ôi khi số phận mời ta một cốc rượu nồng. Từ trong trời mây một bàn tay thò ra và đột nhiên đưa cho ta cái cốc đen tối đầy chất men xa lạ.
Guynplên không hiểu.
Nó nhìn lại sau lưng để xem người ta nói với ai.
Âm thanh quá cao không thể lọt vào tai; cảm xúc quá mạnh cũng không lọt vào trí óc. Có một giới hạn để hiểu cũng như để nghe.
Viên thiết trượng quan và viên pháp quan định túc số tiến đến cạnh Guynplên đỡ lấy hai cánh tay; nó cảm thấy người ta đang đặt nó ngồi vào chiếc ghế bành mà lão quận trưởng vừa rời khỏi.
Nó để mặc cho làm, không tìm hiểu xem tại sao lại có thể như thế.
Khi Guynplên ngồi yên vị, viên pháp quan định túc số và viên thiết trượng quan lùi lại mấy bước và đứng thẳng đờ sau chiếc ghế bành.
Lão quận trưởng liền đặt bó hoa hồng xuống nền nhà, đeo cặp kính do viên lục sư tiến đưa, rút ở các tập hồ sơ bề bộn trên bàn ra một tờ giấy da hoen ố, xỉn vàng, mốc xanh, đôi chỗ nham nhở gẫy gập, dường như bị xếp nhỏ quá, và một mặt đầy chữ rồi đứng dưới ánh đèn, đưa tờ giấy lên gần mắt, bằng giọng trang trọng nhất của mình, lão đọc:
"Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần, "Hôm nay, ngày thứ hai mươi chín tháng Giêng năm một nghìn sáu trăm chín mươi của Đức Chúa chúng ta.
"Một đứa bé mười tuổi đã bị bỏ rơi một cách độc ác trên bờ biển hoang vắng xứ Porlan, chủ tâm để cho chết đói, chết rét và chết một mình.
"Đứa bé này lúc lên hai đã bị bán đoạn theo lệnh đức chí tôn hoàng thượng Giắc đệ Nhị.
"Đứa bé này là huân tước Fecmên Clăngsacli, con trai hợp pháp duy nhất của huân tước Linơx Clăngsacli, nam tước Clăngsacli và Hâncơvin, kiêm hầu tước Corlêon nước ý đại lợi, nguyên lão của vương quốc Anh Cát Lợi, đã quá cố, và của Ann Bratxo, vợ Người đã quá cố.
“Đứa bé này là người thừa kế một tài sản và tước vị của bố. Vì vậy nó đã bị bán đoạn, bị cắt xẻo, làm biến dạng và thủ tiêu theo lệnh đức chí tôn hoàng thượng, đứa bé này đã được nuôi dưỡng, huấn luyện, để làm trò xiếc rong ở các chợ và các ngày phiên.
Nó bị bán lúc mới lên hai, sau khi lãnh chúa sinh ra nó qua đời; mười livrơ xteclinh đã được đưa cho đức vua để mua một đứa bé, cũng như để trang trải một khoản chuyển nhượng, miễn giảm và bất khả xâm phạm.
"Huân tước Fecmên Clăngsacli, thuở mới lên hai: đã bị bán cho tôi, ký tên dưới đây, người viết những dòng chữ này, sau đó bị cắt xẻo, và làm biến dạng bởi một người Flamăng xứ Flăngđrơ tên là Acquanon, tên này là người duy nhất nắm được các bí quyết và phương pháp của bác sĩ Conquext.
"Chúng tôi dự định tạo đứa bé thành một cái mặt nạ cười. Masca ridens.
"Với ý đồ đó Acquanon đã thực hành phẫu thuật Bucca fissa usque an aures
[73], đặt lên mặt một nụ cười vĩnh cửu.
"Bằng một phương tiện chỉ có Acquanon biết, đứa bé bị ngủ thiếp và mất hết cảm giác trong thời gian tiến hành công việc, chẳng biết gì về ca phẫu thuật nó phải chịu đựng.
Nó không biết nó là huân tước Clăngsacli.
"Nó trả lời khi ai gọi đến tên Guynplên.
"Ấy là do tuổi thơ và trí nhớ kém cỏi của nó khi nó bị bán mua, vì nó vừa mới tròn hai tuổi.
"Acquanon là người duy nhất biết phẫu thuật Bucca fissa, và đứa bé này là con người duy nhất chịu phẫu thuật đó.
"Phẫu thuật ấy duy nhất và đặc biệt ở chỗ, dù sau nhiều năm, đứa bé có trở thành ông già chứ
không còn là một đứa trẻ, và mái tóc đen của nó có trở thành bạc trắng, cũng lập tức được Acquanon nhận ra ngay.
Vào giờ phút chúng tôi viết giấy này, Acquanon, người biết chính xác tất cả những việc này và đã nhúng tay vào đó như thủ phạm, đang bị giam giữ trong những nhà tù của đức điện hạ hoàng thân Orăngiơ, thường gọi là vua Ghiôm đệ Tam. Acquanon bị bắt giữ về tội tòng đảng với cánh Comprasicôx hay Sâylax. Hắn bị giam giữ trong vọng lâu Satam.
Đứa bé này được bán cho chúng tôi, đúng theo lệnh nhà vua, tại Thuỵ Sĩ, cạnh hồ Giơnevơ, giữa Lôzan và Vêvây, ngay trong ngôi nhà mà bố mẹ nó qua đời, và do tên đày tớ cuối cùng của lãnh chúa Linox trao lại; tên đày tớ này ít lâu sau cũng chết như các chủ nó, thành thử
sự việc tế nhị và bí mật này giờ đây không một ai trên đời biết dược, từ mỗi Acquanon đang ở trong ngục tốt Satam và chúng tôi, những người sắp từ giã cõi trần.
Chúng tôi, ký tên dưới đây, đã nuôi dưỡng và giữ gìn trong tám năm, để kiếm lợi trong nghề sinh sống của chúng tôi vị lãnh chúa ấu thơ mà chúng tôi mua được của nhà vua.
Ngày hôm nay, rời trốn nước Anh để khỏi phải chia sẻ mạt vận của Acquanon, do rụt rè và sợ hãi, vì những cấm lệnh và tuyên cáo hình luật đã được ban bố tại nghị viện, chúng tôi đã bỏ rơi vào lúc xẩm tối trên bờ biển xứ Porlan thằng bé Guynplên nói trên, vốn là huân tước Fecmên Clăngsacli.
"Thế mà chúng tôi đã tuyên thệ giữ kín với nhà vua, nhưng không phải với Chúa.
"Đêm hôm nay, giữa biển khơi, bị một cơn bão nghiêm khắc bao vây theo ý muốn của Thượng đế, giữa cảnh thất vọng, nguy khốn, quì gọi trước đấng cứu thế cứu vớt được cuộc đời chúng tôi và có lẽ muốn cứu thoát linh hồn chúng tôi, không còn gì để mong đợi ở con người nữa, chỉ thấy hãi hùng trước Chúa, lấy hối hận về những hành động xấu xa tội lỗi của chúng tôi làm mỏ neo và phương tiện cứu rỗi, cam tâm chịu chết, bằng lòng nếu công lý trời cao được thoả mãn, nhẫn nhục, ăn năn và tự đấm ngực, chúng tôi làm bản tự khai này, giao phó nó cho trùng dương hung dữ để biển cả tuân theo ý Chúa sử dụng tuỳ theo lẽ thiện, Và cầu mong Đức Bà Rất Đồng Trinh cứu giúp chúng tôi, A men. Và chúng tôi đã ký”.
Lão quận trưởng ngừng đọc, nói:
- Đây là những chữ ký. Tất cả đều khác nhau về dạng chữ.
Rồi lão lại đọc tiếp:
- Tiến sĩ Gieenađu Giextêmunđê - Axumxiông - Một thánh giá, và bên cạnh: Baebara, Fecmoa, đảo Tirip, trong Ebuyt. - Gayzođora, captan. – Giănggirat, Giắc Catuốczơ tức Nacbone - Luyc - Pie Capgarup, nhà tù Mahông".
Lão quận trưởng lại ngừng và nói:
- Chú thích ghi bởi bàn tay đã viết văn bản và ký chữ thứ nhất.
Rồi lão đọc:
- Trong số ba thuỷ thủ, người chủ đã bị một ngọn sóng bốc mất, chỉ còn lại hai- Và đã ký - Ganđizum - Avê Maria, ăn trộm" Lão quận trưởng, vừa đọc vừa ngắt quãng, tiếp tục.
- Dưới tờ giấy có viết: "Giữa biển khơi, trên thuyền Matutma, chiến thuyền Bixcay của vịnh Patxagiơ".
- Tờ giấy này - lão quận trưởng thêm - là một tờ giấy da của bộ Tư pháp có ảnh chìm của vua Giắc đệ Nhị.
Bên lề bản khai và cùng một dạng chữ, có chú thích này:
- Tờ khai này do chúng tôi viết ở mặt sau bản chiếu chỉ do nhà vua cấp cho chúng tôi để miễn trừ trách nhiệm cho chúng tôi về việc mua đứa bé. Xin lật mặt sau tờ giấy sẽ thấy chiếu chỉ.
Lão quận trưởng lật tờ giấy da, giơ nó lên bằng bàn tay phải, phơi ra ánh sáng. Mọi người thấy một trang trắng, nếu từ ngữ trang trắng có thể áp dụng cho một thứ mốc meo như thế, và ở giữa trang có ba chữ viết, hai chữ la-tinh,
jussu regis[74] và một chữ ký
Jeffrys. -
Jussu regis. Jeffrys - lão quận trưởng nói, chuyển từ giọng trầm sang giọng cao.
Có một người bị một viên ngói từ trên lâu đài mơ mộng rơi xuống đầu, đó là Guynplên.
Nó bắt dầu nói như người ta nói trong trạng thái vô ý thức:
- Glecnađu, phải, ông tiến sĩ. Một ông già buồn bã.Tôi rất sợ ông ta. Gayzơđera, captan, nghĩa là
thủ lĩnh.Có mấy người đàn bà, Aunxlông và một bà nữa. Rồi anh Prôvăngxơ. Đó là Capgarup. Hắn vẫn uống bằng cái chai bèn bẹt, trên có một cái tên màu đỏ.
- Nó đây, lão quận trưởng nói.
Và lão đặt lên bàn một vật mà viên lục sư vừa rút ở trong túi công lý ra.
Đó là một bầu rượu có quai bọc vỏ mây. Cái chai rõ ràng đã trải qua nhiều bước giãi dầu. Nó đã phải lênh đênh trên sóng nước. Sò hến, rong rêu bám vào. Nó đã bị đủ loại gỉ của dại dương ăn mòn và khảm khắc. Cổ chai có một vòng nhựa đường, chứng tỏ nó được gắn kín. Nó đã được phá si mở ra. Tuy vậy người ta vẫn nhét lại vào cổ chai một nùi dây nhưng nhựa đường đã dùng làm nút.
- Những người sắp chết - lão quận trưởng nói - đã bỏ bản khai tôi vừa đọc vào chính cái bầu này. Bức thư gửi cho công lý đã được biển cả trung thành giao lại.
Lão quận trưởng cất cao giọng cho thêm oai vệ, và tiếp tục: - Cũng như ngọn núi Harôv rất tuyệt vời về lúa mì và sản xuất ra thứ bột thơm ngon để làm bánh tiến dâng thánh thượng, biển cả cũng giúp cho Anh quốc tất cả những việc gì nó có thể giúp, và khi một huân tước mất tích, thì biển cả lại tìm ra và đưa huân tước trở về.
Đoạn lão nói tiếp:
- Trên bầu rượu này quả có một cái tên bằng mực đỏ.
Và cất cao giọng lão ngoảnh về phía tội nhân bất động:
- Tên của nhà ngươi - kẻ bất lương hiện diện tại đây. Vì đó là những con đường tăm tối mà chân lý, bị chôn vùi trong vực thẳm những hành động của con người, từ đáy sâu trở về mặt nước.
Lão quận trưởng cầm bầu rượu, chìa ra ánh sáng một phía của vật trôi giạt đã được cọ rửa, hẳn là do yêu cầu của công lý. Trên lớp mây ngang dọc có một sợi guột đỏ, nhiều chỗ đã đen vì nước và thời gian. Sợi guột tuy có gẫy đôi chỗ vẫn mang rõ trên nền mây tám chữ: Acquanon.
