ao thấy hình như mày không nhận ra những nguy hiểm ở chỗ chúng tao đang đe dọa mày.- Tôi đã biết một số khỉ. Nếu muốn bộc lộ mình vào lúc này, tôi có thể chứng minh thêm và các bạn sẽ chấp nhận tôi như người anh em tinh thần.- Chính điểm này là điểm mày lầm đấy. Hãy nghe đây!Chúng tôi đi dạo trong công viên. Trên đường hầu như không có ai, chúng tôi chỉ gặp mấy đôi trai gái. Sự có mặt của tôi chỉ gây cho chúng một thoáng ngạc nhiên. Ngược lại, tôi thản nhiên nhìn chúng, không một chút xấu hổ, tự nhủ không bỏ sót một trường hợp nào để học tập các tập quán khỉ.Các đôi ôm nhau đi từng bước ngắn. Đôi tay dài làm chúng quấn vào nhau rối rắm. Chúng thường dừng lại hôn nhau ở những chỗ đường vòng. Cũng có khi nhìn quanh không thấy ai, chúng nhảy khỏi mặt đất để treo mình trên những cành cây thấp. Tuy di chuyển nhưng chúng vẫn không rời nhau, mỗi con một chân một tay mà vẫn thoải mái, sau đó biến mất trong đám lá.- Nghe đây, - Con Zira nói - chiếc xà lúp của mày đã bị phát hiện mặc dù chỉ còn lại những thứ không có giá trị. Nó làm các nhà khoa học của chúng tao phải suy nghĩ. Họ công nhận loài khỉ không thể chế tạo được chiếc xà lúp đó.- Loài khỉ có chế tạo được những con tàu tương tự như thế không?- Được, nhưng không được hoàn hảo như vậy. Theo những gì mày cho biết thì chúng tao lạc hậu hơn chúng mày nhiều. Nhưng chúng tao đã phóng được nhiều vệ tinh khỉ tạo bay quanh hành tinh chúng tao. Thậm chí vệ tinh gần đây nhất còn có sinh vật ở bên trong: đó là một con người. Chúng tao buộc phải phá hủy khi nó đang bay vì không thể thu hồi được.- Như vậy con người đã phục vụ loài khỉ trong những thí nghiệm không gian. - Tôi nói giọng mơ màng.- Phải như vậy thôi... Trở lại vấn đề, như vậy là chiếc xà lúp của mày đã bị phát hiện.- Thế còn con tàu của chúng tôi bay quanh hành tinh từ hai tháng nay?- Tao không nghe thấy nói. Chắc nó nằm ngoài tầm quan sát của các nhà thiên văn chúng tao. Nhưng mày đừng có ngắt lời tao liên tục như vậy. Một số nhà khoa học của chúng tao thậm chí còn cho rằng chiếc xà lúp đến từ một hành tinh có cư dân. Nhưng họ không nghĩ rằng những cư dân đó lại là những sinh vật có hình dạng như người.Tôi kêu lên:- Thế thì phải nói cho họ biết. Dù có đủ tiện nghi trong cũi, dù có sự chăm sóc của cô thì cái thân tù như thế này cũng đủ rồi. Tại sao cô cứ giấu tôi? Tại sao cô không nói sự thật cho mọi khỉ biết?Con vượn cái dừng lại, nhìn quanh, rồi đặt tay lên tay tôi:- Tại sao à? Chính vì mày mà tao phải làm như vậy. Mày có biết Zaius không?- Đương nhiên. Tôi đang muốn nói chuyện với cô về ông ấy. Có chuyện gì vậy?- Mày có nhận ra thái độ ông ấy khi mày có những hành động đầu tiên để chứng tỏ mình có suy nghĩ không? Mày có biết tao đã nhiều lần thăm dò ý kiến ông ta về mày không? Mày có biết tao đã gợi ý khéo ông ta có lẽ mày không phải là một con vật mặc dù mày có hình thù của thú vật không?