"... Sa này, được bao nhiêu?".  Nhìn qua kẽ song cửa sổ, Sa đáp "... bốn, năm.  Có thể là sáu khách". "Có thế thôi  à?", mẹ có chiều thất vọng.  Sa tần ngần "... mùa này lạnh rồi, mẹ ạ!". khách vào, Sa lấy giọng vui  vẻ " Welcome to Sapa.  Do you have a good trip[1]? “.  Khách lịch sự  gật đầu.  Sa đếm, thế là chỉ có bốn.  Nàng nhìn sổ rồi sắp phòng.  Một cặp, phòng lớn.  Còn hai anh độc thân này, mỗi người một phòng nhỏ.  Sa hỏi anh hướng dẫn du lịch "... Sao Hà Nội điện xuống bảo có sáu cơ mà?".  Anh ta nuốt ngụm nước, vừa uống vừa đáp "... khách lại bỏ.  Mình phải nhập với khách bọn cà phê  Trốt Tơ mới đi được.  Còn một toán khác ở khách sạn Xuân Hồng...".  Nói xong, anh đổi giọng, trầm xuống một cung, bắt đầu bằng "exì, exì..."  và hẹn khách xuống phòng ăn vào lúc tám giờ tối.  Anh ngoác mồm cười nhưng không giấu được vẻ mỏi mệt" Please, take a rest, exì... see you later[2]!"Khách lục tục đi lên thang.  Sa cầm chìa khóa, đưa khách vào từng phòng, miệng hỏi "Tây ba lô à?".  Anh hướng dẫn cười "... một thôi ", tay chỉ, anh tiếp "... chú đây người mình!  Còn hai ông bà kia là người Pháp.  Thằng Tây ba lô là Mỹ chính hiệu đây!"  Sa cười, nhìn cặp vợ chồng, ngượng ngập "... Ah, ah.  Bonsoir[3]!". "Bà này cũng là người mình, không nói được tiếng Việt bao nhiêu, nhưng hiểu một chút...", anh hướng dẫn quay sang nhìn người đàn bà vừa nói vừa cười.  Người đàn bà trạc trên bốn mươi nghe rồi gật đầu, nhìn Sa nói trọ trẹ "... Ah, oui... tên Việt tôi là Lan.  Bích Lan...". Sapa tối nhanh tựa như chùm chăn, thoáng một cái là đất trời đen màu mực.  Ðêm không trăng, không sao.  Trước cửa khách sạn, ngọn đèn đường màu vàng bệnh hoạn hắt một khoảng sáng ủ ê xuống con lộ đang sửa lại, bên lề để ngổn ngang gạch đá.  Trong phòng ăn, hai ngọn đèn nê-ông ở ngay giữa trần nhà, thỉnh thoảng lại chớp chớp như động kinh, trắng lạnh lẽo khiến da mặt người tái bệch đi. Ðúng tám giờ, đám khách du lịch đã đủ mặt, quần áo tươm tất hơn.  Tây ba lô, tên là Billy, dềnh dàng đi lại bàn kéo ghế ngồi.  Nó nhìn Sa, nói đùa: - Come on!  I’ m so hungry that I can eat you[4]... Người đàn ông tuổi trạc trên dưới sáu mươi tuổi lịch sự kéo ghế cho vợ.  Bà nói "Merci".  Billy lại lên tiếng, nói với Hà, giọng mũi Texan: - Này, bạn. Cái gì đây? Tay cầm lấy bảng thực đơn, Billy chìa ra.  Người tên Hà đọc rồi đáp: - Thịt.  Thịt nai.  Thịt rắn...  