Lúc này lão quận trưởng, lại cất cái giọng đặc biệt, rất lạ lùng và có thể gọi là giọng của công lý, ngoảnh về phía tội nhân:
- Acquanon! Khi chiếc bầu rượu này, trên có tên nhà ngươi, được ta, quận trưởng, lần đầu tiên đưa cho ngươi thấy, cho ngươi xem, cho ngươi ngắm, thoạt tiên nhà ngươi đã vui vẻ công nhận đúng là của mình: rồi khi ta đọc cho ngươi nghe tờ giấy gập cất ở trong, thì nhà ngươi không chịu nói gì thêm và, có lẽ hy vọng đứa bé bị bỏ rơi sẽ không được tìm ra, ngươi sẽ thoát khỏi trừng phạt, nhà ngươi đã không chịu trả lời. Sau việc từ chối đó, nhà người bị hình phạt mạnh và cứng, và lần thứ hai được nghe đọc tờ giấy da trong đó có bản khai và lời xưng tội của đồng bọn của ngươi. Vẫn vô ích. Hôm nay, ngày thứ tư là ngày pháp định của việc đối chất, trước mặt con người đã bị bỏ rơi ở Porlan ngày hai mươi chín tháng Giêng năm một nghìn sáu trăm chín mươi, hy vọng ma quái trong ngươi đã tan biến, ngươi đã phá bỏ im lặng và nhận ra nạn nhân của nhà ngươi.
Tên tội nhân mở mắt ra, ngóc đầu dậy và bằng một giọng âm vang quái gở của giờ phút hấp hối, với một vẻ bình thản nào đó lẫn tiếng khò khè, thốt lên một cách bi đát dưới đống đá kia những lời mà cứ một tiếng nó lại phải nâng cái nắp quan tài đặt trên người lên: nó bắt đầu nói:
- Tôi đã thề giữ bí mật, tôi đã cố hết sức giữ trọn lời thề. Những kẻ tối tăm là những con người trung tín, và
dưới địa ngục vẫn có một sự lương thiện. Hôm nay im lặng đã trở thành vô dụng. Đành vậy. Cho nên tôi đành phải nói.
Vâng, đúng.
Chính nó.
Hai chúng tôi đã nhào nặn ra nó; nhà vua, bằng ý muốn của nhà vua, tôi, bằng nghệ thuật của tôi.
Và nhìn Guynplên, nó nói thêm:
- Bây giờ mày hãy cười lên, mãi mãi.
Và chính bản thân hắn cũng cất tiếng cười.
Lần cười thứ hai này, còn hung ác hơn lần thứ nhất, có thể xem như là một tiếng thổn thức.
Tiếng cười vừa dứt thì người kia nằm vật xuống. Mí mắt nhắm lại.
Lão quận trưởng đã nhường lời cho tội nhân, tiếp tục:
- Mọi việc đều đã được ghi chép.
Để cho viên lục sư có đủ thời giờ viết xong, lão nói:
- Acquanon, theo đúng luật pháp, sau khi đối chất có kết quả, sau khi đọc lần thứ ba lời khai của đồng bọn nhà ngươi, từ nay được sự nhìn nhận và xưng tội của nhà ngươi xác nhận, và sau nhiều lần thú nhận của nhà ngươi, ngươi sẽ được tháo bỏ xiềng xích và trả về theo ý muốn nhà vua, để được treo cổ như một tên ăn trộm
- Ăn trộm - viên đình lại đội mũ nói - Nghĩa là mua bán trẻ con. Luật Vizigôt, quyển bảy, mục ba, đoạn Usurpaverit; và luật xalic, mục bốn mươi mốt, đoạn hai; và luật frizông, mục hai mươi mốt, De Plagio. Và Alêcxăng Nocam nói:
-
Qui pueros vendis, plagiarius est tibi nomen[75].
Lão quận trưởng đặt tờ giấy da xuống bàn, bỏ kính, cầm lại bó hoa hồng, và nói:
- Chấm dứt hình phạt mạnh và cứng, Acquanon, hãy cảm tạ nữ hoàng đi.
Viên pháp định túc số ra hiệu cho người mặc áo da.
Người này, theo các hiến chương cũ, là tên giúp việc đao phủ, "tên tiểu đồng giảo đài" liền đến bên tội nhân, bỏ từng tảng đá một trên bụng hắn ra, nhấc tấm sắt lên, để lộ những xương sườn bị biến dạng của tên khốn khổ, rồi cởi bỏ cổ tay và mắt cá hắn ra khỏi bốn cái
xiềng xích hắn vào các cột trụ.
Tội nhân, sau khi được bỏ đá và xích, vẫn nằm bẹp trên đất, mắt nhắm nghiền, tay chân giang thẳng như một người bị hình phạt đóng lên thập tự đã được nhổ
- Acquanon - Lão quận trưởng nói - đứng dậy.
Tội nhân không nhúc nhích.
Tên tiểu đồng giảo đài nhấc một bàn tay của hắn lên rồi buông ra; bàn tay lại rơi xuống. Bàn tay kia được nhấc lên cũng lại rơi xuống. Tên giúp việc đao phủ nắm một chân, rồi chân nữa, các gót chân lại rơi đập xuống đất. Các ngón tay vẫn cứng đờ, các ngón chân vẫn bất động. Bàn chân của một thân hình nằm sóng sượt có một cái gì thật rùng rợn.
Lão thầy thuốc đến gần, móc trong túi một mảnh gương con bằng thép, giơ nó ra trước cái mồm há hốc của Acquanon; rồi dùng ngón tay vạch mí mắt hắn ra. Mí mắt không khép lại. Hai con ngươi mờ đục vẫn nằm im.
Lão thầy thuốc thẳng người lên và nói:
- Hắn chết rồi.
Và lão thêm:
- Hắn chết rồi.
Và lão thêm:
- Hắn đã cười, tiếng cười đã giết chết hắn.
- Không quan trọng - lão quận trưởng nói - Sau việc thú nhận thì sống hay chết chỉ là hình thức.
Rồi với bó hoa hồng, vừa trỏ Acquanon, lão quận trưởng vừa hạ lệnh cho viên thiết trượng quan:
- Bộ xương cần được đưa khỏi đây trong đêm nay.
Thiết trượng quan gật đầu tán thành.
Và lão quận trưởng tiếp thêm:
- Nghĩa địa nhà tù ở ngay trước mặt.
Thiết trượng quan lại gật đầu tán thành.
Viên lục sư cắm cúi viết Lão quận trưởng tay trái cầm bó hoa, tay phải cầm chiếc đũa trắng, đứng thẳng người trước mặt Guynplên vẫn ngồi từ nãy, cúi chào thật thấp rồi, bằng một cử chỉ long trọng khác, ngửa đầu ra sau và nhìn thẳng Guynplên, nói:
- Với ngài hiện diện tại đây, chúng tôi là Philíp Đăngzin Păcxông, hiệp sĩ, quận trưởng lãnh địa Xorê, có thêm Ôbri Đôminich, kỵ sĩ, thư ký và lục sư của chúng tôi, và các viên chức thường lệ, có đầy đủ lệnh trực tiếp và đặc biệt của nữ hoàng, chiểu theo chứng thư uỷ nhiệm, quyền hạn và nhiệm vụ của chức trách chúng tôi, và với giấy phép của huân tước tư pháp đại thần Anh quốc, có đầy đủ biên bản và chứng thư, chiểu theo các giấy tờ do bộ hải quân chuyển đến, sau khi xác minh những chứng thư và chữ ký, sau khi đọc và nghe các lời khai, sau khi cho đối chất, tất cả mọi việc xác minh và điều tra pháp định đã được bổ sung, không còn gì nữa, và được tiến hành một cách đúng đắn, mỹ mãn, chúng tôi xin kính báo với ngài và xin tuyên bố, phòng khi pháp luật cần đến, rằng ngài là Fecmên Clăngsacli, nam tước Clăngsacli và Hâncơ vin, kiêm hầu tước Corlêon ở Xixin, nguyên lão Anh quốc, và xin cầu mong Chúa bảo vệ huân tước.
Nói xong lão cúi chào.
Viên đình lại luật sư, lão bác sĩ, viên pháp quan định túc số, viên thiết trượng quan, viên lục sư, tất cả những người có mặt, trừ đao phủ, đều chào theo, cung kính hơn, và cúi thấp sát tận đất trước mặt Guynplên.
-Thế này thì - Guynplên nói thật to- phải thức tỉnh ta.
Và nó đứng thẳng lên, mặt tái nhợt.
- Đúng là tôi thức tỉnh ngài - một giọng nói bỗng vang lên. một giọng nói từ nãy đến giờ chưa ai được nghe.
Từ sau một cột trụ bước ra một người. Từ lúc tấm sắt nâng lên để cho đoàn cảnh sát đi qua, không có ai bước vào hầm, nên rõ ràng là người kia đã đứng trong bóng tối trước khi Guynplên vào, vai trò hợp pháp của y là quan sát, và y có sứ mệnh cùng nhiệm vụ phải đứng đó. Y to béo, phì nộn, đội tóc giả theo kiểu triều đình, mặc áo khoác đi đường, có vẻ già hơn là trẻ, và rất chững chạc.
Y cúi chào Guynplên một cách cung kính, thoải mái, với cái vẻ thanh nhã của một kẻ gia nhân của quí tộc, và không vụng về ngượng ngập như pháp quan.
- Vâng - y nói - tôi đến thức tỉnh ngài dậy. Từ hai mươi lăm năm nay, ngài vẫn ngủ. Ngài vẫn sống trong một giấc mộng và bây giờ phải xua tan nó đi. Ngài tưởng ngài là Guynplên, nhưng ngài chính là Clăngsacli. Ngài tưởng ngài thuộc tầng lớp dân thường, nhưng ngài thuộc tầng lớp lãnh chúa.
Ngài tưởng ngài đứng ở hàng cuối cùng, nhưng ngài đứng ở hàng thứ nhất. Ngài tưởng ngài là một tên múa rối, nhưng ngài là nguyên lão nghị viện. Ngài tưởng ngài nghèo khổ, nhưng ngài rất giàu sang phú quí. Ngài tưởng ngài nhỏ mọn, nhưng ngài hết sức vĩ đại. Xin ngài hãy tỉnh dậy, bẩm ngài huân tước của tôi
Bằng một giọng hết sức nhỏ nhẹ, chứa đựng đôi chút hãi hùng. Guynplên thì thào:
- Thế nghĩa là thế nào?
- Bẩm huân tước, như thế có nghĩa - con người to béo kia đáp - rằng tôi tên là Backinphêđrô, rằng tôi là quan chức bộ hải quân, rằng vật trôi dạt này, cái bầu rượu của Acquanon, đã tìm được thấy ở bờ biển, rằng nó được đưa tới cho tôi để tôi phá bỏ nút si, theo qui định và đặc quyền của chức vụ tôi, rằng tôi đã mở nó ra trước mặt hai pháp quan đã tuyên thệ về nhiệm vụ Jetxân
[76], cả hai người này đều có chân trong nghị viện là Uynliam Blatuốt ở thành phố Bath và Tomax Giecvoa ở Xaohamtơn, rằng hai vị đã tuyên thệ đó đã tả và chứng thực nội dung bầu rượu, đã ký vào biên bản khai khán cùng với tôi, rằng tôi đã báo cáo lên nữ hoàng, rằng theo lệnh nữ hoàng tất cả mọi thủ tục hợp pháp cần thiết đã được tiến hành kín đáo đúng theo đòi hỏi của một vấn đề tế nhị nhường này, rằng việc cuối cùng, việc đối chất, vừa mới được thực hiện xong; như thế nghĩa là ngài có một triệu tiền niên thu; như thế có nghĩa ngài là huân tước của Vương quốc thống nhất Anh Cát Lợi, là nhà lập pháp và quan toà, chánh án tối cao, nhà lập pháp lớn nhất, khoác áo đỏ, quàng lông chồn trắng, ngang hàng các hoàng thân, bằng vai các hoàng đế, rằng trên đầu ngài đội vành miện nguyên lão, rằng ngài sẽ thành hôn với một nữ công tước, con gái một nhà vua.
Trước sự thay đổi hình dạng, giáng xuống đầu nó như sét đánh, Guynplên choáng váng ngất lịm đi.
Toàn bộ câu chuyện ly kỳ này đều do một người lính bắt được một cái chai trên bãi biển.
Chúng tôi xin kể rõ sự việc.
Việc gì cũng đều liên quan đến cả một guồng máy.
