra trên máy phát hiện nói dối diễn ra vào ngày 12-4- 1991.
Khi nhân viên FBI tiến hành kiểm tra trên máy phát hiện nói dối, tất nhiên một tâm lý bất an nảy sinh trong số những người bị kiểm tra. Nếu như có một chút lo lắng nữa thì càng tốt. Liệu có một điều gì đang phải che dấu hay không? Cuộc kiểm tra rõ ràng không phải hoàn toàn chỉ là một trò chơi ngộ nghĩnh. Nhưng với Rick, cũng như với người nhân viên tham gia điều khiển máy lần này, đây chỉ là một cuộc kiểm tra theo đúng định kỳ. Anh ta không được cho biết vì san phải đưa ra một số câu hỏi, đặc biệt là về vấn đề tài chính của Rick.
Trước đấy, Rick đã có thời gian tự mình tập luyện để chuẩn bị đối phó với những câu hỏi chất vấn của nhân viên điều tra, đặc biệt là về ngôi nhà mới mua ở Arìingtơn. Cùng với khoản tiền lấy ở hộp thư chết, vào mùa hè trước đấy, tại Viên, Vlad đã trao cho Rick 150.000 USD mà sau đó, ông ta đã gửi vào trong tài khoản mang tên bà mẹ vợ Cecilia theo sự uỷ thác của bà này. Ông ta cũng đang chuẩn bị bay đi Bogotá để nhận nết số tiền 150.000 USD còn lại trong khoản lương hàng năm của mình. Rồi ngay trước khi cuộc kiểm tra bắt đầu, để tự trấn an, Rick tán gẫu với những người cùng kiểm tra với mình, cố gắng bày tỏ sự thích thú trước việc vận may đã mang đến cho mình một bà mẹ vợ giàu có và nhờ có những khoản bỏ thí của bà này, ông ta đã có được khoản tài sản đáng giá ở Colombia và dùng nó đầu tư vào một vài phi vụ làm ăn sinh lời.
Trong lúc cuộc kiểm tra diễn ra, khi trả lời một câu hỏi bình thường về việc liệu có bao giờ gặp phải bất kỳ một khó khăn nào về mặt tài chính hay không, Rick đã trả lời một cách cực kỳ tự tin: “Không”. Tiếp đó, như đã từng tự nhủ với mình, Rick giải thích về vận may mà bà Cecilia đã mang đến cho ông ta.
Rick bình tĩnh giải thích điều đó với cái giọng chứng tỏ rằng việc ông ta vẫn còn làm việc trong CIA với khoản tiền lương gần 70.000 USD một năm đơn thuần chỉ là một hành động chứng tỏ lòng yêu nước?
Nhưng khi trả lời câu hỏi liệu ông ta có bất cứ một mối quan hệ tiếp xúc với một nước ngoài nào không thì máy báo tín hiệu câu trả lời của Rick là “lừa dối”.
Rick giải thích điều này có thể là do ông ta thỉnh thoảng đã tỏ ra bất cẩn. Ông ta đã hơn một lần bị khiển trách về điều đó. Rick nói, khi còn ở Roma, Rick đã từng gặp gỡ một nhà ngoại giao. Xô viết mà ông ta hy vọng có thể tuyển mộ được và cũng đã có vài cuộc gặp gỡ tình cờ khác. Rick nói thêm là chuyện tuyển mộ không thành công và điều đó khiến cho ông ta rất thất vọng.
Theo đúng quy trình kiểm tra trên máy phát hiện nói dối, người nhân viên tiến hành kiểm tra Rick đánh dấu ký hiệu “Chưa hoàn thành” vào mực kiểm tra Rick. Cũng theo quy định, Rick được mời tham gia một vòng kiểm tra thứ hai.
Một nhân viên khác sẽ thay thế người cũ để kiểm tra Rick. Anh ta không nhắc lại bất kỳ một câu hỏi nào liên quan đến tình trạng tài chính của Rick nữa. Lần này, Rick dễ dàng vượt qua câu hỏi là liệu có khi nào ông ta không báo cáo về những cuộc tiếp xúc với người nước ngoài hay không. Kiểm điểm lại, Rick nói, ông ta không có lần nào như vậy cả.
Theo quy định của việc kiểm tra trên máy phát hiện nói dối thì như vậy là Rick đã vượt qua kỳ kiểm tra một cách tết đẹp. Nếu Rick là một điệp viên của Liên Xô thì không hề có một bằng chứng nào chứng minh cho điều đó. Nếu mượn một từ được ưa chuộng trong CIA thì như vậy là Rick đã tạo ra một “huyền thoại” khá đẹp đẽ cho bản thân ông ta.
Tuy nhiên, những tổn thất không vì vậy mà biến mất. Các chiến dịch mới của CIA tiếp tục gặp trục trặc một cách tệ hại. Một cái gì đó vẫn còn đang tồn tại và tiếp tục phá nát những cố gắng của CIA trong cuộc chiến vô vọng chống lại KGB. Gây chấn động nhất là tin tức về viên tướng thuộc cơ quan tình báo quân sự Liên Xô GRU, Dimitr Pơlyakov, một “huyền thoại” của FBI dưới mật danh Top Hat và bản thân CIA cũng phải thừa nhận rằng đó là hạt ngọc trên vương miện của cơ quan này dưới mật danh Accord, đã nằm yên dưới ba thước đất trong một nấm mồ vô danh. Như để đánh dấu thời kỳ cay đắng trong các nỗ lực chống lại tình báo Liên Xô của CIA, mãi hai năm sau khi sự việc đã diễn ra, cơ quan này mới biết - như tất cả mọi người khác - về số phận của Polyakơv qua những dòng chữ thông báo trên tờ Pravda - Sự thật - xuất bản tại Moscơw.
Polyakov đã bị xử tử hình ngày 15-3- 1988. CIA không còn sự lựa chọn nào khác. Mùa xuân năm 1991, cuối cùng thì Paul Redmond cũng được phép sang liên hệ với FBI và nói: “Chúng tôi đang bị ngập trong máu” CIA cần được giúp đỡ. Một nhóm điều tra hỗn hợp với sự có mặt của các nhân viên FBI được thành lập với nhiệm vụ phải tìm kiếm khối u ung thư và phẫu thuật triệt để; cho dù có phải mất bao nhiều thời gian đi chẳng nữa.