Về Cường không mảy may lo lắng bất kỳ điều gì. Ông bà nó làm gì, nó cũng không quan tâm. Bố hắn làm gì ra nhiều tiền cho hắn tiêu, hắn cũng không cần biết. Hắn chỉ cần biết có tiền tiêu cho hôm nay, cho đêm nay. Có tiền bao con bé này là được. Còn ngày mai là việc của ngày mai. Hắn không phải lo. Ông bà, cha mẹ có trách nhiệm lo cho hắn. Lo làm gì cho già người?Ngồi học mà bụng dạ Cường cứ thấp thỏm không yên. Hắn viết không biết bao lần cái lên Kiều Linh trên mặt giấy trắng tinh mà không chán. Cuối cùng, không nhịn được nữa, hết tiết thứ ba, hắn chuồn. Việc đầu tiên là gọi cho cô bé, áng chừng quãng đường đi, hẹn nửa giờ sau sẽ đến nhà trọ đón. Cô bé nhanh nhẹn leo lên sau chiếc a còng như con mèo con gặp chủ. Thi những gì đã có với nhau tối hôm trước, họ đã chẳng là của nhau, về nguyên tắc rồi sao?Chiếc xe lao thẳng vào tầng hầm để xe của khách sạn Chiều Tím. Cường kẹp Kiều Linh vào nách, líu ríu lên phòng. Kiều Linh mới cởi xong chiếc khuy áo trên cùng, Cường đã ngăn lại:- Đừng em. Đấy là việc của anh!Và hắn từ từ, chậm rãi, thong thả cởi tùng thứ, từ ngoài vào trong. Vừa làm vừa nếm náp mỗi thứ một tí của ngon vật là cứ lồ lộ ra trước mắt, trong tay. Mảnh vải cuối cùng đã tụt khỏi người cô gái, vẫn thong thả, từ tốn hắn bế cô gái, nhẹ đặt lên giường. Đứng trên giường phía chân cô gái, hắn cũng không vội vàng, bắt đầu lần lượt cởi từng thứ trên người mình. Vừa làm, vừa chăm chú quan sát cô. Tấm thân trình nguyên, mơn mởn, rạo rực, đắm đuối nhìn hắn, căng lên chờ đợi.Đến lúc ấy hắn mới nhập cuộc.Động tác ấy, thái độ ấy chứng tỏ hắn hết sức lành sỏi trong nghệ thuật làm tình. Mà hắn mới là sinh viên năm thứ tư. Nhưng cách đấy sáu bảy năm, khi còn học lớp 10, hắn đã lập một chiến tích bất hảo.Một ngày chủ nhật, lớp Cường đi thăm chùa Thầy ở Sơn Tây. Thầy chủ nhiệm cùng leo núi với cả lớp.Ông ngồi ở cửa hang Thần, trông chừng bọn trẻ và luôn mồm dặn học trò hết sức cẩn thận khi xuống hang… Bọn con trai bắt đầu tụt xuống. Dưới ấy tối như hũ nút. Đèn pin chỉ le lói như đom đóm đực. Nến chỉ sáng leo lắt. Dây cao su cắt từ lốp ô tô đốt lên khói mờ mịt. Đông người tham quan. Mấy tốp con trai, con gái không rõ ở đâu cũng mạo hiểm mò xuống. Ngồi ở cửa hang, thầy giáo chủ nhiệm đưa mắt ngắm cánh đồng xanh lá mạ như bàn cờ tít dưới chân núi Sài. Bỗng từ dưới hang chui lên mấy cô gái, tóc tai rối bời, quần áo tơi tả, mặt trắng bệch sợ hãi. Ông hốt hoảng, nghĩ đến những bất trắc xảy ra ở dưới ấy. Đã tùng có một em học sinh bị rơi xuống khe trong hang này, phải hai ngày sau, những người được thuê ròng dây xuống mới đưa được xác đứa trẻ xấu số lên. Ông hỏi, không đứa nào chịu nói gì.