Bà Hương-bảo Trì tuổi đã gần sáu mươi, bà già yếu. nên thường hay có bịnh. Còn con bà là Hai Thà, thì tuổi mới 35 sức đương sung-túc, cần-mẫn việc ruộng rẫy, không ưa bài bạc, tửu sắc. Con nhà làm ruộng mà giữ tánh-tình như vậy, ví dầu không giàu thì cũng không đến nỗi nghèo khổ.Thiệt như vậy, Hai Thà mồ-côi cha đã 10 năm rồi, một mình lo tảo lo tần, lo nuôi mẹ già, lo dựng sự-nghiệp, đã mướn lại của Thôn Sáu mà làm hai dây ruộng đồng trên Bình-Lạc, lại còn mướn thêm ba thiên đất rẫy công-điền Bình-Thành mà làm nữa, làm mấy năm trong nhà có dư lúa ngàn, đã cất được một cái nhà ngói nhỏ ba căn xông vách ván, coi vẻ-vang mà lại còn có ba con trâu, một cặp trâu lớn với một con trâu tơ mới „giựt dàm(#1)“ mùa nầy.Thấy Hai Thà tánh-tình chơn-chất, lại gia-tư phú-phong, năm rồi làng có muốn cử làm Thôn-Trưởng, Hai Thà từ-chối, viện lẽ mắc nuôi mẹ già và mắc lo ruộng rẫy. Người trong làng ai thấy hai Thà làm ăn xân-xẩn cũng đoán anh ta sẽ giàu to.Nào dè mưa gió không chừng, vận-thời khó liệu người đương xung-xăng bước tới. bỗng Trời xui gãy gánh giữa đường. Cấy vừa rồi thì vợ Hai Thà có bịnh. Tưởng đau sơ-sài rồi mạnh, té ra bịnh càng ngày càng nặng thêm, đau hơn một tháng rồi chết để lại cho chồng một bầu ngao-ngán với một đứa con gái 6 tuổi và một dứa con trai mới được 8 tháng.Hai Thà vào ra hôm sớm thấy hai trẻ thơ côi cút càng thương tình vợ, càng thương nỗi con, bởi vậy cả ngày sắc mặc buồn-hiu, không muốn nói, không muốn cuời, thậm chí ba con trâu cưng mà cũng không thèm ngó-ngàng, phú cho thằngThảo là đứa nhỏ ở chăn trâu, muốn cởi đi ăn ở đâu tùy ý.Con Chỉ đã biết đi biết nói, lúc mẹ còn nó xẩn-bẩn một bên mẹ mà chơi, nay mẹ mất rồi tự nhiên nó theo cha mà đỏ-đẻ tối ngày, bởi vậy Hai Thà chỉ coi tắm rửa cho nó. Tối thì đem vô mùng mà dỗ nó ngủ. Chẳng có chi cực-nhọc. Ngặt thằng Ðồ còn nhỏ quá chưa dứt sữa mà không có mẹ, nên nó cẳn nhẳn tối ngày sáng đêm. May lúc nầy ruộng đã cấy rồi, Hai Thà rảnh-rang nên ở nhà với con. Mà đàn-ông không biết bồng con, không quen dỗ con, bởi vậy bà Hương-bảo phải lãnh nuôi thằng Ðồ, coi bộ bà mệt-nhọc hết sức. Vì không còn răng mà nhai được, bà phải tán cơm mà đút cho thằng nhỏ ăn. May vợ Hai Hồ ở gần có sữa nhiều. Ban ngày bà bồng thằng Ðồ qua xin bú thép vài ba lần được.Ngặt ban đêm thằng nhỏ khát sữa, bà không biết làm sao, cứ nấu cháo lỏng mà ép nó ăn, rồi ôm nó mà nằm trên võng hát ra-rít sáng đêm đặng êm tai cho nó ngủ.Một đêm Hai Thà than với mẹ: “Không được. Phải tính thể nào chớ má cực với thằng Ðồ như vậy con sợ má đau. Già cả mà phải thức sáng đêm, không ngủ được thì chịu sao nổi.