1. Luận chính – tà của Trần Đăng Lại nói Đào Khiêm cảm thấy tuổi cao sức yếu nên quyết tâm nhường ghế cho Lưu Bị. Ông gọi chánh văn phòng Mi Trúc và trưởng phòng kế hoạch Trần Đăng tới mật đàm. Mi Trúc nói: - Lưu Bị đúng là một tài năng để gánh vác việc lớn. Song anh ta quá trẻ, làm ở công ty chưa lâu mà đột nhiên được tung hoành, người ta làm sao phục đây? Đào Khiêm hỏi: - Vậy ý anh ra sao? Trần Đăng nói: - Anh có thể mở một cuộc thăm dò nội bộ, ai được nhiều người đồng tình nhất sẽ là vị giám đốc tương lai. Đào Khiêm nói: - Cách đó rất hay nhưng không hẳn đã công bằng. Tục ngữ có câu "ba người tất hợp thành đồng đảng", nhiều người trong công ty có mối quan hệ thân tình với nhau, song họ không có tư chất làm giám đốc. Tuyển sai người sẽ ảnh hưởng tới tương lai công ty. Khi ấy, tôi làm sao ngậm cười dưới suối vàng được? Trần Đăng nói: - Ý anh là muốn thông qua thăm dò để đề bạt Lưu Bị, song lại sợ kết quả thăm dò trái ý mình, phải không? Thế này nhé, là ông chủ, chọn ai là quyền của anh, anh chỉ cần tìm hai trợ thủ cho Lưu Bị là được. Hai trợ thủ được bầu kia sẽ tuyệt đối không ảnh hưởng tới kết quả đã định, chuyện Lưu Bị được tuyển làm giám đốc là tất nhiên. Nếu có sơ suất nhỏ nào ngoài dự liệu, phòng kế hoạch của tôi sẽ can thiệp, tất cả sẽ như ý anh. Đào Khiêm hỏi: - Chiêu đó e người quân tử không làm được? Trần Đăng nói: - Triết học hành vi của người Trung Quốc xưa có ý này: kẻ ác dùng thiện pháp, thiện pháp thành tà; chính nhân quân tử dùng tà pháp, tà pháp thành chính. Nói cách khác: vì mục đích chính đáng, có thể dùng thủ đoạn. Đào Khiêm nói: - Cách luận chính – tà đó rất độc đáo, song nó giống như chơi dao, không giỏi là huỷ hoại thanh danh một đời của Đào Khiêm này. Để từ từ tôi tính đã. Nào ngờ một tuần sau, Đào Khiêm bỗng nhiên bị bệnh, nằm liệt giường. Vào viện hơn một tháng, bác sĩ bảo Đào Khiêm đã mắc ung thư giai đoạn cuối, vô phương cứu chữa. Trước lúc lâm chung, Đào Khiêm gọi Mi Trúc và Trần Đăng tới dặn dò đinh ninh: - Điều thứ nhất: Tôi chẳng làm gì được rồi, cứ theo cách các anh mà làm. - Điều thứ hai: Lưu Bị là một thanh niên tốt, các anh hãy gắng giúp anh ta. - Điều thứ ba: Các anh nhất định phải lo lắng cho tương lai công ty, đừng phụ một đời đắng cay của tôi… Vừa nói, Đào Khiêm vừa chỉ vào tim mình, sau đó hai mắt khép lại. La Quán Trung trong "Tam quốc diễn nghĩa" thuật chuyện Đào Khiêm nhường Từ Châu chỉ là "Đào Khiêm phải thuyết phục mãi, cuối cùng Lưu Bị mới chịu nhận Từ Châu". Câu chuyện đến đây mới hóa ra rằng Đào Khiêm không phải là ông già cô độc, mà còn có hai con trai. Con trưởng là Đào Thương, con thứ là Đào Ứng, cả hai đều làm trong công ty Từ Châu. Vì sao Đào Khiêm không để lại công ty cho con mà giao cho Lưu Bị? Đó là câu đố khó giải. Sau khi Đào Khiêm qua đời, Trần Đăng, Mi Trúc mở cuộc tuyển người, Lưu Bị trúng ghế giám đốc, xem như hoàn thành di nguyện của Đào Khiêm. 