Ðủ thứ thịt rừng.Billy nhăn nhó: - Tao chỉ thèm một cái Big-Mac và french frites, với ketchup[5].Nó quay sang cặp vợ chồng Pháp, cười nói tiếng Pháp giọng Mỹ ngọng ngịu: - N’est-ce pas, phải không?Người đàn ông khó chịu nhìn vợ, hỏi nhỏ: - Marthe, em ăn gì?Marthe ngần ngừ rồi bật cười, tay chỉ vào thực đơn: - Này!  André... Du loup sauvage! Anh muốn thử không?Lắc đầu không tin,  André mỉm cười nhờ Hà dịch.  Hà gật đầu bảo: - Thịt sói... Ðúng đấy!André nhăn mặt.  Thằng Billy lại  hô hố: - Ở Hà Nội, ăn thịt chó nhà.  Lên đây ăn thịt chó sói... Fantastic[6]!Lúc đó, anh hướng dẫn du lịch mới nói, giọng khẩn khoản: - Chó, không phải chó sói đâu!  Nhưng tôi đề nghị quí vị đừng ăn.  Ở đây, nhỡ đau bụng thì... chẳng phải như ở Hà Nội.  Xin hãy chọn những món thông thường như gà, bò...Bữa ăn là một bữa ăn bình thường như mọi bữa ăn trong những khách sạn dành cho khách du lịch nước ngoài, vừa đắt, vừa không ngon. Sa chạy lăng quăng, lúc nào cũng cười, mang thức ăn, rót nước, và dọn bát đĩa.  So với con gái ở đây, Sa cao hơn nửa cái đầu.  Tóc nàng đen màu gụ, thắt thành bím dài chấm vai.  Khi Sa bảo Sa đã hai mươi tuổi, không một ai tin.  Thằng Billy vừa nhồm nhoàm, vừa kêu: - Mày chỉ độ mười bốn, mười lăm là cùng...Sa lại cười: - Thank you!Chợt Marthe giơ tay lên làm dấu,  miệng khẽ xuỵt xuỵt.  Nàng lắng tai rồi nói nhỏ: - Có nghe thấy gì không?  Các bạn...  lắng nghe.Mọi người ngơ ngác.  Marthe thì thào: - Tiếng nhạc.  Chắc nhạc bản xứ.  Tiếng như khèn... Lại còn tiếng một thứ âm vọng từ chất kim, các bạn nghe thấy chứ? °Sáng tinh mơ, tiếng đập đá lót đường trước khách sạn đã vang lên.  Marthe choàng chiếc áo len, ra ngoài  hiên.  Lúc đó, Sa đang ngồi giặt những tấm khăn trải bàn.  Ðến gần, Marthe vui vẻ: - Trời ở đây sáng lạnh nhỉ?Sa đáp: - Thưa cô, chốc có nắng sẽ ấm lên!Marthe hỏi: - Cô, cô nghĩa là gì?...Nghe Sa giải thích, bất cứ ai nhỏ tuổi hơn mẹ, đều được gọi là cô, là dì... như người trong gia đình.  Cách gọi đó vừa thân mật, vừa kính trọng, và lại vừa lịch sự.  Marthe ầm ừ: - Bên Pháp, gọi là Tata...Sa lập lại "... Tata?".  Gật đầu Marthe tiếp: - Không phân biệt em của cha, hay của mẹ.  Tất cả là Tata.Sa ngước nhìn, cười rũ rượi, rồi nói: - Thế cháu gọi cô là Tata nhé...Marthe cũng cười. Bỗng có tiếng sáo ngang réo rắt từ tầng trên khách sạn vẳng lại.  Marthe lắng nghe, hỏi: - Ai thổi sáo đấy? - Dạ, ông người Mỹ.  Tên là Freddy.  Ông ấy bảo đấy là cách gọi tắt Frederic.  Thôi, cháu phải vào dọn ăn sáng - Sa cười, giọng ngượng nghịu - Tata nhé...Nhìn bóng  Sa lẩn vào sau, Marthe lững thững đi vào khu vườn nằm phía hông khách sạn.  Chuyến xe từ Hà Nội hôm qua khởi hành vào sáu giờ sáng.  