- Má phải ráng, chớ bỏ nó cho ai bây giờ?- Chớ chi chị Hai Hồ chịu lãnh nuôi giùm thì con mang ơn chỉ lắm. Chỉ đòi tiền bao nhiêu con cũng chịu hết.- Nó nuôi thằng Ðồ rồi nó bỏ con nó cho ai. Lại nó có phải nghèo khổ hay sao nên ở vú cho mình.- Khó quá. Con thấy má cực, con chịu không được.Bà Hương-bảo suy nghĩ một hồi rồi bà thủng-thẳng nói: “Gia-đạo của con bề-bộn lắm. Con nhỏ liu-chiu, lại ruộng-nương bê-bối(#2). Hồi trước má còn mạnh-khỏe, má giúp đỡ cho con được. Bây giờ má già yếu rồi. khi mạnh còn ráng được, rủi đau ốm rồi làm sao. Hổm nay má tính con phải kiếm một nơi hiền-đức mà chấp nối, đặng có người coi trong coi ngoài mới xong.Hai Thà châu mày, ngồi ngó sững ngọn dèn, rồi thở dài mà đáp:- Không được đâu má. Con thương vợ con lắm. Con không nỡ cưới vợ khác.- Má con Chỉ thiệt là vợ hiền dâu nghĩa. Vì mạng số nó vắn-vỏi, nó bỏ chồng bỏ con mà theo ông theo bà, má cũng thương cũng tiếc nó lắm chớ. Nhưng thương tiếc không đủ làm cho nó sống lại mà giúp con được. Nếu con thương nó, con muốn nó được vui lòng nơi chín suối, thì con kiếm người thế mà nuôi giùm con nó là phải hơn đó con.- Con sợ cưới người khác đem về họ không thương hai đứa nhỏ, thì thêm khổ nữa chớ.- Sao lại không thương? Hễ thương chồng thì tự nhiên cũng thương con chồng chớ. Con nít có làm giống gí mà ghét nó được.- Ít có mẹ ghẻ mà biết thương con chồng. Vợ con nó bạc-bẽo, nó bỏ con mà theo ông theo bà, thôi một mình con ráng nuôi hai đứa nhỏ cho xong.Thằng Ðồ oé khóc, bà Thương bảo phải hát mà ru nó, làm cho câu chuyện dứt nửa chừng.Một đêm khác gặp tiết lập đông. Bà Hương-bảo chể mình, ớn lạnh. Hai Thà không muốn cho mẹ nằm võng nên anh ôm lấy thằng Ðồ mà dỗ ngủ. Thằng nhỏ nhề-nhệ cứ khóc hoài. Hai Thà dỗ hết sức mà nó không nín. Anh ứa nước mắt và nói lầm-bầm: “Thiệt a, ai chịu lãnh nuôi con tôi, dầu đòi một trăm đồng bạc tôi cũng dám mướn”.Bà Hượng-bảo nói: “Lúa đã trổ rồi. Ðến mùa gặt con mắc ở ngoài đồng; như rủi má đau mới thiệt là khổ.Hai-Thà nhìn con, nước mắt chảy ròng-ròng.

