Hỏi: - Trị nước phải ngăn ngừa gì? Đáp: - Lo con chuột ở nền xã. - Thế là nghĩa làm sao? - Nền xã ken bằng gỗ sơn vẽ, chuột nhân đấy mà làm ổ ở trong. Um lửa thì sợ cháy gỗ, đổ nước vào thì sợ lở sơn, cho nên chuột ấy không thể chết được, đó là tại nền xã vậy. Nước ta cũng có chuột nền xã, ấy là kẻ tả hữu của bực cầm quyền. Trong thì che đậy hết những điều hay dở không cho người trên biết ; ngoài thì bán quyền thế cho trăm họ. Chẳng ai bắt tội thì họ làm loạn. Bắt tội thì người trên binh vực, bao che. Vậy thì khác gì con chuột ở nền xã. Ở nơi kia, có người bán rượu sạch, ngon nhưng rượu để chua ra mà chẳng ai mua, mới hỏi người làng vì cớ gì mà không bán được? Người làng trả lời: - Chó nhà ông dữ quá. Người ta mang bình vào mua, chó nhà ông đón cắn, cho nên rượu nhà ông không bán được. Nước cũng có chó dữ tức là kẻ cầm quyền. Nếu có người dám nói lên sự thật, tâm huyết hướng thiện thì kẻ cầm quyền lại cho là bôi bác, vạch lá tìm sâu, đón lấy mà cắn, thế là chó dữ của nước vậy. Kẻ tả hữu làm chuột nền xã, kẻ cầm quyền làm chó dữ thì tránh sao khỏi điều lo, người trên tránh sao khỏi điều nguy và dân tình làm sao tránh khỏi ta thán, đói khổ, suy đồi. (theo Chính Trị Cổ Nhân). Vậy mà cứ ra rả yêu nước, yêu dân. Vậy mà cứ ra rả yêu đồng bào trăm trứng. Vậy mà cứ ra rả tứ hải giai huynh đệ, ruột già ruột non, khế thơm khế ngọt. Đêm đêm giở sách ra đọc thì trang nào cũng chi chít con chữ «dân tộc ta vốn thông minh, hiếu học, hoà ái, lễ phép, lịch thiệp, văn hoa, tao nhã, hiếu khách, chăm chỉ, cần cù, tương thân, tương trợ, liêm chính, anh hùng...v.v. và v.v... cứ chắc nịch là trên trời, dưới biển có bao nhiêu linh khí cao cả, điều hay, nét đẹp đều tụ vào hai chữ Rồng Tiên...». Thì đấy, cứ giở cuốn chuyên luận "Người Việt Cao Quý", rồi cuốn chuyên đề "Người Việt Đáng Yêu"... rồi lại bấm nút mở kênh VTV4 ra mà nghe nhìn... để thấy rằng những mỹ từ kia hãy còn vô vàn thiếu sót, khi đối chiếu với chồng listing đặc ân thiên khải từ trên 4.000 năm nay. Người viết những dòng này, nửa đời người chưa hề vướng víu chút gì tới dĩ vãng Rồng Tiên, ngoại trừ cái xác kèm cái tên cúng cơm do hai đấng sinh thành ban dưỡng trên đất khách ; chút vốn liếng tiếng mẹ đẻ cũng học lóm từ nước ngoài... Nửa kiếp ăn nhờ ở đậu xứ người, thay vì an nhiên nhắm mắt "ai chết mặc ai" nơi nguồn cội... Thế mà không hiểu ma đưa lối, quỉ dẫn đường sao đó, từ 30 năm nay, cứ bận tâm khắc khoải bởi tiếng khóc, tiếng cười tận bên kia nửa vòng trái đất của những người chung bọc chưa quen biết. Xét cho cùng thì bản thân rõ là một đứa đại ngu, dớ dẩn, sính ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng. Mà cái hàng tổng kia, trong sách tuyệt diệu là như thế, trong thực tế có được một phần ngàn cho cam. Nội bay qua bay lại trên một vài thế giới có tên là Internet thôi cũng đủ để nhận chân được rằng Trong-Ngoài, Đỏ-Xanh chẳng khác nhau mấy tí. Chỉ cần suy diễn ngược