Thế  là sau mười hai giờ đường mới tới Sapa, lắm đoạn xe xóc nẩy lên, người Marthe doãi ra bải hoải.  Nhìn lên cao,  mây chập chùng vây quanh che những đỉnh núi chót vót.  Mắt đảo một vòng, Marthe tự hỏi đỉnh Phăng Xi Păng là đỉnh nào nhỉ?  Giữa trời mây trắng kết thành những tảng bông lượn lờ dưới ánh nắng sớm vàng tươi. Ưỡn người hít đầy không khí, Marthe lim dim, tai vẫn nghe tiếng sáo ngang, miệng lẩm nhẩm theo nhạc điệu lúc trầm lúc bổng. Ðám khách du lịch ngồi vào bàn.  Thằng Billy nhảy quẫng lên: - Ăn sáng, bây giờ thì quen ăn phở... No toast, no eggs[8]... chỉ phở.Mang ra đặt trước mặt Marthe một ly cà phê, Sa chỉ về phía một người mảnh khảnh ngồi trong góc, nói: - Tata, Freddy đấy...  Ông ta ở đây cả tháng rồi.Ghé vào tai André, Marthe thì thầm rồi đứng dậy đi về bàn Freddy.  Marthe mời: - Anh ra ngồi bàn chúng tôi cho vui.Freddy lắc đầu, lạnh lẽo cám ơn.  Marthe chưng hửng, ngượng nghịu: - Anh là nhạc sĩ?  Tôi nghe anh thổi tác phẩm của Richter lúc nãy...  - Không!  Bây giờ tôi chỉ thổi sáo cho mình  tôi thôi!  Marthe nhẹ nhàng: - Thế anh làm gì?Freddy ngửng lên, mắt  nhìn Marthe, buông thỏng: -  I chase butterflies! Tôi là kẻ đi săn bướm!Tay chỉ vào một bộ vợt  bướm to nhỏ đủ các cỡ, Freddy thủnh thỉnh tiếp: - Ngày nào tôi cũng vào rừng... Ăn sáng xong là đi!Marthe vui vẻ reo: - Cái  nghề đến hay!  Thật tuyệt...Nàng quay về bàn.  André ngước mắt  lên ra dấu chào Freddy, nhưng hắn đã đứng dậy, lưng quay về phía đám du khách.  Tay xách vợt bướm, Freddy đi ra, không nói năng gì.  Thằng Billy kêu lớn: - Này  bạn, đi vui  nhé!Thấy Freddy không ngoái lại, nó thò ngón tay trỏ vào thái dương, ý nói chắc là không bình thường.  Rồi nó quay ngón tay trỏ, thọc lên trời, lẩm bẩm nhưng để ai nấy đều nghe thấy "Fuck you!  Fool![9]".°Mẹ quờ quạng tìm các gắp than, tay quơ qua quơ lại  trên miệng chiếc lò bếp bằng gạch, rồi gọi nhỏ: - Sa ơi!  Mẹ nghe trời lại trở mưa, phải không con?  Gió nữa, gió to đấy!Vừa múc nước đổ vào nồi, Sa vừa nói: - Mưa rồi... Sáng trời còn trong vắt, đùng một cái là mưa.  Này, mẹ...Mẹ đưa tay đỡ lấy nồi, đặt lên bếp.  Nhấc cặp kính đen ra, mẹ lấy khăn chấm mắt, rồi lại đeo vào. - Cứ mỗi lần mắt chảy nước là y rằng mưa.Sa ngoảnh lại.  Có lẽ cả năm nay mẹ nhập nhòa chẳng nhìn thấy gì nữa.  Ðiều đó, có phải là giá phải trả của ba năm mẹ khóc ngày khóc đêm?  Sa không biết.  Hoặc Sa cố tình cho mình cái phép được coi như không biết?  Mẹ lại lên tiếng: - Ðêm qua tao lại nằm mơ thấy anh mày.  Mỗi lần như vậy, là y rằng sắp lại có chuyện gì...  