Một hôm, một trong bốn pháo thủ, thuộc đơn vị đóng ở lâu đài Canse, nhặt được trên bãi cát lúc thuỷ triều rút một cái bầu rượu bằng mây
do sóng biển tấp vào. Bầu rượu mốc meo có nút tẩm nhựa đậy kín. Người lính đã đưa cái vật trôi dạt ấy đến cho đại tá lâu đài và đại tá đã chuyển nó đến thuỷ sư đô đốc Anh quốc. Thuỷ sư đô đốc tức là bộ hải quân; đối với những vật trôi dạt bộ hải quân đây là Backinphêđrô. Backinphêđrô đã mở bỏ nút bầu ra, và đã đệ trình bầu rượu lên nữ hoàng. Nữ hoàng lập tức được biết chuyện. Hai cố vấn tôn kính được thông báo và hỏi ý kiến, huân tước tư pháp vốn là người theo luật pháp, "bảo vệ lương tâm đức vua nước Anh" và huân tước thống chế chuyên "thẩm xét huy chương và nguồn gốc giới quí tộc". Tômax Haova, công tước Norphon, nguyên lão công giáo, vốn là thế tập đại thống chế Anh quốc, đã nói qua người đại diện bá tước - thống chế của mình là Hăngri Haova, bá tước Blinđơn, rằng mình sẽ đồng ý
kiến với tư pháp đại thần
, còn huân tước tư pháp đại thần thì chính là Uynliam Caopơ, nhà phẫu thuật bình luận ở Bitlu có xuất bản ở Anh cuốn
Khái luận về cơ gần như cùng lúc với Êchiên Abây xuất bản ở Pháp cuốn
Lịch sử xương; một nhà phẫu thuật khác hẳn một huân tước. Huân tước Uynlliam Caopơ nổi tiếng nhân vụ Tanhô Jevetơn tử tước Lôngơvin, vì đã đưa ra câu châm ngôn "vì lòng tôn kính hiến pháp nước Anh, khôi phục một nguyên lão còn quan trọng hơn khôi phục một nhà vua". Bầu rượu tìm thấy ở Canse đã thức tỉnh cao độ sự chú ý của ông ta. Tác giả một cách ngôn thường rất thích những cơ hội để áp dụng nó. Đây là trường hợp khôi phục một nguyên lão. Công việc tìm kiếm được tiến hành ngay. Guynplên có bảng quảng cáo ở ngoài đường, rất dễ tìm. Acquanon cũng thế. Nó chưa chết.
Nhà tù làm ruỗng nát con người, nhưng vẫn bảo tồn nó, nếu giam giữ có nghĩa là bảo tồn. Những kẻ được giao phó cho các nhà ngục rất ít khi bị quấy rầy. Người ta không mấy khi thay đổi hầm tối nhiều hơn thay đổi quan tài. Acquanon vẫn nằm trong vọng lâu Satam. Chỉ có việc với tay chuyển nó từ Satam đến Luân đôn. Đồng thời tư hỏi bên Thụy sĩ. Mọi sự việc đều được xác nhận. Người ta lục ở các phòng lục sự địa phương ở Vêvây, ở Lôzan, thấy giá thú của huân tước Linơx bị lưu đày, giấy khai sinh đứa trẻ, những giấy khai tử của bố mẹ, và "để sử dụng khi cần thiết người ta xin hai bản, có chứng chỉ hợp lệ". Tất cả những việc trên đều được tiến hành hết sức bí mật với tính chất thượng khẩn như thời ấy vẫn nói, và với "sự im lặng của chuột chũi" do Bêcon đề xuất và thực hành, sau đó được Blăcxton tôn lên thành luật lệ, đối với những việc của toà tư pháp đại thần và của nhà nước, và đối với những chuyện gọi là thuộc thượng viện.
Chữ
Jussu regis và chữ ký
Jeffrys được xác minh. Đối với người nào đã học bệnh lý những trường hợp trái chứng gọi là "tuỳ hứng", chữ
Jussu regis này rất đơn giản. Tại sao Giắc đệ Nhị lẽ ra phải giấu kín những việc này, lại còn để những bút tích có nguy cơ phá hoại cả sự thành công? Tính vô liêm sỉ. Tính bất chấp kiêu căng. Ồ! các bạn tưởng chỉ có gái đĩ mới không biết xấu hổ! Quốc sự cũng thế thôi.
Et se cupit ante videri[77].
Phạm một tội ác và tự hào về nó, đó là tất cả câu chuyện. Nhà vua cũng tự xâm mình như người tù chung thân. Thoát khỏi cảnh sát và lịch sử, là điều có lợi, nhưng người ta lại bực tức về chuyện ấy, người ta muốn được nổi tiếng và được thừa nhận kia. Anh cứ nhìn cánh tay tôi đây
, hãy để ý cái hình vẽ này, một đền thờ yêu đương và một trái tim rực lửa bị một mũi tên xuyên qua, chính tôi là Laxone
[78]. Jussu regis. Chính ta là Giắc đệ Nhị. Người ta làm một việc xấu xa, người ta để dấu ấn lên trên. Tự bổ sung bằng việc vô liêm sỉ, tự mình tố cáo mình, làm cho hành động xấu xa của mình không mai một, đó là tính ngông cuồng láo xược của kẻ bất lương. Crixtin bắt Mônanđesi, buộc y thú tội, rồi cho người sát hại, và nói: Ta là nữ hoàng Thụy sĩ ở tại hoàng cung nước Pháp. Có kẻ bạo chúa lẩn tránh như Tiberơ thì cũng có kẻ bạo chúa khoe khoang như Philip đệ Nhị. Một bên độc hơn bọ cạp, một bên ác hơn hổ báo. Giắc đệ Nhị thuộc loại sau. Người ta được biết, ông ta có gương mặt cởi mở, vui tính, đấy là điểm khác với Philip đệ Nhị. Philip nom dễ sợ, còn Giắc lại vui tính. Nhưng cả hai đều hung ác. Giắc đệ Nhị là con hổ hiền lành. Cũng như Philip đệ Nhị, ông ta tỏ ra bình thản về tội ác của mình,
ông ta là con quái vật do ân phước của Chúa. Vậy thì ông ta chẳng việc gì phải giấu giếm, phải làm cho giảm nhẹ, và những vụ giết người của ông ta là thể theo đạo trời. Kể ra ông ta cũng thích để lại nhưng hồ sơ kiểu ximăngca
[79] của mình, với tất cả các vụ giết người của mình, được ghi số, đề ngày, sắp xếp dán nhãn hiệu và để thứ tự, mỗi vụ trong một ô riêng, y như cá trong phòng thí nghiệm của một dược sĩ. Ký tên vào tội ác của mình, thế mới là vương giả.
Mỗi hành vi phạm xong là một hối phiếu cho phát ngân viên không tên. Hối phiếu này vừa đến kỳ hạn với tên ký mặt sau rất buồn thảm Jussu regis.
Nữ hoàng Ann, một mặt mũi không phải là phụ nữ, vì bà có tài giữ kín điều bí mật, đã đòi hỏi huân tước tư pháp đại thần một báo cáo mật về vấn đề quan trọng này: loại gọi là "báo cáo rỉ tai vua".
Những báo cáo kiểu này vẫn thường được dùng dưới các thời quân chủ, ở Viên, có cố vấn rỉ tai, nhân vật của cung đình. Đấy là một tước vị cổ xưa, thuộc triều Corôlanhgiêng, tước auricularius theo các hiến chương cũ Palatina. Nhân vật nói thầm với hoàng đế.
Uynliam, nam tước Caopơ, tư pháp đại thần Anh quốc được nữ hoàng tin cậy, vì ông ta cũng cận thị như nữ hoàng và còn hơn nữ hoàng nữa, đã thảo ra một bản tường trình mở đầu như sau: "Có hai con chim dưới quyền Xalômông, một con rẽ quạt, tức con huydbyt, nói được mọi thứ tiếng, và một con chim ưng, con ximuôcganka, với đôi cánh bóng có thể che kín cả một lữ đoàn hai vạn người. Dưới một hình thức khác, thượng đế cũng thế" vân vân. Quan tư pháp đại thần xác nhận có một người thừa kế nguyên lão bị bắt cóc, bị cắt xẻo rồi lại được tìm thấy. Ông ta không chút chê trách Giắc đệ Nhị, nói cho cùng, đó là bố đẻ của nữ hoàng. Ông ta còn viện ra nhiều lý lẽ. Thứ nhất: có những châm ngôn quân chủ ngày xưa Esenioratu erip- imus In returagio cadat
[80], Thứ hai: quyền nhà vua được cắt xẻo vẫn có từ lâu đời. Điều này Semboclên đã công nhận.
Corpora et bona nostrorum subjectorum nostrarsunt[81].Giắc đệ Nhất đã đọc thuộc lòng một cách tự hào và uyên bác, ông ta đã sai móc mắt một số vương công tước vì lợi ích quốc gia, một số hoàng thân quá gần gũi ngai vàng, đã bị bóp chết giữa hai tấm đệm, xem như bị trúng phong. Vậy mà, bóp chết, còn hơn cắt xẻo. Vua Tuynix đã móc mắt cha đẻ là Muylây Atxem, nhưng các sứ thần của cha không phải vì thế mà không được đón tiếp. Như vậy là nhà vua có thể sai cắt bỏ tay chân cũng như tước bỏ một địa vị, vân vân, việc ấy rất hợp pháp, v.v... Nhưng một điều hợp pháp này không huỷ bỏ một điều hợp pháp khác. "Nếu một người bị dìm mà nổi lên mặt nước và chưa chết, thì đó chính là Chúa đã sửa sai việc làm của vua. Nếu lại tìm được ngươi thừa kế, thì phải trả vành miện lại cho người đó. Đúng như trường hợp huân tước Anla, vua xứ Northâmbrơ, bản thân cũng đã từng làm nghề múa rối. Vậy cũng phải xử lý đúng như thế với Guynplên, cũng là vua, nghĩa là huân tước. Tính thấp hèn của nghề nghiệp, phải trải qua và chịu đựng bởi lẽ không thể tránh được, không làm phai mờ huy hiệu; chứng cớ vua Apđôlômin đã có lúc làm vườn; chứng cớ Giôdep là thánh mà có lúc đã đi chăn cừu". Tóm lại, ngài tư pháp đại thần thông thái kết luận phải phục hồi toàn bộ tài sản và tước vị cho Fecmên, huân tước Clăngsacli, bị gọi nhầm là Guynplên. "với điều kiện duy nhất, phải được đối chất với tên bất lương Acquanon và phải được tên này công nhận". Thế là với những lý lẽ đó, ngài tư pháp đại thần, người bảo vệ lương tâm nhà vua theo hiến pháp, làm yên ổn lương tâm nữ hoàng.
Ngài huân tước tư pháp đại thần còn nhắc nhỏ, ở
khoản tái bút, trường hợp Acquanon không chịu trả lời thì nó phải chịu " hình phạt mạnh và cứng " trường hợp này muốn đạt thời hạn là frodmortell do hiến chương vua Ađenxtan qui định, việc đối chất phải tiến hành vào ngày thứ tư; như thế tất nhiên có hơi bất tiện, vì nếu tội nhân chết vào ngày thứ hai hoặc thứ ba thì việc đối chất gặp khó khăn; nhưng pháp luật cứ phải được tuân hành. Bất tiện của pháp luật thuộc về pháp luật.
Vả lại trong tư tưởng của ngài huân tước tư pháp đại thần, việc Acquanon nhận diện Guynplên chẳng có gì phải nghi ngại.
Nữ hoàng Anh, được báo cáo đầy đủ về hình dạng dị kỳ của Guynplên, không muốn làm hại em gái mình, người đã được thừa hưởng thay những tài sản của Clăngsacli, sung sướng quyết định nữ công tước Giôzian sẽ là vợ của vị tân huân tước, tức Guynplên.
Vả lại việc phục hồi huân tước Fecmên Clăngsaeli là một trường hợp rất đơn giản, vì người thừa kế vừa hợp pháp vừa trực tiếp. Đối với những quan hệ cha con còn ngờ vực, hoặc đối với những tước thế khanh
"in abeyance"[82] bị thân thuộc bàng hệ khiếu nại, thì phải hỏi ý kiến của nguyên lão nghị viện. Không cần truy tầm xa, xin kể việc nghị viện được hỏi ý kiến năm 1782 về nam tước Xitnây do Elizabet Peri khiếu nại; năm 1798 về nam tước Cômông do Tômax Xtêpântơn khiếu nại; năm 1803 về nam tước Săngđô do cha Timoen Brigiơ khiếu nại; năm 1831 về nguyên lão Banbiun do trung tướng Noulix khiếu nại, vân vân; nhưng ở đây không có gì tương tự thế cả. Không có sự tranh chấp nào hết; mọi việc hợp pháp hiển nhiên; một quyền lợi rõ ràng và chắc chắn; chẳng có lý do gì phải đệ trình nghị viện; nữ hoàng, được huân tước tư pháp đại thần làm cố vấn, có đầy đủ tư cách để công nhận và chấp thuận vị tân huân tước.
Baakinphêđrô chỉ đạo hết mọi công việc.
Nhờ
hắn ta, công việc vẫn ngấm ngầm bí mật, vẫn kín như bưng, đến nỗi cả Giôzian, cả Đêvit, đều không hay biết gì đến sự việc kỳ diệu đang đục khoét dưới chân họ. Giôzian rất kiêu ngạo, vốn khó tới gần, nên cũng dễ bao vây. Cô nàng tự cô lập mình. Còn huân tước Đêvit thì cứ đẩy anh ta ra biển, trên bờ biển Flăngđrơ là xong.
