Trời chuyển về đêm. Trong gian nhà nhỏ dùng làm nơi canh giữ nhà thờ, thầy trợ tế Saveli Gykin nằm trên giường đắp một cái chăn to tướng. Thầy chưa ngủ, mặc dù hàng ngày thầy vẫn thường đi ngủ vào lúc gà lên chuồng. Từ một góc chiếc chăn may bằng những mẩu vải phin đủ màu sặc sỡ, thò ra đám tóc hung đỏ cứng nhắc của thầy, còn góc kia thò ra đôi chân đã lâu không rửa. Thầy trợ tế đang nghe ngóng... Gian nhà trổ vào tường rào nhà thờ, chiếc cửa sổ duy nhất của nó nhìn ra cánh đồng. Ở đó đang diễn ra trận ác chiến. Khó có thể hiểu nổi kẻ nào tính loại kẻ nào khỏi trần gian và ai muốn muốn giết ai, mà trời đất bị quần đảo tới vậy. Song, căn cứ vào tiếng gầm rít điên cuồng không dứt, rõ là có người đang gặp cơn bĩ cực. Kẻ thắng cuộc đuổi bắt kẻ thù trên cánh đồng. Nó lồng lộn trong rừng và trên nóc nhà thờ, nổi cơn thịnh lộ, giận dữ đấm vào cửa sổ, còn kẻ thua cuộc thì khóc rống lên.... Tiếng khóc lúc thì nghe thấy sau cửa sổ, lúc trên mái nhà, lúc trong lò sưởi. Đó không phải tiếng kêu cứu, mà là nỗi sầu thảm, là cái ý thức hiểu ra rằng tất cả đã quá muộn, đã vô phương cứu vãn. Lớp vỏ mỏng của những đống tuyết sốp khẽ động đậy và từ đó những dòng nước lẫn bụi bẩn sẫm màu chảy tràn trên con đường mòn. Mặt đất tan băng đang ấm dần, nhưng bầu trời bị những đám mây đen che khuất không nhìn thấy điều đó, cứ ra sức vãi lên nó từng nắm bông tuyết mới. Còn gió thì đảo đồng đảo địa, như thể một gã say... Nó không cho những bông tuyết yên thân trên mặt đất, mà cuốn vào bóng đêm theo ý mình. Gykin cau có lắng nghe thứ âm nhạc đó. Số là thầy trợ tế đã hiểu, hay ít nhất cũng đã đoán ra sự om xòm, lộn sộn sau cửa sổ sẽ dẫn đến đâu và ai là kẻ gây ra điều đó. - B-i-ế-t mà! - Thầy trợ tế lẩm bẩm, lấy ngón tay dọa ai đó dưới chăn - Ta đã biết tất cả! Cạnh cửa sổ, vợ thầy, cô Raisa Nilovna đang ngồi trên ghế. Chiếc đèn dầu bằng sắt tây đặt trên chiếc ghế khác hình như đang bối rối, không tin vào sức mình, nên cứ chập chờn chiếu ánh sáng yếu ớt lên đôi vai rộng, lên những đường cong ngon lành của tấm thân và chiếc đuôi sam nặng, dài chấm đất của người đàn bà. Cô đang may bao từ vải gai thô. Đôi tay cô thoăn thoắt, toàn thân cô, cặp mắt, lông mày, đôi môi mọng, cái cổ trắng ngần im lìm, chìm vào công việc đơn điệu, máy móc, như thể đang ngủ. Thỉnh thoảng cô mới ngẩng đầu để cái cổ được nghỉ ngơi, nhìn nhanh lên cửa sổ mà đằng sau nó bão tuyết đang lồng lộn, rồi lại tiếp tục cúi xuống cái bao đang may dở. Không nỗi khát khao, không nỗi buồn, không niềm vui - không có bất cứ biểu hiện gì trên khuôn mặt đẹp có cái mũi hếch và hai lúm đồng tiền trên má, trông cô giống như đài phun nước không làm việc. May xong cái bao, cô quẳng nó sang bên, khoan khoái vươn vai, dừng cái nhìn đờ đẫn, bất động lên cửa sổ... Trên tấm kính, những giọt nước mắt đang bơi xen lẫn những bông tuyết trắng mỏng manh. Có một bông tuyết nhỏ đậu trên đó liếc nhìn cô, rồi tan ra... - Đi ngủ đi! - Viên trợ tế lầu bầu. Cô vợ im lặng. Nhưng bỗng nhiên hàng mi cô động đậy và trong đôi mắt ánh lên sự chú ý. Saveli nãy giờ nằm trong chăn theo rõi nét mặt vợ, thò đầu ra hỏi: - Gì thế? - Không có gì... Hình như có ai đó đang đi... - Cô vợ khẽ trả lời. Thầy trợ tế lấy tay và chân hất tung chiếc chăn khỏi mình, ngồi dậy, quỳ trên giường, thẫn thờ nhìn vợ. Ánh sáng rụt rè của chiếc đèn dầu chiếu lên cái mặt rỗ hoa lông lá và trườn trên cái đầu tóc cứng lởm chởm. - Nghe thấy không? - Người vợ hỏi. Trong tiếng gầm rú đơn điệu của cơn bão tuyết, khó khăn lắm thầy trợ tế mới nghe thấy tiếng kêu âm âm, khe khẽ, giống như tiếng muỗi đậu trên má và bực bội vì bị quấy nhiễu. - Đó là xe bưu điện... - Saveli lẩm bẩm, đặt mông lên hai gót chân. Cách nhà thờ ba vesta chiếc xe thư đang nằm đó. Khi gió thổi từ đường cái về phía nhà thờ thì những người trong gian nhà canh nghe rõ tiếng chuông xe. - Lạy Chúa, trời đất thế này mà họ vẫn phải đi! - Cô trợ tế thở dài. - Việc công. Muốn hay không vẫn cứ phải đi... Tiếng chuông ngưng lại trong không trung rồi tắt lặng. - Đi qua rồi! - Saveli nói và nằm xuống. Nhưng thầy trợ tế chưa kịp đắp chăn thì lại nghe thấy tiếng chuông vọng tới rõ mồn một. Anh ta lo lắng liếc nhìn vợ, nhẩy từ trên giường xuống đất và xiêu vẹo đi đi lại lại bên bếp lò. Chuông kêu được một lúc, lại tắt lặng, như thể bị giật đứt. - Không nghe thấy gì... - Thầy trợ tế lẩm bẩm, dừng lại, nheo mắt nhìn vợ. Đúng lúc ấy gió đập vào cửa sổ mang theo tiếng rên khe khẽ, âm âm... Saveli tái mặt, dặng hắng và lại nện chân trần trên sàn nhà. - Xe bưu điện bị lạc! - Trợ tế nói giọng khàn khàn, giận giữ liếc vợ - Cô cũng nghe thấy chứ? Xe bưu điện bị lạc! Tôi... tôi đã biết mà! Sao tôi lại không hiểu cơ chứ? - Anh ta lẩm bẩm. - Tôi biết tỏng cô là con đàn bà hư hỏng! - Anh biết cái gì? - Cô trợ tế khẽ hỏi, mắt không rời cửa sổ. - Tôi biết tất cả những chuyện này là do một tay cô làm, đồ quỷ cái! Cô gây ra để có cớ mà sa ngã! Cả bão tuyết, cả cái xe bị lạc... Tất cả đều do cô gây ra! Chính cô! - Điên! đồ ngu... - Cô trợ tế bình thản nhận xét. - Tôi theo rõi cô từ lâu rồi! từ lúc mới cưới, ngay hôm đầu tiên tôi đã thấy cô có máu chó cái! - Phù! - Raisa ngạc nhiên, nhún vai và làm dấu thánh - Làm dấu đi, đồ ngốc! - Phù thủy vẫn là phù thủy. - Saveli tiếp tục, giọng khò khè, như khóc, vội vã xỉ mũi vào ống tay áo - Dù cô có là vợ tôi, dù cô có thuộc dòng dõi chức sắc nhà thờ, nhưng tôi thì tôi cứ nói thẳng toẹt ra cô là cái hạng người nào... Còn gì nữa? Xin Chúa che chở, rủ lòng thương! năm ngoái, vào ngày lễ tiên tri Danhil và ba vị tông đồ [1] chả có bão tuyết là gì - Và cái gì đã xảy ra? Một gã thợ rẽ vào sưởi ấm. Sau đấy, tới ngày lễ Aleksi-người nhà trời, sông chả nổi sóng cuồn cuộn là gì, rồi thầy cẩm huyện cũng lại được đưa tới... Cả đêm hắn ngồi với cô, tên khốn, đấu hót, thế rồi đến sáng, lúc hắn bước ra, tôi nhìn thấy cái mặt hắn, mắt thì có quầng, má thì chảy xệ! Sao hả? Còn vào ngày lễ Cứu Thế dông nổi hai lần, cả hai lần thằng thợ săn đều tới ngủ đêm ở đây. Tôi nhìn thấy cô cho cái thằng khốn nạn ấy vào tròng như thế nào, nhìn thấy hết! Ô, trông cái mặt kìa, đỏ như tôm luộc! A hả! - Anh chẳng nhìn thấy cái quái gì cả... - Lại còn không thấy! Còn mùa đông năm nay thì sao, trước Phục sinh, vào