rên đường về Viơ Năngxây, tôi theo Môn khá vất vả. Anh phóng nhanh như một người đua xe đạp. Lên dốc, anh cũng không xuống xe. Thay vào cái do dự khó hiểu hôm qua của anh là một sự bồng bột, một sự nôn nóng, một sự thèm khát làm sao đến nơi nhanh nhất, chẳng cần biết là tôi hơi hoảng. Ở nhà bác tôi, anh vẫn như ngồi trên đống lửa, anh tỏ ra không thể quan tâm đến bất cứ cái gì, cho đến lúc tất cả chúng tôi đã an tọa trong xe, khoảng 10g sáng hôm sau, và sẵn sáng đi đến bờ sông. Đã cuối tháng tám, mùa hè sắp tan. Những vỏ hạt dẻ rỗng úa vàng đã bắt đầu rải rác trên những con đường trắng xóa. Đường đi không xa, ấp nhà Olđê, gần Sêla nơi chúng tôi đến, ở bên kia ấp Xablonic không đến hai km. Đi càng xa, chúng tôi càng hay gặp các khách trẩy hội bằng xe, thậm chí các chàng trai đi ngựa, mà bác Phlôrăngtanh đã táo bạo mời nhân danh cụ Gale… Cũng như ngày xưa, người ta cố gắng hòa hợp kẻ giàu người nghèo, lãnh chứa và nông dân. Chính do vậy mà chúng tôi thấy Giacxmanh Đơlusơ đi xe đạp đến, hắn vừa làm quen với bác tôi nhờ ông gác rừng Baladiê. - Kia kìa – Môn nói khi thấy hắn – đấy là kẻ nắm được chìa khóa của mọi chuyện, trong khi hai chúng ta tìm kiếm đến Mỗi khi nhìn hắn, Môn lại càng bực tức với hắn. Nhưng ngược lại, tưởng có quyền được chúng tôi biết ơn, hắn bám lấy xe chúng tôi cho đến cùng. Chúng tôi thấy rõ hắn đã tốn công một cách vô ích, và đáng thương, để chải chuốt cho ra người, và hai vạt áo jacket sờn của hắn cứ đập lật phật vào cái chân pháo trên cái xe đạp hắn cưỡi. Mặc dù hắn tỏ ra đáng yêu, bộ mặt nom già sớm của hắn vẫn mất cảm tình. Riêng tôi, có lẽ hắn gợi ra một sự thương hại mơ hồ. Nhưng có ai àm tôi sẽ không thương trong suốt ngày hôm ấy? Nhớ lại cuộc vui ấy, không bao giờ tôi không thấy luyến tiếc một cách khó hiểu, cứ như bị hết hơi. Tôi đã tưởng tượng trước cho ngày ấy biết bao niềm vui. Mọi việc lớn nhỏ xem ra đã được bàn tính hết sức chu đáo để chúng tôi được sung sướng. Vậy mà chúng tôi được vui có đáng là bao!... Bờ sông Sê đẹp vô cùng! Ở phía chúng tôi dừng chân, ngọn đồi thoai thoải, măt đồi phủ những đồng cỏ nhỏ xanh ngắt – đấy la những khu trồng liễu phân cách bởi những hàng rào – như những mảnh vườn nho nhỏ. Phía bên kia bờ sông là những quả đồi đá xám dốc đứng. Đến những quả xa nhất, chúng tôi phát hiện ra giữa các ngọn thông những lâu đài lãng mạn nho nhỏ cỡ thấp. Xa xa, thỉnh thoảng chúng tôi nghe tiếng sủa của đàn chó ở lâu đài Prêvơrăngiơ. Chúng tôi đến bờ sông nhờ một mạng lưới đường mòn rôi rắm, khi thì lởm chởm sỏi trắng, khi thì đầy cát - ở những lối đi đến bờ sông, các mạch nước tự nhiên đã biến thành suối. Dọc đường, các cành phúc bồn tử hoang quật vào tay áo chúng tôi. Lúc thì chúng tôi chìm vào bóng râm mát mẻ dưới đáy các thung sâu, lúc thì ngược lại, khi các “bờ rào cây” bị đứt quãng, chúng tôi phơi mình ra trong ánh sáng rực rỡ của cả thung lũng. Xa xa ở bờ bên kia, khi chúng tôi gần đến nơi, một