hía Nam Soledad chừng mấy dặm, dòng sông Salinas đổ xuống theo sát sườn đồi, nước xanh thẳm và ấm nhờ phơi mình trên bãi cát vàng lấp lánh ánh nắng trước khi êm ả chảy vào một cái hồ nhỏ hẹp. Một bên bờ là những sườn đồi vàng ánh nhô lên, soải mình đến tận những vách núi đá Gabilan, bờ sông bên kia cây cỏ um tùm, hễ vào tiết xuân rặng liễu lại xanh rờn và những chiếc lá phía dưới gốc còn giữ dấu vết các trận lụt mùa đông qua, những hàng sung, lá và cành nhẵn thín vươn ra và kết thành một vòm trên mặt nước yên lặng. Trên bãi cát ven sông lá rụng thành một thảm dày và khô làm mỗi khi có con thằn lằn chạy qua, lại gây ra tiếng sột soạt ngân dài. Chiều đến, lũ thỏ từ các bụi rậm ra ngồi chơi trên cát và những chỗ đất thấp mỗi buổi sáng thường hãy còn dấu chân hay vết móng các đàn chuột ăn cá, bầy chó trại hay bầy hươu đã tới uống nước trong đêm. Có một con đường mòn xuyên qua các rặng liễu và hàng sung, con đường này do lũ trẻ con ở trại vạch lối xuống tắm hay những kẻ lữ hành buổi chiều mệt nhọc từ đường cái quan xuống dừng chân tạm nghỉ ven sông. Phía trước một cành sung lớn, nằm là là ngang mặt đất và nhẵn thín vì đã có nhiều người ngồi, là một đống tro, dấu vết còn lại của nhiều lần khách nhóm lửa để sưởi. Ngày hôm đó trời rất nóng nực, mãi về chiều mới có một cơn gió nhẹ thoảng trong khóm lá. Bóng tối xâm chiếm dần dần lên các đỉnh đồi. Trên bãi cát ven bờ, lũ thỏ ngồi im lặng giống như các pho tượng nhỏ màu xám tạc vào đá. Bỗng từ phía đường cái có tiếng sột soạt trên đống lá khô. Lũ thỏ ù té chạy về nơi trú ẩn, một con diệc lúng túng vỗ cánh nặng nề bay lượn trên sông. Trong khoảnh khắc, vạn vật im lìm, rồi hai người hiện ra trên con đường mòn, bước men theo dòng nuớc xanh. Họ luôn luôn đi người trước kẻ sau, mặc dầu đã ra khoảng đất trống. Cả hai đều mặc quần áo vải sọc xanh, cài khuy đồng. Họ đội chiếc mũ đen méo mó và khoác trên vai một bó mền cuộn tròn. Người đi trước nhỏ thó, lanh lợi, mắt đăm chiêu và sắc sảo, khuôn mặt dầy dạn, ở người hắn mọi nét đều rõ ràng: bàn tay bé và chắc, cánh tay mảnh khảnh, mũi nhỏ và xương. Người đi sau ngược lại, cao lớn, mặt mũi kỳ dị, đôi mắt to nhợt nhạt, vai u thịt bắp. Hắn bước nặng nề, lê chân như con gấu. Tay hắn cứng nhắc, buông thõng xuống thân mình. Người đi trước bất thân dừng lại khiến bạn hắn xô phải suýt nhào trên mình hắn. Hắn bỏ mũ ra, lấy ngón tay trỏ quệt mồ hôi trên mũi rồi vẩy mạnh cho mồ hôi nhỏ xuống. - Anh mà chán tôi, anh cứ việc nói ra, tôi sẽ đi vào rừng, tít trên đỉnh đồi kia rồi tôi sống một mình. Và chẳng ai vứt chuột của tôi đi được nữa. Nó vội thọc tay vào túi áo. Nó nói, giọng run sợ: - Hoan hô Lennie! Cừ lắm! Mày tiến bộ quá! Khi nào mua được hai mẫu đất, nhất