ngày Lễ mười Thánh tử vì đạo ở Krita, hôm ấy bão tuyết cả ngày lẫn đêm... cô nhớ chứ? - Gã thư ký Hội đồng huyện, đồ chó, bị lạc đường, chả dẫn xác tới là gì... Mà cô chài ai cơ chứ, phù, chài một thằng thư lại! Vì cái thằng khốn đó đến đất trời của Chúa cô cũng không tha, làm tình làm tội! mà cái thằng khốn nạn ấy nào có ra hồn người, hệt quỷ sứ, chả giống ai, mặt thì nhăn nhúm, cổ thì vẹo... Giá nó đẹp trai cơ, đằng này, phù, quỷ sa tăng! Thầy trợ tế lấy lại hơi, chùi bọt mép và lắng tai nghe. Tiếng chuông không còn nghe thấy, nhưng khi gió tốc vào mái nhà, trong bóng đêm sau cửa sổ nó lại nổi lên. - Bây giờ cũng thế! - Saveli tiếp tục - Không dưng cái xe thư bị lạc! Cứ nhổ vào mắt tôi, nếu cái xe ấy không đến tìm cô! Ô, yêu tinh quỷ cái, biết cách lắm, tìm được trợ thủ đắc lực lắm! nó phù phép vây lấy cái xe, rồi nhoàng một cái đưa tới cái nhà này. Đây b-i-ế-t h-ế-t, n-h-ì-n t-h-ấ-y h-ế-t, không giấu được đây đâu, đồ quỷ cái, con dâm tặc! Bão nổi lên một cái là đây đã biết tỏng mọi ý nghĩ của nhà cô rồi. - Ngu thế chứ! - Cô trợ tế cười khẩy - Sao, cái đầu ngốc nghếch của anh nghĩ tôi gây ra bất hạnh chắc? - Hừm... cứ việc cười! Phải cô hay không, không cần biết, đây chỉ thấy: cô mà lên cơn động cỡn là y rằng tiết trời xấu, mà tiết trời xấu y rằng nó mang tới đây một thằng cha điên rồ nào đó. Lần nào cũng vậy! Thế không cô, còn ai vào đây? Chính là cô! Thầy trợ tế, để cái lí của mình thuyết phục hơn, đặt một ngón tay lên trán, nhắm mắt phải và nói bằng giọng du dương: - Ôi, điên rồ! Ôi, xin hãy trừng phạt nó như Chúa đã trừng phạt dân Do Thái! Giá cô là người, chứ không phải phù thủy, thì cái đầu cô đã nghĩ ra được, đâu có phải gã thợ, thằng đi săn, tên thư lại, thằng cò, thằng cẩm, mà là quỷ đội lốt đấy! Nghe ra chưa, hả? Giá là người, thì cô đã nghĩ ra được! - Sao anh ngốc thế hở Saveli! - Cô trợ lý thở dài, thương hại nhìn chồng - Hồi cha tôi còn sống, ở ngay đây, biết bao nhiêu người khác nhau đến để chữa bệnh: cả người trong làng, cả người ở vùng lân cận, người Acmêni từ thôn của của họ. Nghĩ xem, hàng ngày có biết bao nhiêu người tới, nhưng chẳng có ai là quỷ đội lốt cả. Thế mà bây giờ, cả năm mới có một, hai người vì thời tiết rẽ vào nhà chúng ta sưởi nhờ, vậy mà anh, đồ ngốc ạ, độc nghĩ lung tung. Logíc của cô vợ tác động tới Saveli. Anh ta dạng hai chân để trần, cúi đầu nghĩ ngợi. Thầy trợ tế chưa tin lắm vào những phỏng đoán của mình, nên bị giọng nói bình thản, chân thành của cô vợ phần nào làm nguôi nguôi. Tuy nhiên, nghĩ một chặp, thầy lại lắc đầu: - Thế tại sao lại chẳng có ông già, hay đứa trẻ nào đến xin ngủ nhờ, mà toàn những gã trai trẻ... tại sao nào? Với lại, sưởi không thôi thì nói làm gì, đằng này lại gãi ngứa cho quỷ. Không, bà xã, cái giống đàn bà là vậy, láu cá chả có gì trên đời này sánh được! óc đàn bà, lậy Chúa, còn bé hơn óc chim sẻ, nhưng ranh thì như quỷ - u-u-u! Xin hãy cứu vớt, lạy Đức Mẹ trên trời! Bão tuyết vừa nổi lên, y rằng mọi ý nghĩ của cô tôi đã biết hết! Cô có phép phù thủy, đồ nhện cái! - Sao anh cứ nhằng nhẵng mãi thế hở? - Cô trợ tế hết kiên nhẫn - Sao anh cứ bám