người đàn ông leo bám vào các tảng đá, chậm rãi chăng lưới bắt cá. Trời đẹp lắm, lạy Chúa tôi! Chúng tôi dừng lại, sửa soạn vui chơi trên một bãi cỏ trong một khoảnh đất thụt vào hình thành từ một rừng phong được phát luôn. Đấy là một bãi cỏ rộng, lớn, xén phẳng, trên đó hinh như có những chỗ để vui chơi bất tận. Xa được tháo ra, ngựa dắt vào ấp Obriê. Chúng tôi bắt đầu tháo các đồ ăn uống mang theo, và dựng trên bãi cỏ những cái bàn gấp nhỏ mà bác tôi đã mang tới. Lúc này, cần có những bạn tự nguyện ra đầu đường lớn bện cạnh để xem còn có ai tới nữa không và chỉ cho họ chỗ ở của chúng tôi. Tôi xung phong ngay. Môn cũng theo tôi, chúng tôi ra đóng chốt ở chỗ gặp nhau của các lối mòn và con đường cái từ Xablonie đến. Trong lúc chờ đợi, chúng tôi đi loanh quanh, nói chuyện về quá khứ, cố giải trí cho vui. Vì Viơ Năngxây, còn một xe nữa đi đến, khách trên xe là những nông dân lạ mặt và một cô gái cao lớn đeo đây ruy-băng. Rồi hết hẳn. Ồ không, còn ba em nhỏ trên một chiếc xe do lừa kéo, những em bé ở mảnh vườn con Xablonie. - Cảnh này hình như là cảnh ngày xưa – Môn nói – Chính chúng nó, tớ tin lắm, ngày ấy, đã nắm tay dẫn tớ đến bữa tiệc chiều, vào đêm đầu tiên cuộc lễ… Nhưng, vừa đến đây, con lừa không muốn bước nữa, lũ trẻ xuống xe để thúc, kéo, đánh nó. Thất vọng, Môn cho rằng mình nhầm. Tôi hỏi xem các em có gặp cụ Gale và tiểu thư con cụ đang đi đến đây không. Một em đáp là nó không để ý. Em khác: “Tôi nghĩ rằng cò, thưa ông. Chúng tôi chưa xa lắm”. Cuối cùng, lũ trẻ xuôi xuống bãi cỏ, một em cầm lấy dây cương kéo con lừa nhỏ, hai em đẩy xe. Chúng tôi tiếp tục chờ. Môn nhìn đăm đăm chỗ đườn ngoặt vào Xablonie, đau khổ ngóng trông cô gái mà anh từng dày công tìm kiếm. Một sự bực bội kỳ lạ và gần như hài hước, mà anh dồn vào Giacxmanh Đơlusơ, bùng dậy trong anh. Từ trên mặt cái ta-luy thấp mà chúng tôi leo lên để nhìn cho xa, chún tôi thấy một tốp khách đang đi ở bãi cỏ bên dưới; trong tốp đó, Đơlusơ cố làm ra vẻ vui mừng. - Nhìn kìa, thắng ngốc đó ba hoa khiếp chưa – anh bảo tôi. Tôi đáp: - Thây kệ, anh ạ. Hắn chỉ làm những gì hắn có thể làm thôi. Rõ tội cho hắn. Môn không buông vũ khí. Đằng kia, một ả thỏ cái hay một chú sóc vừa phóc ra khỏi một khoảng rừng rậm. Để giữ bình tĩnh, Giaxmanh vờ đuổi theo con vật. - Chà, nó còn chạy kìa!... – Môn thốt lên, như thể hành động này của Giacxmanh là hành động dũng cảm nhất từ trước tới giờ mà anh chưa được thấy. Lần này, tôi không nhịn được cười. Môn cũng vậy, nhưng anh ngừng ngay. Mười lăm phút sau. - Nếu nàng không tới?... – anh hỏi. Tôi trả lời. - Nhưng tiểu thư đã hứa. Bình tĩnh, anh! Anh lại chờ mong. Sau rốt, không kham thêm được sự đợi chờ không chịu nổi, anh bảo: - Nghe đây, tớ xuống kia với các bạn. Tớ không biết hiện giờ cái gì chống lại tớ. Nhưng cứ ở đây, tớ cảm thấy nàn sẽ vĩnh viễn không đến, không thể có chuyện lát nữa, ở cuối con đường này, nàng sẽ xuất hiện. Rồi anh bỏ tôi lại