ồng bằng En Hôm-ra rộng mênh mông nằm dài ở phía nam vịnh Bôn-sôi thuộc vùng Bắc Phi. Trước khi người ta làm yếu được các vòng gió tín phong khiến cho khí hậu thay đổi thì ở đây có một Ha-ma-đa, tức là một hoang mạc không có cỏ, chỉ toàn đá dăm nhẵn bóng và đá hình tam giác màu đỏ nhạt tạo thành một lớp vỏ cứng, vì thế Ha-ma-đa có tên là Ha-ma-đa đỏ. Đấy là một biển lửa chói rực vào ngày nắng, một biển gió lạnh vào những đêm thu và đêm đông. Bây giờ, trên Ha-ma-đa chỉ có gió làm nổi lên trên đất cứng những làn sóng rập rờn của loại cỏ cao màu trắng bạc ánh xanh đưa từ các thảo nguyên Nam Phi đến. Tiếng gió rít và cỏ rập rờn nổi sóng thức tỉnh trong lòng người một nỗi buồn vu vơ và khiến ta cảm thấy thảo nguyên gần gũi với tâm hồn, dường như cảnh này ta đã gặp nhiều lần trong đời, trong những hoàn cảnh khác nhau: khi đau xót, lúc vui sướng, khi mất mát, lúc tìm thấy. Mỗi lần con tàu vũ trụ bay lên hay trở về Trái đất, nó đều để lại một vòng tròn cháy sém nhiễm độc, bề ngang ngót một ki-lô-mét. Những vòng đó được ngăn riêng ra bằng một tấm lưới kim loại màu đỏ, và suốt hàng chục năm, không được đụng chạm đến. Thời hạn đó dài gấp đôi thời hạn đủ cho những chất thải động cơ bị hủy hoại hoàn toàn. Sau mỗi lần con tàu cất cánh và hạ cánh, sân bay vũ trụ được rời sang chỗ khác. Điều đó làm cho các thiết bị và các căn nhà của sân bay có vẻ tạm thời, không lâu bền, khiến cho những người phục vụ ở sân bay gần giống như những bộ tộc du mục thời xưa ở Xa-ha-ra, những bộ tộc đã sống mấy nghìn năm ở đây, lang thang nay đây mai đó trên lưng những con vật có bướu cổ cong, chân có u chai, gọi là lạc đà. Trong chuyến bay thứ mười ba giữa vệ tinh đang được xây dựng và Trái đất, tàu liên hành tinh "Ba-ri-ôn" đã đưa Đa-rơ Vê-te về thảo nguyên A-ri-dôn. Thảo nguyên này vẫn còn bỏ hoang ngay cả sau khi đã làm thay đổi được khí hậu, vì trong đất của nó có tích lũy nhiều phóng xạ. Vào kỷ nguyên Thế giới Chia rẽ, trong thời kỳ mới khám phá ra năng lượng hạt nhân, người ta đã tiến hành vô số cuộc thí nghiệm và thử loại kỹ thuật mới ở đây. Cho đến giờ, những sản phẩm phóng xạ vẫn còn có khả năng gây bệnh, tuy không đủ mạnh để gây hại cho con người, nhưng vẫn kìm hãm sự trưởng thành của các loại cây gỗ và cây bụi. Đa-rơ Vê-te không chỉ vui sướng vì vẻ đẹp mê hoặc của Trái đất: bầu trời xanh mặc chiếc áo cưới bằng những đám mây trắng nhẹ bỗng. Ngay cả mặt đất bụi bặm với lớp cỏ thưa, cứng cũng làm cho anh thích thú. Được bước những bước vững chắc trên mặt đất dưới vầng mặt trời vàng chói, phơi mặt ra đón luồng gió khô tươi mới, thật là sung sướng biết bao! Chỉ sau khi đã ở trên bờ vực thẳm của vũ trụ thì mới có thể hiểu được tất cả vẻ đẹp của hành tinh chúng ta mà xưa kia tổ tiên ta đã gọi một cách vô lý là "thung lũng đau thương và nước mắt". Gơ-rôm Oóc-mơ không giữ Đa-rơ Vê-te lâu, vì chủ tịch già của Hội đồng muốn thân hành đến tiễn con tàu vũ trụ. Hai người đến En Hôm-ra vào ngày đoàn thám hiểm khởi hành. Từ trên không, Đa-rơ Vê-te đã nhận thấy trên đồng bằng màn thép sáng mờ đục có hai tấm gương khổng lồ. Tấm gương bên phải gần tròn, tấm gương bên trái hình en-lip thuôn thuôn nhọc đầu. Đấy là vết tích cuộc khởi hành mới đây của những con tàu của các đoàn thám hiểm lên các vì sao. Vết tròn là vết của "Tin-ta-gien" bay lên ngôi sao T khủng khiếp và mang theo những máy móc cồng kềnh để kích lại con tàu đĩa từ vũ trụ xa xăm đến, đặt nó trở lại vị trí thăng bằng. Hình en-lip là vết của "A-en-la" bay lên theo một đường thoai thoải hơn, mang theo một nhóm đông các nhà bác học để nghiên cứu sự thay đổi của vật chất trên ngôi sao Trắt trắng của sao bộ ba E-ri-đan Ô-mi-cơ-rôn 2. Năng lượng của các động cơ phụt xuống mặt đất đầy đá, để lại một lớp tro ăn sâu vào đất đến một mét rưỡi. Người ta đổ chất kết dính vào lớp tro đó để gió khỏi gieo rắc ra khắp nơi. Chỉ còn phải chuyển những tấm rào ở những vết bay cũ sang đây. Người ta sẽ làm việc đó sau khi "Thiên-nga" bay đi. Kia chính là "Thiên-nga", màu gang xám với lớp vỏ cách nhiệt sẽ cháy hết trong thời gian con tàu xuyên qua khí quyển. Tiếp đó, con tàu sẽ bay đi với lớp vỏ sáng loáng phản xạ tất cả các loại bức xạ. Nhưng sẽ không ai được thấy nó trong vẻ đẹp tuyệt diệu ấy, trừ những người máy thiên văn theo dõi chuyến