lấy tôi như đỉa đói [2] vậy? - Bám lấy cô, à là vì đêm nay, lạy Chúa, xin đừng để chuyện gì xẩy ra... Cô nghe đây! nếu có chuyện gì, ngay sáng sớm mai tôi sẽ tới cha Nikodim, kể cho cha hết tất cả. Thế, thế, tôi nói, Đức cha Nikodim, xin rất thứ lỗi, nhưng cô ta là phù thủy. Tại sao ư? Hừm... cha muốn biết tại sao ư? Xin được phép... thế, thế. Rồi cô khốn nạn cho xem! Không chỉ ở ngày phán xử, mà cô sẽ bị trừng phạt ngay bây giờ, ở trần gian này! không dưng em trai cô có tên trong sổ ghi lễ của nhà thờ. Bỗng có tiếng gõ cửa sổ, tiếng gõ to và bất bình thường tới nỗi Saveli tái mặt, sợ hãi ngồi thụp xuống. Cô trợ tế đứng bật dậy, mặt cũng tái lại. - Vì Chúa, cho chúng tôi sưởi nhờ với! - Vọng vào một giọng nam trầm run run - Có ai không? Làm ơn làm phúc! Chúng tôi bị lạc đường! - Ai ở ngoài đấy? - Cô trợ tế hỏi, không dám nhìn lên cửa sổ. - Xe bưu điện! - Một giọng khác trả lời. - Đấy, biết ngay mà, phép quỷ đã ứng nghiệm! - Saveli phẩy tay - Nói có sai đâu... Thế nào, nhìn tôi đây này! Thầy trợ tế nhảy hai lần trước giường rồi nằm vật lên tấm đệm lông chim, tức giận thở phì phì và nằm quay mặt vào tường. Chẳng bao lâu một làn hơi lạnh đập vào lưng thầy. Cửa kẹt mở và trên ngưỡng cửa là một hình người cao lớn, tuyết bám kín từ đầu tới chân. Đằng sau thấp thoáng một bóng người khác, cũng trắng như thế... - Mang những cái bao vào chứ? - Hình người thứ hai hỏi bằng giọng khàn khàn. - Để lại đó sao được! Vừa nói, người đầu tiên vừa cởi áo khoác ngoài và không đợi được, lột phăng nó qua đầu, cùng với chiếc khăn, giận dữ quẳng xuống cạnh lò sưởi. Sau đó anh ta khi cởi nốt chiếc măng tô, rồi ném luôn vào đống khăn áo. Không chào hỏi ai, anh ta đi đi lại lại trong nhà. Đó là một người đưa thư còn trẻ, tóc sáng màu, mặc quần áo nhân viên bưu điện nhàu nát, đi đôi ủng màu nâu bẩn thỉu. Sau khi sưởi ấm bằng cách đi lại, anh ta ngồi xuống sau bàn, duỗi đôi chân đi ủng bẩn thỉu lên đống bao và lấy tay đỡ đầu. Cái mặt trắng có những vệt đỏ còn hằn rõ dấu vết của sự đau đớn và nỗi sợ hãi vừa trải qua. Một khuôn mặt méo mó vì giận dữ, với những nỗi đau về thể xác và tinh thần đang còn mới, với những bông tuyết đang tan chảy trên lông mày, trên bộ ria và đám râu quanh cằm, vẫn là một khuôn mặt đẹp. - Đời chó má thật! - Người đưa thư lẩm bẩm, đưa mắt nhìn những bức tường, dường như không tin rằng mình đã ở nơi ấm áp - Tý nữa thì chết! Không có lò sưởi nhà chị, tôi cũng chẳng còn biết làm thế nào... Có quỷ biết được lúc nào mọi chuyện kết thúc! Cuộc đời chó mà này không biết đâu là cùng! Đây là đâu vậy? - Anh ta hỏi và hạ giọng, ném cái nhìn về phía cô trợ tế. - Gò Gulaevski thuộc trang ấp của tướng Kalinovski - Cô trợ tế trả lời, đỏ mặt lúng túng. - Nghe thấy chưa Stepan? - Tay nhân viên đưa thư quay lại nói với gã đánh xe đang mắc kẹt ở cửa với những gói lớn bằng da sau lưng - Chúng mình lạc tới tận gò Gulaevski! - Vâng... khí xa thật! Nói xong những lời đó bằng một giọng khào khào, thở rít lên, gã đánh xe bước ra, dừng một chút, rồi vác vào trong nhà một bọc nhỏ hơn, sau đó lại đi ra và lần này mang vào thanh gươm của xe bưu có