*

Tháng 11 trời trong, gió mát, ngoài đồng lúa đương đơm bông, có đám đã gần chín. Sớm mới, bà Tư Phải ở dưới xóm Cái-Nhồi có việc lên xóm Mới, nên ghé thăm bà Hương-bảo Trì là chị em quen thuở nay. Bà thấy bà Hương-bảo đương ngồi đút cơm tán cho cháu nội ăn thì bà nói: “Con hai mất, bỏ con nó lại cho chị nuôi, thiệt cực cho chị lung quá”.Bà Hương-bảo đáp:- Cực phải chịu, chớ bỏ cho ai bây giờ chị?- Thằng Hai phải cưới vợ khác đặng có người nuôi con nó, chớ để cho chị nuôi thì cực chị lắm chớ.- Ối! Ðừng có nói chuyện cưới vợ khác. Nó không chịu đâu. Nó sợ mẹ ghẻ không thương con nó.Con Chỉ lóc-cóc chạy theo, cứ ngó Nên hoài, ngó và cười, coi bộ nó không thấy lạ mà ái-ngại.Coi đủ mỗi chỗ trong nhà rồi, Nên đem gói áo xuống nhà dưới, mở lấy ra một cái áo cụt bằng vải trắng mà thay cái áo xuyến dài rồi lấy cây chổi lại quét bếp cho sạch-sẽ, không cần đợi bà Hương-bảo biểu. Quét bếp rồi, nó thấy nước lớn đầy, nó bưng hết nồi ơ ra để trên sàn nước ngồi cạo lọ ở ngoài, chùi lau ở trong. Nó úp nồi, ơ trên giàn bầu mà phơi, rồi lấy chổi lên quét nhà trên, làm liền liền không nghỉ, mà cũng không ngại ngùng chi hết.Bà Hương-bảo ngồi tiếp vá áo và đưa em, nhưng bà thấy công việc của Nên làm đủ hết. Bà mừng và khen thầm, đoán chắc Nên không phải là gái hẫng-hờ biếng-nhác.Thằng Thảo lùa râu ra lộ mà cho ăn cỏ. Nên đứng ngó theo ba con trâu. Con Chỉ theo đứng một bên, đỏ đẻ hỏi: “Chị ở đây hả?” Nên cười và ngồi chồm-hổm ôm em Chỉ vào lòng mà nói: “Ừ, chị ở đây, ở chơi với em”. Con Chỉ cười.Thằng Ðồ nằm trên võng óe khóc. Nên buông con Chỉ lật-đật chạy vô bồng Ðồ. Bà Hương-bảo nói: “Ðâu cháu em dỗ thử chút coi”.Nên bồng úp sáp Ðồ vô ngực, đi qua đi lại, tay vỗ trôn thằng nhỏ. Ðồ không khóc nữa, day mặt nhìn Nên mà cười, rồi đưa tay rờ miệng, rờ mũi Nên, dường như đã quen lâu rồi. Nên cầm tay thằng nhỏ và hun và lỏi: “Em tôi giỏi lắm, em tôi không bao giờ khóc đâu. Có chị bồng thì em còn đòi chi nữa đâu mà khóc, phải hôn em?”.Bà Hương-bảo ngó Nên mà cười.Hai Thà đi thăm ruộng, chánh lúc ấy anh về tới. Chỉ thấy cha vô sân thì chạy ra mừng. Hai Thà cúi xuống bồng con đi vô. Nên ẳm Ðồ lại đứng gần chỗ bà Hương-bảo ngồi.Thà thấy Nên bồng em thì hỏi mẹ:- Ai đây má? Phải cháu bà Tư hay không?- Ừ, cháu bà Tư, nó mới lên đó. Nó bồng em coi giỏi quá thấy hôn. Mà coi thằng Ðồ cũng chịu nó rồi. Có vậy mới bớt cực cho má một chút. Lúa trổ đều hay chưa con?- Trổ đều hết, tốt lắm. Năm nay trúng hơn năm ngoái nữa.- Cha chả, gặt rấp Tết đây cực chết.