hà tôi có khá đông anh em, ngoài ông anh trai lớn hơn năm tuổi tôi còn có tới năm đứa em nữa, một trai bốn gái, trong đó hai đứa kề tôi và hai đứa nhỏ nhất là gái. Ngoài đứa em gái út được sinh ra tôi còn nhớ rất rõ (vì nó nhỏ hơn tôi một giáp) và đứa kề út tôi có nhớ mang máng thì khi vừa có trí khôn tôi đã thấy có sẵn hai đứa em gái và thằng em trai rồi. Dĩ nhiên những đứa kề nhau thì gần gủi với nhau hơn. Kể ra cũng phải công nhận ba má tôi giỏi thiệt. Đồng lương lính tráng giữa thời buổi chiến tranh mà nuôi cả bầy con đang tuổi ăn tuổi học là quá tài. Dĩ nhiên tôi cũng cảm nhận được nhà mình hơi nghèo, nghèo từ cái nhà mái tôn vách ván ở lưng chừng Núi Sạn và nghèo trên những bộ đồ chợ má tôi mua cho chúng tôi trong những ngày lễ tết… Nhưng vui! Người ta thường nói “của không ngon đông con cũng hết” mà. Em kề tôi là con Hoa, nhỏ hơn tôi hai tuổi. Con này mập mạp, khỏe mạnh và rất tháo vác, chuyện gì nặng nhọc nó đều làm được một cách dễ dàng. Một hôm nó từ ngoài đường chạy về khóc lu loa rồi nói: “Người ta nói con là con nuôi, hu hu…” Má tôi nạt: “Đứa nào nói tầm bậy dữ vậy. Đừng có nghe lời người ta. Nuôi gì mà nuôi chớ”. Nó thút thít một chút rồi lại quên, chạy đi chơi tiếp tục. Sau này lớn lên, nó cũng còn vài lần buồn vì chuyện này do có nghe ai đó nói xa nói gần. Thỉnh thoảng tôi bắt gặp nó đứng trước gương soi rất lâu. Mà cũng rất đáng để băn khoăn. Con Hoa có nước da ngâm đen trong khi trong nhà ai cũng trắng, trừ tôi và thằng em dang nắng tắm biển cả ngày thì không tính. Nó có mái tóc quăn trong khi tóc ai cũng suôn đuột. Khuôn mặt đẹp, mũi cao, môi dày một cách đầy đặn (môi tôi mỏng dính), đặc biệt đôi mắt ẩn sâu nhìn y chang mấy cô diễn viên Ấn Độ trên xi nê lúc đó. Có lần tôi dò hỏi má tôi, bà chỉ nói “Tào lao, đứa nào nói chuyện này tao đánh chết” rồi bỏ đi. Trong khi con Hoa vẫn còn đang phân vân nghi vấn thì đến năm 1975. Các biến cố xảy ra dồn dập cuốn hút mọi người trôi theo cái guồng quay mới. Cả nhà tôi tất tả cuốc cày khiêng vác để kiếm miếng ăn, và con Hoa cũng tạm thời quên đi cái thắc mắc ngày nào. Nó làm việc như điên, trở thành một lao động chính của gia đình tôi trong những ngày cơ cực. Gần cuối năm 1979, tôi vừa xong khóa đào tạo giáo viên cấp 1 cũng vừa lúc gia đình tôi nhận giấy gọi đi kinh tế mới. Đây là đợt điều động đi kinh tế mới lần thứ hai. Lần thứ nhất vào cuối năm 1976 và anh tôi đã xung phong đi thay cho cả nhà với hy vọng người ta sẽ bỏ qua cho ba tôi. Nhưng người ta vẫn nhớ và gia đình tôi một lần nữa lại “lên đường”. Tôi ra trường được phân công về dạy học tại nơi ở cũ nhưng bây giờ biết về với ai? Cầm quyết định tôi đến cơ quan Giáo dục xin đổi lại về kinh tế mới, nơi gia đình tôi vừa chuyển đến. Dĩ nhiên tôi được khen ngợi