giây đeo rộng bản, giống như thanh kiếm dài vẽ trong những bức tranh chợ Iudif trên giường của Olofern. Đặt những bọc da cạnh tường, anh ta bước ra phòng ngoài và ngồi đó hút thuốc. - Các vị dùng trà rồi mới đi chứ ạ? - Cô trợ tế hỏi. - Còn lúc nào mà trà với trọt! - Người đưa thư càu nhàu. Sưởi cho mau rồi còn phải đi, không thì không kịp chuyến tầu thư. Chúng tôi chỉ ngồi đây độ mươi phút rồi đi ngay. Có điều, làm ơn chỉ đường giúp chúng tôi với... - Bão tuyết thế này, Chúa trừng phạt đây! - Cô trợ tế thở dài. - Vâng... xin được hỏi cô làm gì ở đây vậy? - Chúng tôi ư? Chúng tôi người ở đây, thuộc nhà thờ... Kia là chồng tôi, anh ấy đang ngủ. Saveli, dậy đi mình, dậy chào hỏi khách! Ngày trước, đây là giáo xứ, cách đây năm rưỡi đã bị bãi bỏ. Tất nhiên khi các cha sống ở đây thì giáo dân đông đúc, xứ đạo còn giữ được, bây giờ không có các cha nữa, các bác thử nghĩ coi, nhà thờ sống bằng gì, vì là thôn gần nhất, thôn Markovka ấy, cũng phải cách đây tới năm vesta! Bây giờ Saveli chúng tôi đứng ngoài biên chế và... thay chân người gác. Nhà tôi được giao nhiệm vụ coi giữ nhà thờ... Người đưa thư còn biết thêm rằng giá như Saveli tới gặp vợ ông tướng, xin bà mấy chữ đưa cho cha bề trên, thì thể nào cũng được bổ vào chỗ tốt; song anh ta không tới gặp bà tướng, phần vì lười, phần sợ mọi người. - Nhưng dù sao chúng tôi cũng thuộc hạng chức sắc... - Cô trợ tế nói thêm. - Thế các vị sống bằng gì? - Người đưa thư hỏi. - Nhà thờ có ít ruộng và đất vườn. Nhưng mà chúng tôi cũng chả kiếm được mấy... - Cô trợ tế thở dài. Cha Nhikodim, tổng quản trợ tế, là người hay ganh ghét, ở đây cả thời gian lễ thánh Nhikola mùa hạ, lẫn mùa đông, vơ cho mình gần hết mọi thứ. Chả có ai bênh vực chúng tôi cả. - Điêu! - Saveli rít lên - Cha Nhikidim là bậc chí thánh, là ngọn nến của nhà thờ, nếu có lấy các thứ, thì cũng là theo luật định! - Cô có anh chồng gắt gỏng gớm! - Người đưa thư cười cười khẩy - Thế cô lấy chồng lâu chưa? - Tính đến chủ nhật vừa rồi là bốn năm. Trước đây cha tôi làm trợ tế ở đây. Khi ông cụ thấy mình chẳng sống được bao lâu, sợ tôi bị mất lộc, đã tới hội đồng nhà xứ, xin họ cử tới đây một thầy trợ tế chưa vợ để làm chú rể. Thế là tôi lấy chồng. - A hả, anh cu chàng đập một nhát chết hai con ruồi! - Người đưa thư nói, đưa mắt nhìn lưng Saveli - Vừa kiếm được chỗ làm, lại vừa lấy được vợ. Saveli khó chịu cựa quậy đôi chân và nằm sát vào tường. Người đưa thư đứng dậy, ra khỏi bàn, vươn vai, rồi ngồi lên trên những bọc da. Nghĩ một lát, anh ta nắn nắn mấy chiếc bọc, đặt bao kiếm sang chỗ khác, rồi nằm lên đó, duỗi một chân xuống đất. - Cuộc đời chó má... - Anh ta lẩm bẩm, lấy tay gối đầu và nhắm mắt lại - sống như thế này thì đến hạng Tác Ta quèn cũng chả buồn sống. Chẳng bao lâu im lặng trùm lên. Chỉ còn nghe thấy tiếng Saveli thở phì phì, tiếng thở đều đều, chậm chạp của người đưa thư đã ngủ. Cứ mỗi lần thở lại bật ra tiếng khờ-khờ-khờ đậm đặc, kéo dài. Thỉnh thoảng cổ họng anh ta lại rít lên, hệt tiếng rít của bánh xe nhỏ, tiếng chân đập vào những bọc da. Saveli trở mình dưới tấm chăn, hé mắt nhìn ra. Cô trợ tế vẫn ngồi