- Có, tôi đã thấy cô tranh luận rất lâu với ông ấy và cô không đồng ý với ông ấy.Con Zira nổ ra một thôi dài:- Ông ấy ương bướng như lừa và ngu như người. Gần như tinh tinh nào cũng như vậy cả. Ông ta khẳng định tài năng của mày là do bản năng rất phát triển của loài thú. Khẳng định rồi, ông ta không cho bàn cãi nữa. Không gì có thể làm thay đổi ý kiến của ông ta. Điều khốn nạn cho mày là ông ta đã chuẩn bị xong một luận văn dài về mày, trong đó ông ta chứng minh rằng mày là một con người khéo léo, tức là một con người đã được dậy khi bị bắt về nuôi trước đây để thực hiện một số hành động mà không hiểu ý nghĩa của những hành động đó.- Đồ súc vật ngu xuẩn!- Đúng, nhưng ông ta lại đại diện cho khoa học chính thống và rất có quyền lực. Đó là một trong những cán bộ khoa học cao cấp của học viện, mọi báo cáo của tao đều phải qua ông ta. Nếu tao nói rõ sự thực mày là ai thì tao sẽ bị kết tội theo tà thuyết và bị ông ta cho nghỉ việc. Chuyện đó đối với tao không sao cả nhưng khi đó mày có biết chuyện gì sẽ xảy ra cho mày không?- Thử hỏi còn gì khốn nạn hơn cái kiếp sống trong cũi?- Đồ vô ơn! Mày có biết tao đã phải bày ra đủ cách để ngăn ông ta chuyển mày tới khoa thần kinh không? Nếu mày cứ khăng khăng nhận là động vật cao cấp thì không gì có thể ngăn ông ta chuyển mày tới đó.- Khoa thần kinh là khoa như thế nào? - Tôi hỏi với giọng hơi hoảng hốt.- Ở đó, khỉ chúng tao thực hiện những vi phẫu thuật trên não như cấy ghép, thay thế não bộ trung ương, cắt bỏ từng phần thậm chí toàn phần.- Những thí nghiệm đó được thực hiện trên người!- Đương nhiên là như vậy! Não người cũng như cơ thể của chúng rất giống với não và cơ thể loài khỉ. Thật là may khi có một loài vật như vậy để chúng tao nghiên cứu về chính chúng tao. Con người còn giúp chúng tao nghiên cứu nhiều lĩnh vực khác nữa rồi dần dần mày sẽ biết... Ngay hiện nay, chúng tao đang thực hiện một số thí nghiệm rất quan trọng.- Và những thí nghiệm đó cần một số lượng lớn con người?- Đúng. Điều này giải thích vì sao chúng tao săn bắt người trong các khu rừng. Đáng tiếc là việc săn bắt này lại do cánh khỉ đột tổ chức và chúng tao không sao ngăn được họ lao vào cái thú tiêu khiển ưa thích là bắn súng. Họ làm khoa học mất đi một số lượng lớn đối tượng nghiên cứu.- Thực rất đáng tiếc. - Tôi mím môi thừa nhận - Thế trường hợp tôi thì sao?- Mày có hiểu vì sao tao phải giữ kín chuyện của mày không?- Như vậy tôi cứ phải sống mãi trong cũi như thế này à?- Không. Mày sẽ thoát nếu kế hoạch tao vạch ra thành công. Theo tao, mày phải chuẩn bị kỹ càng và phải có đòn mạnh giấu kín thì mới có thể bộc lộ thân phận mà không sợ nguy hiểm. Tao đề nghị mày thế này: khoảng một tháng nữa sẽ tiến hành đại hội hàng năm của các nhà sinh học. Đó là một sự kiện khoa học quan trọng, do đó sẽ có đông đảo công chúng vào xem, nhất là sẽ có nhiều phóng viên của các tờ báo lớn tới dự. Công luận đứng về phía mày sẽ mạnh hơn Zaius, mạnh hơn tất cả tinh tinh hợp lại. Đại hội sẽ là cơ may cho mày. Mày sẽ tự bộc lộ thân phận giữa diễn đàn đại hội vì hôm đó Zaius sẽ giới thiệu mày để minh họa cho báo cáo của ông ta. Tốt nhất là lúc đó mày tự lên tiếng trình bầy sự thực về mày. Mày phải làm sao cho kết quả tạo ra tới mức làm cho Zaius không thể ngăn cản được mày. Lúc đó, công việc của mày là trình bày rõ ràng trước hội đồng và thuyết phục khỉ chúng và các nhà báo như mày đã thuyết phục tao trước đây.