định tao phải để cho mày nuôi thỏ mới được, nếu mà mày cứ được như thế này mãi. - Mày biết gì mà nói. Tao thích ở đây hơn, mai sẽ vào làm việc. Tao đã nhìn thấy mấy cỗ máy gặt đập trên đường vào trại. Như vậy, nghĩa là sẽ có thóc để khiêng về và phải làm mửa mật. Đêm nay tao thích ngả lưng ở chỗ này hơn. Tao thích thế. Lennie vẫn uống ùng ực vũng nước tù, người bé nhỏ cúi xuống lay vai hắn: George dịu giọng: - Bây giờ mày đi kiếm củi chứ? Phía đằng sau cây sung kia kìa, có một đống lớn đấy. Củi vụn đấy. Đi nhặt lại đây. - Bỏ đi đâu? - Tôi vẫn cố nhớ mà không được.Tôi chỉ nhớ chuyện đàn thỏ thôi, anh George ạ! George ngập ngừng một lát: George lặng ngắm dòng nước đăm chiêu. Mặt trời rọi vào làm mặt hắn đỏ ngầu. Hắn nói giận dữ: - Nếu anh không muốn bận bịu với tôi nữa, tôi lên đồi, tôi tìm một cái hang tôi ở. Tôi đi ngay bây giờ cũng được. George vẫn nằm dài và khẽ huýt sáo. Về hướng Lennie có tiếng lõm bõm dưới mé sông. George ngừng huýt sáo, lắng tai nghe rồi nói thầm: - Thế mình không ăn sao? - Kể ra nước có vị lành đấy. Tuy nhiên mày không nên uống chỗ nước đọng. Ngữ mày thì lúc khát, nước cống mày cũng uống. - Trời! Tống cổ! Đấy là may mình trốn thoát nước. Tụi nó lùng riết lắm mà không thấy đấy thôi, con ạ! Mắt Lennie sáng lên: George nắn lại vành mũ, trừng mắt: - Riêng hai đứa mình thì lại khác. Tương lai mình đã vạch sẵn rồi, chúng ta có thể tâm sự than thở với nhau và giúp đỡ lẫn nhau. Việc gì phải ra quán ngồi phung phí hết số tiền kiếm được vì không còn chỗ nào để lui tới. Bọn họ mà không may thì có thể ở tù rục xương vì chẳng ai để ý tới. Mình thì khác. Geroge tiếp: Lennie nhăn ra cười nhẹ nhõm: - Nếu thằng cha tài xế xe buýt nó hiểu nó nói cái gì, thì bọn mình đã được chở tới tận trại. Hừ! Các bác chỉ phải đi một thôi đường ngắn, rất ngắn. Mẹ kiếp, ít ra là bốn dặm. Thật ra là nó đếch muốn ghé qua cổng trại. Rõ là đồ vô tích sự. Nó chê không thèm ghé Soledad. Nó tống cổ mình xuống rồi nói: Chỉ còn một thôi đường ngắn nữa thôi? Tao cuộc là hơn bốn dặm! Nóng quá ta! Lennie nhìn bạn rụt rè: Lennie vẫn ngồi xổm, hắn nhìn ra phía bên kia sông, trong khoảng tối đen: Lennie dõng dạc: - Này nhé! Mình sẽ có một vườn rau lớn, một chuồng gà con. Mùa đông khi mưa rét, mình có thể bảo: việc đâu để đấy đã và mình nhóm lửa trong lò sưởi, ngồi sưởi ấm và nghe mưa rơi trên mái. Hắn lại thọc tay vào trong túi lần nữa. George nhìn hắn nghiêm khắc: - Mày làm gì với con chuột chết ấy? - Đồ điên đồ khùng? Tao vướng vào mày, nghiệp báo lúc nào mới gỡ ra được. - Được mà, tôi nhớ được! Thì lúc nãy tôi đã chả nhớ là tôi sẽ không nói với lão chủ rồi thôi? - Trời, mày quên rồi hả? Thôi tao cũng chẳng nhắc làm gì sợ mày dám tái diễn lắm? Lennie