Anh ta sắp mất hết quyền lợi huân tước mà không ngờ đến, ở đây chúng ta cần chú ý đến một chi tiết. Cách mười dặm từ căn cứ hải quân do Đêvit chỉ huy, một đại tá tên là Halibơctơn bỗng tấn công hạm đội Pháp. Bá tước Pembrôc chủ tịch hội đồng, liền đề nghị phong đại tá Halibơctơn lên thiếu tướng hải quân. Nữ hoàng Anh gạch tên Halibơctơn và đặt Đêvit vào chỗ ông ta, để lúc biết mình không còn là nguyên lão, huân tước Đêvit ít ra cũng còn tự an ủi với chức thiếu tướng hải quân.
Ann tự cảm thấy hài lòng. Một anh chồng ghê tởm cho cô em gái, một cấp bậc xứng đáng cho huân tước Đêvit. Vừa hiểm độc vừa nhân đức.
Nữ hoàng sắp được thưởng thức vở hài kịch rồi. Vả lại nữ hoàng tự nhủ như thế là công bằng, rằng mình sửa sai một việc lạm quyền của tiên hoàng tôn kính, rằng mình hành động theo tư cách một nữ hoàng vĩ đại, rằng mình tuân theo ý Chúa mà che chở kẻ vô tội, rằng thượng đế trong những con đường thiêng liêng và huyền bí của Người, vân vân, thích thú biết bao khi làm được một điều chính đáng, và điều ấy lại làm cho người mình không yêu quí phải khó chịu.
Hơn nữa nữ hoàng chỉ cần biết rằng anh chồng tương lai của cô em mình dị hình cũng đủ lắm rồi. Guynplên dị dạng bằng cách nào, như thế nào? Backinphêđrô thấy không cần phải cho nữ hoàng biết điều đó, và Ann cũng chẳng thèm hỏi đến những điều đó. Thái độ khinh miệt thâm thúy của bậc vương giả. Với lại có gì quan trọng? Nghị viện nguyên lão chỉ có thể biết ơn thôi. Huân tước tư pháp đại thần, bậc tiên tri, đã có ý kiến. Khôi phục một nguyên lão là khôi phục toàn bộ uy quyền nguyên lão. Nhân cơ hội này. nữ hoàng tỏ ra là người bảo vệ phúc hậu và cung kính đối với đặc quyền của tầng lớp nguyên lão. Dù bộ mặt của vị tân huân tước có thế nào đi nữa. thì một bộ mặt cũng không thể bắt bẻ một đạo luật. Không nhiều thì ít, Ann đều có nghĩ đến tất cả những điều ấy và cứ việc giản đơn thẳng bước tới đích của mình, tới cái đích cao cả của đàn bà và của vua chúa, làm cho mình được thoả mãn.
Nữ hoàng lúc này đang ở Uynxơ, nhờ vậy có một quãng cách giữa những âm mưu của triều đình với công chúng.
Chỉ những người tuyệt đối cần thiết mới được biết điều bí mật sắp xảy ra.
Còn Backinphêđrô thì như mở cờ trong bụng nên mặt mũi hắn lại thêm một nét rùng rợn.
Trên đời này điều có thể trở thành gớm guốc nhất, chính là sự vui mừng.
Hắn được cái thú làm kẻ đầu tiên được thưởng thức bầu rượu của Acquanon. Hắn có vẻ ít ngạc nhiên thôi vì kinh ngạc chỉ thuộc về một đầu óc nhỏ mọn. Vả lại như vậy mới xứng đáng với hắn, với kẻ từ bao lâu vẫn đứng canh trước cái cổng tình cờ, có phải không? Hắn đã mất công chờ đợi, thì phải có một cái gì đến chứ.
Điều nil mirari
[83] đó nằm trong thái độ của hắn. Phải nói rằng trong thâm tâm hắn cũng kinh ngạc. Giá có ai giật được cái mặt nạ hắn vẫn đeo trên lương tâm, trước Chúa nữa, hắn phải thấy điều này; đúng vào lúc ấy, Backinphêđrô đang bắt đầu tin tưởng rằng hắn, kẻ thù thân cận và nhỏ bé nhất, dứt khoát
không thể nào phá vỡ được cuộc đời cao sang của nữ công tước Giôzian. Do đó mà trong thâm tâm hắn hằn học điên cuồng. Hắn đã đến cái điểm cùng cực gọi là thất vọng. Càng thất vọng hắn càng hung dữ. Cắn răng mà chịu, đó là thành ngữ bi đát mà rất thật! Một tên ác gặm cắn sự bất lực. Có lẽ Backinphêđrô đang ở vào lúc từ bỏ, chứ không phải là thôi mong muốn điều bất hạnh cho Giôzian, mà thôi làm hại cô ả; không phải thôi điên cuồng, mà là thôi cắn xé. Tuy nhiên, cũng có một thất bại đau đớn biết mấy khi phải bỏ cuộc! Từ nay giữ mối hận thù trong bao, như một con dao găm trong viện bảo tàng! Nhục nhã cay đắng thay
. Bỗng thình lình vừa đúng lúc - trò tình cờ vô tận phổ biến vốn ưa thích những chuyện trùng hợp như vậy - cái bầu rượu của Acquanon, từ ngọn sóng này tới ngọn sóng khác, lọt vào tay hắn. Trong vô định vẫn có một cái gì thuần thục dường như tuân theo lệnh của cái ác.
Backinphêdrô có thêm hai nhân chứng bất kỳ tham dự, những người đã tuyên thệ trung lập của bộ hải quân, mở bầu rượu, thấy tờ giấy da, trải rộng nó ra, đọc - Ta hãy hình dung vẻ hớn hở quái gở đó!
Kể cũng kỳ lạ khi nghĩ rằng biển cả, gió trời, không gian, sóng nước, ba đào, bão táp, trăng trong, gió mát, lại có thể bỏ nhiều công sức để làm nên hạnh phúc của một tên gian hung. Sự đồng loã này đã kéo dài mười lăm năm trường. Một công trình bí mật. Suốt mười lăm năm ấy, không một phút nào biển cả ngừng tay, không tham dự vào đấy. Sóng nước đã chuyển cho nhau cái chai bềnh bồng, đá ngầm đã tránh né sức va chạm của thuỷ tinh, không một vết rạn nứt nào làm nứt nẻ bầu rượu, không một cọ sát nào làm hư hại nút chai, rong biển không hề làm mục nát lớp mây, sò hến không hề gặm mất chữ Acquanon, nước không thấm vào trong vật trôi nổi, meo mốc không làm tan mảnh giấy, ẩm ướt không xoá nhoà chữ viết, biết bao công sức chăm lo của vực thẳm! Và bằng cách đó, cái vật mà Giecnacdu đã vứt vào bóng tối, bóng tối đã giao lại cho Backinphêđrô, và bức thư gửi cho Chúa đã rơi vào tay quỉ dữ. Trong trời biển mênh mông có sự lạm dụng lòng tin, và sự trớ trêu tối tăm lẫn trong mọi vật đã khuôn xếp để làm cho chiến thắng trung thực này thêm phức tạp, thằng bé Guynplên mất đi trở thành huân tước Clăngsacli, từ một chiến thắng độc địa, nó đã độc ác biến thành một nghĩa cử, và đã đem công lý phục vụ cho hành vi bất chính. Rút nạn nhân khỏi tay Giắc đệ Nhị là đem một miếng mồi đến cho Backinphêđrô. Nâng Guynplên dậy và bắt nộp cho Giôzian, Backinphêđrô đang thành công, và chính vì mục đích ấy mà trong bao năm sóng nước, ba đào, gió cả, đã dồi dập, lay
lắc, đẩy tới, vắt lui, dằn
vặt và nâng niu cái bong bóng thuỷ tinh chứa đựng biết bao cảnh đời phức tạp! Chính vì mục đích ấy mà có sự đồng minh thân thiết giữa gió cả, nước triều và bão táp! Biết bao lo lắng của kỳ diệu vì một tên khốn kiếp! Người cộng tác vô biên của một con giun! Vận mệnh có những ý muốn tối tăm như vậy đấy.
Trong lòng Backinphêđrô có một tia chớp kiêu ngạo của khổng lồ. Hắn thầm nghĩ tất cả những việc ấy đều được thực hiên để giúp hắn. Hắn tự cảm thấy hắn vừa là trung tâm vừa là mục đích.
Hắn đã lầm. Chúng ta hãy thanh minh cho ngẫu nhiên. Đấy không phải là ý nghĩ thật sự trong sự việc phi thường đã làm lợi cho lòng hận thù của Backinphêđrô. Đại dương nhận làm bố mẹ một đứa trẻ mồ côi, giáng bão táp xuống bọn đao phủ, bót nát chiếc thuyền đã hắt hủi em bé, chôn vùi những bàn tay chắp lại của những kẻ đắm thuyền: từ chối tất cả những lời van xin và chỉ nhận của chúng lòng ăn năn hối hận; bão táp nhận cất giữ một đồ vật từ tay thần chết, chiếc thuyền vững chắc trên đó tội ác được thay thế bằng cái bình dễ vỡ chứa đựng sự đền bù; biển cả thay đổi vai trò, như một con báo đổi làm bảo mẫu, lo ru không phải đứa trẻ mà lo ru số mệnh của nó, trong khi nó cứ lớn lên không hay biết gì về mọi việc mà vực thẳm đang làm cho nó, bao nhiêu sóng cả, nơi bầu rượu được vứt vào, lo canh giữ cho cái quá khứ mang sẵn một tương lai; trận cuồng phong thổi vào nó một cách khoan hồng; những luồng nước điều khiển vật trôi giạt mỏng manh qua hành trình khôn lường của nước; những dè dặt của rong rêu, của sóng biển: của vách đá; toàn bộ lớp bọt mênh mông của vực thẳm nhận bảo vệ một kẻ vô tội; làn nước thản nhiên như một lương tâm; cảnh hỗn mang khôi phục trật tự; thế giới u minh trở thành ánh sáng; tất cả bóng tối dùng cho sự xuất hiện của tinh cầu đó, chân lý; người bị trục xuất được an ủi trong mồ, kẻ thừa tự được trả lại tài sản, tội ác nhà vua được xoá bỏ, dự tính của thần thánh được tuân theo, kẻ bé nhỏ, yếu hèn bị bỏ rơi được vô biên nâng đỡ; đó là tất cả những điều lẽ ra Backinphêđrô có thể thấy được trong sự kiện thành công của hắn, đó là những điều hắn không thấy được. Hắn không hề cho rằng mọi việc đều vì Guynplên, hắn tự nhủ mọi việc đều vì Backinphêđrô, rằng hắn xứng đáng được như vậy. Bọn ác quỉ đều thế cả.
Vả lại chỉ ai ít hiểu về tính hiền hoà vô bờ bến của biển cả mới ngạc nhiên về một vật mỏng manh lại có thể bồng bềnh trôi giạt mười lăm năm không hỏng. Mười lăm năm có là bao. Ngày 4 tháng 10 năm 1867 trong Morbihăng, giữa đảo Groa, mũi bán đảo Gavrơ và núi Lang thang ngư dân Por-luy đã bắt được một cái bình La-Mã từ thế kỷ thứ ba, mặt ngoài loang lổ vì nước biển ăn. Chiếc bình cổ đó đã bềnh bồng một nghìn năm trăm năm.
Dù Backinphêđrô có muốn làm ra vẻ lạnh lùng đến mấy thì sự kinh ngạc của hắn cũng không kém nỗi vui mừng của hắn.
Mọi việc cứ tự dẫn đến; mọi việc đều như được chuẩn bị sẵn. Các chi tiết trong câu chuyện ly kỳ sắp thoả mãn hận thù của hắn đều rải rác trước tầm tay. Chỉ việc xích gần và chắp nối chúng lại. Một việc lắp ráp thú vị để tiến hành một việc chạm trổ tinh vi.