- Thế nếu Zaius và các tinh tinh vẫn không chịu nghe?- Khi đó, dưới áp lực của dư luận, các khỉ đột sẽ buộc những lão già ngu xuẩn đó phải biết điều. Có nhiều khỉ cũng không đến nỗi ngu như Zaius. Ngoài ra, trong số các nhà khoa học tham dự đại hội sẽ có một số nhà khoa học thuộc giống vượn. Số này ít thôi nhưng Viện Hàn lâm phải để cho vào vì những phát minh đặc biệt của họ. Một trong số này có Cornelius, chồng chưa cưới của tao. Chuyện của mày tao chỉ kể với anh ấy. Anh ấy hứa với tao là sẽ làm hết sức vì mày. Dĩ nhiên anh ấy muốn gặp mày trước để kiểm tra những điều tao kể. Hôm nay tao dẫn mày tới đây một phần cũng vì lý do đó. Tao đã hẹn với anh ấy, nhất định anh ấy sẽ tới.Con Cornelius chờ chúng tôi gần một cây dương xỉ rất lớn. Đó là một con vượn dáng đẹp. Chắc chắn nó phải hơn tuổi con Zira nhưng đối với một viện sĩ khoa học thì nó quá trẻ. Ngay khi nhìn thấy nó, tôi bị cái nhìn sâu sắc, đặc biệt sinh động của nó gây ấn tượng mạnh.Con Zira hỏi nhỏ tôi bằng tiếng Pháp:- Mày thấy anh ấy thế nào?Tôi nhận ra câu hỏi chứa đựng sự tin cậy của con vượn cái đối với tôi. Tôi nói nhỏ lời ca ngợi và chúng tôi tiến lại gần Cornelius.Đôi vợ chồng chưa cưới ôm nhau theo kiểu những đôi khỉ trong công viên. Con Cornelius dang rộng đôi tay, không hề để ý tới tôi. Mặc dù đã được nghe con vượn cái kể về tôi, nhưng rõ ràng nó coi sự có mặt của tôi chẳng hơn gì sự có mặt của một con thú trong nhà. Chính con Zira, trong một lúc, cũng quên luôn tôi và chúng dùng mõm trao đổi những nụ hôn. Sau đó, con vượn cái giật mình, vội vàng gỡ mình ra rồi nhìn xéo con vượn đực vẻ ngượng ngùng. Con Cornelius nói:- Em yêu, có ai đâu!- Có tôi đây. - Tôi đàng hoàng nói bằng tiếng khỉ rõ ràng nhất.Con vượn đực giật nẩy mình.- Tôi xin nói lại: có tôi đây. Tôi lấy làm buồn phải nhắc lại câu nói vừa rồi với ông. Chuyện riêng của ông không hề gây phiền hà cho tôi, chỉ xin ông sau đó chiếu cô tới tôi một chút.- Trời đất thiên địa ơi!... - Nhà khoa học vượn kêu ầm lên. Con Zira cười và giới thiệu chúng tôi với nhau:- Đây là bác sĩ Cornelius ở Viện Hàn lâm. Còn đây là Ulysse Mérou, một cư dân của Trái Đất thuộc hệ Mặt Trời.- Tôi rất hân hạnh được gặp anh - Tôi nói - Zira đã nói với tôi về anh. Xin chúc mừng anh có một người vợ đáng yêu như vậy.Nói xong, tôi chìa tay ra nhưng con vượn lùi lại tựa như đang có rán ngóc lên trước mặt. Nó thất thần hỏi con Zira:- Thật thế này à?- Anh yêu, em có bao giờ đặt chuyện với anh không?Con vượn trấn tĩnh lại. Đúng là một nhà khoa học. Sau một chút lưỡng lự, nó xiết tay tôi nói:- Anh có khỏe không?- Không tệ lắm, - Tôi trả lời - một lần nữa, tôi xin lỗi đã gặp anh trong tư thế như thế này.