một mình và xuôi xuống bãi cỏ. Để giết thời gian, tôi đạp loanh quanh trên con đường nhỏ. Ngay ở khúc ngoặt đầu tiên, tôi đã thấy Yvon de Gale, như một nữ kỵ sĩ, cưỡi trên lưng con ngựa trắng già, nom hết sức lanh lợi, tuồng như nàng phải ghìm ngựa, không thì cả người cả ngựa sẽ phi nước đại. Phía đầu con ngựa, cụ Gale bước lặng lẽ vô cùng mệt nhọc. Dọc đường, chắc chắn hai cha con đã thay nhau cưỡi ngựa. Thấy tôi có một mình, tiểu thư mỉm cười, tất tưởi xuống ngựa, giao cương cho cha, đi về phía tôi cũng đang hối hả chạy đến đón. - Tôi thật sung sướng – nàng nói – thấy anh đi một mình. Bởi tôi không muốn cho ai, ngoài anh, thấy con ngựa già Bêlidê, tôi cũng không muốn buộc nó bên những con ngựa khác. Trước hết, nó quá xấu, quá già. Sau nữa, tôi luôn sợ nó bị một con khác đá bị thương. Thế mà, tôi chỉ cưỡi có nó; khi nó chết, tôi sẽ thôi dùng ngựa. Ở tiểu thư Gale cũng như ở Môn, tôi cảm thấy dưới cái vẻ linh lợi xinh đẹp, dưới cái duyên dáng chừng như hết sức đường hoàng là sự bồn chồn đến khắc khoải. Nàng nói nhanh hơn thường lệ. Dù hai má lúm đồng tiền của nàng ửng đỏ, nhưng quanh mắt và trên trán vẫn lộ ra những mảng tái nhợ tố cáo tất cả sự hồi hộp của nàng. Chúng tôi thỏa thuận buộc con Bêlidê vào một cái cây trong một khu rừng nhỏ gần bãi cỏ. Vẫn lầm lì như mọi khi, ông già Gale lôi cái dây tròng cổ trong cái bị đựng lủng củng toàn đồ gang và tròng vào con vật, hình như hơi thấp. Tôi hứa sẽ gởi từ trại nhà đến cho cụ cỏ khô, lúa mạch, rơm… Như ngày tiểu thư Gale đi đến bãi cỏ xưa, tôi tưởng tượng như thế, nàng đi xuôi xuống bờ hồ, ấy chính là lúc đầu tiên Môn thấy nàng. Đua tay cho cha khoác, lấy bàn tay trái gạt vạt áo măng-tô dài rộng quấn lấy mình, tiểu thư tiến về phía các khách mời, vẻ vừa trẻ con vừa trang trọng. Tôi đi sau nàng. Những khách đang chơi hay tản mác ở xa đều đứng lên và tập trung lại chào đón nàng. Bỗng lặng cả đi, người nào cũng chăm chăm nhìn nàng đi tới. Môn lẫn vào nhóm các chàng trai, và không có gì ngoài thân hình lêu đêu giúp người ta nhận ra anh, vả chăng, cũng có những chàng cao không kém gì anh. Anh không làm gì để thu hút chú ý của người khác, không một cử chỉ, không một bước vượt lên trên. Tôi thấy anh đứn gim trong bộ đồ xám và cũng như các chàng kia, đắm đuối nhìn cô tiểu thư vô cùng xinh đẹp đang đến gần. Cuối cùng, bằng một động tác ngượng ngùng và không cố ý, anh đưa một bàn tay lên cái đầu thó trọc, kiểu nông dân như để giấu nó đi, giữa những mái đầu bè bạn tóc dài chải chuốt cẩn thận. Rồi cả nhóm quây lấy tiểu thư Gale. Người ta giới thiệu với tiểu thư những cô gái và chàng trai mà nàng chưa biết… Sắp đến lượt bạn tôi được giới thiệu, tôi cũng hồi hộp chẳng khác gì anh. Và tôi cũng đã sắp sẵn lời giới thiệu anh với nàng. Nhưng tôi chưa kịp nói gì, tiểu thư đã tiến về phía anh một cách quả quyết và nghiêm trang đáng kinh ngạc: - Tôi đã nhận ra Ôguyxtanh Môn – nàng nói. Và nàng giơ tay ra cho anh.