Tao thấy nó gõ cửa, tay cứ chỉ lên đỉnh Hàm Rồng, Sa ạ! Sa tiếp tục thái rau.  Mẹ im lặng, quạt bếp phành phạch.  Lát sau, mẹ hỏi: - Ông phát thư qua chưa? "... mẹ có người  khác lo vho mẹ, chỉ xin cha cho mẹ yên, xây dựng một hạnh phúc mới...  và cha đừng bao giờ trở lại đất Sapa này nữa!".  Từ đó cha chỉ  thư  cho Sa, chẳng nhắc gì tới  mẹ.  Khi  trả lời, không bao giờ Sa trách  móc gì cha, úp mở để cha đoán là mẹ sống yên lành vui vẻ. Luật, vì  đất  nước  chúng ta sẽ cần, rất cần luật...  Mọi việc, cha lo.  Bây giờ con phải thuyết phục mẹ.  Vả lại, như  con  đã báo, nay mẹ con đi thêm một bước rồi, để con xa nhà vì tương lai chắc mẹ cũng vui lòng...".Mẹ Sa cất tiếng ho khù khụ. Quay sang nhìn mẹ, lòng bỗng chùng xuống, Sa ngậm ngùi : - Mẹ ạ!  Có thư  đấy!Mẹ ngửng lên: - Của cha à!  Cha có nói gì không?Sa đáp: - Cha bảo con  đi học Luật trên Ðà Lạt, nơi  cha ở!Mẹ im lặng.  Nhưng tai Sa văng vẳng vẫn một câu mẹ từng nhắc đi nhắc lại: - Cha có hỏi gì đến mẹ không? Câu  mẹ hỏi  lại đẩy Sa hững người vào một trũng sâu. Nàng quờ quạng tìm lối ra, miệng cứng lại, đắng chát. Cho đến nay, động cơ đẩy Sa hành xử quái  ác vẫn mông lung. Chẳng hiểu sao sự mất mát đớn đau của những kẻ thân yêu lại khiến Sa xua đi được cái cảm giác lênh đênh không chỗ bám vào đời sống.  Nhưng đồng thời cũng chính nỗi mất mát đó xói mòn cắn rứt khiến Sa không tin vào bất cứ hạnh phúc nào, đầu óc căng cứng  ở tư thế đón đợi một  thứ bất hạnh ghê gớm sẽ bất ngờ chụp xuống đời. Dần  dà, cái  hình  phạt bắt cả cha lẫn mẹ chịu đựng nay biến thành thứ hình phạt cho chính nàng, vừa tàn  ác, vừa vô lý.  Nhưng  làm sao ngưng hình phạt đó lại được?  Nước vạc dầu còn sôi, và trận tắm lửa đã nung nấu thịt da đã ba năm rồi.  Nàng cảm thấy bất lực, bỗng  chạnh thương thân,  nước mắt ứa ra. Mẹ lại nhấc kính lau mắt. Tránh  òa lên khóc,  Sa vội vàng đứng dậy. Nàng vấp chân  vào cái ghế đẩu để lối ra, chúi  người, tay đập vào cánh cửa. Mẹ gọi  hốt hoảng: - Sa, Sa.  Sao thế con?Sa nghẹn ngào nói trong cổ họng: - Không. Con vấp.  Không sao đâu mà!  °Ðám khách du lịch bỏ chuyến treking về đến khách sạn vào cuối  trưa.  Trời  mù mịt mưa. Mây sà thấp xuống trùm lên núi rừng một màn sương u ám. Khí lạnh theo độ ẩm chui qua kẽ áo, thấm vào da thịt, khiến mọi người co ro run rẩy.  Thằng Billy nhìn Hà, lầu bầu: - Fuckin’rain[10]!  Tao sợ còn mưa nữa...Quay sang Sa, nó nham nhở: - Hey, baby... I’m getting wet[11].Marthe và André bước lại.  