trên ghế, hai tay chống cằm và nhìn vào mặt người đưa thư. Cái nhìn bất động của một người vừa ngạc nhiên, vừa sợ hãi. - Này, nhìn cái gì thế? - Saveli giận dữ thì thầm. - Việc gì đến mình? Nằm xuống! - Cô trợ tế đáp, mắt vẫn không rời mái đầu tóc sáng. Saveli tức giận thở bằng hết không khí trong phổi, rồi quay ngoắt mặt vào tường. Ba phút sau anh ta lại lo lắng trở mình, ngồi dậy, quỳ trên giường, chống tay xuống chiếc gối và liếc xéo vợ. Cô vợ vẫn không nhúc nhích, mắt vẫn nhìn người khách đang ngủ. Má cô trắng nhợt, đôi mắt ánh lên ngọn lửa lạ lùng. Thầy trợ tế ì ạch bò ra khỏi giường, đi tới bên người đưa thư, lấy khăn phủ lên mặt anh ta. - Mình làm gì thế? - Cô trợ tế hỏi. - Để anh ta khỏi chói mắt. - Thì mình cứ tắt hết đèn đi! Saveli nghi ngờ nhìn vợ, ghé môi gần ngọn đèn dầu, nhưng lập tức dừng lại, phẩy tay. - Cô lại giở trò quỷ chứ gì. - Thầy trợ tế kêu lên. - Hả? Còn có giống vật nào tinh ranh hơn cái giống đàn bà không đây? - Có quỷ sa tăng mặc áo vạt dài! - Cô trợ tế rít lên, mặt cau lại giận dữ - Liệu cái thần hồn! Đổi tư thế ngồi cho dễ chịu, cô lại chăm chú nhìn người đưa thư. Khuôn mặt có bị đóng kín trong lúc ngủ cũng chẳng sao, cái hấp dẫn cô không hẳn là khuôn mặt, mà là toàn thân, là cái mới mà cô phát hiện ở con người này. Anh ta có khuôn ngực rộng, đôi tay đẹp với những ngón dài thuôn thuôn, đôi chân săn chắc, đẹp và khoẻ, hơn đứt “hai chiếc cẳng gà” của Saveli. Thậm chí không thể so được. - Thì tôi là quỷ sa tăng mặc áo vạt dài đấy. - Saveli nói, dừng lại một lúc, - Nhưng nó cũng không có quyền lăn ra đấy mà ngủ... Việc là việc công, khéo mà mình bị vạ lây, ai bảo giữ nó lại. Công việc chuyển thư, thì phải đi mà chuyển thư, ai lại ngủ thế bao giờ... Ê, anh kia! - Saveli gọi với ra nhà ngoài. - Anh đánh xe... tên gì? Chắc là đến lúc phải dẫn đường cho các vị rồi? Dậy! dậy! làm bưu điện chớ có ngủ cùng thư tín! Saveli hùng hổ nhảy tới bên người đưa thư, giật giật tay áo anh ta. - Ê, quý ngài! Nếu phải đi, thì đi đi thôi, còn không đi, thì cũng không được như thế... Không được ngủ. Người đưa thư ngồi bật dậy, đưa cặp mắt ngái ngủ nhìn xung quanh gian nhà, rồi lại nằm xuống. - Thế bao giờ thì đi được đây? - Saveli nói như gõ trống, giật tay áo anh ta. - Xe bưu điện thì cần phải tới cho đúng giờ, rõ chửa? Tôi sẽ chỉ đường cho các vị. Người đưa thư mở mắt. Được sưởi ấm, lử lả vì vừa ngủ ngon đã bị đánh thức và vẫn đang còn ngái ngủ, anh nhìn thấy, như trong màn sương, cái cổ trắng ngần và cái nhìn đăm đăm, ướt át của cô trợ tế. Nhắm mắt lại, anh mỉm cười, nghĩ mình đang mơ thấy tất cả những thứ đó. - Trời đất như thế này đi đâu! - Anh nghe thấy một giọng phụ nữ êm ái cất lên - Cứ để họ ngủ cho thoải mái! - Thế còn thư? - Saveli lo lắng - Ai là người sẽ chuyển thư đây? Cô hẳn? Cô? Người đưa thư lại mở mắt, nhìn đôi lúm đồng tiền đang động đậy trên khuôn mặt cô trợ tế, nhớ ra mình đang ở đâu và nhận ra Saveli. Chỉ nghĩ tới việc phải ra đi trong đêm hôm giá rét, toàn thân đã nổi cả da gà, anh ngần ngại nói: - Giá được ngủ thêm năm phút nữa... - Anh ngáp - Đằng nào thì cũng muộn rội... - Có thể mình tới đúng lúc đấy! - giọng người đánh xe cất lên ở nhà ngoài.