- Anh ấy cứ luôn luôn nghĩ tới chuyện đó. - Con Zira vừa cười vừa nói - Thật là phức tạp. Anh ấy vẫn chưa thấy được chuyện gì sẽ xảy ra cho anh ấy nếu mặc quần áo.- Có đúng là anh đến đây từ...- Từ Trái Đất, một hành tinh của hệ Mặt Trời.Nhất định trước cuộc gặp gỡ này vì tin con Zira nên con Cornelius mới để ý tới chuyện của tôi nhưng chắc vẫn nghĩ có cái gì đó lừa gạt. Nó bắt đầu hỏi tôi liên hồi kỳ trận... Chúng tôi lững thững đi dạo. Hai con khoác tay nhau đi trước, tôi bị kéo theo sau để không lôi cuốn sự chú ý của khỉ qua lại. Những câu trả lời của tôi kích thích sự tò mò của con Cornelius tới mức nó thường dừng lại nói chuyện tay đôi với tôi, vung chân múa tay vạch ra những hình vẽ trên cát. Con Zira tỏ ra không bực mình. Ngược lại, nó tỏra thích thú trước cảnh tượng đó.Con Cornelius đặc biệt thích thú với sự xuất hiện người thông minh (homo sapiens) trên Trái Đất và bắt tôi phải nói đi nói lại đề tài này. Nghe tôi nói, nó trở nên suy tư và nói rằng những điều tôi cung cấp chắc chắn sẽ rất có giá trị cho khoa học, đặc biệt là cho nó vì hiện nay nó đang tiến hành những nghiên cứu hóc búa về khỉ. Nó cho rằng vấn đề này chưa được giải quyết và không đồng ý với những thuyết được công nhận rộng rãi trước đây. Sau đó, không hiểu sao nó lại tỏ ra ngập ngừng, không cho tôi biết đang suy nghĩ gì.Dù thế nào đi nữa, đối với nó, tôi vẫn là một cái vốn quý và nó sẵn sàng bỏ hết gia sản ra để có được tôi trong phòng thí nghiệm của nó. Chúng tôi nói về hoàn cảnh của tôi hiện nay. Chúng tôi cũng nói về con Zaius. Nó công nhận ông ta đần độn và mù quáng. Nó tán thành kế hoạch của con Zira và hứa sẽ chuẩn bị cho tôi bằng cách nói bóng nói gió cho mấy người bạn nữa.Khi chia tay, nó không ngần ngại chìa tay ra sau khi ngó quanh không thấy con khỉ nào trên đường. Sau đó, nó ôm hôn con Zira rồi đi nhưng vẫn không thể không quay lại nhiều lần để tin chắc tôi không phải là ảo ảnh.

*

- Một khỉ trẻ đáng mến. - Tôi nói khi quay lại xe.- Và cũng là một nhà khoa học lớn. Với sự hỗ trợ của anh ấy, tôi tin rằng anh sẽ thuyết phục được toàn thể hội nghị.- Zira, - Tôi thì thầm vào tai nó khi đã ngồi vào ghế sau - cả tự do của tôi, cả cuộc sống của tôi thuộc về cô.Tôi hiểu tất cả những gì nó đã làm cho tôi từ lúc tôi bị bắt. Không có nó, không bao giờ tôi giao tiếp được với thế giới loài khỉ và có lẽ Zaius đã tách não tôi ra để chứng minh tôi không phải là một sinh vật có suy nghĩ. Nhờ con Zira, giờ đây tôi đã có đồng minh và có thể nghĩ tới tương lai lạc quan hơn.- Tôi chỉ hành động vì khoa học. - Con vượn cái nói, mõm hơi đỏ lên - Anh là trường hợp duy nhất phải bảo vệ bằng mọi giá.Trong lòng tôi tràn ngập lòng biết ơn. Tôi để cho mình bị lôi cuốn vì cái thần thái trong ánh mắt của nó, tưởng tượng ra thân hình nó hoàn toàn khác. Tôi đặt tay lên bàn chân lông lá của nó. Nó rùng mình và tôi cảm thấy trong ánh mắt của nó tràn đầy cảm tình đối với tôi. Cả hai cùng bối rối và chúng tôi yên lặng trên suốt đường về. Khi nó dẫn tôi về cũi, tôi đẩy Nova ra một cách không thương tiếc khi cô diễn những trò trẻ con để đón tiếp tôi.