ột hôm chơi nhà bạn văn, dẫn dụ thế nào lại bàn về hoa cúc. Bao chuyện ly kỳ bạn kể, không bằng nhúm ký ức tôi những ngày quê mùa được thấy cúc nở trước sân.

Nhìn cái màu vàng ươm long lanh sương sớm, cha tôi bảo tựa đóa mặt trời. Dẫu chưa hình dung hết lời ví von của cha, tôi vẫn nhận thấy màu vàng ấm cúng ấy lan tỏa khắp nơi. Hoa cúc tựa người thân mỗi khi thu về với gió se lạnh, với áo len đủ màu đến lớp. Cô bạn gái yêu hoa cúc lúc nào cũng nâng niu áo vàng, nâng niu câu thơ học trò: “Áo nàng vàng anh về yêu hoa cúc, áo nàng xanh anh mến lá sân trường…” của Nguyên Sa đẹp đến lạ lùng! Quả thật, hoa cúc như những đóa mặt trời nho nhỏ. Màu vàng không kiêu sa, không kiểu cách, nhưng mỗi lần nở là rưng rưng vàng khiến lòng người chợt thấy nhớ nhung. Và mùi thơm hoa cúc chỉ thoảng hương giản dị nhưng đằm sâu. Thứ đằm sâu len lỏi vào ký ức bắt người ta phải bay bổng, yêu thương êm đềm… Rồi gió ngọt ngào lay động bên thềm, len vào cửa sổ cô học trò ngày xưa mơ mộng có tên là Hoàng Cúc. Cũng cái tên ấy đi vào cuộc tình Hàn Mặc Tử ở thôn Vĩ Dạ của miền thi ca trắc trở. Tuy nhiên cô bạn học trò ngày xưa của tôi chỉ là đơn mộc thôi, có chút thi ca chăng chỉ là những cảm xúc nhỏ nhoi của một thời yêu đương dưới mái trường huyện thị. Ngày nọ cha yêu hoa cúc. Mẹ đã trồng hoa cúc đầy vườn. Tình yêu nầy bắt nguồn từ bà nội sinh ra ở một làng quê nghèo, đất cằn sỏi đá. Bà thường gánh hoa mỗi độ trăng rằm lên chùa cúng Phật, còn lại bán cho khách thập phương chút tiền còm cõi đắp đổi qua ngày. Vì vậy mà mỗi lần giỗ bà không thể thiếu lọ cúc vàng tươi thắm. Tôi ngẫm hồn bà đã nhập vào hoa về quanh nhang khói, cháu con cảm thấy ấm lòng ấm dạ vô cùng. Bây giờ lưu lạc nhiều nơi, cô bạn nhỏ chỉ còn là một chấm mờ trong tôi. Nhưng mỗi lần gió thu nông nổi, nhớ cô bạn ngày xưa tôi thường ngồi bên hoa cúc, đọc câu thơ của Nguyên Sa như một lời tình cũ đã xa. Những đêm mưa to gió lớn hoa cúc vật vã bên hè, tôi thường mơ giấc mơ đầy hoa cúc nở, vàng óng cả bầu trời. Ngày nay các loại cúc ngoại nhập rất nhiều, cúc Tây cúc Nhật rất đẹp và sang. Nhưng tôi vẫn thấy yêu một loại cúc thuần Việt quê mùa, có hồn, có khí phách mọc ở vùng quê âm thầm vấn vít. Mỗi lần ngắm hoa cúc, vẫn cái nhìn ngày xưa khiến tôi mãi tự hỏi tại sao lùm hoa cúc giản dị đến vậy, lá răng cưa nhỏ nhoi đắng nồng đến vậy lại có thể bật nở những đóa vàng tinh khôi say đắm lòng người. Tôi cho rằng màu hoa cúc là màu vàng quê hương ngọt ngào, đằm thắm và thanh bình đến kỳ lạ trong mỗi độ thu về the thắt… Và bây giờ lần giở trang quá khứ, tôi mới biết hoa cúc được người xưa xếp vào hàng tứ quân tử “tùng, cúc, trúc, mai”. Hóa ra hoa cúc thanh cao đến vậy mà tôi nào hay. Trần Nhân Tông, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến đều chọn hoa cúc làm bạn. Và hoa cúc trong thơ các cụ đã trở thành bất tử với thời gian. Còn tôi chỉ yêu hoa cúc với một lý do thật giản dị, bởi cái màu vàng ấm cúng ấy lan tỏa khắp ký ức tôi làm thành nỗi nhớ rưng rưng.

Lâm Hà vào thu