- Nhìn xem, chưa tới một giờ và nếu chuyến tàu bị chậm thì mình gặp may. Người đưa thư ngồi dậy, khoan khoái vươn vai và mặc bành tô. Saveli nhìn thấy khách chuẩn bị lên đường mừng húm. - Giúp chúng tôi một tay nào! - Người đánh xe gọi anh ta, tay nâng một bọc thư lên. Thầy trợ tế chạy tới và cùng anh ta khuân đống bưu phẩm ra xe. Người đưa thư cởi những nút thắt của chiếc áo choàng ngoài. Cô trợ tế nhìn vào mắt anh, vẻ như muốn bắt thân. - Anh làm cốc trà... - Cô mời. - Tôi uống cũng được thôi, nhưng mọi người đang chuẩn bị đi rồi! - Anh nói, vẻ đồng tình - Tôi đã bảo đằng nào cũng đã muộn! - Thì anh cứ ở lại! - Cô thầm thì, mắt nhìn xuống, khẽ chạm vào tay áo anh. Người đưa thư cuối cùng cũng đã cởi hết các nút của chiếc áo khoác, vắt nó lên tay với vẻ thiếu cương quyết. Anh cảm thấy ấm áp đứng cạnh cô trợ tế. - Cô có cái... cổ... Anh lấy hai ngón tay chạm vào cổ cô. Không thấy cô phản ứng, anh vuốt cổ cô, rồi vuốt xuống vai... - Phù, cô... - Kệ, cứ ở lại... ở lại uống trà. - Sao lại đặt như thế? Người đâu mà ẽo ợt [3]! - Tiếng người đánh xe vọng lại từ ngoài sân - Đặt theo chiều ngang ấy. - Ở lại đi... anh nhìn xem, trời đất vẫn còn quay cuồng thế kia! Chưa hoàn toàn tỉnh ngủ, chưa rũ khỏi cơn thèm một giấc ngủ sâu của tuổi trẻ, trong lòng người đưa thư bỗng trào lên nỗi khát khao mà vì nó có thể quên đi những bọc thư, quên những đoàn tầu bưu điện... quên tất cả mọi thứ trên đời. Hốt hoảng như thể muốn chạy trốn hay tìm chỗ ẩn nấp, anh nhìn ra cửa, tay ôm ngang lưng cô trợ tế, đầu cúi xuống định thổi tắt đèn. Nhưng vừa lúc tiếng những bước chân vang lên ở nhà ngoài, và người đánh xe hiện trước cửa... Saveli nhìn qua vai anh ta. Người đưa thư buông vội tay và đứng yên, như thể đang nghĩ ngợi. - Tất cả đã chuẩn bị xong! - Người đánh xe nói. Người đưa thư đứng một lúc, lắc đầu dứt khoát, như thể tỉnh ngủ hẳn, rồi bước theo gã đánh xe. Còn lại một mình cô trợ tế. - Được rồi, ngồi xuống đấy, chỉ đường cho bọn tôi! - Cô nghe thấy giọng nói vọng lại. Tiếng một chiếc chuông lười biếng cất lên, sau đó là chiếc khác, rồi những tiếng chuông làm thành một chuỗi ngân dài, mảnh, vọng lại từ phía ngoài nhà canh. Khi những tiếng chuông tắt dần, cô trợ tế đứng bật dậy, bồn chồn đi lại từ góc nhà này sang góc nhà kia. Lúc đầu mặt cô tái nhợt, sau đỏ bừng lên. Mặt cô biến dạng bởi nỗi căm thù, hơi thở run rẩy, đôi mắt ánh lên nỗi tức giận điên cuồng, man rợ. Cô lồng lộn đi lại, giống như con hổ bị nhốt trong cũi bị người ta lấy thanh sắt nung đỏ ra dọa. Cô dừng lại một phút nhìn toàn bộ gian nhà. Riêng cái giường đã chiếm gần nửa nhà, chạy dài theo bức tường, trên đó là tấm đệm lông chim bẩn thỉu, những chiếc gối cứng bọc vải xám, cái chăn và những thứ giẻ rách không tên khác. Cái giường trông không còn ra hình thù gì, đó là một đống xấu xí, giống như đám tóc vón lại trên đầu Saveli mỗi khi anh ta nổi hứng chải bi dăng tin.Từ chiếc giường ra tới chỗ cửa mở ra phòng ngoài lạnh lẽo là cái bếp lò đen xì với cả đống nồi niêu, bô, chậu và những mớ giẻ rách. Tất cả mọi