Guynplên: Cái tên này thì hắn biết, Masca ridens
[84]. Cũng như mọi người, hắn dã có dịp đi xem Thằng Cười. Hắn đã đọc cái bảng quảng cáo treo ở quán Tacaxtơ như người ta vẫn đọc một tờ quảng cáo rạp hát hấp dẫn quần chúng; hắn đã để ý, hắn nhớ ra ngay lập tức từng chi tiết nhỏ, dù phải xác minh lại sau; tờ quảng cáo đó, qua khơi gợi chớp nhoáng trong đầu óc hắn, tái hiện trước cặp mắt cú vọ của hắn, và đến nằm cạnh tờ giấy da của bọn bị đắm tàu, như câu trả lời bên cạnh câu hỏi; như giải đáp bên cạnh câu đố, và những dòng chữ: "Tại đây khán giả được nhìn thấy Guynplên, bị bỏ rơi từ thuở lên mười, đêm 29 tháng giêng năm 1690, trên bờ hiển Porlan"', trước mắt hắn, đột nhiên có một ánh sáng chói ngời huyền bí. Hắn chợt nhìn thấy hình ảnh; cảnh đỏ rực của Mane Thecel Pharès trên một lời quảng cáo chợ phiên. Thế là tiêu tan hết tất cả cái nền tảng của cuộc đời Giôzian. Một sự sụp đổ đột ngột. Đứa bé mất tích đã tìm ra. Có một huân tước Clăngsacli. Thế là Đêvit-Điry Moa tay trắng. Chức tước, của cải, quyền thế, địa vị, tất cả từ huân tước Đêvit ra đi và nhập vào Guynplên. Tất cả lâu đài, đất săn, rừng rú, dinh thự, cung điện, điền trang, trong đó có cả Giôzian, đều thuộc về Guynplên. Còn Giôzian, cách giải quyết thật trớ trêu! Trước mặt cô ả bây giờ là ai. Kiêu căng về nguồn gốc lại gặp một thằng múa rối; xinh đẹp đài các lại vớ được một con quái vật. Có bao giờ người ta lại hy vọng một điều như vậy không. Sự thật Backinphêđrô đang sống trong say sưa hoan hỉ. Tất cả mọi âm mưu nham hiểm nhất đều có thể thua xa lòng hào hiệp độc ác của bất ngờ. Khi thực tại muốn thì nó làm nên những kiệt tác. Backinphêđrô thấy tất cả ước mơ của hắn đều ngu ngốc. Hắn đang có được cái hay hơn nhiều.
Sự thay đổi sắp diễn ra do bàn tay hắn, dù có phản lại hắn đi nữa hắn cũng vẫn không kém phần mong mỏi. Có những giống côn trùng không vụ lợi biết rằng chích xong chúng sẽ chết mà cũng cứ chích. Backinphêđrô thuộc loại sâu bọ đó.
Nhưng lần này hắn không có được cái ưu điểm của lòng vô tư. Huân tước Đêvit Điry-Moa không mang ơn gì hắn, còn huân tước Fecmên Clăngsacli sẽ mang ơn hắn về tất cả mọi mặt. Từ kẻ được che chở. Backinphêđrô sắp trở thành kẻ bảo trợ. Mà lại bảo trợ cho ai? Cho một nguyên lão Anh quốc. Hắn sẽ có một huân tước của hắn: Một huân tước do hắn tác thành! Công việc đầu tiên Backinphêđrô định bụng là buộc Guynplên phải phục tùng. Và vị huân tước ấy sẽ là em rể của nữ hoàng do một cuộc lương duyên giữa quí tộc với bình dân. Xấu xí như vậy,
nó sẽ làm cho Giôzian khổ tâm bao nhiêu thì sẽ làm vừa lòng nữ hoàng bấy nhiêu. Được cái đặc ân ấy thúc đẩy, lại đóng áo mão nghiêm trang và khiêm tốn vào, Baekinphêđrô có thể trở thành một nhân vật quan trọng. Trước kia hắn vẫn ước ao đi vào giáo chức. Hắn vẫn có ý muốn mơ hồ trở thành giám mục.
Trong khi chờ đợt hắn thấy vui lòng hả dạ.
Thật là một thành công đẹp đẽ! Bao nhiêu công việc của tình cờ đã hoàn tất mỹ mãn quá! Sự phục thù, vì hắn gọi cái đó là phục thù, đã được sóng nước nhẹ nhàng đưa lại cho hắn. Hắn đã không uổng công mai phục.
Tảng đá ngầm chính là hắn. Vật trôi giạt chính là Giôzian. Giôzian, vấp phải Backinphêdrô. Niềm vui sướng tột cùng của tên khốn kiếp.
Hắn vốn khôn khéo trong cái nghệ thuật vẫn được thiên hạ gọi là khêu gợi, chủ yếu là khẽ chích một cú vào đầu óc người khác rồi nhét vào đấy một ý định của mình; vừa đứng tránh sang một bên làm ra bộ không tham dự vào, hắn vừa sắp đặt sao cho Giôzian đến Hộp Xanh và nhìn thấy Guynplên. Điều đó không thể gây tác hại. Tên hát rong với địa vị thấp hèn của nó là một vị
thuốc để pha chế trong âm mưu của hắn. Sau này cái đó sẽ tăng thêm hương vị.
Hắn đã lặng lẽ chuẩn bị sẵn tất cả. Điều hắn mong mỏi là một cái gì thật bất ngờ. Công việc hắn thực hiện chỉ có thể miêu tả bằng những chữ kỳ quặc này; tạo nên một tiếng sét.
Những điều sơ bộ làm xong, hắn đã chăm lo để các thủ tục cần thiết được hoàn thành đúng thể thức hợp pháp. Bí mật vẫn không mảy may vì thế bị vi phạm, im lặng nằm trong pháp luật.
Việc đối chất giữa Acquanon và Guynplên đã tiến hành xong; Backinphêđrô cũng có mặt. Chúng ta vừa được thấy kết quả rồi.
Cùng ngày hôm ấy, một chiếc xe trạm của nữ hoàng thình lình đến Luân đôn theo lệnh nữ hoàng để mời tôn nữ Giôzian về Uynxo, nơi mà lúc này nữ hoàng Anh đang nghỉ mùa. Vì một lý do nào đó trong đầu óc, Giôzian cũng không muốn tuân lệnh, hay ít ra cũng hoãn lại một ngày và lùi việc ra đi vào hôm sau, nhưng lệnh triều đình đâu có cho phép những kiểu chống đối như vậy. Cô nàng đành phải lên đường ngay và rời khỏi tư dinh của mình ở Luân đôn là Hâncơvin - Haozơ để đến tư dinh ở Uynxo là Corlêon - Lotglơ.
Nữ công tước Giôzian rời Luân đôn đúng vào lúc viên thiết trượng quan đến quán Tacaxtơ để bắt Guynplên dẫn đến hầm hình sự Xaothuak.
Lúc Giôzian đến Uynxo, viên hoàng môn quan đũa đen canh giữ cửa phòng trình diện: liền báo cho biết rằng nữ hoàng đang làm việc với huân tước tư pháp đại thần, chỉ có thể tiếp vào hôm sau; vì vậy cô nàng phải ở lại Corlêon-Lotgiơ, sẵn sàng chờ lệnh nữ hoàng, và sáng mai lúc ngủ dậy nữ hoàng sẽ trực tiếp ban lệnh. Giôzian trở về tư dinh, lòng đầy tức giận, bực bội, ngồi ăn: nhức đầu, cho quân hầu lui hết, trừ một tên tiểu đồng, rồi cũng cho nó lui nốt, và nằm nghỉ giữa lúc trời còn sáng.
Vừa đến nơi, cô nàng đã được biết cũng vào ngày mai,
huân tước Đêvit Điry-Moa, từ ngoài biển có giấy phải lập tức trở về nhận lệnh nữ hoàng, được chờ đợi tại Uynxo.
Việc một người bị ngất, dù là người vững vàng nhất, kiên cường nhất, khi đột ngột bị số phận giáng một chuỳ thật mạnh, cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Một người bị bất ngờ quật ngã cũng y hệt một con bò bị búa đồ tể nện. Frăngxoa Anbexcola, chính người đã phá tan xiềng xích của những hải cảng Thổ Nhĩ Kỳ, khi được bầu làm giáo hoàng, đã bất tỉnh nhân sự mất một ngày. Thế mà từ hồng y giáo chủ lên giáo hoàng, bước đi còn ngắn hơn từ anh hề lên nguyên lão nghị viện Anh quốc.
Không gì mãnh liệt hơn sự mất thăng bằng.
Khi Guynplên tỉnh lại mở mắt ra thì trời đã tối. Nó ngồi trong một chiếc ghế bành, giữa một căn phòng phủ toàn nhung đỏ, cả tường, trần và nền nhà. Cất bước là đặt chân lên nhung. Đứng bên cạnh, đầu để trần là anh chàng bụng phệ, khoác áo đi đường, đã từ sau cột trụ trong hầm Xaothuak bước ra. Guynplên ngồi một mình trong phòng với người ấy. Ngồi ở ghế bành: giơ cánh tay ra, nó có thể với tới hai cái bàn, trên một bàn đặt một cây đèn chùm với sáu ngọn bạch lạp đang cháy. Trên một bàn có giấy má và một cái két nhỏ, trên bàn kia có những món ăn ngay, thịt gà nguội, rượu vang, tửu tinh, đặt trên một chiếc khay đỏ.
Bên ngoài, qua lớp kính của một cửa sổ dài suốt từ nền lên đến trần, dưới bầu trời sáng của đêm tháng tư, thấp thoáng có một hàng cột trụ đứng theo hình bán nguyệt bao quanh một cái sân danh dự với cổng tam quan, một cửa thật rộng và hai cửa thấp; cái cổng để xe ra vào rất to, ở giữa; bên phải, cổng cho người cưỡi ngựa, bé hơn; bên trái, cổng cho bộ hành, bé. Cả mấy cửa đều có song sắt nhọn, sáng loáng; cửa giữa, ở trên chạm trổ rất cầu kỳ. Hàng cột có lẽ bằng đá hoa cương trắng, cũng như lớp gạch lát sân, nom như có tuyết phủ và cùng với lớp gạch mỏng, bao quanh một hình khảm mở mờ trong bóng tối; hình khảm ấy, nhìn ban ngày với cả những lớp men và mầu sắc chắc phải tạo thành một huy hiệu rất to, theo phong cách Florăng. Những hàng trụ bao lơn lên xuống chữ chi chứng tỏ có những cầu thang sân thượng. Phía trên sân, sừng sững một công trình kiến trúc đồ sộ mơ hồ sương phủ vì đang lúc đêm tối.
Những khoảng tròn đầy sao làm nổi bật bóng dáng một toà cung điện.
Người ta nhận thấy một mái nhà rất rộng, những đầu hồi xoắn ốc, những cửa mái có lưỡi trai như mũ sắt, những ống khói tương tự cột tháp, và những đầu tường trên có những tượng thần nam nữ đứng im bất động. Qua hàng cột, trong bóng tối chập chờn, một vòi nước thiên thai êm ái phun rào rào, từ thuỷ tán này trút xuống thuỷ tán kia, hoà lẫn tiếng mưa với tiếng nước đổ nhìn giống như vô vàn châu báu tung toé, và điên cuồng phân phát cho gió trời muôn nghìn kim cương ngọc quí để giải buồn cho các pho tượng bao quanh. Hàng dãy dài cửa sổ nổi bật, cách nhau bằng những bức hoành treo vũ khí xây nổi, và những tượng bán thân đặt trên bệ, trên đỉnh nóc, cái chiến tích và những mũ quân nhân có tuy bằng đá xen lẫn với các tượng thần.
Cuối căn phòng Guynplên ngồi đối diện với cửa sổ, một bên có lò sưởi cũng cao như bức tường lớn, còn bên kia, dưới một long đình, đặt một chiếc giường vương giả rộng thênh thang, trèo lên phải dùng thang và có thể nằm ngang được. Chiếc ghế đầu giường để ngay cạnh. Một hàng ghế bành ở dưới chân tường và một hàng ghế tựa để ở trước dãy ghế bành bổ sung cho đồ đạc trang hoàng. Trần hình vòng hoa; một ngọn lửa gỗ to kiểu Pháp cháy rừng rực trong lò sưởi ; qua ngọn lửa đượm và qua những vạch màu hồng màu lục, người sành sỏi hẳn phải biết đấy là lửa củi tần bì, rất xa xỉ; căn phòng rộng đến nỗi thắp hai ngọn đèn chùm mà vẫn tối. Đây đó, những màn cửa, buông thõng phấp phới, cho biết có lối thông sang các buồng khác. Đồ đạc hình dáng vuông vắn nặng nề của thời Giắc đệ Nhất, một kiểu tráng lệ đã lỗi thời, cũng như tấm thảm nền và lớp thảm căng khắp căn buồng, long đình, trần, màn giường, ghế đẩu, rèm cửa, lò sưởi khăn bàn, ghế bành, ghế tựa, tất cả đều phủ nhung mầu mận chín. Không có mầu vàng, trừ trần nhà. Cách đều bốn góc, một cái khiên to, tròn, bằng kim khí chạm óng ánh, gắn chặt vào trần, trên đó lấp lánh một huy hiệu nổi sáng ngời; trong huy hiệu đó, trên hai huy chương cạnh nhau, người ta thấy một cái mũ xoắn nam tước và một vòng miện hầu tước, không rõ thếp vàng hay bằng đồng mạ. Hình như bằng vàng thì phải. Giữa trần nhà lãnh chúa ấy, như một bầu trời đêm rộng lẫy, cái huy hiệu hình thuẫn sáng rực kia có cái vẻ chói lọi âm thầm của một vừng ô trong đêm tối. Một con người man rợ kết hợp với một con người tự do đứng trong một cung điện cũng lo sợ gần như lúc đứng trong nhà tù. Chốn huy hoàng này khiến người ta bàng hoàng bối rối. Phàm cái gì lộng lẫy cũng đều toát ra không khí hãi hùng. Người sống trong ngôi nhà tôn
nghiêm này có thể là ai? Toàn bộ cảnh hùng vĩ này thuộc về kẻ khổng lồ nào? Cung điện này là hang ổ của con sư tử nào? Guynplên chưa thật hoàn hồn, cảm thấy lòng mình thắt lại, chợt nói:
- Ta đang ở đâu thế này?