bay. Những máy tự động ấy sẽ chỉ cung cấp cho ta bức ảnh chụp một điểm sáng. Khi con tàu trở lại Trái đất, thân tàu sẽ han rỉ, đầy những rãnh và những vết lõm hình phễu do sức nổ của những hạt vân thạch nhỏ tạo nên. Những những người hiện giờ đứng xung quanh "Thiên-nga" sẽ không thể gặp lại con tàu nữa: họ không thể sống một trăm bảy mươi hai năm nữa để chờ đoàn thám hiểm trở về. Một trăm sáu mươi tám năm độc lập trên đường và bốn năm nghiêm cứu trên các hành tinh, nhưng đối với các nhà du hành thì chỉ là ngót tám mươi năm. Do loại công việc của anh, Đa-rơ Vê-te thậm chí không sống được đến lúc "Thiên-nga" tới những hành tinh của ngôi sao màu lục. Cũng như trong những ngày đầy băn khoăn nghi ngờ trước đây, Đa-rơ Vê-te khâm phục tư tưởng táo bạo của Ren Bô-dơ và Mơ-ven Ma-xơ. Dù cho thí nghiệm của họ không thành công, dù cho cái vấn đề đụng chạm đến nền tảng của vũ trụ mà họ đề cập đến còn xa mới được giải quyết, dẫu rằng vấn đề ấy chỉ là một điều hoang tưởng sai lầm đi nữa thì những con người điên rồ ấy vẫn cứ là những bậc khổng lồ của tư tưởng sáng tạo của loài người, bởi vì ngay cả trong việc tìm cách bác bỏ lý thuyết và thí nghiệm của họ, người ta cũng sẽ đi tới một bước nhảy vọt trong việc tìm kiếm kiến thức. Mải suy nghĩ, Đa-rơ Vê-te vấp vào tín hiệu của khu an toàn, anh quay lại và thấy một dáng hình quen thuộc linh lợi, đứng dưới chân một cái tháp tự hành phát sóng vô tuyến. Ren Bô-dơ rảo bước đến gặp anh, vừa đi vừa xoa bù mái tóc hung bất trị và nheo nheo cặp mắt sắc. Những vết sẹo mảnh, rất mờ, chằng chịt như tấm lưới làm cho khuôn mặt nhà vật lý khác hẳn đi, nom nhăn nheo, thể hiện một vẻ căng thẳng đau khổ? - Rất sung sướng khi thấy anh khỏe mạnh, Ren? - Tôi rất cần gặp anh! - Ren Bô-dơ giơ hai tay ra cho Đa-rơ Vê-te, đôi tay nhỏ nhắn vẫn lấm tấm vết tàn nhang như trước. - Anh làm gì ở đây, còn lâu mới đến giờ con tàu khởi hành cơ mà? - Tôi đi tiễn "A-en-la". Những số liệu về sức hấp dẫn của một ngôi sao nặng như thế có ý nghĩa rất quan trọng đối với tôi. Được biết anh sẽ đến đây, tôi ở lại với anh. Đa-rơ Vê-te im lặng, chờ nhà vật lý nói rõ thêm. - Anh trở lại đài quan sát của các Trạm ngoài Trái đất theo yêu cầu của I-u-nhi An-tơ chứ? Đa-vơ Vê-te gật đầu. - Gần đây, An-tơ có ghi được mấy thông tin do Vành-khuyên thu nhận và chưa đoán ra được... - Mỗi tháng có một lần nhận thông tin ngoài những thông tin thường lệ. Mỗi lần thu nhận, thời gian lại chệch đi hai tiếng. Trong một năm, việc kiểm tra được thực hiện trong hai mươi tư giờ Trái đất, trong tám năm thì thời gian kiểm tra là một phần vạn giây Thiên hà. Như vậy là bổ sung được những quãng bỏ sót trong việc thu tin của vũ trụ. Chắc chắn là trong sáu tháng cuối cùng của chu kỳ tám năm, người ta đã nhận được những thông tin từ rất xa gửi đến mà chúng ta không hiểu được. - Tôi hết sức quan tâm đến những thông tin ấy và yêu cầu anh lấy tôi vào giúp việc. - Tôi giúp việc anh mới đúng. Chúng ta sẽ cùng xem những bản ghi của các máy nhớ. - Cả Mơ-ven Ma-xơ nữa chứ? - Cố nhiên. - Vê-te, thế thì tuyệt quá! Tôi rất ngượng ngùng sau khi xảy ra cái thí nghiệm tai hại ấy: tôi rất có lỗi đối với Hội đồng... nhưng gặp anh, tôi cảm thấy nhẹ nhõm, tuy anh là hội viên Hội đồng, là cựu chủ nhiệm các trạm ngoài Trái đất và chính anh khuyên tôi không nên làm thí nghiệm. - Mơ-ven Ma-xơ cũng là ủy viên Hội đồng. Nhà vật lý nghĩ ngợi một lát, nhớ lại điều gì và khẽ bật cười. - Mơ-ven Ma-xơ.. anh ấy cảm thấy những ý nghĩ của tôi và thử thể hiện những ý nghĩ ấy thành hành động cụ thể. - Phải chăng sai lầm của các anh chính là ở sự thể hiện ấy? Ren Bô-dơ cau mày và lảng sang chuyện khác. - Vê-đa sẽ đến chứ? - Có, tôi đang chờ chị ấy. Anh biết đấy, chị ấy suýt chết khi nghiên cứu một cái hang chứa những máy móc đời xưa. Ở đấy có một cánh cửa thép đóng kín. - Tôi chả nghe nói gì cả. - Tôi quên mất rằng anh không có hứng thú sâu sắc đối với lịch sử như Mơ-ven Ma-xơ. Cả hành tinh hiện nay đang thảo luận về việc đằng sau cánh cửa ấy có cái gì. Hàng triệu người tình nguyện xin đi làm công việc khai quật. Vê-đa quyết định đưa vấn đề sang cho Viện hàn lâm đoán trước tương lai xem xét. - Ép-đa Nan không đến ư? - Không. Chị ấy không đến được. - Như vậy thì nhiều người sẽ rầu lòng. Vê-đa rất yêu