Xoa tay vào nhau, André lập cập hỏi Sa: - Cô có rượu gì, uống cho ấm bụng?Sa cười: - Dạ có. Nhìn  tấm bảng có ghi tên dăm ba loại rượu, André lắc đầu, đưa cho Hà.  Hà dịch.  Rượu mận.  Rượu đào.  Rượu táo.  Rượu rắn... André hỏi bằng tiếng Pháp có phải là rượu rắn chỉ là tên tưởng tượng ra không?  Sa có lẽ chẳng hiểu gì, nói "yes, yes", tay chỉ vào hiệu Rémy Martin, và tiếp "good, good...".  Nàng quay sang Marthe, mắt sáng lên: - Tata bảo ông ấy uống rượu Tây.  Ngon hơn rượu ta.  Cháu bảo đảm không phải rượu  giả!Marthe cười, gật đầu.  Hà và André rủ nhau thử rượu rắn.  Marthe thè lưỡi nhìn con rắn bằng cái que đũa lơ lững trong chai rượu màu vàng nhạt.  André nhấp rượu, kêu: - Cũng được.  Hơi đắng một chút.Cửa bỗng bật mở, Freddy bước vào, tấm áo mưa nước nhỏ giọt.  Ðể đống vợt vào một góc, hắn cởi áo mưa treo lên cái mắc cạnh cửa, rồi khẽ cúi đầu chào mọi người. André kéo ghế mời. Khi Freddy bước tới, hắn mỉm cười, nhìn Marthe. André giơ tay ra bắt, nói tiếng Anh với giọng  Pháp: - Thật là một ngày xấu trời!Marthe làm thân, ân cần hỏi: - Anh có bắt được con bướm nào không?Freddy lắc đầu. - Nhưng sao anh lại có thể bắt những con bướm xinh đẹp kia nhỉ? Marthe tiếp.  Freddy trầm ngâm: - Kiếp bướm, chỉ từ năm ba ngày đến độ một tháng.  Không bắt, chúng cũng tự hủy tự diệt.  Bắt chúng, tôi biến chúng thành bất tử. - Bất tử? - Vâng.  Muốn chúng bất tử, không phải dễ.  Chất hóa cơ như là chất dính lên cánh bướm thay đổi  tùy theo màu, theo loại.  Hơn nữa, chỉ để lên một lớp vừa mỏng.  Ðể dầy quá, màu sẽ đổi, mỏng quá thì màu sẽ phai dần.  Lại  còn chất  phóc-môn trích vào thân bướm, và một loại véc-ni  bôi lên chân, lên râu.  Làm cho một cánh bướm bất tử, tôi mất từ 45 phút tới một giờ... Sau đó, tôi lại  ghi  rõ phải  bảo quản chúng ở điều kiện  nhiệt  độ nào, với loại  ánh sáng nào...Trố mắt nhìn Freddy, Marthe thốt: - Nhưng chúng chết  cả rồi...Freddy bật cười: chết  là tạo ra cõi sống của cái gì  đó khác đi  với  sự sống trước đó, một sự sống đã có, nhưng lúc  nào cũng  tiến  đến  hủy diệt  một  cách không khiên cưỡng được...André đưa tay bóp trán, lắc đầu chậm rãi: - Tôi là bác sĩ tâm thần.  Tôi  hiểu.  Với  con người, câu hỏi lớn nhất vẫn là cái chết.  Trốn nó, người ta đặt ra vấn đề bất tử...  Ông xem đấy, khái  niệm  đó, như  linh  hồn  bất tử chẳng  hạn, tồn tại trong mọi tôn giáo...Freddy nhìn vào mắt André: - Sau sự chết, ông có tin linh hồn có không?Marthe ngắt lời Freddy như để lái  câu  chuyện  sang  hướng  khác, tươi  cười: - Câu hỏi lớn nhất, là tình yêu.  