2. Ba chiêu quan mới Nhậm chức quan mới, Lưu Bị vừa mừng vừa lo. Mừng vì phút chốc được quản lý công ty trị giá gần hai triệu quan; lo vì mới nhậm chức, không tránh nổi sơ suất, lòng người đang hoang mang. Trần Đăng cho Lưu Bị hay: - Dù anh có trúng cử nhưng vẫn có người không phục, có người thậm chí đem anh làm trò cười. Công việc trước mắt của anh là ổn định nhân tâm, nói theo cách của anh, là đóng chặt đai thùng gỗ. Lưu Bị nói bình tĩnh: - Thuyết "thùng gỗ" của tôi chỉ là phương hướng, còn giải quyết các vấn đề cụ thể phải nhờ đến các anh! Anh là cao thủ sắp đặt kế hoạch, lại là bậc lão thành trong công ty, anh hãy giúp tôi đi! Giờ bộn bề trăm mối, tôi không biết bắt đầu từ đâu! Trần Đăng nói: - Gọi là ổn định lòng quân sĩ hay gọi là đóng đai thùng, đầu tiên phải làm nhân viên hài lòng. Làm thế nào để nhân viên hài lòng? Có ba chiêu, người ta thường gọi đó là "ba chiêu quan mới". Lưu Bị vội hỏi: - Ba chiêu là thế nào? Trần Đăng nói: - Chiêu thứ nhất là tăng lương nhân viên. Anh mới nhậm chức, rất nhiều bộ phận chờ anh giúp đỡ. Dùng cách tăng lương thay cho giúp đỡ, đó là một chiêu thường dùng của quan mới. Lưu Bị lắc đầu: - Tôi còn không nắm rõ tình hình tài chính của công ty, sao tăng lương bừa được? Trần Đăng tiếp: - Chiêu thứ hai, cải thiện môi trường làm việc trong công ty. Ví như đường ống nhà vệ sinh trên tầng ba tắc hai tháng nay, mấy chiếc bàn ở phòng kinh doanh bị hỏng, anh có thể thay mới một lượt, hay mua thêm đồ dùng văn phòng cũng làm mới bộ mặt công ty. Lưu Bị vẫn lắc đầu: - Duy tu là cần thiết, nhưng thay mới thì như đổ vào thùng không đáy, bao nhiêu tiền cho vừa? Chỉ cần dùng cẩn thận hơn là được rồi. Trần Đăng nói: - Chiêu thứ ba là thăm dò mức độ hài lòng của nhân viên… Lưu Bị nói: - Đúng là cần một cuộc thăm dò, song ngộ nhỡ kết quả không như ý có phải tự chuốc hoạ không? Trần Đăng cười: - Sau cuộc thăm dò, anh vẫn có thể chẳng ngó ngàng tới kết quả cơ mà. Lưu Bị giật mình. - Lẽ nào anh không hiểu? Vậy gọi là "miệng trôn trẻ". Là quan mới, lẽ nào anh chịu ngồi không? Lưu Bị nói: - Kiểu thăm dò không cần biết kết quả đó có tác dụng gì? Trần Đăng nói: - Cái anh cần là một kết quả khác. Anh có thể dùng "bản thăm dò" để hướng sự chú ý của nhân viên tới mục tiêu phía trước, khiến họ nhìn thấy chỗ yếu kém của mình và quên đi sự bất bình. Được thế, nhân viên sẽ tự trách mình, làm sao họ còn bất mãn với quan mới được? Lưu Bị tỉnh ngộ, nói: - Hồi còn đi học, tôi ghét nhất thủ đoạn của các chính khách. Chẳng hay đó là… Trần Đăng mỉm cười, gật đầu: - Không sai. Hiện nay anh đang trong một tình huống chính trị, liệu anh có cách nào tốt hơn? Lưu Bị mắt chữ o, mồm chữ a, ngẩn ra đúng năm phút. Sau đó, Lưu Bị thở dài: - Đã vậy, anh làm một bản "thăm dò ý kiến nhân viên" nhé? Trần Đăng hiểu Lưu Bị đã xiêu lòng. Ông về phòng, 20 phút sau quay lại phòng giám đốc, đưa cho Lưu Bị một bản thăm dò: Thăm