Ép-đa, còn Tsa-ra thì đúng là mê chị ấy. Anh nhớ Tsa-ra chứ? - Cái cô... hình dáng như con báo ấy? Đa-rơ Vê-te giơ hay tay lên, vờ làm ra vẻ khiếp sợ. - Cứ làm như mình là người đánh giá sắc đẹp phụ nữ sành sỏi lắm không bằng! Tuy nhiên, tôi thường hay phạm đi phạm lại cái sai lầm mà thời trước thường mắc phải do không hiểu gì về các quy luật tâm sinh lý và di truyền. Bao giờ tôi cũng muốn nhìn thấy quan niệm và tình cảm của mình thể hiện ở những người khác. - Ép-đa sẽ theo dõi chuyến bay, cũng như tất cả mọi người trên hành tinh. Nhà vật lý chỉ những dãy giá ba chân cao, có những hộp thu hình bằng tia trắng, tia hồng ngoại và tia tử ngoại. Những dãy máy thu hình đó bố trí thành vành bán khuyên xung quanh con tàu vũ trụ. Những nhóm tia quang phổ khác nhau trong ảnh màu khiến cho màn ảnh có vẻ đầm ấm và sinh động như cảnh thực, cũng như những màn chắn âm bội[1] loại bỏ tạp âm kim loại khi truyền tiếng nói. Đa-rơ Vê-te nhìn về phía Bắc, nơi những ô-tô điện tự động chở đầy người đang bò tới, lắc lư một cách nặng nhọc. Chiếc xe đầu tiên vừa đến, Vê-đa Công nhảy ra và chạy đến, chân luôn luôn vướng trong cỏ. Chị lao bổ vào bộ ngực rộng của Đa-rơ Vê-te, đến nỗi hai bím tóc dài buông thõng bay tung ra phía sau lưng anh. Đa-rơ Vê-te khẽ đẩy Vê-đa ra, nhìn chằm chằm vào khuôn mặt thân mến vô hạn mà lúc này hơi có vẻ mới lạ do kiểu chải tóc khác thường. - Tôi đóng vai bà hoàng hậu phương Bắc thời Trung cổ trong một phim trẻ em và chỉ kịp thay đổi y phục - thiếu phụ vừa thở hổn hển vừa giải thích - không còn đủ thời giờ chải tóc lại. Đa-rơ Vê-te tưởng tượng thấy chị mặc chiếc áo dài bằng gấm bó sát lấy thân, đội cái mũ vương hậu bằng vàng nạm ngọc xanh, hai bím tóc màu tro dài quá gối, đôi mắt sáng biểu lộ vẻ can đảm. Anh mỉm cười sung sướng. - Có vương miện chứ? - Có chứ, như thế này này - Vê-đa dùng ngón tay vẽ ra trong không khí một vòng rộng có những đường khía lớn hình cỏ ba lá. - Tôi sẽ xem được chứ? - Ngay hôm nay. Tôi sẽ yêu cầu họ chiếu phim cho anh xem. Đa-rơ Vê-te định hỏi xem "họ", những con người bí mật ấy là ai, nhưng Vê-đa đã chào hỏi nhà vật lý nghiêm trang Ren Bô-dơ mỉm cười ngây thơ và chân thành. - Những anh hùng của A-chê-na đâu nào? - Ren Bô-dơ nhìn khu vực sân bay vẫn vắng tanh xung quanh con tàu vũ trụ. - Ở đằng kia! - Vê-đa chỉ ngôi nhà hình cái lều làm bằng những tấm kính màu trắng sữa với những thanh dầm - ngoài có đường gờ ánh bạc - Đấy là nhà ga chính của sân bay vũ trụ. - Thế thì ta đến đi! - Chúng ta đến đấy là thừa! - Vê-đa nói dứt khoát - Họ đang xem những tiết mục mà Trái đất biểu diễn để tiễn biệt họ. Ta đến chỗ "Thiên nga" đi. Hai người đàn ông nghe theo. Đi cạnh Đa-rơ Vê-te, Vê-đa khẽ hỏi: - Tôi chải tóc kiểu cổ như thế này nom có lố lăng lắm không? Tôi có thể... - Không cần. Sự tương phản với bộ y phục thời nay nom rất mê, bím tóc dài hơn váy! Cứ để thế! - Xin vâng lời, Đa-rơ Vê-te của tôi! - Vê-đa thì thầm những câu thần chú khiến tim anh đập rộn lên và đôi má tái nhợt của anh hơi ửng đỏ. Hàng trăm người thong thả đi về phía con tàu. Rất nhiều người mỉm cười với Vê-đa hay chào chị bằng cách giơ một tay lên, nhiều người chào chị hơn là chào Đa-rơ Vê-te hoặc Ren Bô-dơ. - Chị thật nổi tiếng, Vê-đa ạ. Đấy là do công việc của nhà sử học hay do sắc đẹp tuyệt trần của chị? - Cả hai điều đó đều không đúng. Tôi tiếp xúc thường xuyên và rộng rãi với mọi người, vì tính chất công việc đòi hỏi phải như thế, và tôi còn tham gia hoạt động xã hội. Anh với Vê-te thì ẩn mình trong phòng thí nghiệm hoặc làm việc ráo riết vào ban đêm ở những nơi vắng vẻ. Công việc các anh làm lớn lao hơn và quan trọng hơn nhiều so với công việc của tôi, nhưng chỉ phục vụ cho một lĩnh vực không gần gũi lắm với trái tim. Tsa-ra Nan-đi và Ép-đa Nan được nhiều người biết tới hơn tôi nhiều. - Lại trách móc nền văn minh kỹ thuật của chúng ta phải không? - Đa-rơ Vê-te cự lại một cách vui vẻ. - Không phải là trách móc nền văn minh của chúng ta, mà là chê trách những tàn dư của những sai lầm tai hại trước kia. Từ hàng nghìn năm trước, tổ tiên chúng ta đã biết rằng nghệ thuật, và đi liền với nó là sự phát triển tình cảm của con người, có ý nghĩa quan trọng đối với xã hộ không kém gì khoa học. - Hiểu theo nghĩa quan hệ giữa người ta với nhau chứ gì? - Nhà