lại những linh khí cao cả, điều hay, nét đẹp trên kia là sự sự gần như rõ ràng: Cái tâm ý xổ toẹt thâm căn cố đế hiển hiện trong từng con chữ trên màn ảnh ; chữ nghĩa trao đổi giữa các rường cột của quốc gia - hình như sinh trưởng sau chiến tranh - đến là cắt mạng. Ngôn ngữ đối thoại – trong nghịch cảnh - vốn dĩ là tấm kính chiếu yêu, lời cha mẹ dạy còn đau đáu trong tim. Sinh thời cha mẹ, mình cứ đinh ninh bốn chữ kia là "hủ nho", "lo bò trắng răng". Rồi tháng năm lang bạt qua khá nhiều xứ lạ, chứng kiến bao cuộc tranh luận trong nghịch cảnh, đối đầu "sinh tử" giữa những con người tâm huyết vị nhân sinh với Trăm cội nguồn, Một ngôn ngữ..., đặc biệt trong mỗi mùa tranh cử "vị nhân sinh", mà chiều dài và bề dày lịch sử, văn hiến xem ra ngắn chưa toác một gang tay ; mỏng tựa miếng bánh đa, bánh tráng. Thế mà, sao nó dày dạn, nhẹ nhàng nhưng sâu sắc gây đau, đau thấm thía, đau dài lâu cho đối phương - kẻ khác tư duy, chính kiến trong cuộc chạy đua giành trọng trách "vị nhân sinh" cũng như mình. Tự gẫm, tự xét mới bật ngữa ra, đó là sự Tương Kính mà bản thân mình chưa có hay tự xoá mình bỏ quên trong... chiến tranh. Chứ chẳng lẽ lại bỏ quên trong hoà bình! Tấm kính chiếu yêu té ra là vậy. Nó phản ánh trung thực trình độ dân trí, giáo dục của cả một dân tộc, dẫu chiều dài lịch sử, văn hiến của dân tộc đó, nghe nói, dài hơn bốn ngàn năm. Dài là dài, chiều dài không định được bề dày. Nếu phải ví von, thì tạm dùng vàng đen làm bằng cứ: Dầu thô là của thiên phú, là chiều dài. Xăng nhớt là của nhân tạo, là bề dày. Bản thân mình mới có dầu thô do tạo hoá vô tình ban cho, mãi vô tư lạm dụng thì rồi cũng cạn. Và ai nói gì thì nói, bản thân mình chưa có Xăng, mà đây mới là phạm trù duy nhất để định bề dày. Cha mẹ giờ không còn nữa để thỉnh thoảng được thủ thỉ than van chuyện Tiên Rồng đang trên dốc biến thể thành cái gì gì đó mà từ điển chưa đặt tên, định nghĩa nên không dám trịch thượng nói liều. Cha mẹ không còn nữa nên khi bản thân đối diện với con cái trong cái gọi là gia huấn mà thẹn thùng, xấu hổ. Cha mẹ có thấu cho lòng con trẻ, ni lâu đã thành chủ soái gia đình! Cha mẹ có nghe chăng tiếng con trẻ lên lớp con cái bằng những điều kế thừa từ cha mẹ và lượm lọc trong sách vở việt ngữ! Hoài bão cha mẹ đặt lên vai con trẻ mới ngày nào, nay đã thành sáo ngữ, lộng ngôn mỗi khi ngượng ngùng lập lại. Đừng nghe những gì con trẻ thuyết con nít, hãy độ lượng những gì con trẻ buộc phải làm vì con trẻ còn chút hy vọng cỏn con: Rồng Tiên chưa thực sự biến chất thành cái gì đó đội lốt người. Ôi dân tộc ta! Mỗi người là một trái tim yêu đất nước, Mỗi người là một trái tim yêu quê hương... Mà đã mấy chục nằm trường, Khi trái tim yêu đất nước gặp trái tim yêu quê hương Lại biến thành đau thương! Nỗi đau này chỉ có thay toàn bộ tinh cha, máu mẹ trong người bằng huyết heo và bộ óc bằng mảng óc bò may ra mới tiếp tục vui sống phần đời còn lại. Hàn Lệ Nhân