dò ý kiến nhân viên, tờ A Xin anh /chị trả lời những câu hỏi sau: 1. Anh / chị cho rằng trong công tác quản lý công ty còn những vướng mắc gì? 2. Anh / chị cho rằng giám đốc mới còn điểm yếu kém nào? Anh /chị mong giám đốc mới sẽ làm gì? 3. Anh /chị cho rằng còn có người nào không đủ phẩm chất đạo đức và năng lực quản lý? Công ty nên xử lý người đó thế nào? 4. Anh /chị cho rằng công ty nên làm gì để cải thiện môi trường làm việc? 5. Lương anh / chị đủ sống không? Nếu không đủ, anh/ chị mong được bao nhiêu? Lưu Bị đọc đi đọc lại bản thăm dò, sau đó nói từ tốn: - Phải nói các câu hỏi rất xác đáng. Song về phía tôi, liệu nó có giống bản tự kiểm điểm? Trần Đăng nói: - Đúng vậy. Thăm dò mở kiểu này dễ gây phiền toái. Anh hãy nhìn tờ sau, tôi dùng kiểu thăm dò đóng, kết quả sẽ hoàn toàn khác. Trần Đăng vừa nói vừa đưa Lưu Bị bản thăm dò thứ hai: Thăm dò ý kiến nhân viên, tờ B Anh / chị hãy chọn đánh dấu ü vào những câu trả lời: 1. Nhân viên tốt là người chung vai với lãnh đạo gánh vác việc công ty. Đúng? Không đúng? 2. Có lúc anh / chị không để ý đến sự lao tâm khổ tứ của lãnh đạo. Đúng? Không đúng? 3. Nhân viên trung thành là người tin tưởng vào tương lai công ty. Đúng? Không đúng? 4. Anh / chị là người làm tốt công việc trong năm qua. Đúng? Không đúng? 5. Vì tương lai công ty, anh / chị tự nguyện hy sinh lợi ích cá nhân. Đúng? Không đúng? Lưu Bị thấy thú vị, khuôn mặt khổ sở giờ mới tươi cười: - Hỏi như vậy, có phải anh muốn người ta tự thẹn? Trần Đăng đáp: - Đúng vậy. Đã tự thẹn, sao còn công kích người khác được? Nhân viên tự thẹn, họ sẽ không rỗi hơi bình phẩm anh nữa. Lưu Bị cười to: - Bản thăm dò hay lắm, đúng là Trần Đăng! Mới làm quan, chiêu thứ nhất của tôi là khiến nhân viên biết tự thẹn! 3. Làm nên uy quyền Quả nhiên sau khi phát ra bản thăm dò ý kiến, nhân viên trở nên kính trọng giám đốc mới. Tình thế trong công ty thay đổi, hệt mây đang vần vụ bầu trời bỗng tạnh. Lưu Bị rất cao hứng bèn gọi điện thoại rủ Trần Đăng chiều đi nhậu. - Sao không đi ngay bây giờ? - Trần Đăng nói tiếp: - Nhậu cũng là công tác mà, sao lại mất thời gian riêng vậy? - Thật không?- Lưu Bị nhất thời không kịp phản ứng. Trần Đăng nói: - Anh biết rồi đấy, lãnh đạo không như nhân viên. Thế nào là lãnh đạo làm việc? Thông thường là "một ngày ba xoay": sáng xoay bánh xe hơi, chiều xoay bàn tiệc, tối xoay váy. Hiện anh chưa có xe hơi, chưa xoay bánh được. Buổi chiều anh cũng không có trò gì, cũng chưa xoay váy được. Vậy trưa ta xoay bàn một hồi được không? Lưu Bị giật mình, trầm ngâm một lúc rồi cười ha ha: - Trần Đăng ôi, cách nào của anh cũng là tà pháp! Thôi được, tôi nghe anh. Anh bảo đến đâu bây giờ? Khi Lưu Bị tiến tới một phòng bao, Trần Đăng đã đợi sẵn. Thật ra không chỉ để nhậu – Lưu Bị nhìn Trần Đăng, sau đó hỏi từ tốn: - Trần Đăng ôi, anh nói đi, liệu tôi có thành thằng quản lý ngu không? Trần Đăng nâng rượu: - Tôi biết anh