- Không chừng mùng 10 tháng chạp thì gặt, có đâu tới Tết lận má. Trong năm mình gặt đồng rồi ra ngoài giêng mình gặt rẫy, năm nay khỏe ru, có mệt đâu.- Nếu vậy thì ít cực. Nầy tối con giăng mùng ở bộ ván tựa xông trên kia mà ngủ với con Chỉ, để cái giường gần võng đây cho con Nên nó ngủ với thằng Ðồ, đặng em có khóc nó dỗ cho tiện.- Ðược.Thà để con Chỉ xuống đất, cởi áo máng dựa vách rồi đi ra sau xối nước mà tắm. Nên bồng em đi ra hàng ba, kêu con Chỉ đi theo nói chuyện chơi. Chừng nó thấy trời mát, nó mới trở vô, để em ngồi trên ván, dựa bên bà Hương bảo, mà nói: “Thưa bà, cho cháu gởi em một chút đặng cháu nhúm lửa nấu cơm chiều”.Bà Hương-hảo vui-vẻ đáp: “Ừ, để nó ngồi chơi, đi vo gạo nấu cơm thử coi. Chiều nấu hai vùa(#3) lùm-lùm(#4) nghe hôn cháu”.Nên đi xuống bếp, con chỉ cũng đi theo, dường như nó đã mến Nên, không chịu rời. Bà Hương-bảo nói nhỏ với Thà: “Con nhỏ nầy bộ giỏi lắm”.Thà lặng thinh, bộ như không tin lời mẹ đoán trước. Anh bồng thằng Ðồ đem lại võng nằm nựng-nịu. Bà Hương-bảo đi xuống bếp, thấy nồi cơm đã đặt lên bếp rồi, còn Nên thì đương tắm rửa cho con Chỉ. Bà trở vô buồng lấy một cái áo với một cái quần sạch để Nên thay cho con Chỉ; bà chỉ cá mắm cho Nên biểu đặng chừng cơm cạn nó hâm lại, và bà đưa lọn rau muống biểu rửa rồi luộc đặng chắm mắm. Bà thấy Nên làm việc gì cũng gọn-gàng vén khéo, bà vừa ý lắm. Bà chắc trong năm mười bữa Nên thạo hết công-việc trong nhà rồi, thì nó bao soát cả nhà dưới nhà trên, bà khỏi thất công dòm ngó.Cơm chín, rau luộc, cá mắm hâm xong rồi hết, Nên mới múc dọn một mâm. Bà Hương-bảo biểu bưng để trên bàn thờ đốt nhang cúng vợ Hai Thà một lát rồi sẽ bưng xuống cho bà ăn với Hai Thà và con Chỉ. Trong nhà ăn cơm thì Nên bồng nách thằng Ðồ và bưng chén cơm nó đã chan sẵn nước cá mà đi ra sân dỗ đút cho em nhỏ ăn.Thằng Thảo lùa trâu về và đuổi vô chuồng đóng cổng lại. Con vịt xiêm dắt bầy con lên sân, lại có một bầy vịt tơ sà lối 15 con cũng đi theo sau, vịt lớn, vịt nhỏ kêu om-sòm. Bà Hương-bảo kêu thằng Thảo biểu xúc ít vùa lúa cho vịt ăn rồi lùa hết vô chuồng. Nên đứng coi Thảo làm và phụ với Thảo mà nhốt vịt.Bà Hương-bảo ăn cơm rồi bà bồng em cho Nên ăn Cơm Với Thảo. Còn Thà thì xách nước tưới đám rau và tưới hàng ớt trồng phía sau nhà.Mặt trời lặn thì Nên rửa chén rửa nồi, dọn dẹp trong bếp đã sạch-sẽ rồi hết. Mẹ con bà Hương-bảo lấy làm vui mà mướn đuợc một đứa bạn gái nhặm-lẹ, giỏi-giắn.Ðêm ấy Nên dỗ Ðồ ngủ êm, đến khuya em nhỏ có chúng-chứng một chút, nhưng Nên đem xuống võng mà đưa, thì nó nín mà ngủ lại, khỏi nhọc lòng Thà với bà Hương-bảo.