Not life, but love in death[12] mà! - mơ màng, Marthe tiếp - mà này, tôi lại nghe thấy tiếng... một thứ nhạc khí... mà không thể định loại được...Freddy nghiêng tai: - Không...  Tôi không nghe thấy gì!Marthe ngước mắt: - Có đấy! - Xưa tôi chơi cho dàn hợp tấu Philharmony of  NewYork. Không lẽ tai tôi bây giờ tồi thế. - Anh lắng nghe đi..., Marthe nhẹ nhàng.  André cũng chăm chú nghe, nhìn Freddy.  Hắn lại lắc đầu, hỏi Marthe: - Bà là nhạc sĩ? nghiên  cứu về nhạc những dân tộc thiểu số miền Bắc Borneo.Freddy mỉm cười rồi đứng dậy: âm, như cánh bướm đẹp kia, đã thuộc về bất tử rồi... Cạnh gốc cây, là cái miếu mái xiêu vẹo, chênh vênh  như sắp đổ. Cửa ngỏ toang hoác, trong miếu có một cái bàn thờ. Trên bàn thờ, lư hương vỡ làm đôi, những cây nhang cháy dở đã tắt nằm ngơ  ngác  bên  một ngọn nến tàn, chân nến chảy nhiễu xuống  trông như những giọt nước mắt đang rơi. Phải để ý lắm, Hà mới  thấy trên  nền miếu, còn một tờ sách nát nhầu, rách rưới,  nằm chơ vơ lạc lõng.°Cho đến đêm mưa vẫn rả rích. Trừ một mình Hà, đám khách du lịch đã đi  ngủ hết. Khoác áo mưa, chàng lẳng lặng ra khỏi khách sạn. Nhồi  thuốc vào tẩu, Hà bật quẹt. Mùi khói thuốc thơm lừng lên rồi tản mạn vào trong cái không gian cao nguyên ẩm ướt.Sapa chỉ có một con phố chính. Phố co mình nằm cong như như một con sâu đen ngòm, với dăm khoảng sáng hắt ra từ những khách sạn loại mini và những quán Karaoké đèn chớp chớp như cái nháy mắt mời mọc khách vào chơi. Ði dọc phố, sau Bưu Ðiện là nhà thờ  Sapa. Ngôi nhà xây từ thời Tây, mái chuông nghễu nghện cắm cây thập tự chơ vơ vươn lên cao, tường gạch đỏ long lở, trông ngoài như bỏ hoang. Một vị thừa sai còn đó, nhưng nhà thờ thật hiếm  con chiên. Họ chỉ độc vỏn vẹn bốn người.  Tuy không có lễ, họ  vẫn đều dặn gập nhau ngày Chủ Nhật. Vị thừa sai, dĩ nhiên. Một bác làm vườn nay đã già lắm. Một mụ đàn bà người Hmông, xưa nay lên chợ ngày thứ bẩy, ngủ lại dưới mái hiên nhà thờ cho đến trưa Chủ Nhật mới về giồng[13]. Và cuối cùng, một ông cụ làm nghề ăn mày  từ đầu Cách Mạng Tháng Tám.Hà bước qua sân, cỏ dại mọc tua ra từ kẽ những hòn gạch lát đường, lững thững đi vào. Ðứng dựa cột chống mái hiên nhà thờ, chàng lại bật quẹt châm lại mồi thuốc vừa tắt. Chung quanh, sự sống chỉ còn tiếng dế rỉ rả, tất cả im ắng chìm vào màn đêm đen nghịt. "Pu man xi khan a...", một tiếng nói khe khẽ vẳng lên  cạnh tai. Giật mình quay lại, Hà nhận ra một thanh niên tay đang giơ lên điếu thuốc lá xin lửa. Hà lại bật quẹt. Dưới ánh lửa trong gió chập chờn, một thiếu nữ ngồi thu lu, mình quấn chăn, đầu đội khăn mầu đỏ au. Có