nhúng hẳn tay xuống và khuấy nước làm bắn bọt lên. Những vòng tròn lan rộng dần ra tới bên kia bờ rồi lại quay trở về. Lenne nhìn chăm chú: - Nhưng mình thì khác! Tại sao thế? Tại vì... tại vì... đời tôi đã có anh, đời anh đã có tôi. Đúng thế phải không? Lennie không muốn chui vào tròng. Nó cảm thấy nó đang được lợi thế. - Nói có Trời, chứ mày gây ra nhiều chuyện phiền nhiễu quá! Nếu tao không bị vướng víu vì mày thì đời tao cũng khá thanh thản. Tao có thể sống thong dong, tao có thể cưới vợ nữa. - Anh George! Trên mặt Lennie thoáng một vẻ đắc chí. Cơn giận của George bỗng dịu ngay xuống. Qua ánh lửa, hắn chợt bắt gặp ánh mắt kinh hãi của Lennie. Hắn ân hận cúi mặt xuống bếp. - Anh ngủ rồi à, anh George? George lăn nhanh sang một bên. - Và hiện giờ thì tao được cái gì? Được mày chứ gì? Cái thằng mày không giữ lấy được một chỗ làm. Tao kiếm ra được chỗ nào có công ăn việc làm thì mày làm hỏng liền. Mày làm tao lang thang thất thểu, hết đầu đường đến xó chợ. Thế đã đủ đâu. Mày còn gây chuyện ra nữa. Mày làm xằng làm bậy rồi tao lại phải chạy, phải gỡ. George càng lớn giọng, nói như thét: - Thật là điên đầu khi tao nghĩ là tao có thể thỏa thuê như thế nào nếu không vướng mày. Tao có được một phút nào yên đâu! - Tội nghiệp thằng nhỏ quá! - Ơ? Không ạ! Chuột chết. Không phải tôi bóp nó chết đâu. Thật thế mà, tôi nhặ được nó. Nó đã chết từ trước. - Thôi mà, Lennie? Không phải tao độc ác với mày đâu. Con chuột đã sình thối, và mày lại còn bóp nắn nó đến nhũn ra. Chừng nào mày bắt được con chuột sống, tao sẽ để cho mày giữ. Tay George vẫn chìa ra như một hiệu lệnh. Lennie như một con chó săn không muốn trả mồi cho chủ. Hắn từ từ xích lại gần, lui ra rồi xích lại gần, và khi thấy George búng đầu ngón tay ra hiệu thì hắn mới chịu đưa con chuột. George đặt tay lên vai nó: Trời đã tối lắm. Ánh lửa chiếu sáng thân cây. Cành lá kết thành vòm sáng trên đầu hai người. Lennie dần dần lết quanh đống lửa tới sát cạnh George. Hắn ngồi xổm, George xoay cái hộp đậu cho nóng đều. Hắn làm ra vẻ thản nhiên như không thấy Lennie ngồi cạnh. Lennie dịu dàng: - Có tôi cũng không ăn - tôi để nhường hết cho anh. Cho anh rưới hết trên đậu, còn tôi thì nhất định không sờ đến sốt cà chua. Nó phá lên cười sung sướng. Lennie có vẻ chưng hửng và bối rối. Hắn cúi gầm mặt xuống đâu gối: -Tôi quên mất rồi. Lennie ngắi lời, tiếp theo: - Bậy bạ cái gì ở Weed? Lennie ngừng nhai và nuốt vội. Nó có chiều suy nghĩ: -Ừ, phải rồi, chúng nó tống cổ mình ra khỏi Weed. - Này! Đưa ngay tao con chuột đây! George hỏi: - Tôi vuốt ve nó khi đi đường. - Không! Thật thế mà! - Ừ! Một ngày kia cố gắng dành dụm, thế nào ta cũng tậu được một căn nhà nhỏ, một hay hai mẫu đất, một con bò