Đoán là có chuyện nhăng nhít do học trò mình gây ra. Vào giờ học sáng thứ hai, ông gọi bốn đứa mình nghi ra, gửi mỗi đứa một nơi: phòng bảo vệ, thư viện, phòng thí nghiệm, văn phòng. Cách ly xong, ông bắt đầu cuộc "điều tra xét hỏi". Được một chút thông tin dù le lói ở đứa này, ông liền đến khai thác ở đứa khác. Cuối cùng cũng "dựng lại được hiện trường". Chính Cường đã rỉ tai ba đứa khác cùng lớp. Mỗi đứa đứng cạnh một nữ sinh lạ khi nghe tiếng vỗ tay, cùng đồng loạt dùng mũ nón quạt cho tắt đuốc, nến của bất kỳ ai đứng gần đó. Trong bóng tối nhập nhoạng, khói cao su mù mịt; chúng ôm cứng các cô gái, hai tay lùng sục khắp thân thể đang rẫy rụa của các cô. Việc ấy, trong hoàn cảnh ấy, cũng mới chỉ dừng lại ở mức độ tội lỗi ấy, nên mấy đứa cũng chỉ bị cảnh cáo toàn trường. Không biết ở một nơi khác, vắng vẻ chắc chắn chúng không chịu dừng lại ở sự thoả mãn nửa chừng như thế.Bây giờ có tiền, cô bé quá xinh lại cho không hắn thế này. Dại gì mà không tận hưởng thứ của trời cho? Đi chơi gái phải kỳ công lắm và mất cả ngàn đô cũng không thể tìm được một con bé thế này: Hắn không biết rằng chẳng ai cho không ai bao giờ. Ngay lần đầu tiên làm tình với Kiều Linh ở khách sạn Chiều Tím cô ta đã chỉ vào vết đỏ loang trên tấm vải trải giường trắng tinh, nói một câu mà lúc ấy, vì quá sướng, hắn không hiểu hết ý tứ. "Em tặng anh tấm thân trinh bạch của đợi em đấy, anh ạ". Hắn cũng không để ý, khi xuống cầu thang, Kiều Linh lại bảo quên cái gì đó, chạy lên, rồi xuống ngay. Trong khoảng chực ngày sau đó, gần như hôm nào, khi thì ban ngày, khi thì tối, hắn cũng cắp cô bé vào nhà nghỉ. Cho đến một hôm, Cường đã cởi hết quần áo của cả cô bé và của mình, chuẩn bị nhập cuộc thì cô bé ngăn lại:- Em muốn nói với anh việc này.Cơn thèm đã lên đến đỉnh điểm, hắn không muốn hoãn cái sự sung sướng lại, nên tặc lưỡi:- Gì thì gì, cho anh sướng cái đã.Kiều Linh:.- Ngày nào cũng sướng đến mấy lần mà chưa chán à?- Không chán mới lạ, em tuyệt vời thật đấy.Cô bé chưa chiều ngay mà giữ tay giữ chân hắn lại nói bằng được:- Anh phải cho em đi học một lớp vi tính, một lớp tiếng Anh nữa.Hắn làm cái tặc lưỡi:- Chuyện nhỏ như con thỏ, không có vấn đề gì!Với khả năng tài chính của mình, hắn giải quyết hai việc ấy ngon ơ. Kiều Linh tỏ ra rất chăm chỉ và sáng dạ. Lần nào gặp nhau, cô cũng hỏi hắn về bài vở, phát âm cho hắn nghe, để hắn sửa, uốn nắn, đọc mẫu cho cô đọc theo. Một hôm, lúc Kiều Linh đứng trước gương sửa sang mái tóc trước khi ra về, Lê Cường thì đứng phía sau, nhìn cô gái trong ương, ôm chặt tấm thân thon thả, tì cằm vào đầu tóc cô day day. Cô nhận xét:- Xem cái cách anh vứt quần ảo, giầy dép, túi, cặp thì thấy phòng anh ở nhà, chắc là bừa bãi, luộm thuộm lắm. Đúng không nào? Anh đưa em về, xem em phán đoán có đúng không nhé!