là người coi trọng công việc. Có câu này không biết nói thế nào: người ta thường chế giễu quan đi nhậu mà lại bảo "đi công chuyện". Với anh, hoá ra là nghiêm chỉnh. Hai người cạn ly, Trần Đăng nói tiếp: - Anh là người sống có mục đích, nếu không Đào Khiêm đã không quý anh, giao trọng trách cho anh. Mới nhậm chức hai ngày đã có tạp chí "Doanh nhân Tam quốc" tới phỏng vấn. Còn nữa, nghe nói Tào Tháo - người vừa được bầu là nhà kinh doanh của năm – đã rất ghen tức anh. Ông ta hỏi ký giả của tờ "Doanh nhân Tam quốc": Lưu Bị là kẻ nào mà không mất nửa mũi tên vẫn lấy được Từ Châu?! Lưu Bị cười như mếu: - Sao giờ tôi có cảm giác như thiếu dưỡng khí nhỉ? Trần Đăng dùng bảy phần chuyên tâm để chiến đấu với con tôm hùm, ba phần còn lại để nói chuyện với Lưu Bị: - Đúng rồi, đó là cảm giác ở trên đỉnh cao. Anh sẽ thích nghi với nó rất nhanh. Không được ngon miệng như Trần Đăng, Lưu Bị gọi phục vụ mang nước trắng tới, sau đó nói những lời chân thành: - Ý tôi khác kia. Nhân viên công ty đang yên đang lành, bỗng bị bản thăm dò khiến cho phục tùng. Nói cách khác, nhân viên chấp hành răm rắp liệu có làm công ty thêm sức sống không? Trần Đăng ngừng nhai, nói thận trọng: - Sức sống? Tôi cho rằng uy quyền quan trọng hơn sức sống. Vương quyền của các hoàng đế Trung Quốc đều như thần thánh, nói một cách khác, quyền lực đó không cần bàn cãi. Không có uy quyền, sẽ một nhân viên nào tuân thủ quy tắc công ty, khi đó thì sức sống ở đâu, hay biến thành sức chết cả? Lưu Bị hỏi: - Quyền uy sao lại quan trọng đến vậy? Trần Đăng nói: - Bởi quản lý là một loại game điều khiển, quyền uy làm nên hiệu quả điều khiển. - Quản lý là một loại game điều khiển? Lưu Bị chợt hiểu ra, đó chính là điều mình cần. Trần Đăng khẳng định: - Quản lý là game điều khiển. Trước đây tôi đã nói với Đào Khiêm về "quân tử dùng tà pháp", đó cũng chính là thuyết về game điều khiển. - Vậy điều khiển và quyền uy là tất yếu? - Đương nhiên. - Trần Đăng nói chắc như đinh đóng cột: - Ông thánh Mạnh Tử từ xưa đã phân người làm hai loại: một loại ra quy tắc, loại kia tuân thủ quy tắc; người ra quy tắc lao tâm, người tuân thủ quy tắc lao lực. Làm người lao tâm, anh phải đủ năng lực điều khiển để khiến nhân viên tuân thủ quy tắc, tức là kính trọng lãnh đạo – anh gọi đó là phục tùng. Mặt khác, vì quyền uy của lãnh đạo mà họ phải tích cực làm việc – chính là thứ anh gọi là sức sống. Lưu Bị tỉnh ngộ hẳn, cảm thán: - Trước tôi còn mơ mơ hồ hồ lời Mạnh Tử. Nghe một câu của anh mà tôi như chết đuối vớ được thừng. - Ấy? – Trần Đăng làm bộ giận đến tức cười, sau đó nói: - Câu đó là cương lĩnh trong quản lý học, nó bền như xích sắt, sao gọi là thừng được? Lưu Bị làm bộ vỗ miệng: - Lỡ lời, lỡ lời. Trần Đăng ôi, anh đúng là chuyên gia quản lý. Mời anh giúp Đường Tăng sang Tây Trúc, giúp tôi cách thức quản lý, có được không? Trần Đăng nói: - Tôi chỉ nghiền ngẫm về quản lý học mà thôi, thực