vật lý hỏi, anh ta bị thu hút vào cuộc nói chuyện. - Chính thế! - Có một nhà hiền triết đời xưa đã nói rằng cái khó nhất trên Trái đất là giữ gìn được niềm vui sướng - Đa-rơ Vê-te nói chen vào - Kia, lại có thêm một bạn đồng minh trung thành nữa của Vê-đa! Mơ-ven Ma-xơ đi thẳng về phía họ, bước dài và nhẹ nhàng. Thân hình đồ sộ của anh khiến mọi người phải chú ý. - Điệu vũ của Tsa-ra đã xong - Vê-đa đoán ra. - Đội du hành "Thiên nga" sắp ra đấy. - Ở địa vị họ, tôi sẽ đi bộ tới đây và đi thật chậm - Đa-rơ Vê-te bỗng nói. - Anh bắt đầu xúc động rồi phải không? - Vê-đa khoác tay anh. - Cố nhiên. Đối với tôi thì thật là khổ tâm khi nghĩ rằng họ sẽ ra đi vĩnh viễn và tôi không còn bao giờ được thấy con tàu này nữa. Trong tâm hồn tôi, có cái gì chống đối lại sự hy sinh không tránh khỏi ấy. Có lẽ vì trong đội du hành có những người thân thiết đối với tôi. - Không phải như thế đâu - Mơ-ven Ma-xơ nói chen vào. Anh đến gần và thính giác nhạy bén của anh đã nghe được câu nói của Đa-rơ Vê-te từ xa - Đấy là sự phản đối thường của con người chốn lại thời gian khắc nghiệt. - Cảm giác buồn trước cảnh vật mùa thu phải không? - Ren Bô-dơ hỏi với vẻ giễu cợt và cười với bạn bằng mắt. - Anh có nhận thấy rằng chính những người giàu nghị lực nhất, yêu đời nhất và có tình cảm sâu sắc nhất lại thường ưa thích mùa thu đượm buồn ở các vĩ độ ôn đới hay không? - Mơ-ven Ma-xơ nói và thân mật xoa vai nhà vật lý. - Nhận xét đúng đấy! - Vê-đa thích thú. - Một nhận xét rất cổ... - Đa-rơ Vê-te có mặt ở sân bay không? Đa-rơ Vê-te, anh có ở sân bay đấy chứ? - Tiếng nói oang oang từ bên trái và từ trên cao vang tới - I-u-nhi An-tơ mời anh đến phòng vô tuyến điện thoại truyền hình ở nhà trung tâm. I-u-nhi An-tơ đang gọi. Mời đến trạm điện thoại vô tuyến truyền hình ở nhà trung tâm... Ren Bô-dơ giật mình và vươn thẳng người. - Tôi đi với anh được chứ, Đa-rơ Vê-te? - Anh đi thay tôi thì có. Anh không có mặt lúc tàu vũ trụ khởi hành cũng chẳng sao, I-u-nhi An-tơ thích cho ta xem ảnh truyền hình trực tiếp, chứ không thích dùng bản ghi. Đó là thói quen thời xưa, về điềm này anh ấy hợp với Mơ-ven Ma-xơ. Sân bay vũ trụ có máy điện thoại vô tuyến truyền hình mạnh và màn hình bán cầu. Ren Bô-dơ vào một căn phòng yêu tĩnh. Người điều vận thường trực bật công-tắc và chỉ vào màn ảnh mé bên phải. I-u-nhi An-tơ hiện lên trên màn ảnh, vẻ xúc động. Anh chăm chú nhìn nhà vật lý và khi hiểu rõ nguyên nhân vì sao Đa-rơ Vê-te vắng mặt, anh gật đầu với Ren Bô-dơ. - Tôi cũng định đến xem con tàu khởi hành, như hiện giờ đang tiến hành việc thu tin tìm kiếm ngoài chương trình theo hướng cũ và trong dải sóng 62/77. Anh hãy cầm cái phễu bức xạ định hướng lên, hướng nó về phía đài quan sát. Tôi sẽ chiếu tia véc-tơ qua Địa-trung-hải, dội thẳng vào En Hôm-ra. Anh dùng quạt hình ống để bắt và bật mành hình bán cầu lên - I-u-nhi An-tơ nhìn sang bên cạnh và nói thêm - mau lên! Nhà bác học đã có kinh nghiệm thu tin, anh thực hiện yêu cầu đó trong hai phút. Ở giữa màn ảnh bán cầu hiện lên ảnh của một Thiên-hà khổng lồ, trong đó hai nhà bác học nhận ra ngay đám tinh vân của sao Tiên-nữ, hay M-31, đám tinh vân mà con người đã biết từ lâu. Ở mặt ngoài của đám tinh vân hình xoáy ốc, mé gần người xem nhất, gần như ở chính giữa cái đĩa hình thấu kính của Thiên-hà khổng lồ, một đốm sáng bừng lên. Ở đấy một hệ thống sao tách ra, nom như sợi len nhỏ xíu: chắc chắn đó là một nhánh khổng lồ dài đến một trăm pác-xếc. Đốm sách to dần ra, đồng thời "sợi len" cũng to thêm, trong lúc đó thì chính Thiên-hà lại biến mất, nhòa đi ở ngoài phạm vi thị trường. Một luồng những ngôi sao đỏ và vàng chạy vắt ngang màn ảnh. Đốm lửa trở thành một vòng tròn nhỏ và sáng lên ở cuối luồng sao. Ở rìa luồng sao nổi bật lên một ngôi sao màu da cam thuộc lớp quang phổ K. Có những điểm hết sức mờ quay xung quanh nó; đó là những hành tinh. Một vòng sáng nhỏ nằm ở vị trí của một trong những điểm đó, hoàn toàn che lấp điểm ấy. Bỗng nhiên tất cả quay cuồng, biến thành những đường đỏ ngoằn ngoèo và những tia lửa bay loang loáng, Ren Bô-dơ nhắm mắt... - Đấy là quãng gián đoạn - I-u-nhi An-tơ nói ở màn ảnh phía bên - Tôi đã cho anh xem cảnh tượng quan sát được vào tháng trước và do các máy nhớ ghi lại. Bây giờ tôi chuyển sang ảnh thu trực tiếp.