sữa, một bầy heo con và... - Không được nói gì hết... Không được nói gì hết...Không được nói gì cả. - Tôi có làm tình làm tội gì nó đâu anh George? Tôi chỉ vuốt ve nó thôi. - Tốt! Và mày nhớ đừng làm chuyện bậy bạ như ở Weed nữa nghe không. - Hiểu! Hiểu rồi. - Thôi! Mày! Đừng nói hão huyền nữa, tao vẫn muốn mày ở với tao đấy chứ, Lennie. Bực mình là hễ cho mày giữ con chuột là mày bóp chết nó. - Mày thích nghe lắm à. Được tao kể nằm sâu trong âm đạo cho mày nghe rồi mình chén sau. George chìa tay ra: - Đồ ngu! Mày tưởng tao không nhìn thấy chân mày ướt vì lội sông kiếm con chuột hay sao? - Hử, mày lại còn nức nở như con nít sao, hở Trời! Mày to đầu lớn xác như vậy? Lennie im lặng một lúc rồi nói đầy vẻ phấn khởi: - Khổ quá mất thôi! Mày nghe đây? Bọn mình sắp đến làm việc trong một cái trại như ở miền Bắc. - Kể cái gì nhỉ? - Tôi nhớ được đấy chứ? - Hử? Muốn gì? - Trời ơi! Lennie! đừng uống nhiều thế! - Mày đã biết phải đưa cái gì rồi mà. Con chuột. - Tôi van anh mà, anh George. - Không, anh kể cơ. Tôi kể thì không hay bằng anh đâu. Kể đi anh George. Tôi sẽ săn sóc bầy thỏ như thế nào nhỉ? - Chuột nào? Tôi làm gì có chuột? - Có gì đâu, con chuột đấy mà! Hắn mỉm cười thoải mái: - Mày giận tao đấy à? - Cái trại tao với mày sắp tới ở ngay dưới này này, cách đây chừng một phần tư dặm. Mình vào đấy và phải gặp lão chủ. Bây giờ nghe đây. Tao đưa trình lão tấm các làm việc của chúng mình, nhưng mày nhớ là đừng nói gì cả. Mày đứng đó và câm mồm lại. Nếu lão mà biết mày ngu đần tới mực này thì lão sẽ không mướn đâu, nhưng nếu lão nhìn thấy mày làm việc rồi mới nghe mày nói thì mọi việc đều ổn cả. Mày hiểu không? - Ờ! Bây giờ tôi nhớ ra rồi. Giọng George trầm hẳn xuống. Hắn kể đều đều như đã thuộc lòng: Lennie ấp úng. Mặt dài ra vì có vẻ nghĩ lung: - Tôi thích ăn đậu với sốt cà chua kia. - Chưa. Gì vậy? - Có chứ! Mày đi kiếm ngay ít củi. Tao có ba hộp đậu trong xắc rồi, kiếm củi xong tao đưa hộp quẹt cho mày nhóm lửa. Rồi chúng mình hâm đậu mà chén. Lennie đi ra phía sau cây và ôm về một bó cành lá khô. Nó quăng trên đống tro rồi đi lấy thêm nữa. Màn đêm đã buông kín gần hết. Có tiếng mấy con chim gáy vỗ cánh trên mặt nước. George nhích lại đống củi và lấy mấy cành lá khô nhóm bếp. Lửa cháy nổ lách tách. George mở ba lô lấy ra ba hộp đậu. Hắn xếp chung quanh đống than hồng nhưng không để ngay vào ngọn lửa. - Nấp vào trong bụi rậm. - Ta... Tôi... Tôi không được nói gì hết. Tôi sẽ đứng im đấy. - Vậy bây giờ anh kể cho tôi nghe như mấy lần trước đi. - Nếu có thì ăn chứ tội gì! - Ở miền Bắc à? - Rồi. Từ giờ mày khỏi vuốt ve chuột nữa khi đi với tao. Mày có nhớ là phải đi đâu bây giờ không? - Thằng này hay quá! Hay lắm? Mày nhắc lại vài lần nữa để