lẽ, Hà thầm nghĩ, cặp vợ chồng này gập mưa đành trú lại. Anh thanh niên rít thuốc, nói tiếng Kinh giọng lờ lợ "Giồng xa, xa la!" như để giải thích. Hà chỉ tay vào ngực mình lơ  đễnh "...Giồng tôi cũng xa,  xa đến chẳng biết  ở chốn nào...". Hà ngạc nhiên nghe tiếng mình nói tiếp "...và biết bao giờ mới về được!". Anh  thanh niên không hiểu, nhếch miệng cười, răng vàng ánh lên trong tối. Vỗ vai anh, Hà lẳng lặng bước ra, luồn đi trong bóng đêm dầy đặc.Về khách sạn, người đợi cửa là Sa. Lách người vào, cái lạnh khiến Hà run rẩy. Sa cười: - Mưa thế, chú đi làm gì cho lạnh. Tối mưa như tối nay, Sapa chẳng có gì. Quán Karaoké cũng đóng hết... Hà hỏi chai rượu rắn uống dở bữa chiều, nói khẽ: - Sa buồn ngủ cứ đi ngủ trước. Cầm ly rượu đến trước bức tranh vẽ cây đa và cái miếu cổ, Hà nheo mắt ngắm. Tranh vẽ kiểu siêu hiện thực. Nhìn kỹ, nó đang tìm bắt một cái gì đó, ma quái, huyền ảo và lẫn lộn  cả  đau thương. Thấy Hà chăm chú, Sa bảo: - Cha cháu vẽ đấy. Chú cũng là họa sĩ?Hà lắc đầu, uống cạn ly rượu, rồi lại rót. - Thế chú làm gì bên ấy? - Broker. - Thế là gì hở chú? - Là mua qua bán lại. Mua rẻ bán dắt... - Ở đây người ta gọi thế là gian thương đấy! Hà bật cười. Sa lại hỏi: - Thế chú mua bán gì? - Những con số. Khi  mình đoán  một con số sắp xuống, bán nó. Rồi mua một con số khác mình nghĩ là nó sắp lên. Ðấy, nghề của tôi thế đấy...Sa trề môi, giọng ngờ vực: - Cháu chỉ thấy người ta mua sổ số. Còn mua bán như chú, cháu chưa bao giờ nghe qua...ngay như ở Hà Nội. Thế chú có kiếm được tiền không?Hà không đáp. Lát sau, Hà nói như nói một mình: - Kiếm thì kiếm được, nhiều nữa là khác. Nhưng chán lắm. Hóa ra cái đồng tiền khiến người ta khổ vì  nó chỉ là những con số vô hồn lên lên xuống xuống...Không nhìn Sa, Hà quay sang bức tranh, hỏi - Cha cháu đâu không thấy?Sa đáp, giọng buồn buồn: - Cha cháu nay ở Ðà Lạt. - Chắc đi vẽ. Ðà Lạt có nhiều cảnh đẹp...Sa lắc đầu: - Cháu chẳng biết. Cha cháu vào với bác P, viết lách cái gì đó, tên nghe đâu như có tấm bảng chỉ đường của  trí tuệ. Cha cháu nói thế...Tò mò, Hà đến gần, mắt dán vào bức tranh. Sa giọng bùi ngùi: - Cha cháu có dậy cháu xem bức tranh này. Cây đa, chú nhìn thật kỹ, thấy gốc nó đang bị sâu bị mối  ăn. Cái  hốc đen đấy, nhìn chếch về phía trái, chú sẽ nhận ra những con sâu xanh xám. Ở dưới, có những con  mối li  ti trắng...Còn lá, lá xanh đang úa, chuyển sang vàng  nhưng  trời  không phải  là mùa thu vì cây cỏ xung quanh vẫn tươi  tốt. Cha cháu bảo cây đa đang bị bệnh... - ¼ bác P. Nhưng bây giờ khác rồi. Mới  