Trên màn ảnh, vẫn như trước, những tia lửa và những đường đỏ thẫm quay tít. - Một hiện tượng kỳ lạ! - Nhà vật lý kêu lên - Anh giải thích sự gián đoạn đó như thế nào? - Để sau hãy hay. Bây giờ buổi phát lại bắt đầu. Nhưng cái gì mà anh cho là lạ lùng? - Quang phổ đỏ của sự gián đoạn. Trong quang phổ của tinh vân Tiên-nữ có sự dịch chuyển về phía tím, nghĩa là tinh vân đang đến gần chúng ta. - Sự gián đoạn không dính dáng gì đến sao Tiên-nữ. Đấy là một hiện tượng địa phương. - Anh cho rằng ngẫu nhiên mà trạm phát tin của họ được đưa ra tận rìa Thiên-hà, tới một vùng còn cách xa trung tâm Thiên-hà ấy hơn là vùng Mặt trời so với trung tâm Thiên-hà của chúng ta sao? I-u-nhi An-tơ nhìn Ren Bô-dơ bằng con mắt hoài nghi. - Anh lúc nào cũng sẵn sàng tranh luận mà quên rằng tinh vân Tiên-nữ đang nói chuyện với chúng ta khoảng cách bốn trăm năm mươi ngàn pác-xếc. - Ồ đúng! - Ren Bô-dơ bối rối. - Nó cách chúng ta một triệu rưỡi năm ánh sáng. Thông tin được gửi đi từ mười lăm nghìn thế kỷ trước. - Và hiện giờ chúng ta đang thấy cái được gửi đi từ rất lâu trước khi bắt đầu thời kỳ băng-hà và trước khi xuất hiện con người trên Trái đất - I-u-nhi An-tơ đã đấu dịu. Những đường đỏ bắt đầu quay chậm lại, màn ảnh tối dần rồi bỗng nhiên lại sáng lên. Trong ánh sáng yếu ớt, họ lờ mờ đoán ra một đồng bằng bằng phẳng trong ánh hoàng hôn, trên đó rải rác có những công trình xây dựng kỳ lạ hình nấm. Gần rìa phía trước của khu vực thấy được, một vòng tròn màu thanh thiên khổng lồ, to bằng khu vực đồng bằng, lấp lánh ánh sáng lạnh, rõ ràng nó có bề mặt bằng kim loại. Ở chính giữa vòng tròn có những đĩa lớn hai mặt lồi lơ lửng, cái nọ ở bên trên cái kia. Không, không phải là lơ lửng, mà là lên cao dần một cách chậm chạp. Đồng bằng biến mất, trên màn ảnh chỉ còn lại một trong những chiếc đĩa, phía dưới lồi hơn phía trên, có những đường gờ hình xoáy ốc ở cả hai mặt. - Chính những cái đó... Chúng đấy! - Hai nhà bác học thi nhau kêu lên vì cùng nghĩ rằng hình ảnh vừa thấy hoàn toàn giống với những tấm hình chụp và những bản vẽ con tàu đĩa, con tàu mà đoàn thám hiểm số 37 đã tìm thấy trên hành tinh của ngôi sao sắt. Một trận lốc mới của những vạch đỏ, rồi màn ảnh tắt. Ren Bô-dơ chờ đợi, không dám nhìn ra chỗ khác lấy một giây. Lần đầu tiên, con người tiếp xúc với sự sống và tư tưởng của một Thiên-hà khác! Những màn ảnh không bừng lên nữa, I-u-nhi An-tơ lên tiếng. - Thông tin đã bị cắt đứt. Không thể chờ đợi lâu hơn nữa, vì như thế sẽ làm hao phí năng lượng Trái đất. Cả hành tinh sẽ chấn động. Nên đề nghị Hội đồng kinh tế cho tiến hành thường xuyên gấp đôi những buổi đưa tin ngoài chương trình. Nhưng ít nhất cũng phải chờ một năm nữa, sau khi đã tốn kém rất nhiêu để phóng "Thiên-nga". Bây giờ chúng ta đã biết con tàu vũ trụ trên ngôi sao sắt là con tàu từ đâu tới. Nếu như không có sự khám phá của Éc-gơ No-rơ thì nói chung, ta sẽ không hiểu cái mà ta vừa thấy. - Thế ra con tàu đĩa ấy từ tinh vân Tiên-nữ đến ư? Nó bay mất bao nhiêu lâu? - Ren Bô-dơ nói như tự hỏi. - Sau khi đội du hành vũ trụ đã chết, nó bay ngót hai triệu năm qua khoảng không gian ngăn cách hai Thiên-hà - I-u-nhi An-tơ trả lời với vẻ nghiêm nghị - Cho đến khi nó tìm được chỗ trú trên hành tinh của ngôi sao T. Rõ ràng là những con tàu vũ trụ ấy có cấu tạo để có thể tự động đỗ xuống, mặc dù đã hàng triệu năm không còn người nào sống sót để mó tay vào những cần điều khiển. - Có thể họ là những người sống rất lâu thì sao? - Nhưng không phải là hàng triệu năm, điều đó mâu thuẫn với các định luật nhệt động học - I-u-nhi An-tơ trả lời một cách lạnh lùng - Và tuy con tàu hết sức lớn, nó không thể mang cả một hành tinh người... Tôi muốn nói những sinh vật biết suy nghĩ. Không, hiện thời các Thiên-hà của chúng ta chưa thể đến thăm nhau, cũng chưa thể trao đổi thông tin. - Rồi sẽ làm được - Ren Bô-dơ nói quả quyết, và sau khi từ biệt I-u-nhi An-tơ, anh trở lại sân bay. Đa-rơ, Vê-te cùng với Vê-đa và Tsa-ra cùng với Mơ-ven Ma-xơ đứng hơi tách khỏi hai dãy dài những người đi tiễn. Mọi người đều quay về phía tòa nhà trung tâm. Một toa xe bằng, to rộng lướt đi không có tiếng động. Người ta chào đón nó bằng những cái vẫy tay và những tiếng reo hò (trong xã hội, lối reo hò chỉ được đùng trong những trường hợp đặc biệt). Tất cả hai mươi hai người của đội tàu "Thiên-nga" đều ở trên toa xe. Toa xe băng đến gần con tàu vũ trụ. Những người mặc áo liền quần màu trắng, mặt xám lại vì mệt mỏi đứng chờ bên cái thang đẩy đi đẩy lại được: đấy là hai mươi người của ban