thật chắc đừng quên xem nào. - Mẹ kiếp! Tao không có thời giờ kể tiếp nữa đâu. George chế diễu: - Gì? Hai người dọn chỗ nằm trên bãi cát. Ngọn lửa thấp dần. Môi Lennie run lên, mắt ướt đầm đìa. George sẵn giọng: - Tốt lắm. Mang cái ba lô lại gần bếp lửa này! Gần lửa ngủ ngon hơn. Nằm đây mà nhìn trời nhìn lá. Đừng cời lửa nữa. Cứ để mặc cho nó tắt. - Đưa đây! Đừng để tao phải mất công nữa. - Nhưng mày nhớ là không được bê bối, nếu không tao sẽ không cho mày nuôi thỏ nữa đâu. - Chuột! Chuột sống à? George quỳ xuống bên bờ, lấy tay vốc nước uống từng ngụm. Lennie ngọt ngào: -Chuyện đó tôi đâu có quên? Anh cuộc gì nào? Không có tiếng trả lời. -Ừ! Mình sẽ mua đủ các màu; màu đỏ, màu lục, màu xanh. Mình sẽ có hàng triệu con kia mà. George nhẫn nhục: - Mày thuộc hết rồi sao không kể lấy? - Mày vừa lôi cái gì ở túi ra thế hở? Lennie ngập ngừng lùi lại đảo mắt về phía lùm cây như có ý muốn chạy trốn. George lạnh lùng: Lennie! Đã bảo là tao không chán mày nữa mà. Nói có Trời nghe, chứ mày sống một mình người ta sẽ tưởng mày là con chó hoang và giết mày liền. Thôi ở với tao chứ không đi đâu cả. Vong hồn dì Clara không muốn thấy mày vất vưởng một mình đâu. - Nói gì mặc xác tao. Mày có nhớ chúng mình vào sở Murray and Ready và chúng cho chúng mình hai tấm các làm việc và thẻ đi xe buýt không? - Bà ta hả? Mày cũng không nhớ là bà nào nữa sao? Dì Clara, dì ruột mày đấy. Và rồi bà cũng phải thôi không bắt chuột cho mày nữa. Mày giết chết hết mà! - Đưa cái gì mới được chứ? - Dịch lại đây, đưa tao coi? - Bây giờ mày nghe nhé, Lennie, tao muốn mày nhận cái điều này cho kỹ, mày nhớ được chứ? Trại ở cách đây chừng một phần tư dặm về hướng này. Mày chỉ việc men theo sông là đến. Lennie giả bộ ngây ngô. - Rồi! Mày kiếm đâu sốt cà chua bây giờ? Thôi đi kiếm củi đi. Đừng có la cà nữa. Trời sắp tối rồi đấy. - Làm sao biết chúng ở hang hốc nào mà tìm. Hồi xưa có một bà thường cho tôi chuột... bắt được con nào là bà ấy cho tôi con đó. Không biết bây giờ bà ta ở đâu. - Anh George à! - Ồ! Đi đâu cũng được. Tôi có thể lên đồi kia chẳng hạn. Thế nào mà chẳng tìm được một cái hang để trú. - Thôi, thôi. Tao nhắc lại cho mày lần nữa. Tao có làm được việc gì đâu, suốt ngày phải căn dặn mày, rồi mày quên, rồi tao phải nói lại. - Anh George ơi, xem này! - Chừng này bốn người ăn dư dả đấy. - Tao không chắc. Nước có vẻ dơ lắm. - Mình sẽ không khác gì trại chủ. Và mình sẽ có cả thỏ nữa. Anh George, nói nữa đi. Anh nói cho tôi nghe chuyện cái vườn, chuyện đàn thỏ trong chuồng, chuyện cảnh mưa mùa đông, cái lò sưởi, ta lấy sữa đánh thành kem đặc đến nỗi cắt không được. Nói hết cả đi, tuốt cả đi. Mặt Lennie sáng lên một nụ cười: Lennie quỳ gối, nghiêng mình trên ngọn lửa