Anh chàng đứng trước mặt vội trả lời:
- Bẩm huân tước, ngài đang ở trong tư dinh của ngài.
Muốn nổi lên mặt nước phải có thời gian.
Guynplên bị quẳng xuống chỗ tột cùng của kinh ngạc.
Trong chốn xa lạ con người không thể đứng vững được ngay.
Trong quân đội cũng như trong lĩnh vực tư tưởng đều có cảnh tan rã; việc tập hợp không dễ thực hiện được ngay tức khắc.
Người ta tự cảm thấy như tan tác và đang chứng kiến một cảnh tiêu tán kỳ quái của bản thân
. Chúa là cánh tay, con người là hòn sỏi, tình cờ là cây súng cao su. Bạn thử cưỡng lại xem, một khi đã bị bắn đi.
Guynplên, xin bỏ qua từ ngữ này của chúng tôi, nẩy thìa lia từ ngạc nhiên này sang ngạc nhiên khác. Sau bức thư tình của người nữ công tước, đến việc phát hiện ra hầm ngầm Xaothuak.
Trong số phận, khi bắt đầu gặp một chuyện bất ngờ, bạn hãy chuẩn bị đến cảnh; dồn dập liên tiếp. Cánh cửa tàn ác ấy một khi đã mở thì những điều bất ngờ ùa ngay vào. Bức tường của bạn bị chọc thủng thì những sự kiện ồ ạt tuôn qua. Phi thường không chỉ đến một lần.
Phi thường là một cảnh tối tăm. Cảnh tối tăm ấy đang bao trùm Guynplên. Nhưng điều xảy đến hình như rất khó hiểu. Nó nhìn thấy tất cả mọi việc qua làn mây mù ấy
, do một rung động sâu sắc để lại trong trí tuệ như lớp bụi của một cảnh đổ sập. Chấn động đã rung chuyển toàn bộ. Trước mắt nó chẳng có gì rõ nét. Tuy vậy cũng dần dần thấy trong suốt lại. Lớp bụi lắng xuống, ít một, ít một, ngạc nhiên bớt dần, Guynplên như người mở to mắt, và chằm chằm nhìn vào giấc mộng, cố xem có những gì trong ấy. Nó phân tích đám mây kia rồi lại tổng hợp lại. Có lúc nó hoảng hốt. Trí óc nó giao động trong bất ngờ, hết bị đẩy sang bên hiểu được lại bị kéo về bên không hiểu nổi. Ai chẳng có thứ quả lắc đó trong đầu? Tư tưởng nó cứ dần dần giãn nở ra trước bóng tối sự kiện bất ngờ, cũng như con ngươi của nó đã căng dần trong bóng tối hầm ngầm Xaothuak. Cái khó là làm sao đặt được ít nhiều quãng cách giữa bao cảm giác dồn dập. Muốn cho những ý nghĩ mờ đục đó có thể bốc cháy được tức là hiểu được, phải có không khí giữa các cảm xúc, ở đây lại thiếu không khí. Sự việc xảy ra có thể nó là rất khó thở. Lúc bước xuống hầm ngầm Xaothuak khủng khiếp, Guynplên chờ đón cái gông khổ sai; người ta lại đặt lên đầu nó vòng miện nguyên lão. Sao lại có thể như thế? Giữa điều Guynplên e sợ và điều xảy ra không có đủ quãng cách, sự việc nối tiếp nhau quá nhanh, hãi hùng của nó biến đổi quá đột ngột nên không rõ. Hai mặt tương phản liền nhau quá. Guynplên phải cố sức để rút đầu óc mình ra khỏi gọng kìm đó.
Nó vẫn im lặng. Đó là bản năng của những phút kinh ngạc cao độ thường ngả sang thế thủ hơn người ta tưởng. Kẻ nào không nói gì tức là đang đối phó với tất cả mọi thứ. Một lời nói lỡ mồm, bị guồng máy không tên tóm được, có thể cuốn cả người vào những bánh xe xa lạ.
Trẻ con thường sợ bị xéo bẹp. Quần chúng luôn luôn sợ người ta dẫm lên mình. Thế mà Guynplên từ lâu đã là quần chúng.
Nỗi lo lắng của con người có một trạng thái đặc biệt được diễn tả bằng mấy từ: nhìn thấy đến, Guynplên đang ở trong trạng thái ấy. Trước một hoàn cảnh mới xẩy ra, người ta tự cảm thấy chưa đứng vững. Người ta theo dõi một cái gì có nối tiếp. Người ta chăm chú một cách mơ hồ. Người ta nhìn thấy. Thấy cái gì? Không biết. Thấy ai? Người ta cố mở to mắt.
Anh chàng bụng phệ nhắc lại:
- Bẩm huân tước, ngài đang ở trong dinh thự của ngài.
Guynplên tự sờ nắn mình. Trong những giây phút ngạc nhiên, người ta cố nhìn, để tin chắc rằng mọi vật đang có thật, rồi người ta tự nắn mình để tin chắc rằng bản thân mình tồn tại. Đúng là người ta đang nói với nó: nhưng bản thân nó đã đổi khác rồi. Nó không còn chiếc áo len thuỷ thủ và cái lá sen bằng da nữa. Nó đang mặc một chiếc gilê bằng dạ ngân tuyến, và một tấm áo xa - tanh thêu, sờ vào cũng biết, nó cảm thấy trong túi gilê có một túi tiền to đầy. Một cái quần nhung rộng phủ ngoài chiếc quần hề chật, bó sát người; chân nó dận giầy cao gót đỏ. Người ta đã thay đổi quần áo cho nó, cũng như đã chuyển nó đến cung điện này.
Anh chàng kia lại nói:
- Xin huân tước vui lòng nhớ rõ cho điều này; chính tôi là Backinphêđrô. Tôi là thư ký bộ hải quân! Chính tôi đã mở bầu rượu của Acquanon và đã rút số mệnh của ngài từ trong đó ra. Trong chuyện cổ tích Ả rập, một người câu cá cũng đã rút từ trong chai ra một người khổng lồ như thế
. Guynplên nhìn chằm chằm vào cái mặi nhăn nhở đang nói với mình.
Backinphêđrô tiếp:
- Bẩm huân tước, ngoài cung điện này ra ngài còn biệt thự Hâncơvin to hơn nữa. Ngài có lâu dài Clăngsacli, thái ấp của ngài, và nguyên là một pháo đài thời Êđua Lão vương. Ngài có riêng mười chín pháp quan, cùng với làng mạc và nông dân. Như vậy là dưới ngọn cờ huân tước và quí tộc của mình, ngài có quãng tám vạn bồi thần và dân đinh. Tại Clăngsali ngài là quan toà: xét xử tất cả, từ tài sản đến con người, và ngài chủ toạ
triều đình nam tước của ngài. Nhà vua chỉ hơn ngài cái quyền đúc tiền. Nhà vua, mà luật pháp Normăngđi gọi là Chief-signor
[87], nằm trong tay công lý, toà án và coin. Coin là tiền tệ. Trừ vấn đề đó ra, ngài là vua trong lãnh địa của mình, cũng như nhà vua trong vương quốc của vua,
với tư cách nam tước ngài có quyền có một giá treo cổ bốn trụ ở nước Anh, và với tư cách hầu tước, một đài bêu tù bẩy cột ở Xixin, vì công lý một lãnh chúa đơn thuần có hai cột, công lý của thành chủ ba, và công lý của công tước tám. Ngài có tư cách hoàng thân chiếu theo các cựu hiến chương Northâmbrơ. Ngài bà con thông gia với các tử tước Valăngxya ở Iêclăng và Pasơ, và với các bá tước amfravin ở Êcôx là Anguyx. Ngài là tộc trưởng như Cămben, Acmanasơ và Măc Calâmmo. Ngài có tám thành bang là Ricânvơ, Bectân, Hen Kectờ, Hombon, Morican, Gâmđrêt, Torenvađrêt và các chỗ khác. Ngài có quyền về mỏ than Pilinmo và các mỏ bạch ngọc ở Toren; ngoài ra ngài nắm toàn bộ xứ Pennet-sêzơ và ngài có một quả núi với một thành phố nằm trên. Thành phố ấy tên là Vainocauton; ngọn núi tên là Moi-enli. Toàn bộ những thứ ấy đem lại cho ngài một khoản lợi tức bốn vạn livrơ- xteclinh, nghĩa là bốn mươi lần hai vạn rưỡi phorăng niên thu, đủ thoả mãn một người Pháp.
Trong khi Backinphêdrô nói, Guynplên mỗi lúc một thêm kinh ngạc, nhớ lại. Ký ức là một cảnh chìm ngập mà một lời nói có thể khuấy động đến tận đáy. Tất cả những tên người được Backinphêđrô nhắc tới đó. Guynplên đều biết hết. Chúng đã được ghi trên những dòng cuối cùng của hai tấm bảng che lều, nơi nó đã trải qua thời niên thiếu, và do vô ý thức thường đưa mắt lên đó, nó đã thuộc lòng. Là đứa trẻ mồ côi bị bỏ rơi, lúc đến cái lều lưu động Uê-mơt, nó đã được thấy gia tài của nó kê khai đầy đủ đang chờ đợi nó, và sáng sáng thì thằng bé đáng thương tỉnh dậy, việc đầu tiên con mắt vô tình và lơ đãng của nó đánh vần, là lãnh địa và thái ấp của nó. Một chi tiết kỳ lạ thêm vào tất cả những chuyện bất ngờ của nó là trong mười lăm năm lang thang khắp các đầu đường xó chợ, đóng vai thằng hề trên một sân khấu nay đây mai đó, lần hồi kiếm sống từng ngày, nhặt nhạnh từng xu, sống bằng vụn bánh, nó đã ngao du với toàn bộ tài sản phô trương trên cảnh cùng khổ của nó.
Backinphêđrô chạm ngón tay trỏ vào cái két con để trên bàn.
- Bẩm huân tước, cái két này đựng hai nghìn ghi-nê mà nữ hoàng xinh đẹp gửi để ngài chi dùng bước đầu.
Guynplên phác một cử chỉ, nói:
- Cái đó sẽ dành cho bố Uyêcxuyt của tôi.
- Bẩm huân tước, vâng- Uyêcxuyt ở quán Tacaxtơ.
Viên đình lại đội mũ - người đã đưa chúng ta đến tận đây là chốc nữa lại trở về, sẽ mang đến cho cụ. Có lẽ tôi sẽ đi Luân đôn. Trường hợp đó chính tôi sẽ đảm nhiệm việc này.
- Để tôi đích thân đem số tiền đến cho bố tôi - Guynplên đáp. Backinphêđrô không nhăn nhở nữa, nói luôn:
- Không được.
Có một lối uốn giọng để nhấn mạnh. Backinphêđrô đang dùng cái giọng đó. Hắn dừng lại như để đặt một dấu chấm vào câu hắn vừa nói. Rồi hắn lại tiếp tục, với cái giọng cung kính và đặc biệt của kẻ tôi đòi tự cảm thấy mình là chủ.
- Bẩm huân tước, lúc này ngài đang ở cách Luân đôn hai mươi ba dặm, tại Corlêon-Lotgiơ, trong tư dinh của ngài ở thành nội, liền với hoàng cung tại Uynxơ, ngài ở đây nhưng không một ai hay biết. Ngài đã được đón đi trong một chiếc xe bịt kín đứng chờ ngài ở cổng nhà lao Xaothuak. Những người hộ tống ngài vào cung điện này không biết ngài là ai. Nhưng họ biết tôi, thế là đủ. Có thể là người ta đã đưa ngài đến tận phòng này, nhờ một chiếc chìa khoá bí mật mà tôi cũng có. Trong nhà có những người đang ngủ, và không phải lúc gọi mọi người dậy. Vì vậy chúng ta có đủ thì giờ để giải thích, vả lại cũng ngắn thôi. Tôi xin nói ngay để ngài rõ.
Tôi được nữ hoàng uỷ nhiệm.
Backinphêđrô vừa nói vừa bắt đầu giở mớ hồ sơ để cạnh chiếc két.