chuẩn bị chuyến bay, phần lớn là những kỹ sơ kiêm công nhân của sân bay vũ trụ. Suốt hai mươi tư giờ vừa qua, họ dùng những máy kiểm tra để xem xét lại toàn bộ trang bị của đoàn thám hiểm và dùng các máy ten-xơ để thử lại một lần nữa tình trạng của con tàu. Theo tục lệ vốn có từ buổi bình minh của công cuộc du hành vũ trụ, chủ tịch ban báo cáo với Éc-gơ No-rơ (anh lại được chọn làm người phụ trách con tàu và là trưởng đoàn thám hiểm lên A-chê-na). Các ủy viên khác của ban đặt những số hiệu của mình lên tấm bảng đồng thau có chân dung và tên họ của từng người. Họ trao tấm bảng đó cho Éc-gơ No-rơ, rồi chào từ biệt và lui ra. Khi đó, những người đi tiễn ùa tới gần con tàu. Mọi người xếp thành hàng có trật tự trước mặt những nhà du hành vũ trụ, để cho họ hàng thân thích của các nhà du hành lên các khoang cầu thang còn trống. Những người quay phim ghi lại từng cử chỉ của những người sẽ bay đi: đấy là kỷ niệm cuối cùng họ để lại cho hành tinh thân yêu. Éc-gơ No-rơ nhìn thấy Vê-đa từ xa, và anh gài tấm bảng bằng đồng thau vào chiếc thắt lưng rộng bản của nhà du hành vũ trụ, vội vàng đến gặp thiếu phụ. - Chị đã đến, thật là đáng hoan nghênh biết bao, Vê-đa!... - Tôi có thể hành động khác thế được không? - Đối với tôi, chị là tượng trưng cho Trái đất và cho tuổi thanh xuân đã qua của tôi. - Tuổi trẻ của Nhi-da mãi mãi ở bên anh. - Tôi không thể nói là tôi không luyến tiếc gì, nói vậy là không thực. Trước hết là tôi thương Nhi-da, thương các bạn đồng đội, và thương chính bản thân mình... Sự mất mát quá lớn. Trong chuyến trở về này, tôi càng yêu Trái đất hơn, một tình yêu mới mẻ, đằm thắm hơn, giản dị hơn, tự nhiên hơn,... - Tuy thế anh vẫn đi chứ, Éc-gơ? - Tôi không thể làm khác được. Nếu tôi khước từ, thì chẳng những tôi sẽ mất vũ trụ, mà còn mất cả Trái đất nữa. - Chiến công ngày càng khó khăn thì tình yêu càng lớn phải không? - Chị bao giờ cũng rất hiểu tôi, Vê-đa ạ. Kìa, Nhi-da đây rồi. Cô gái có bộ tóc xoăn màu bung đến gần và dừng lại, hạ hai hàng mi xuống; cô đã gầy đi, nom giống một gã thiếu niên. - Đau lòng quá. Tất cả các anh các chị đều... rất tốt, trong sáng... đẹp... Vậy mà còn phải chia ly, phải dứt mình ra khỏi lòng Mẹ Đất... - giọng cô gái du hành vũ trụ run lên. Tự dưng, Vê-đa kéo cô gái vào mình, thì thầm vào tai những lời an ủi bí mật của phụ nữ. - Chín phút nữa thì đóng cửa nắp - Éc-gơ No-rơ nói không thành tiếng, mắt vẫn không rời khỏi Vê-đa. - Còn lâu quá đi thôi!... - Nhi-da thốt lên một cách thật thà, giọng đầy nước mắt. Vê-đa, Éc-gơ, Đa-rơ Vê-te, Mơ-ven Ma-xơ và những người khác đi tiễn đều buồn rầu và ngạc nhiên cảm thấy rằng họ không đủ lời lẽ. Không có cách gì diễn tả được cái cảm giác đang đứng trước một chiến công để phục vụ những người hiện giờ chưa có mặt trên Trái đất và nhiều năm sau mới ra đời. Những người bay đi và những người đưa tiễn đều biết như thế, vậy thì thừa lời làm gì? Những lời cầu chúc, bông đùa hay hứa hẹn nào có thể làm xúc động tâm hồn những người vĩnh viễn rời bỏ Trái đất để đi vào vực thẳm của vũ trụ? Hệ thống tín hiệu thứ hai của con người không hoàn hảo và nhường chỗ cho hệ thống tín hiệu thứ ba. Những cái nhìn sâu sắc, phản ánh những cảm hứng say mê không thể diễn tả được bằng lời gặp nhau trong sự thầm lặng căng thẳng, hay thèm thuồng thu hút lấy cảnh thiên nhiên nghèo nàn của En Hôm-ra. - Đến giờ rồi! - giọng nói đã đanh lại và có âm sắc kim loại của Éc-gơ No-rơ vang lên như tiếng roi của người chăn gia súc quất đánh vút một cái, và mọi người bắt đầu vội vã. Vê-đa Công nức lên, áp sát vào Nhi-da Cờ-rít. Hai người phụ nữ đứng áp má vào nhau mấy giây, mắt nhắm nghiền, trong lúc mấy người đàn ông trao đổi những cái nhìn tiễn biệt và siết chặt tay nhau. Thang máy đã đưa được tám nhà du hành vũ trụ giấu kín vào cái nắp hình bầu dục đang thẫm đen lại. Éc-gơ No-rơ cầm tay Nhi-da và thì thầm cái gì đó vào tai cô. Cô gái đỏ bừng mặt, dứt tay ra và lao bổ về phía con tàu vũ trụ. Trước khi bước lên bậc thang máy, Nhi-da quay mặt lại và bắt gặp đôi mắt to, nhợt nhạt lạ thường của Tsa-ra. - Có thể hôn chị được không, Tsa-ra? - Cô hỏi to. Tsa-ra không đáp, chị nhảy lên bục, toàn thân run rẩy, ôm lấy cô gái tóc hung, rồi cũng lặng lẽ như thế nhảy xuống và chạy đi. Éc-gơ No-rơ và Nhi-da cùng lên một lúc. Mọi người lặng đi, vì trước cái cửa nắp đen, trên vành rìa của thành tàu "Thiên-nga" được chiếu sáng rực, có hai hình người dừng lại giây lát để tiếp nhận những lời chào cuối cùng của Trái đất: một người đàn ông cao và một cô gái dáng cân đối.