*

Thiệt quả Nên vào ở chưa được 10 ngày thì nó bao làm hết các công-việc trong nhà. Khuya nó dậy sớm nấu nước và nấu cháo. Nước để chế trà cho bà Hương-bảo uống còn cháo đề cbo Ðồ thức dậy có sẵn cho nó ăn. Tảng sáng vịt kêu thì nó lật-đật mở chuồng thả vịt đi ăn, rồi xách chổi quét nhà. Nó lại kêu mà thúc thằng Thảo hốt dọn chuồng trâu, quét sân cho sạch-sẽ, rồi cỡi trâu đi ăn.Hai Thà thấy gạo gần hết thì xúc lúa đổ phơi đặng xay ăn. Nên phụ xay với Thảo, không để cho chủ làrn. Nên ngồi sàng gạo, bà Hương-bảo không cho; mà nó đứng giã gạo chày đôi với Thảo, thì hơi nó cũng dài hơn Thảo, mặc dầu Thảo mới 17 tuổi. sức trai đương đầy-đủ.Bây giờ Hai Thà rảnh-rang, bữa nào cũng đi thăm ruộng, bữa đi buổi mai bữa đi buổi chiều. Bà Hương-bảo cũng đi chơi lối xóm được mà tới nhà nào bà cũng khoe Nên giỏi-giắn, siêng-năng.Một bữa Nên nghe bà Hương-bảo than không ai mua vịt đặng bà bán bớt ít con vịt tơ lấy tiền mua trầu cau ăn. Nên bèn xin bả cho nó đem xuống chợ mà bán có lẽ được giá cao hơn. Bà Hương-bảo chịu. Ðến khuya, Thà lựa bắt 5 con vịt tơ cột cẳng chắc-chắn mà giao cho Nên.Nên đặt om cháo lên bếp, soạn thúng gióng đặng gánh vịt, rồi mới gỡ đầu và thay áo dài. Thà dặn mua thuốc giấy; bà Hương-bảo dặn mua trầu cau, thịt cá, dầu lửa, nước mắm. Thà có tánh kỹ-lưỡng sợ bán vịt không được nên đưa hờ 2 đồng bạc cho Nên.Trời rạng đông, Nên nghe có tiếng mấy chị hàng gánh đi chợ, họ nói chuyện ngoài đường, Nên mới ôm hun thằng Ðồ rồi gánh vịt đi theo người ta cho có bạn.Buổi sớm mơi ấy, Nên vắng mặt, thì trong nhà công chuyện đã có mòi bê bối; Thà mắc xách nước đổ vô lu đặng rửa-ráy thì không ai thả vịt đi, vịt kêu cạp-cạp om sòm. Bà Hương-bảo mắc coi em thì không ai mở cửa quét nhà, để mặt trời mọc mà nhà còn bi-bít.Bữa nay cơm sớm mơi cũng trễ, mặc dầu Thà phải vo gạo và bà Hương-bảo phải bồng thằng Ðồ vô bếp mà chụm lửa.Chợ Gò-Công cách xa nhà tới 6 ngàn thước, thế mà trống ngoài nhà việc(#5) làng chưa đánh tan học thì Nên đã về tời nhà, trước mấy chị hàng gánh hết thảy.Bà Hương-bảo đương ngồi ăn cơm với Thà và Chỉ, có để Ðồ ngồi chơi một bên, bà thấy Nên gánh gánh vô sân thì bà cười và nói: “Con nhỏ đi chợ về sớm dữ, giỏi thiệt. Bán vịt được hông?”- Thưa, được.- Bán mấy cắc?- Bốn cắc.- Khá quá há! Vậy mà trên mình họ cứ trả hai cắc rưỡi, ba cắc hoài. Từ rày sắp lên cứ đem xuống chợ mà bán, đừng thèm bán tại nhà nữa.Thà nói: “Còn một chục vịt tơ đó để cho nó đẻ chớ bán chi nữa”. Bà Hường-bảo đáp: “Nói chuyện mà nghe, chớ bán chi nữa. Có bán là đợi bầy vịt nhỏ nó lớn rồi sẽ bán chớ”.Nên bưng hai cái thúng để trên ván, lật-đật đi thay áo, rồi xớt bồng thằng Ðồ mà hun, để cho bà Hương-bảo ăn cơm thong-thả. Nên nói với con Chỉ: “Chị có mua bánh bò bánh cam cho em Chỉ đây ern. Em ăn cơm rồi ăn bánh”. Nên và nói và bồng em đi lấy một cái dĩa mà sắp 3 bánh cam với 3 bánh bò rồi bưng lại để trước mâm cơm.Thà ăn cơm vừa rồi, liền lấy một cái bánh cam ăn tráng miệng.Nên lại đem đưa cho bà Hương-bảo một hộp sữa bò và nói: “Thưa bà cháu làm bướng mua một hộp sữa bò để cho em Ðồ uống thử”.Bà Hương-bảo cầm hộp sữa mà coi rồi hỏi:- Làm sao mà cho uống?