- Bẩm huân tước, đây là chiếu chỉ nguyên lão của ngài. Đây là đạo dụ về thái ấp hầu tước của ngài ở Xixin. Đây là giấy tờ và chứng chỉ về tám thái ấp nam tước với ấn tín của mười một nhà vua, từ Banđơret, vua xứ Kentơ đến Giắc đệ Lục và đệ Nhất, vua Anh quốc và xứ Êcôx. Đây là những chứng thư về quyền ngôi thứ của ngài. Đây là giấy tờ niên thu, và các chứng khoán, mục lục các phong thổ, thể tập tài sản, thuế bồi thuộc, đất cát và điền trang của ngài. Trên đầu ngài, trong các huy hiệu ở trần, là hai vòng miện của ngài: chiếc mũ xoắn nam tước nạm ngọc và vành hoa hầu tước. Tại đây, ở bên cạnh, trong phòng áo của ngài, có tấm áo nguyên lão của ngài, bằng nhung đỏ đính giải lông chồn trắng. Ngay hôm nay, cách đây vài giờ huân tước tư pháp đại thần, và vị đại diện bá tước đô đốc Anh quốc, sau khi được biết kết quả việc đối chất giữa ngài và tên Comprasicôx Acquanon, đã nhận lệnh của nữ hoàng. Nữ hoàng đã ký theo
ý của Người, tức cũng như theo pháp luật. Tất cả mọi thủ tục giấy tờ đều đã hoàn tất. Ngày mai, không thể chậm hơn, ngài sẽ được nhận vào nghị viện quí tộc; tại đấy mấy hôm nay đang thảo luận về một dự án do nữ hoàng đề nghị, nội dung tăng thêm mười vạn livrơ xteclinh, tức hai triệu năm mươi vạn livrơ Pháp, tuế phí của công tước Câmbơlan, chồng của nữ hoàng; ngài có thể tham dự cuộc tranh luận.
Backinphêđrô dừng lại, thở thong thả, rồi mới tiếp:
- Tuy nhiên, chưa có gì dứt khoát cả. Người ta không thể miễn cưỡng làm nguyên lão Anh quốc được.
Mọi chuyện đều có thể hủy bỏ và biến mất, trừ phi ngài hiểu. Mọi sự kiện tan biến trước khi nảy nở, điều đó vẫn thường thấy trên sân khấu chính trị. Bẩm huân tước, giờ này việc của ngài vẫn còn ở trong vòng im lặng. Nghị viện nguyên lão ngày mai mới được thông báo. Vì lợi ích quốc gia, việc của ngài vẫn được giữ bí mật, hậu quả của nó lớn lắm nên những nhân vật quan trọng, những người chỉ lúc này mới được biết về sự tồn tại và mọi quyền lợi của ngài, sẽ quên hết ngay lập tức nếu lợi ích quốc gia lệnh cho họ phải quên. Cái gì nằm trong đêm tối có thể vẫn ở trong đêm tối. Việc xoá bỏ ngài đơn giản thôi, nó lại càng dễ đàng vì
ngài có một người anh con riêng của cụ thân sinh ra ngài và của một phụ nữ. Trong thời gian cụ đi đày, bà ta là nhân tình của vua Saclơ đệ Nhị, cho nên anh ngài vẫn ở trong triều, và mặc dù là con hoang, người anh đó sẽ hưởng hết mọi quyền lợi thế tước của ngài. Ngài có muốn như thế không? Tôi nghĩ là không. Vậy mọi việc đều tuỳ thuộc ở ngài. Phải vâng theo ý nữ hoàng. Đến mai ngài mới được rời khỏi tư dinh này, trong một chiếc xe của nữ hoàng, để đến nghị viện quí tộc. Bẩm huân tước, ngài có muốn thành nguyên lão Anh quốc hay không? Nữ hoàng đã để ý đến ngài, Người muốn dành cho ngài một cuộc lương duyên gần như vương giả. Bẩm huân tước Fecmên Clăngsacli, đây là giây phút quyết định. Số phận chẳng bao giờ mở một cánh cửa này mà không đóng lại một cánh khác. Có những bước đi đã tới là không thể lùi được nữa. Kẻ nào đã thay hình đổi dạng thì sau lưng có cả một cảnh tiêu tan. Bẩm huân tước, Guynplên đã chết rồi. Ngài có hiểu không?
Guynplên run bần bật suốt từ đầu đến chân, rồi nó trấn tĩnh lại và nói:
- Có
Backinphêđrô mỉm cười, cúi chào, cầm cái két, thu vào trong áo khoác rồi đi ra.
Những thay đổi lạ lùng diễn ra trong tâm hồn con người là gì?
Cùng một lúc Guynplên được đặt lên đỉnh núi và bị đẩy xuống một vực sâu.
Nó đang xây xẩm đầu óc.
Một tình trạng, choáng váng hai mặt.
Choáng váng lúc lên và choáng váng khi rơi xuống.
Một sự nhào trộn ác liệt.
Nó cảm thấy mình đi lên chứ không thấy mình ngã.
Thật dễ sợ khi trông thấy một chân trời mới.
Một viễn cảnh thường có những lời khuyên bảo, không phải lúc nào cũng hay cả.
Trước mắt nó là cửa Thiên thai, cạm bẫy cũng nên, của một đám mây tự xé ra và cho nhìn thấy mầu xanh thăm thẳm.
Thăm thẳm đến mức đen tối.
Nó đang đứng trên ngọn núi mà từ đó người ta có thể trông thấy các vương quốc của trần gian.
Vì núi không có thật, nên núi càng đáng sợ. Những ai đứng trên đỉnh núi đều sống trong cảnh mộng.
Ở đấy cám dỗ là vực thẳm và mãnh liệt đến mức địa ngục trên đỉnh núi ấy hy vọng làm sa đoạ cả thiên đường và quỷ sứ dẫn cả Chúa tới.
Quyến rũ vĩnh cửu, hy vọng thật kỳ lạ.
Xatăng cám dỗ Giêsu, thì con người làm sao chống đỡ nổi?
Cung điện, lâu đài, quyền thế, giầu sang, mọi hạnh phúc con người bát ngát xung quanh, một thế
giới đầy lạc thú trải dài đến tận chân trời, một trần gian sáng chói mà mình là trung gian; ảo ảnh nguy hại thay.
Và ta thử hình dung trạng thái hoang mang trước một cảnh tượng không được sắp đặt, không có những bậc chuẩn bị, không đề phòng, không chuyển tiếp.
Guynplên như một người đang ngủ trong hang chuột nay bỗng tỉnh dậy trên đỉnh tháp chuông Xtơraxbua.
Choáng váng là một trạng thái minh mẫn khác thường. Nhất là khi nó bao gồm hai lực quay ngược chiều, vừa đưa bạn đến với ánh sáng vừa dẫn bạn vào đêm đen.
Vừa nhìn rõ quá, vừa không đủ thấy.
Vừa thấy tất cả, vừa chẳng thấy gì.
Người ta ở trong trạng thái mà tác giả sách này đã gọi ở đầu đó là "người mù bị hoa mắt".
Còn lại một mình, Guynplên bắt đầu bước những bước dài. Sôi sục thường dẫn đầu cho bùng nổ
. Trong tâm trạng bồn chồn ấy, trong cái thế ngồi đứng không yên ấy, nó trầm ngâm suy nghĩ. Sự sôi sục ấy là một cuộc thanh lý. Nó đang cầu viện đến ký ức. Chuyện lạ kỳ là có những điều ta tưởng đâu chỉ nghe lõm bõm lại hoá ra nghe rất tường tận. Nó nhớ lại hết sức rõ ràng rành mạch; tờ
khai của bọn đắm thuyền do lão quận trưởng đọc trong hầm ngầm Xaothuak; nó nhớ từng lời, qua đó nó thấy lại toàn bộ thời niên thiếu của nó
. Đột nhiên nó dừng chân, chắp tay sau lưng, nhìn lên trần, lên trời, lên bất cứ thứ gì trên đầu.
- Phải trả thù! Nó nói.
Nó như người ngoi được đầu lên khỏi mặt nước. Hình như nó nhìn thấy tất cả, quá khứ, tương lai, hiện tại qua một ánh sáng đột ngột.
À! - nó kêu lên, vì có những tiếng kêu trong tận cùng tư tưởng – À! ra thế! Trước đây ta là huân tước. Mọi việc đã rõ ràng. À! Người ta đã lấy cắp của ta, phản bội ta, thủ tiêu ta, tước đoạt gia tài ta, bỏ rơi ta, ám sát ta! Cái xác ma của số kiếp ta đã bồng bềnh mười lăm năm ròng trên biển cả, rồi đột nhiên nó chạm vào đất liền và đã đứng dậy: sống lại! Ta sống lại. Ta sinh ra! Ta vẫn cảm thấy rõ ràng dưới lớp quần áo tả tơi của ta phập phồng một cái gì khác một thằng khốn khổ, và khi ta ngoảnh về phía con người, ta vẫn cảm thấy rõ họ là bầy cừu, rằng ta không phải con chó mà là mục đồng! Mục sư các dân tộc, dìu dắt mọi người, hướng đạo và chỉ huy, cha ông ta là như vậy ; và trước kia cha ông ta thế nào thì nay ta như thế. Ta là dòng dõi quí tộc, ta có một thanh kiếm, ta là nam tước, đầu ta đội mũ sắt, ta là hầu tước, mũ ta có chùm lông, ta là nguyên lão, ta có một vòng miện. À! Người ta đã lấy mất của ta tất cả những thứ ấy. Ta vốn là người trong ánh sáng, người ta đã bắt ta sống trong bóng tối. Những kẻ đã trục xuất bố rồi lại đem bán con. Khi bố ta chết, họ đã rút phiến đá lưu đày mà bố ta vẫn dùng gối đầu để đặt nó lên cổ ta và quẳng ta xuống cống! Ôi! Cái lũ côn đồ ấy đã hành hạ thời niên thiếu của ta, phải rồi, chúng đang cử động và đứng ở tận cùng trí nhớ của ta, phải rồi, ta đang thấy lại chúng. Ta đã là miếng thịt trên mồ bị một bầy quạ rỉa. Máu ta đã chảy và ta đã kêu gào dưới những bóng dáng khủng khiếp đó. À! Ra đấy là nơi họ đã đẩy ta xuống, dưới sự giày xéo của kẻ qua người lại, dưới sự giẫm đạp của tất cả mọi người, dưới cả người thấp hèn nhất, thấp hèn hơn cả nông nô, thấp hèn hơn cả tôi tớ, thấp hèn hơn cả kẻ thô bỉ, thấp hèn hơn cả nô lệ, nơi mà hỗn mang trở thành bùn nhơ, ở nơi tận cùng của tan biến! Chính từ nơi đó ta sống lại! Giờ đây ta như thế này. Phải trả thù.
Nó ngồi xuống, nó đứng lên, hai tay ôm lấy đầu rồi lại bước đi, và trong nó bài độc thoại sau đấy lại nổi lên:
- Ta đang ở đâu? Trên đỉnh: Ta vừa sà xuống đâu? Trên ngọn! Điểm tột cùng này, chốn cao sang hùng vĩ, mái vòm của thế giới này, nơi quyền uy tột bực, là nhà của ta. Ngôi đền giữa không trung này, ta chính là một trong những vị thần ở đó! Chỗ không ai vào được thì ta đang trú ngụ. Chốn tôn nghiêm ta vẫn đứng dưới nhìn lên, nơi toả xuống biết bao hào quang khiến ta phải nhắm mắt, cái thái ấp bất khả xâm phạm này, cái thành trì mà những kẻ diễm phúc không chiếm nổi này, ta đang đặt chân đến. Ta đang ở trong đó. Ta là người ở đó. A! Vòng quay quyết định! Trước khi ta đứng dưới nay ta đứng trên, ở trên, mãi mãi. Thế là ta thành huân tước ta sẽ có áo choàng đỏ, ta sẽ có vòng hoa trên đầu, ta sẽ dự lễ đăng quang của vua chúa, họ sẽ tuyên thệ trước tay ta, ta sẽ xét xử các đại thần và thân vương, ta sẽ tồn tại. Từ những chốn tận cùng mà họ đã vứt ta xuống, ta lại vọt lên đến tận đỉnh trời. Ta có lâu đài ở thành phố và ở nông thôn, ta có dinh thự, vườn tược, khu săn bắn, những cánh rừng, xe song mã, tiền nghìn bạc triệu; ta sẽ mở hội, ta sẽ làm ra luật pháp, ta sẽ tuỳ
ý lựa chọn hạnh phúc và trò vui, và thằng Guynplên du đãng, trước kia không có quyền nhặt một bông hoa trên cỏ sẽ có thể hái những vì sao trên trời.
Bóng tối đang buồn thảm đổ xô vào một tâm hồn.
Trong Guynplên, trước đây là anh hùng, và phải nói hiện nay vẫn là anh hùng, cao sang vật chất đang thay thế sự cao thượng tinh thần. Một sự chuyển tiếp thảm đảm. Đức hạnh suy đốn vì một lũ ma quỷ đi qua, bất ngờ tập kích vào chỗ yếu của con người. Tất cả những gì thấp hèn vẫn được gọi là cao thượng, những tham vọng, những ước muốn đen tối của bản năng, những đam mê, những thèm khát, nhờ tính chất lành mạnh của tai hoạ đẩy lùi Guynplên, đang ồ ạt chiếm lại trái tim hào hiệp kia. Và điều đó do đâu? Do tìm ra một tờ giấy da trong một vật trôi giạt được trùng dương cuốn đến. Một lương tâm bị tình cờ cưỡng bức đó là điều vẫn thường thấy.