Vê-đa Công bóp chặt hai tay, và Đa-rơ Vê-te nghe thấy những đốt xương ngón tay kêu răng rắc. Éc-gơ No-rơ và Nhi-da biến mất. Một tấm kim loại hình bầu dục cũng màu xám như toàn bộ thân tàu trong nhô ra bịt kín cái lỗ hổng màu đen. Lát sau, người tinh mắt nhất cũng không thể tìm ra dấu vết của cái lỗ hổng ban nãy trên sườn bên thẳng đứng của con tàu khổng lồ. Con tàu đặt thẳng đứng trên những chân đỡ choãi rộng, nom hao hao giống hình người. Có lẽ, người ta có cảm tưởng như thế là do quả cầu ở phần mũi tàu với cái chóp nhọn ở trên cùng và những đốm sáng tín hiệu nom như mắt. Hay là do những cánh hãm ở phần trung tâm con tàu, nom giống như những tấm che vai của bộ giáp kỹ sĩ. Con tàu vươn cao trên những chân tựa, nom giống một người khổng lồ đứng choãi chân, từ trên cao nhìn xuống đám đông với vẻ khinh miệt và tự đắc. Những tín hiệu chuẩn bị lần thứ nhất gào lên với vẻ hăm dọa. Như có phép thần, những toa xe tự hành không mui to rộng xuất hiện bên cạnh con tàu, chở đi rất nhiều người đi tiễn. Những giá ba chân của các máy điện thoại vô tuyến truyền hình và của các đèn chiếu trườn đi, tản về mọi phía, nhưng vẫn luôn luôn chĩa những ống kính và những tia của mình vào con tàu. Cái thân màu xám của "Thiên-nga" nhợt đi và nom bớt đồ sộ. Trên "đầu" con tàu, những ngọn đèn đỏ dữ tợn bật lên: tín hiệu chuẩn bị xuất phát. Sức rung của các động cơ mạnh truyền xuống đất rắn: con tàu vũ trụ xoay trở lên những giá đỡ của mình, lấy hướng bay lên. Các toa xe chở người đi tiễn tiếp tục chạy ra xa, cho đến khi vượt qua tuyến an toàn đã bật đèn sáng ở phía đầu gió. Tới đây, người ta vội nhảy xuống và những toa xe lại đi chở nốt những người còn lại. - Họ sẽ không còn gặp chúng ta nữa hay thậm chí không còn được thấy bầu trời của chúng ta nữa ư? - Tsa-ra hỏi Mơ-ven Ma-xơ lúc ấy đang cúi sát xuống gần chị. - Không. Có lẽ chỉ nhìn thấy trong viễn kính hình nổi... Những ngọn đèn xanh bừng sáng dưới bụng con tàu vũ trụ. Trên nóc tòa nhà trung tâm, cái pha vô tuyến bắt đầu quay như hoá rồ, báo cho tất cả mọi người biết con tàu khổng lồ sắp bay lên. - Con tàu vũ trụ đang nhận tín hiệu khởi hành - cái tiếng kim loại bỗng gầm lên to đến nỗi Tsa-ra giật mình, ép sát vào Mơ-ven Ma-xơ - Những người còn lại ở trong vòng hãy giơ tay lên! Giơ hai tay lên, không thì chết! Giơ hai tay lên! - Máy tự động gào lên, trong lúc những đèn chiếu của nó lục soát sân bay để tìm những người ngẫu nhiên còn ở bên trong vòng an toàn. Không tìm thấy ai, đèn tắt. Người máy lại gào lên, và Tsa-ra có cảm giác là nó gào càng dữ dội hơn: - Sau khi có hiệu chuông, hãy quay lưng về phía tàu và nhắm mắt! Không được mở mắt khi chưa có hiệu chuông lần thứ hai. Quay lưng lại và nhắm mắt! - Người máy gào với vẻ lo lắng và dọa nạt. - Thật là ghê rợn! - Vê-đa thì thầm với người bạn đời của mình. Đa-rơ Vê-te bình tĩnh tháo ở thắt lưng ra những tấm mặt nạ cuộn thành hình ống và có kính đen, đeo một tấm cho Vê-đa, tấm kia đeo cho mình. Anh vừa kịp cài móc thì cái chuông to có âm thanh cao bắt đầu reo lên một cách man rợ ở dưới mái hiên, nơi đặt những máy phát tín hiệu. Tiếng chuông ngừng bặt, và trong bầu không khí yên lặng, bắt đầu nổi lên tiếng kêu của những con ve sầu thản nhiên với mọi sự đời. Bất thình lình, con tàu rú lên những tiếng dữ dội và tắt đèn. Tiếng rú xé lòng xé ruột ấy xuyên qua đồng bằng tối thẫm... một-hai-ba-bốn lần, và những người dễ cảm xúc tưởng chừng như chính con tàu đang gào lên trong nỗi buồn chia li. Tiếng rú ngừng bặt, cũng đột ngột như khi nó nổi lên. Một bức tường lửa chói rực không thể tưởng được dựng lên xung quanh con tàu. Trong phút chốc, mọi vật trên đời đều ngừng tồn tại, trừ ngọn lửa vũ trụ ấy. Cái tháp lửa biến thành một cái cột, vươn dài ra, rồi trở thành một đường chói lòa. Chuông đóng hồi thứ hai và người ta quay lại, thấy cái đồng bằng trống rỗng in một vệt đỏ khổng lồ của đất bị thiêu cháy. Một ngôi sao lớn lơ lửng trên cao: đấy là "Thiên-nga" đang bay đi.

Mọi người chậm chạp đi về phía ô-tô điện, khi thì nhìn bầu trời, khi thì nhìn chỗ con tàu vừa bay lên. Nơi ấy bỗng trở nên hoang vu lạ thường, dường như hoang mạc En Hôm-ra đã từng là nỗi khủng khiếp và tai họa của những người đi đường thời xưa, nay lại xuất hiện ở đây. Ở chân trời phía nam bừng lên những ngôi sao quen thuộc. Mọi cặp mắt đều nhìn về phía ấy, nơi ngôi sao A-chê-na màu thanh thiên chói lọi đã mọc lên. "Thiên-nga" sẽ đến ngôi sao ấy sau tám mươi tư năm bay với tốc độ chín trăm triệu ki-lô-mét một giờ. Đối với chúng ta là tám mươi tư năm, đối với "Thiên-nga" là bốn mươi bảy năm. Có lẽ họ sẽ tạo nên ở đấy một thế giới mới cũng đẹp và vui sướng dưới những tia màu lục của ngôi sao Zic-cô-ni. Đa-rơ Vê-te và Vê-đa Công đuổi kịp Tsa-ra và Mơ-ven Ma-xơ. Mơ-ven Ma-xơ nói với Tsa-ra: - Không, không phải là buồn, mà là một niềm tự hào lớn lao và đượm buồn, đó là những cảm giác của tôi ngày hôm nay. Tự hào về chúng ta, những con người ngày càng lên cao trong vũ trụ và hòa với vũ trụ. Buồn vì Trái đất thân yêu của chúng ta trở nên nhỏ bé... cách đây lâu lắm rồi, những người Ma-ia, một giống người da đỏ ở Trung Mỹ, có để lại một bài bi ký đầy tự hào và buồn rầu. Tôi đã trao bài đó cho Éc-gơ No-rơ, và anh ấy sẽ dùng nó làm vật trang hoàng trong thư viện của tàu "Thiên-nga". Mơ-ven Ma-xơ quay lại, thấy các bạn đang nghe anh, anh tiếp tục nói to hơn: - "Hỡi kẻ sau này sẽ vác mặt đến đây! Nếu đầu óc ngươi biết suy nghĩ, ngươi sẽ hỏi chúng ta là ai? Chúng ta là ai? Hãy hỏi bình minh, hãy hỏi rừng, hãy hỏi sóng, hãy hỏi giông bão, hãy hỏi tình yêu. Hãy hỏi đất, đất của đau khổ, đất mến thương. Chúng ta là ai? Chúng ta là đất! ". - Cả tôi cũng là đất từ trong cho đến ngoài! - Mơ-ven Ma-xơ nói thêm. Ren Bô-dơ chạy lại, thở hổn hển. Các bạn vây quanh nhà vật lý. Anh thuật lại vắn tắt sự việc chưa từng có: cuộc tiếp xúc tư tưởng đầu tiên giữa hai đảo sao khổng lồ. - Tôi rất muốn trở lại đây trước khi con tàu cất cánh để báo cho Éc-gơ No-rơ biết việc đó - Ren Bô-dơ nói với vẻ buồn rầu - Ngay từ lúc còn ở trên hành tinh đen, anh ấy hiểu rằng con tàu vũ trụ dạng đĩa có cánh hình xoáy ốc là con tàu của một thế giới vô cùng xa xăm và hoàn toàn lạ đối với chúng ta, và con tàu kỳ dị ấy đã bay rất lâu trong vũ trụ. - Chẳng lẽ Éc-gơ No-rơ không bao giờ được biết rằng con tàu đĩa của anh ấy, con tàu từ nơi xa xăm vô tận của vũ trụ bay đến, chính là con tàu của một Thiên-hà khác, của tinh vân Tiên-nữ hay sao? - Vê-đa nói - Thật đau lòng vì anh ấy không được biết tin này! - Anh ấy sẽ biết! - Đa-ra Vê-te nói quả quyết - Chúng ta sẽ xin Hội đồng năng lượng cho một buổi phát tin đặc biệt, qua vệ tinh ba mươi sáu. Trong vòng mười chín giờ nữa, chúng ta vẫn còn gọi được "Thiên-nga" cơ mà. Chú thích: [1] Màn dùng để loại bỏ sự khác nhau giữa tiếng nói thực và tạp âm của máy phát (tưởng tượng).

HẾT Dịch theo nguyên bản Tiếng Nga của NXB Thanh niên cận vệ Mát-xcơ-va - 1959 Bìa và minh họa: Lấy từ trang: http://epizodsspace.testpilot.ru/bibl/fant/efremov/tuman-andr/01.html