nức nở vì đã tình nguyện đi dạy học vùng kinh tế mới! Tôi cũng chả dại gì nói rõ lý do, chỉ tủm tĩm cười vui một mình. Cuộc sống ở kinh tế mới có lẽ nhiều người đã biết, tôi sẽ ghi lại trong một dịp khác vì ở đây đang nói về con Hoa, em tôi. Ở vùng đất mới này, ngoài ba má tôi thì nó là đứa có công nhiều nhất trong việc khai khẩn đất hoang, gieo trồng, thu hoạch. Tôi thì chỉ thỉnh thoảng theo ba tôi đi phát rẫy trên một sườn núi toàn tre gai, công lao không có gì đáng kể. Đối với tôi, những năm tháng ở đây tuy khổ cực nhưng vui. Vui vì ai cũng khổ nên không còn thấy mình khổ nữa. Vui vì ở vùng kinh tế mới này tôi là “thầy giáo” nên có nhiều bạn bè là đồng nghiệp từ các nơi khác đến. Các bạn tôi ở tập thể, chỉ có tôi sau buổi dạy là về với gia đình, ấm áp và ủi an. Năm tháng trôi qua, chúng tôi đứa nào cũng trưởng thành và lúc này thì tôi đã biết con Hoa em tôi là “con nuôi” thiệt. Ba má và tôi nói chuyện riêng với nhau. Má tôi nói con Hoa đã mấy lần hỏi thẳng và bà luôn phủ nhận. Ba tôi đưa ra ý kiến: “Hay là tôi nói nó là con riêng của tôi? Nuôi nó từ hồi mới đẻ tới giờ mà nói cho nó biết là con nuôi thì tội nghiệp quá đi. Khổ cái là nó khác quắt, không giống đứa nào trong nhà, biết giải thích sao đây?…”. Má tôi chép miệng: “Cũng tại mấy ông mấy bà trong dòng họ nhà mình nói ra chớ người ngoài có biết gì đâu mà nói”. Chuyện còn chưa biết tính sao thì em tôi có “bồ”. Bạn trai nó bằng tuổi tôi, nhà ở xóm bên cạnh, là dân quê lâu đời ở địa phương chứ không phải người thuộc vùng kinh tế mới. Kẹt cái là người ngoại đạo nên việc hai đứa đi lại với nhau không suôn sẻ chút nào. Cả hai rất đều rất sợ tôi vì tôi là người phản đối gay gắt nhất. Phần vì lý do tôn giáo, phần vì nhà bạn trai nó mẹ góa con côi quá nghèo, tôi sợ em tôi về đó sẽ càng khổ thêm. Ba má tôi còn đang loay hoay tính toán cho bạn trai nó học đạo thì nó có bầu, chương trình cưới hỏi theo luật đạo coi như dở dang. Theo luật của người công giáo, cuộc hôn phối này là không hợp pháp, nhưng kệ ai muốn nói gì, ba má tôi cũng tổ chức một mâm cơm đơn giản có gia đình hai bên để chính thức công nhận hai đứa là vợ chồng. Em tôi về với bên chồng từ ngày đó. Tôi nhớ đó là khoảng giữa năm 1985. Mùa Noel năm đó, em tôi bị sốt rét nặng. Ba má tôi đưa về nhà mời thầy thuốc đến chữa trị. Bệnh mỗi lúc mỗi nặng thêm, nó nằm sốt li bì. Ba má tôi nói người đang có thai mà bị bệnh sốt rét là rất nguy hiểm nên vội đưa nó lên bệnh viện huyện. Lễ giáng sinh đã gần kề. Đêm 24 sau thánh lễ tôi ghé bệnh viện thăm, nó vẫn nằm im re trên giường he hé mắt nhìn tôi không nói gì, có lẽ nó quá mệt. Má tôi ở với nó cả ngày cũng vừa về nhà nghỉ sớm để chuẩn bị đi lễ sáng 25. Tôi dặn dò chồng nó mấy câu rồi cũng lết thết đi bộ về nhà, nhà tôi