- Công nhận là em phán đoán giỏi. Về thì về!Gặp ai, Kiều Linh cũng lễ phép chào. Cường giới thiệu cô là em thằng bạn thân, cửa phòng vừa mới mở ra, cô bé đã reo lên:- Úi giời! Chả khác gì chuồng lợn nái sắp đến ngày đẻ.Cô gập chăn, tháo chiếc màn còn treo ba góc, cốt lấy chỗ chui ra, chui vào, rũ cho bớt bụi bặm, gập lại.- Bao nhiêu lâu chưa giặt màn anh có nhớ không?- Nhớ làm gì cho già người!- Gớm quần áo mặc rồi mà anh treo lẫn lộn với cái sạch à? Bẩn thế ông tướng?Cái bàn học thì chẳng khác gì cái chạn bát nhà quê. Sách vở, giấy bút ngổn ngang, cốc chén lộn xộn. Mấy cuốn tạp chí người mẫu, thời trang la liệt… Dưới gầm giường mấy đôi giầy dép bẩn thỉu, chiếc quay vào, chiếc chổng ra. Kiều Linh sắp xếp, dọn dẹp đến đâu, lại lau chùi đến đó. Gần hai tiếng đồng hồ sau, căn phòng khác hẳn. Bàn tay con gái nhúng vào có khác. Cô gái ngồi xuống giường nhìn xung quanh một lượt:- Còn giá sách nữa, hôm nào em sẽ sắp xếp lại cho anh. Ai lại cuốn thì chìa ra, cuốn thụt vào, cuốn quay lên, cuốn quay xuống. Muốn đọc là cứ phải vẹo đầu bên này, vẹo cổ bên kia. Anh sắp xếp theo đề tài hay theo khổ sách mà em không tìm ra quy luật?- Quy luật gì đâu, tiện tay thì ấn vào thế thôi. Ngăn nắp, mất nhiều thời giờ làm gì cho nó già người đi!Bây giờ, cái giường bỗng chốc trở nên rộng thênh thang.Cường ngồi xuống bên cô gái, quàng tay lên vai cô rồi như tiện tay, theo thói quen, hay cơn thèm lại cồn lên,. hắn bửa ngửa cô ra giường. Không hiểu sao, không thong thả như lần đầu chiếm đoạt, mà hấp tấp lột quần áo cô ra… Sau những giây thở gấp, nhịp thở Cường đã trở lại đều đều, hắn chống tay định ngồi dậy thì Kiều Linh càng quặp chặt đôi chân trần quanh người hắn. Hai tay bắt chặt vào nhau như chiếc gông khoá chặt, để Cường dán chặt trên bụng mình:- Yên nào anh, để em tận hưởng giây phút hạnh phúc trên chiếc giường của anh,… trong côn phòng của anh. Những lần trước, ở những nơi khác, em không có cảm giác sung sướng hạnh phúc như lần này. Ngoan nào, ngủ đi anh. Cứ thế này mà ngủ. Em hạnh phức lắm…Hai đứa nằm như thế lâu lắm. Cường đã thiếp đi.Thình lình, cánh cửa bật mở.Bà mẹ Cường đứng sững trước cửa phòng. Bà không ngạc nhiên, không la hét, chửi mắng. Bà nhìn hai đứa lóng ngóng mặc áo quản. Không nói, không rằng. Không sập cửa, quay ra.Tối ấy, bà gọi Cường vào phòng hỏi chuyện. Cuộc đối thoại giữa hai mẹ con diễn ra thế này:- Con kiếm đâu ra con bé ấy thế? Trông thì được đấy Nhưng người và nết có đi đôi với nhau không?