lại cháu mang tranh treo đây cha cháu đâu có biết - Sa bật cười, tinh quái - cây đa thế, thật là hợp với cái cái bàn thờ tổ xiêu vẹo, nến thì  đổ, hương thì tàn...Mơ hồ tưởng ra một người họa sĩ cô đơn với những dằn vặt khó có ai chia sẻ, Hà lặng lẽ nâng ly rượu lên môi. Giọng Sa đều đều: - Cha cháu dặt tên bức tranh là Cây đa nơi đỉnh miếu. Nói với bác P, cha cháu bảo miếu là Miếu Xã Tắc đấy. Rồi  cha cháu cười, mong có dịp  đi vẽ lại Ðền Hùng của thời  đại  mới  này. Bác P buồn lắm, lại quay về cái chuyện vẫy gọi nhau và trí tuệ gì gì đó...Bác hôm  ấy mời cha cháu vào Ðà Lạt. Thế là mấy hôm sau cha cháu đi...Hà lại uống. Lần này chàng để cả chai vào miệng tu ừng ực một hơi. Thấy chai rượu đã cạn, chàng bảo: - Cho chú thêm một chai nữa!Sa kêu: - Eo ôi, chú uống ghê quá! Hơn cả mấy ông Tây.Mang rượu ra, Sa nhăn mặt, nói "...thôi, cháu đi ngủ đây!". Không đáp, Hà chỉ gật đầu. Cứ  thế, Hà vừa uống vừa chăm chăm ngắm bức tranh. Ðầu dần dần nặng, Hà cúi xuống chai  rượu. Cặp mắt con rắn cổ bành ra bỗng sống động nhấp nháy. Hà lại đưa chai lên tu, con rắn uốn éo múa lượn trong cái dung dịch vàng nhạt, cổ cong lên như sẵn sàng mổ vào mặt. Hà bất giác cười, ngửa cổ tu một hơi, miệng bốc lửa, lưỡi  tê đi, môi  cứng lại. Cây đa rỗng ruột bỗng ở đâu chìa ra những cánh tay chờn vờn  đe dọa. Con rắn nhẩy khỏi chai rượu, uốn éo bò lên bàn thờ. Nó bạnh cổ, thở phì phì, cong thẳng mình lên như một khúc tre già, lưởi thoăn thắt  thè ra thụt vào, lấp loáng như  lưỡi  dao sắc và lạnh. Hà bỗng hoảng sợ lùi lại, loạng choạng ngã chúi xuống đất. thấy an bình, hệt như  lúc ngã vào tay mẹ chàng khi chập chững tập đi trong cõi nhân gian này. Hình như chàng gọi "Mẹ, mẹ ơi!".  Hình như chàng khóc.  Hình như chàng mân  mê bầu vú đã nuôi chàng bằng những dòng sữa ngọt  thơ ấu. Rồi lịm đi, chàng  ngây ngất quay về những lối mòn tưởng đã thật phai mờ, có dăm con chuồn kim cánh xanh biếc da trời đậu trên hàng dậu một thời đã qua.  Qua nhưng chưa là xa vắng.Khi tỉnh dậy sáng hôm sau, Hà ngạc nhiên thấy mình nằm trên giường với một  tấm chăn đơn phủ ngang bụng. [1] Mừng quí khách tới Sapa. Quí vị đi đường bình an chứ![2] Xin hãy nghỉ ngơi, gặp quí khách lát nữa[3] Tiếng chào buổi tối của người Pháp[4] Nhanh lên!  Ðói đến ăn được cả mi đây[5] Bánh hăm- bơc- gơ, khoai tây chiên và sốt cà chua.[6]  Chuyện đến lạ![7] Ði bộ đường núi.[8]  Không bánh, không trứng... [10]Ð..mày mưa![11]Em bé! Anh ướt rồi![12] Không có sự sống, nhưng  có tình  yêu ở ngay cái chết.[13]Tiếng Hmông là làng