thứ, không ngoại trừ cả anh chàng Saveli vừa ra khỏi nhà, đều bẩn hết chỗ nói, bị ám khói và chạt mỡ, thế cho nên, thật lạ lùng giữa khung cảnh ấy nhìn thấy cái cổ trắng ngần, làn da mỏng, mịn màng của người đàn bà. Cô trợ tế chạy tới chiếc giường, giang hai tay như muốn tung hê, giẫm đạp, xé vụn tất cả. Nhưng sau đó, dường như sợ bị dây bẩn, cô lùi lại và lại tiếp tục đi đi lại lại... Hai giờ sau, khi Saveli trở về mệt nhoài, người bám đầy tuyết, thì cô đã thay quần áo, lên giường ngủ. Cô nhắm mắt, nhưng qua nhưng rung động khe khẽ trên khuôn mặt, thầy trợ tế biết cô chưa ngủ. Trên đường về nhà anh ta đã tự hứa cho tới sáng sẽ im lặng, không thèm rờ đến cô ả. Nhưng không móc máy, chì chiết, anh ta không chịu được. - Phí công chửa, vừa mới phù phép nó đã đi mất! - Thầy trợ tế nói, cười gằn độc địa. Cô trợ tế im lặng, chỉ có cằm cô run run. Saveli chậm rãi cởi quần áo, trèo qua người vợ, nằm sát vào tường. - Mai tôi sẽ tới cha Nhikodim giải thích cho cha biết cô là người vợ như thế nào! - Anh ta lẩm bẩm, cuộn người nằm co quắp. Cô trợ tế quay phắt lại phía anh ta, quắc mắt. - Càng rảnh nợ, - Cô nói, - vào rừng mà tìm lấy vợ! Tôi làm vợ anh như thế nào à? Sao anh không nứt trương ra! đồ chẩy thây! Chỉ được cái bám váy vợ! xin Chúa tha tội! - Thôi, thôi... ngủ đi! - Sao cái thân tôi nó khổ thế này! - Cô trợ tế nức lên - Giá không có anh có phải tôi đã lấy được lái buôn hay một người tử tế nào đó không! Giá không lấy anh, có phải bây giờ tôi đã yêu chồng rồi không! sao tuyết không vùi anh, sao anh không chết cóng ở ngoài đường cái cho rồi, đồ ngợm! Cô trợ tế khóc rất lâu. Cuối cùng cô thở dài và im lặng. Sau cửa sổ bão tuyết vẫn hoành hành. Trong bếp lò, trong ống khói, đằng sau tất cả những bức tường, có cái gì đó đang khóc, và Saveli cảm thấy trong người mình, trong tai mình, cái ấy đang khóc. Tối nay anh ta đã hoàn toàn tin vào những phỏng đoán của mình về vợ. Chẳng còn mảy may nghi ngờ, cô vợ nhờ những thế lực ma quái đã điều khiển gió bão và cỗ xe tam mã của bưu điện. Thế nhưng cái điều bí ẩn, cái sức mạnh siêu nhiên và man rợ khiến thầy trợ tế đau khổ nhường ấy, lại làm người đàn bà nằm bên cạnh có một sức quyến rũ đặc biệt, không thể hiểu nổi, điều anh ta chưa từng gặp trước đây. Cái mà vì ngu ngốc anh ta không nhận ra được ở cô, đã thi vị hóa cô, khiến cô càng trở nên trắng trẻo, mịn màng, không sao với tới được... - Phù thủy! - Thầy trợ tế phẫn uất - Phù, đáng ghét! Mặc dù vậy, khi cô vợ nằm yên và bắt đầu thở đều, anh chồng đoán cô đã ngủ, lấy tay khẽ chạm vào gáy cô... nắm lấy cái đuôi sam nặng trĩu của cô. Cô không nghe thấy... anh ta bạo dạn hơn, lấy tay vuốt cổ cô. - Bỏ ra! - Cô vợ gắt lên, lấy khuỷu tay húych mạnh vào hốc mũi anh ta, khiến anh ta nổ cả đom đóm mắt. Cái đau trong hốc mũi qua nhanh, nhưng nỗi dầy vò thì vẫn còn tiếp tục. Chú thích:[1] Danhil - người mộ đạo thông thái, nhà tiên tri, cùng học với ba vị thánh (Anania, Azari và Misail) ở cung điện vua Navokhudonosor (ND)

[2] Nguyên văn: nhựa cây

[3] Nguyên văn: cháo trộn mật - thứ cháo gạo nấu với mật, thường nấu vào các bữa cúng giỗ.

HẾT