ra không thông thạo từng việc cụ thể. Nói cách khác, tôi chỉ thấy rừng mà không thấy cây, càng không biết làm thế nào để cưa cây nữa. 4. Điều khiển như thế nào? Lưu Bị nghĩ một lát rồi nói: - Tư tưởng quyết định hành vi. Cái tôi cần là tư tưởng của anh. Còn công việc cụ thể, cứ theo tư tưởng của anh. Anh đã giúp tôi hiểu quản lý là một loại game điều khiển, vậy tôi sẽ bắt đầu trò chơi với tâm thái thế nào? Trần Đăng trầm ngâm, sau đó nói: - Vấn đề giám đốc Lưu hỏi, tôi cũng đã nghĩ đến. Mấy ngày trước tôi có viết cái tuỳ bút về thuật khiển nhân, đầu đề là "Luận về luật chơi quản lý" cũng có chút tác dụng cho anh tham khảo. Hôm sau đến công ty, việc đầu tiên Lưu Bị làm là đến phòng kế hoạch tìm Trần Đăng. Trần Đăng nói: - Anh thật quá chu đáo! Đêm qua tôi đã gửi e-mail cho anh rồi. Lưu Bị rối rít: - Hay, hay quá! Vậy mà không biết, để tôi về xem ngay! Lưu Bị về phòng và bật ngay máy tính, lấy ra thư của Trần Đăng. Luận về luật chơi quản lý 1. Quản lý là một loại game điều khiển, bạn sẽ thắng nếu đủ thông minh; nếu không, chỉ còn trông vào số trời. 2. Để chiến thắng trong game, trước hết bạn phải đặt quy tắc game thật chặt chẽ, từ quyền hạn chức vụ, quy phạm ứng xử cho tới chính sách "cây gậy và củ cà rốt". 3. Trước khi bắt đầu trò chơi, bạn chỉ có hai sự lựa chọn: hoặc bạn chắc sẽ chiến thắng, đó là lúc bạn có đủ năng lực để chiến thắng; hoặc bạn không chơi. 4. Nếu bạn không chắc chắn mà chỉ hy vọng thắng cuộc, quyền quyết định thắng thua sẽ không còn trong tay bạn. Lòng bất an sẽ ngăn trở quyết định hành động, và quyền định đoạt sẽ không còn. 5. Vì mỗi người tham gia game đều là một phần trong cuộc sống của bạn, nếu bạn đủ năng lực điều khiển bản thân, bạn sẽ chiến thắng những người khác. 6. Trong rất nhiều trường hợp, bạn sẽ thấy cách chiến thắng tốt nhất là liên kết với người khác để cùng chiến thắng. Kỳ quái là trong những người chiến thắng vẫn có kẻ thua, nếu thông minh, người thua sẽ không phải là bạn. 7. Bạn là đối thủ của tất cả mọi người, hoặc bạn bị lợi dụng, hoặc bạn bị thanh trừ; tất cả mọi người là đối thủ của bạn, một số người có thể lợi dụng, một số người phải thanh trừ. 8. Tất cả người tham gia game đều tìm điểm yếu của người khác để lợi dụng, vì vậy bạn phải cứng rắn và đề cao cảnh giác. 9. Đủ thông minh để cố ý biểu lộ nhược điểm (như vờ mơ hồ) là một cách hay, nó sẽ làm đối thủ của bạn buông thả. 10. Để thắng trong game điều khiển, bạn phải biết cách lợi dụng tình cảm. Tình cảm của bạn sẽ làm động lòng người khác, nó cũng có thể khiến bạn bị lợi dụng. 11. Cái gọi là xử thế thực ra là giao tiếp với đối thủ. Bạn chính là đối thủ lớn nhất của mình. 12. Trong quản lý, chớ làm con tằm tự trói. Tất cả luật chơi đều để lợi dụng, hãy lợi dụng cho khéo để thắng cuộc. Lưu Bị vừa đọc vừa nghĩ bụng: "Cha Trần Đăng này đáng sợ thật, điều gì cũng viết ra, câu nào cũng tâm huyết. Hay lắm, có bản luận