- Con chả phải tìm kiếm gì. Nó thích con thi theo. Thế thôi!- Thế con định thế nào?- Con chả định thế nào cả!- Chả định thế nào mà đã lôi nhau về nhà, lôi nhau lên giường.- Nghĩ làm gì cho nó già người đi cơ chứ? Tình cho không biếu không mà mẹ!- Này, con vứt cái lý thuyết rởm ấy đi. Không ai cho không ai cái gì đâu con ạ. Mày liệu mà giữ gìn, để nó chửa là lôi thôi đấy.Nói xong câu ấy, bà đứng dậy, ra chiều câu chuyện đã xong. Cường về phòng mình. Bà nhìn đồng hồ, hấp tấp đóng cửa.Bà vội đến với người tình của bà.Trong cơ quan, Việt là người Thuỵ Miên nể phục nhất. Sự vững vàng về chuyên môn, sự đứng đắn về nhận thức, nhất là thái độ đứng đắn, đàng hoang tự lin, đặt anh vào một đẳng cấp khác, vượt lên hẳn cán bộ toàn cơ quan.Cuộc vui nào trong cơ quan có Thuỵ Miên tham gia đều sôi nổi hẳn lên. Giọng nữ cao trong trẻo làm cho không khí hào hứng ngay, nóng lên, trẻ lại, lôi cuốn mọi người. Nó đánh thức phần vui nhộn vốn có trong mỗi người, bị công việc và các mối quan hệ che lấp, chôn vùi. Không khoe giọng, chị muốn mỗi người đều giao hoà niềm vui sống với nhau, nên lấy giọng một bài, khi hát lên ai nấy đều muốn trải lòng trước bạn bè:"Rừng núi giang tay nối lời biển xaTa di, vòng tay lớn mãi, để nối sơn hà…"Chính trong không khí ấy, đã có lần, Việt hát một bài từ thời kháng chiến chống Pháp, làm Thuỵ Miên sững sờ. Giọng anh, hoá ra rất được, trầm ấm, tha thiết … "Nơi ấy có cánh đồng tắm nóng vàng tươi, bờ tre, nhà gianh vách mới… Nhà anh có đàn em mắt ngây thơ, má hồng. Những chiều ngồi hát vui trên đồng quê, em gái dắt trâu về…"Và một lần. Không bao giờ chị quên được. Khi chị mời hát đối, Lời của gió, thì nhiều tiếng hô tên anh.Anh đứng lên, tự nhiên và tự tin hát rất khớp với chị:Em có nghe thấy, gió nói gì không?Anh có nghe thấy, gió nói gì khôngBao nhiêu thương nhớ, gửi vào trong gió…Gió hãy nói rằng, anh yêu em.Gió hãy nói rằng, em yêu anh!Gió hãy nói rằng, ta yêu nhau. Thế thôi!Chị từng nghe gần như tất cả đàn ông cơ quan ấy những tuổi, ít tuổi, vẫn chị em ngọt xót, hễ có dịp đều buông lời khen nịnh đầy dụng ý. Chỉ có anh là không bao giờ khen. Nhưng đôi mắt thì khen hết lời…Hôm ấy, cả cơ quan đi đưa đám thân mẫu anh trưởng phòng Hành chính Tổng hợp. Thuỵ Miên ra, thì xe đã chật. Anh vừa dắt xe ra, thấy thế bảo:- Đi xe máy cho thoải mái. Tôi đảm bảo với cô đến trước ô tô cho mà xem.Vừa ngồi lên, chiếc xe đã lao vút đi. Chị bảo:- Gớm anh đi như thanh niên ấy.