nhìn cơn giận dữ của George. Mặt nó hốt hoảng vì sợ. George tức giận nói tiếp: Lennie đứng dậy bước nặng nề và biến sau lùm cây. - Đưa đây! - Đồ chó chết, làm sao mày tìm ra được. Tao cất cả hai cái đây. Mày tưởng tao để mày giữ cái các làm việc của mày sao? - Tôi kiếm được. Tôi chẳng cần thức ngon trộn với sốt cà chua. Ngủ thì ngủ ngoài trời và chẳng ai làm khổ tôi nữa. Nếu tôi bắt được chuột, tôi giữ tôi nuôi. Chả có ai có thể lấy của tôi được. - Mình phải mua thỏ đủ các màu lông mới được. Lennie run người vì đắc chí: - Mày lại quên rồi hả? Tao cứ phải nhắc hoài mày sao? Sao mày lại có thể đần thế hở trời! - Không, nhất định là tôi sẽ không bê bối. Tôi sẽ không hé răng nói gì cả. - Được nhé. Vậy khi gặp lão chủ, mày làm gì? - Tại chúng bé quá. Tôi vuốt ve chúng và rồi chúng cắn tay tôi thành ra tôi nắm chặt đầu chúng hơn một chút, thế mà chúng chết ngay được, vì chúng bé quá! Anh George ơi, ước gì trong ít lâu nữa ta có được một đàn thỏ. Thỏ nó khỏe hơn chuột. Lennie lí nhí: Lennie vẫn nắm chặt tay và giấu ra xa. - Đưa đây cho tao. - Câm mồm mày đi. Lúc nào cũng thỏ! Nghe này! Bây giờ mày nghe và cố nhớ để đừng gây rắc rối nữa. Mày có nhớ hôm hai đứa mình ngôi ở lề đường Heward Street, chăm chú nhìn cái bảng đen không? - Tôi quên thật? Tôi vẫn cố nhớ chứ! Xin thề với anh như vậy! - Mình đi đâu bây giờ? - Tôi không hiểu sao anh không cho tôi được giữ con chuột. Nó có phải là của ai đâu. Tôi có ăn cắp của người nào đâu. Tôi thấy nó nằm chết bên đường kia mà. - Tôi khoái ăn đậu với sốt cà chua lắm. Bạn hắn buông phịch bó mền ra, nhào sấp xuống mặt sông để uống. Hắn uống từng ngụm lớn, thở phì phì trong nước như ngựa. Người bé nhỏ bước lai gần gắt gỏng: Lennie quỳ xuống nhìn George: - Mày cứ nấp vào trong bụi rậm cho đến khi tao đến kiếm mày. Mày nhớ chứ hả? - Anh George! Sao mình không vào kiếm bữa tối trong trại? Người ta cho ăn tối mà. - Chuyện thỏ ấy. Lennie ngồi bên kia bếp lửa nhẫn nại quan sát: George lại nhấc muỗng lên: Nghe tiếng Lennie nức nở, George quay lại. George ngả người nắm dài trên cát, gối đầu lên hai tay, Lennie cũng bắt chước, hắn ngẩng đầu lên để xem đã làm giống như George chưa. Lennie reo lên: - Chúng ta sắp có việc làm ở trại, anh George ạ! Lennie có vẻ sửng sốt: George gỡ ba lô, khẽ đặt xuống đất: - Phải mua thứ lông dài nữa, anh George ạ, thứ tôi đã thấy ở hội chợ Sacramento ấy. - Ừ! thứ lông dài. - Anh nhớ là tôi có thể dỗi bỏ đi, vào hang sống một mình đấy nhé. - Mày muốn đi đâu thì kệ xác mày. Thôi câm miệng mà ngủ đi. Ngọn lửa nhạt dần trên đám than hồng. Phía ngọn đồi bên mé sông, tiếng một con chó rừng sủa và bên này bờ sông có tiếng một con chó trại sủa đáp lại. Khóm lá sung xào xạc trong hơi gió đêm.