về luật chơi này, Lưu Bị ta đối nhân xử thế thêm dễ dàng, lo gì không làm nên việc lớn! " Nghĩ vậy, Lưu Bị bất giác nhấc điện thoại: - Trần Đăng ôi, anh đúng là tay sắc sảo! Nếu rảnh, trưa nay ta đi ăn được không? Trần Đăng nói: - Lại đi à? Có chuyện gì vậy? Lưu Bị nói: - Tôi muốn thăng anh làm trợ lý giám đốc. Trần Đăng hỏi: - Vì sao? Lưu Bị nói: - Vì anh tài của anh. Không có Trần Đăng anh, sao tôi dễ dàng được tuyển làm giám đốc. Không có Trần Đăng anh, sao tôi làm yên lòng nhân viên được? Để cả công ty chiến thắng trong cuộc chơi này, tôi cần mượn trí tuệ của anh. Trần Đăng trầm ngâm năm giây rồi hỏi: - Anh không sợ người khác ghen với tôi sao? Chúng ta cũng phải chú ý xử lý chuyện tình cảm trong trò chơi này! Lưu Bị nói: - Chuyện nhỏ, anh chỉ phẩy tay một cái là xong. Trần Đăng nói: - Không thể nói thế được. Trong tuỳ bút, tôi quên mất một câu: Ai cũng đều trong vòng quản lý, bởi quan hệ con người là quan hệ qua lại, anh cũng phải chịu một kiểu điều khiển nào đó. Lưu Bị hỏi: - Sao giờ anh mới nói? Trần Đăng nói: - Nghe nói tối qua chánh văn phòng Mi Trúc đã đến nhà Quan Vũ, nhờ Quan Vũ mối lái em gái cho anh. Lưu Bị giật mình: - Mi Trúc? Sao ông ta quan tâm tới "chung thân đại sự" của tôi? Trần Đăng nói: - Nó có vẻ là hôn nhân chính trị. Ông ta muốn dùng em gái để điều khiển anh, cũng là củng cố ghế trong công ty. Song Mi Trúc là người tốt, không có ác ý gì, em gái ông ta cũng hiền thục. Anh sao chỉ theo đuổi sự nghiệp mà không lo gì chuyện riêng? Lưu Bị cười nhẹ nhõm: - Xem ra không đâu không là game điều khiển. - Đúng vậy – Trần Đăng ở bên kia đầu dây cảm thán: - Trong cuộc sống, ái tình là một kiểu điều khiển hiệu quả thần kỳ. LỜI BÀN CỦA TÁC GIẢ Quản lý là một loại game điều khiển, vì vậy nó thường rời xa những quy tắc xã hội. Thực tế, quản lý học rất hay từ bỏ quan niệm đạo đức thông thường. Ngạn ngữ Trung Quốc nói "Chính nhân dùng tà pháp thì tà thành chính "; Martin Luther của phương Tây cũng có câu nổi tiếng "Không ngần ngại thủ đoạn để đạt đạo đức tối cao". Niccolo Machiavelli là nhà quản lý học tiêu biểu, tác phẩm "Quân vương" trứ danh của ông đã nêu những lý luận đột phá: • Một vị vua (nhà lãnh đạo) thực thụ phải có oai phong như sư tử và gian xảo như cáo. • Một vị vua (nhà lãnh đạo) chỉ có đạo đức tốt thường làm giảm hiệu quả quản lý, đưa đất nước (tổ chức) đến tai hoạ. • Chỉ cần có chính nghĩa, bất kỳ "tội" đi ngược lại đạo đức thông thường nào cũng được chấp nhận. • Vua (nhà lãnh đạo) biết phải hy sinh người khác thế nào. Nhà lãnh đạo chịu trách nhiệm về sự hưng thịnh, tồn vong của một tổ chức, vì thế tầm nhìn của ông ta tất phải vượt qua trói buộc đạo đức; muốn làm điều thiện, tất phải biết làm điều "ác". Một tướng thành công vạn cốt khô, bạn có thể vì nó mà phải chịu chửi bới. Song, đến năng lực chịu chửi bạn cũng không có, lấy gì bảo đảm bạn sẽ quản lý hiệu quả để thực hiện mục đích?