- Thưa, khuấy với nước sôi, rồi nó đục-đục cũng như sữa mình vậy. Ðể trưa rồi cháu khuấy cho em uống.- Bao nhiêu một hộp vậy?- Thưa, tới hai cắc tư, mắc quá.- Ừ, rnắc dữ há! Gần bằng giá con vịt.Thà nói: “Thây kệ nó, như Ðồ chịu uống thì mua cho nó uống. Uống năm bảy bữa chớ phải uống một lần mà hết một hộp hay sao. Bị dứt sữa sớm nên nó ốm, để uống thử coi.”Thà uống nước rồi bồng Ðồ cho Nên rảnh tay mà sắp đồ mua ra. Thịt cá, trầu cau, giấy thuốc, dầu lửa, nưởc mắm. Các món dặn đều có mua đủ hết. Nên trả 2 đồng bạc lại cho Thà, lại đưa thêm một cắc hai chiêm, nói đó là tiền bán vịt, mua đồ rồi còn dư. Thà trao hết tiền ấy cho mẹ cất để mua cá tôm mỗi bữa.Ðến trưa, Nên dỗ Ðồ ngủ rồi quét dọn trong nhà. Chừng em thức dậy, Nên khui hộp sũa, múc một muỗng đầy, chế nước sôi khuấy ra nửa chén, đợi ấm-ấm rồi cho Ðồ uống. Ðồ uống sữa coi bộ biết ngon, nên lai tay bấu cái chén, miệng chăm ực riết. Mẹ con bà Hương-bảo thấy vậy thì động lòng. Thà hứa sẽ mua sữa để cho con uống mỗi ngày ba lần: sớm mơi, trưa và tối.Qua tháng Chạp, lúa đồng đã chín. Thà tối ngày mắc đi coi gặt, chiều phải coi gánh lúa bó đem về sân đặng chất cà-lang(#6). Ðương lúc lăng-xăng công-việc như vậy, bà Hương-bảo lại đau, bà nóng nằm mê man, mà Thà không thể bỏ ruộng để ở nhà săn-sóc mẹ được. May có Nên thế cho Thà, Nên lo thuốc men, cơm cháo, luôn luôn ở một bên bà Hương-bảo, lau mồ hôi, đỡ đi tiêu, bưng thuốc uống, thay áo quần, cực cũng vui, dơ không gớm, hết lòng săn-sóc bà cũng như một đứa con gái của bà. Sự tận-tụy của Nên làm cho bà Hương-bảo cảm-động hết sức, lòng bà thương Nên lại càng tăng thêm, bà thương như thương con ruột của bà, bởi vậy từ ấy về sau bà nói chuyện với Nên nhiều khi bà kêu “con”, ít khi kêu „cháu”.Lúa bó đem về sân xong rồi thì gần tới Tết. Lúa rẫy cũng đã chạy lá gai(#7), có trễ lắm là mùng 3 Tết phải bắt tay gặt. Thà tính để gặt lúa rẫy rồi sẽ đạp một lượt, trong nhà có trâu sẵn, nên không lo gì lại không túng tiền ăn Tết, nên không cần phải có lúa hột gấp.Một đêm, lúc nửa canh tư. Ðồ thức dậy khóc. Nên cứ để trong mùng mà dỗ, vi trời lạnh, sợ đem em xuống võng mà đưa thì sợ lạnh em. Ðồ càng khóc lớn, lại khóc ngất. Bây giờ Nên phải bồng xuống võng đưa hát. Ðồ lại khóc lớn nữa. Nên dỗ hết sức mà em không nín. Thà quẹt hột quẹt đốt đèn bưng lại và nói với Nên: “Không biết chừng, sợ em đau bụng đa. Ðưa nó đây coi”Thà để đèn trên ván rồi đưa tay bồng Ðồ. Nảy giờ Ðồ khóc và chòi đạp làm sứt nút áo của Nên mà Nên không hay.Bây giờ Nên đứng dậy đưa Ðồ cho Thà bồng, có đèn tỏ rõ, Nên thấy sút nút áo thì mắc-cỡ, lật