Guynplên đang ngửa cổ nốc no kiêu căng, khiến cho tâm hồn nó trở thành tăm tối. Chất rượu bi đát đó là như vậy.
Trạng thái ngây ngất ấy đang xâm chiếm nó; nó bằng lòng và, hơn thế, nó còn gật gù thưởng thức. Hậu quả của một cơn khát dài ngày. Con người có phải là đồng phạm với cốc rượu làm mất lý trí mình không. Nó luôn luôn mơ hồ ước muốn như thế. Nó vẫn không ngớt nhìn về phía những kẻ cao sang, nhìn tức là ao ước. Con chim ưng non đâu phải vô tội khi sinh ra trong tổ chim ưng.
Làm huân tước. Giờ đây có những lúc nó thấy điều ấy cũng rất đơn giản.
Mới có mấy giờ trôi qua, mà quá khứ hôm qua đã quá xa vời !
Guynplên đã gặp chỗ mai phục của cái tốt hơn, lại mất mất cái tốt.
Tai họa cho kẻ nào được người ta nói: Nó hạnh phúc quá!
Con người thường đứng vững bước vận rủi hơn trước vận may. Người ta thoát khỏi tai vạ một cách toàn vẹn hơn khỏi hạnh phúc. Sarip là cùng khổ, nhưng Xila
[88] lại là giầu sang. Những kẻ đứng vững khi sét đánh lại bị quất ngã vì chói mắt. Anh không ngạc nhiên trước vực sâu nhưng lại sợ bị mây trời và mộng mị cuốn bổng. Cuộc bay bổng sẽ nâng anh lên cao và sẽ làm anh nhỏ bé lại. Việc phong thánh có một sức mạnh ác hại làm mất tinh thần.
Trong hạnh phúc không dễ gì mà tự hiểu được mình. Tình cờ
chỉ là một sự trá hình. Không gì lừa dối như bộ mặt ấy. Nó là Thượng đế chăng. Nó là Định mệnh chăng?
Ánh sáng có thể không phải là ánh sáng. Vì ánh sáng là chân lý, còn ánh tù mù có thể là một cái gì dối trá. Tưởng nó soi sáng, vậy mà không, nó gây hoả hoạn.
Đang đêm, một bàn tay đặt một cây nến, cục mỡ bò hèn hạ trở thành vì sao, bên mép một lỗ hổng trong tối. Con bướm sà vào đấy.
Nó chịu trách nhiệm đến chừng mực nào?
Ngọn lửa quyến rũ con bướm cũng như mắt rắn quyến rũ con chim.
Bảo con bướm và con chim đừng dấn đến có được không? Chiếc lá có thể nào không vâng lời ngọn gió? Hòn đá có thể nào không tuân theo lực hấp dẫn?
Những câu hỏi về vật chất, mà cũng là những câu hỏi về tinh thần.
Sau bức thư của người nữ công tước, Guynplên đã vùng lên. Trong nó có những ràng buộc sâu sắc chống cự lại. Nhưng những trận cuồng phong, sau khi làm kiệt gió ở một phía chân trời lại bắt đầu từ phía khác, và số phận cũng như thiên nhiên có những lúc rất mãnh liệt.
Đợt thứ nhất lay chuyển, đợt thứ hai nhổ bật gốc rễ.
Than ôi! Những cây đại thụ thường đổ vì đâu?
Thế là con người, lúc còn là thằng bé lên mười,
một mình trên vách biển Porlan, sẵn sàng chiến đấu, đã nhìn thẳng vào những gì phải đương đầu, cơn gió mạnh cuốn đi chiếc thuyền nó định bước xuống, vực sâu cướp mất của nó mảnh ván cứu sống, quãng không mông mênh doạ nó phải lùi bước, mảnh đất chối từ không cho nó trú ngụ, bầu trời từ chối nó một ánh sao, cảnh cô liêu không thương xót, bóng tối không thèm nhìn, đại dương, bầu trời, tất cả mọi bạo lực trong một vô biên và tất cả mọi bí ẩn trong một vô biên khác; con người đã không run sợ cũng không chịu thua trước sự thù nghịch to lớn của vô hình, con người mới bé tí đã phải đương đầu với cái chết; con người trong cuộc xung đột không cân xứng đó đã dám đánh thức tất cả mọi may rủi chống đối mình lúc nhận nuôi một em bé, mà chính nó cũng chỉ là một đứa bé mang thêm một gánh nặng, trong khi nó cũng đã mỏi mệt, mong manh, làm cho sức khoẻ của nó càng dễ bị cắn xé, và tự tay tháo bỏ rọ mõm cho những con quái vật của
bóng tối rình nấp xung quanh; con người, đấu với thú dữ trước tuổi, ngay từ lúc mới rời khỏi nôi mẹ, đã vật lộn với số mệnh, con người mặc dù không cân sức đã dám chống cự; con người đột nhiên thấy xung quanh mình có sự che cản hãi hùng của loài người, đã chấp nhận sự che cản đó và hiên ngang bước tiếp; con người đã biết chịu rét, chịu khát, chịu đói một cách anh dũng, con người tí hon về tầm vóc đã là khổng lồ trong tâm hồn; cái thằng Guynplên đó, kẻ đã chiến thắng ngọn gió cả của một vực thẳm dưới hai hình thức bão táp và nghèo khổ, đang lảo đảo dưới ngọn gió này quả là một trò hư ảo!
Thế là, sau khi tận dụng hết mọi trò thống khổ bần cùng, giông bão, gào thét, tai họa, hấp hối, để chống đối với con người đứng thẳng, định mệnh bắt đầu mỉm cười, và con người đột nhiên ngây ngất, cảm thấy lảo đảo.
Nụ cười của định mệnh. Có thể nào tưởng tượng được một
cái gì
khủng khiếp hơn nữa không. Đó là phương tiện cuối cùng của kẻ bất nhân chuyên thử thách tâm hồn, muốn bắt con người phải chịu đựng. Con hổ nằm trong số phận đôi khi cũng làm ra vẻ hiền lành. Một sự chuẩn bị đáng sợ. Vẻ hiền từ ghê tởm của con quái vật.
Sự ngẫu hợp giữa hoàn cảnh suy vi với lúc vinh thăng danh vọng, mọi người đều có thể nhận thấy điều đó trong mình. Sự phát triển đột ngột thường phá vỡ và gây nên trạng thái nóng sốt.
Trong đầu óc Guynplên cảm thấy cảnh quay cuồng choáng ngợp của một loạt chuyện mới lạ, tất cả cảnh tranh tối tranh sáng của việc thay hình đổi dạng, không biết những trò đối chiếu kỳ dị nào, quá khứ vấp phải tương lai, hai Guynplên, bản thân nó tuy một mà hai; sau lưng, một thằng bé rách rưới từ trong đêm tối bước ra, lò dò, run rẩy, đói khát, làm trò cười; trước mặt, một lãnh chúa chói lọi hào hoa, lộng lẫy, làm cho Luân đôn hoa mắt, Nó đang trút bỏ một đứa và đang hoà mình với một đứa. Nó đang từ thằng múa rối đi ra và nhập vào vị huân tước. Thay đổi lớp da mà đôi khi thay đổi cả tâm hồn. Có những lúc việc ấy lại quá giống giấc mộng. Thật phức tạp. Vừa dở, vừa hay. Guynplên nghĩ đến bố. Thật là đau xót một ông bố chưa từng biết mặt. Nó cố hình dung bố nó. Nó nghĩ đến người anh mà người ta vừa nói với nó. Thế đấy, một gia đình: ôi một gia đình cho nó, cho Guynplên! Nó hoang mang lúng túng trước những cảnh huy hoàng; trước mặt nó những nghi thức xa lạ đang tan thành mây khói; nó nghe văng vẳng tiếng kèn đồng.
- Sau đó-nó nói một mình -ta sẽ là một nhà hùng biện.
Và nó tự hình dung một cảnh lộng lẫy bước vào nghị viện quý tộc, lòng tràn ngập những điều mới lạ. Có biết bao điều muốn nói? Biết bao chuyện nó đã tích luỹ được! Còn lợi thế nào hơn, đứng giữa họ, được là người đã thấy tận mắt, đã sờ tận tay, đã chịu đựng, đã đau khổ, và được thét vào mặt họ: Ta đã được gần tất cả những gì mà các người bị xa cách! Đối với những công dân quyền quí ấy, phè phỡn ảo mộng, nó sẽ ném thực tế vào mặt họ, họ sẽ run rẩy vì nó sẽ thật, và họ sẽ vỗ tay vì nó sẽ vĩ đại. Nó sẽ xuất hiện giữa những con người quyền uy tột bậc ấy, quyền uy hơn cả họ; nó sẽ hiện ra trước mặt họ như một người cầm đuốc dẫn đường, vì nó sẽ chỉ cho họ chân lý, và như một người cầm kiếm vì nó sẽ chỉ cho họ công lý
. Còn chiến thắng nào hơn!
Vừa dàn dựng những ý đồ như thế trong đầu óc nửa sáng suốt nửa thác loạn của mình, Guynplên vừa có những động tác mê sảng, tuyệt vọng khi ngồi trong một chiếc ghế bành, khi thiu thiu ngủ, lúc giật nẩy mình. Nó đi đi lại lại nhìn lên trần nhà, ngắm nghiá những mũ miện, mơ hồ nghiên cứu những tượng hình trên huy hiệu, sờ nắm lớp nhung trên tường, lay thử
chiếc ghế, lật giở giấy tờ, đọc các tên, đánh vần tước vị, Bôđixtơn, Hơmbân, Gâmđrêt, Hâncơvin, Clăngsacli, so sánh các loại si con dấu, nắn nắn những con tơ trên dấu ấn nhà vua, lại gần cửa sổ, lắng nghe tiếng nước phun, nhận xét các pho tượng, kiên trì đếm những cột đá hoa như một người mộng du và nói: Có thế thật.
Rồi nó lại sờ nắm chiếc áo xa-tanh của nó. và tự hỏi:
- Có đúng là ta không? Đúng.
Nó đang trải qua một trận bão lòng.
Trong cơn bão ấy, nó có cảm thấy rã rời mệt mỏi không? Nó có uống không, có
ăn không, có ngủ không? Nếu có làm những việc ấy thì cũng hoàn toàn vô ý thức. Trong một số hoàn cảnh khốc liệt, các bản năng có tuỳ tiện tự thoả mãn mà tư tưởng không hề can thiệp vào. Vả lại tư tưởng Guynplên lúc này còn kém hơn cả một làn khói.
Lúc ánh lửa đen ngòm của phún thạch trào lên khỏi lòng giếng cuồn cuộn, thì miệng núi lửa có biết đến những bầy gia súc dang gậm cỏ ở chân núi không?
Giờ khắc trôi qua.
Bình minh xuất hiện và trời bắt đầu sáng. Một tia nắng trắng xuyên qua phòng, đồng thời lan vào tâm trí Guynplên.
- Còn Đêa - ánh sáng nói với nó.
-----------
[72] Một loại cầy, mình dài mồm nhọn. [73] Mồm rạch đến tận tai. [74] Theo lệnh nhà vua [75] Tiếng la tinh: Mày bán trẻ con, tên mày là ăn trộm. [76] Tức nhiệm vụ mở các chai lọ trôi giạt trên mặt biển [77] Et se cupit ante videri (tiếng la tinh): và nó chỉ muốn [78] Laxone (Lacenaire). [79] Ximăngca (simanca): Thành phố nhỏ ở Tây Ban Nha có nhiều nhà bảo tàng quan trọng [80] Chúng tôi rút nó ra khỏi hàng nngũ nguyên lão. Nó rơi vào giai cấp bình dân. [81] Corpora sunt(tiếng La tinh)sinh mệnh và chân tay của thần dân tùy thuộc vào nhà vua (Semboclen. phần hai. Chương IV trang 76) [82] In abeyance (tiếng Anh): trong trường hợp không tường tin tức. [83] Nil mirari (tiếng la-tinh): không có gì đáng ngạc nhiên. [84] Masca ridens(tiếng tinh) Mặt nạ cười. [85] Xibiri là vùng xa xôi, nổi tiếng rét mướt ở miền đông Liên Xô. [86] Xênêgan là một nước rất nóng ở miền Tây châu Phi. [87] Lãnh chúa lớn nhất [88] Sarip và Xila là tên ngọn gió lốc và hòn đá ngầm nguy hiểm ở eo biến Messine. mà các thủy thủ ngày xưa rất sợ