cách trung tâm huyện khoảng bảy cây và cách nhà thờ gần mười cây số. Sáng hôm sau vừa thức dậy tôi đã thấy chồng nó thất thểu bước vô nhà, vừa khóc vừa mếu máo: “Con Hoa chết rồi”. Tôi sững sờ một chút rồi hỏi: “Chết lúc nào?” “Hồi 4 giờ sáng”. Cả nhà tôi xôn xao, tôi ngồi im chết điếng trong lòng. xxx Ở trên tôi chưa đề cập tới, quê quán sinh đẻ của ba má tôi chính là cái huyện miền núi này, nơi có vùng kinh tế mới mà chúng tôi đang cư trú. Bản quán của má tôi là một họ đạo lâu đời, nằm cách thị trấn huyện lỵ chừng ba cây số, nhà thờ duy nhất của giáo xứ cũng tọa lạc ở đây. Ngày xưa đất đai của ông ngoại tôi để lại khá nhiều, dĩ nhiên bây giờ là của hợp tác xã hay của nhà ai đó. Tháng 12 dương lịch là lúc vừa hết mùa mưa, trời lạnh và không ướt át nữa nhưng đường sá còn lầy lội vì không có chỗ để nước rút đi. Nghĩa trang Công giáo nằm cạnh nhà thờ vẫn còn ngập nước tới ống chân. Mà em tôi chết thì không được đưa vào nhà thờ hay chôn ở nghĩa trang công giáo vì đã vi phạm về Bí tích hôn phối, một trong bảy phép bí tích của người công giáo. Tôi nói với má hay là để con xin với cha sở xem sao, cha ngày xưa là cha linh hướng của con hồi ở tiểu chủng viện. Má tôi nói thôi đừng phiền, mình phạm luật mà còn xin xỏ thì sẽ làm khó cho cha, dù cha rất hiền và đạo đức. Hơn nữa nghĩa trang ngập nước kiểu này thì chôn cất gì được. Việc chuẩn bị chôn cất được chuẩn bị vào sáng ngày 25. Chúng tôi không đưa em về nhà vì ngược đường. Từ bệnh viện đến thẳng nơi chôn cất gần hơn. Chồng của em tôi mượn được đâu đó một cái cộ nhưng không mượn được bò. Nó nói với ba tôi thôi để con kéo cũng được. Má tôi đã đi từ sớm để thỏa thuận với mấy người quen về nơi chôn cất em tôi. Đó là cái mô đất ở một góc ruộng nhô cao phía sau nhà ông ngoại tôi ngày xưa, nơi cũng đã có vài ngôi mộ chí cũ kỹ của vài người họ hàng xa nào đó của má tôi. Chồng em tôi choàng sợi dây vào vai kéo đi phía trước, bước chệnh choạng giữa hai cái càng. Tôi và thằng em mỗi đứa đẩy mỗi bên phía sau. Ba tôi lửng thửng bước đi phía sau nữa. Cái hòm bằng gỗ tạp gập ghình theo từng vòng bánh xe lăn, đi qua những vũng lầy tung tóe nước. Cả đám tang chỉ có vỏn vẹn chừng đó người vì hai đứa em nhỏ của tôi còn phải coi nhà, không thể đưa chị về nơi an nghỉ. Cái cộ - bò - người - kéo chở em tôi lặng lẽ đi qua nhà thờ, hướng về phía khu vườn, nơi có mấy đứa trai trẻ má tôi đã nhờ vả được đang đứng chờ để chuyển xác em tôi từ cộ bò ra huyệt mộ. Nước mắt tôi chảy ngược vào lòng. Con Hoa, em tôi chết mà vẫn còn ấm ức vì chưa có câu trả lời rõ ràng về nguồn cội. Tôi nói thầm trong bụng, Hoa ơi, thôi nghỉ ngơi đi cho khỏe, mình đã sống cùng nhau buồn vui suốt hai mươi mấy năm trời, con đẻ và con nuôi gì nữa, cội nguồn gì nữa mà ngóng trông?