đật đưa cánh tay mà che rồi đi vô buồng và đi và nói: “Tôi có dầu măn(#8), để tôi lấy tôi thoa rún cho em. Như thiệt em đau bụng, hễ thoa dầu măn chắc hết”.Nên gài nút áo rồi mở gói lấy ve dầu mặn đem ra chấm thoa rún cho Ðồ. Em nhỏ cũng cứ khóc. Nên mới mồi đèn đi xuống bếp, nói để nhúm lửa đặng hơ bụng em. Lửa chưa cháy thì Ðồ đã thôi khóc. Nên trở lên nhà trên. Ðồ thấy Nên thì cười, lại đưa tay đòi Nên bồng. Vì cái nút áo sút hồi nãy mà Nên không dám ngó Thà, đưa tay bồng em, sắc mặt sượng-sùng hổ-thẹn.Hoặc không thông tâm lý học, hoặc không lưu ý đến sắc-dục, Thà vẫn bình-tĩnh như thuờng trả Ðồ lại cho Nên viv>- Thôi thì nó mướn người ta nuôi. Nó có tiền mà sợ gì. Mướn mắc nuột chút, có lẽ người ta chịu lãnh về nuôi cho.- Không được, nó thương con nó lắm. Nó không chịu giao con nó cho họ đem về nhà họ nuôi đâu.- Kiếm người ở trong xóm mà cậy họ nuôi, đặng mỗi bứa mình tới lui coi chừng cho dễ.- Trong, xóm người khá thì họ không chịu nuôi, còn người nghèo như họ chịu thì mình sợ họ bỏ tháng nhỏ bò lăn bò lóc tội nghiệp.- Hai Thà chen vô nói: „Bà có biết ai chịu ở nuôi con cho cháu, xin bà làm ơn chỉ giùm. Ở coi cơm nước trong nhà săn-sóc hai dứa nhỏ vậy thôi, chớ không làm việc chi nặng-nề.Bà Tư Phải ngồi suy-nghĩ.Bà Hương-bảo tiếp nói: „Chị có biết ai, xin chỉ giùm. Thằng nầy nó không tiếc tiền, xưa rày nó nói hoài, miễn thương con nó, săn-sóc cho tử-tế dầu ăn tiền mắc một chút nó cũng chịu.Bà Tư Phải nói:- Tôi có con cháu ngoại, nó mới về ở với tôi chừng một tháng nay. Ðể tôi về tôi hỏi coi nó chịu ở với chị hay không.- Con của đứa nào đó?- Con của con Trong. Năm trước mẹ nó chết thì nó ở với cha nó ngoài Rạch Băng. Cách vài tháng nay cha nó chết nữa, nó bơ-vơ nên trở về ở với tôi.- Bên nội nó không còn ai hay sao?- Có ai dâu.- Năm nay nó bao lớn?- Nó được 24 tuổi.- Dữ hôn, có chồng con gì chưa?- Chưa.- Thuở nay tôi không biết nó. Từ nhỏ tới giờ nó ở ngoài Rạch Băng.- Trộng tuổi(#3) như vậy có lẽ nó săn-sóc sắp nhỏ được. Ngặt nó chưa có con, nên không biết nó có thương con nít hay không?- Tôi ngại là ngại chỗ đó. Tôi sợ nó không chịu- Chị làm ơn hỏi thử nó coi. Như nó chịu ở, mà nó đòi một năm 30 hoặc 36 đồng cũng được. Không hại gì miễn nó biết thương hai đứa nhỏ, nó ân-cần săn-sóc cho tử-tế thì thôi. Nó rán ở giùm tôi một năm, tôi mang ơn lắm. Nó muốn lãnh tiền trước cũng được.- Ðể tôi về tôi hỏi nó. Nếu nó chịu thì tôi biểu nó lên, còn như nó không chịu thì thôi. Nó là cháu ngoại, nó mới về ở với tôi, không lẽ tôi ép mà đợ nó.- Phải chớ! Ép làm chi. Như nó không chịu, mà chị ép nó rồi nó tháo-trút, thì càng khó cho mình. Chị về hỏi nó, nếu nó chịu thì biểu nó lên liền.Bà Tư Phải về.

Chú thích:

(1-) dàm: dây điều khiển trâu, tương tự như dây cương ngựa, giựt dàm: thời kỳ chuẩn bị để dưa trâu tơ quen với sự điều khiển

(2-) bề bộn, không trật tự

(3-) lớn tuổi