- Đi như thanh niên thì nói làm gì. Đường cao tốc, anh phóng hết ga, kịch kim ấy chứ!Hai người đến trước xe cơ quan, nên tranh thủ vào phúng viếng trước, i chúng tôi, kế hoạch là pháp lệnh… Mà thôi. Xin lỗi đồng chí, không được nói chuyện với đồng chí trong giờ sản xuất, tôi còn phải về điều hành công việc đầu giờ, để anh em khỏi phải chờ. Đồng chí muốn nói về việc nào phải đợi tôi xong ca sản xuất, ngoài giờ làm việc, tôi sẵn sàng hầu chuyện, được không à?Không đợi người mặt đầy những múi thịt, da bóng nhẫy trả lời, anh đứng dậy, không chào, đi ngay."Cú thật. Một thằng ranh con nứt mắt mới ra trường, vắt mũi chưa sạch, có khi còn… chưa biết vắt mũi, mà lại chơi mình về lề lối làm việc mới cú chứ. Ở cái nhà máy này, hơn hai chục năm ngồi trên ghế bí thư Đảng uỷ, chưa kẻ nào dám ngang với ông như thằng oắt tì này. Ừ thì cứ cho là mày đúng đi, mà có đúng thì bố mày đây, ông mày đây mới chịu chứ. Nhưng mà là một thằng ngang bướng, một thằng bố láo chi khươn. Mấy trăm con người, hơn mày hàng chục tuổi, đều một vâng, hai dạ, một đều bác, hai điều chú. Có đứa nào dám đồng chí kiểu cá đối bằng đầu, cá mè một lứa như nó đâu. Mà nó là cái thằng quần chúng, rõ là một thằng mensevich, sao đám gọi cụ mày đây là đồng chí, hả thằng ôn con kia? Hả?"Ông đập tay xuống bàn đánh "rầm", tưởng như nó vẫn còn ngồi đấy mà lý sự với ông. Cái mặt đầy những múi thịt dưới làn da bóng nhẫy đỗ tía tai như đang cãi nhau, vào cao trào, căng thẳng, quyết liệt, sống mái…"Được liệu mày có dám cứng đầu với tao không nhé. À, mà để tao xem mày là con cái nhà ai, ai đưa mày về đây. Tao sẽ làm cho mày không thể mọc mũi sủi tăm được cho mà xem, con ạ".Ông nhắc ống nghe, quay mấy vòng, gọi trưởng phòng Tổ chức, Lao động, Tiền lương:- Mang hồ sơ lý lịch Trần Kiên, trưởng phân xưởng Cơ khí Động lực lên đây ngay cho tôi. Khẩn trương lên!Cả hai quý II, III và cuối năm, phân xưởng Kiên đều về đích đầu tiên, đứng đầu nhà máy về chỉ tiêu kế hoạch sản lượng. Bộ phận KCS (kiểm tra chất lượng sản phẩm) sau đó cũng công bố, các đơn vị đạt chỉ tiêu chất lượng sản phẩm, phân xưởng Cơ khí Động lực cũng lại dẫn đầu. Kiên tổ chức liên hoan tại chỗ. Chả biết làm thế nào, mà anh cho vần về một bom bia hơi không phải mua kèm lạc luộc. Anh em được bữa tưng bừng.Mặt người nào người ấy bừng bừng như gà chọi. Họ chạm cốc với anh, chúc mừng và hoan hô. Chả biết trong nội dung hai chữ hoan hô ấy bao hàm ý nghĩa gì.Cả ba công nhân đảng viên đã va chạm với anh nửa năm trước, cũng chức mừng như mọi người. Thái độ họ sau lần đó, cũng có vẻ bình thường. Có vẻ thôi! Bụng dạ họ thế nào, ai mà biết được? Nhưng hôm nay, nhìn vào mắt họ, anh thấy họ vui thật sự. Còn chuyện kia? Đấy mới là lo lắng. Biết làm thế nào? Được thì được, mà không thì cũng chả sao. Thua keo này, bày keo khác. Cần quái gì? Bụng bảo dạ thế, Chí Phèo thế, AQ thế, nhưng trong thâm tâm anh vẫn mong manh hy vọng.Người ta có quyền quyết định số phận của mình, người ta lại va chạm với mình. Người ta được quyền nói về mình khi không có mặt mình. Có những người gặp mình, vỗ vai mình, yên chí, tớ ủng hộ. Vậy mà khi bỏ phiếu, chính họ lại cho mình rớt mới kinh. "Lòng người quanh mãi nước non quanh", cụ Nguyễn Trãi xưa đã nhận ra điều ấy. Sợ thế đấy!".Sau vụ việc hồi giữa năm, không thấy bị gọi lên, Kiên càng nơm nớp, phấp phỏng không yên. Mặc kệ, việc mình, mình cứ cố gắng làm tốt. Người ta đánh giá người bằng công việc, chứ ai đánh giá bằng thái độ.Mà thái độ của mình, có gì vô lễ đâu nhỉ? Có gì xấc xược đâu nhỉ? Chỉ biết một đều, từ đó không thấy họp chi bộ trong giờ sản xuất nữa. Điều đó, có vẻ chứng tỏ là mình đúng. Nhưng mọi người sẽ oán mình. Lẽ ra xong ca thì được về, thì lại phải họp. Dù là họp Đảng thì cũng cứ phải ở lại, phải mất thì giờ.Chiều thứ bảy họp chi bộ xét kết nạp Kiên.Sáng thứ hai, Kiên đón bí thư chi bộ, hỏi bằng cái giọng nghi ngại:- Việc của em hỏng rồi phải không anh?- Ai bảo mày thế?- Thế thì thế nào hả anh?- Chi bộ nhất trí kết nạp mày rồi!- Thế là xong à? Xong thật hả anh? Anh nói thật đi chứ?- Xong thật chứ xong vờ à? Tao mà lại đùa chú mày chuyện này à?- Thế đảng viên ở phân xưởng em cũng đồng ý à?- Sao mà mày ngố thế, chỉ thông minh ở đâu ấy thôi. Mấy tay ấy không đồng ý thì làm sao mày được cả 100% phiếu?Chiều nay Lê Đại xuống đại đội 3, tìm hiểu một việc gây tai tiếng, trước đó một tuần.Ngồi trong nhà Ban chỉ huy đại đội, nghe chính trị viên báo cáo, anh lơ đãng nhìn qua cánh cửa sổ mở rộng. Ngoài kia là ruộng khoai lang. Trên con đường làng, lơ thơ hàng phi lao chắn cát. Trung đoàn vừa được xem văn công sư đoàn về biểu diễn. Do không có điều kiện tập trung, nên đoàn văn công phải xé lẻ thành từng tốp nhỏ gồm đủ cả nhạc, múa, hát về các đại đội biểu diễn phục vụ tại chỗ. Anh chị em được sắp xếp ở trong hai phòng do Ban chỉ huy đại đội nhường lại. Mới biểu diễn được một tối, thì sáng thứ hai xẩy ra một việc. Quần áo trong của chị em phụ nữ giặt phơi ngoài sân sau, sáng ra biến đâu hết. Đại đội lập tức phát lệnh khám tất cả ba lô lần lượt từng tiểu đội, sau khi đã cấm trại. Không thấy gì. Lục lọi, tìm mọi ngóc ngách nhà cửa, xó xỉnh, nhà lắm, nhà vệ sinh, nhà bếp, khu chăn nuôi. Chẳng thấy tăm hơi đâu. Muốn ra sân, sau nhà Ban chỉ huy, phải qua trạm gác ngay cạnh cổng. Vệ binh lúc nào chả trực. Tìm mãi mới phát hiện ra một vết bò từ ngoài đường, qua hàng rào thưa vào sân sau nhà Ban chỉ huy.Không nhẽ việc xấu hổ này mà phải nhờ đến trinh sát hình sự sư đoàn thì ôi nêu quá. Cũng đã cho kiểm điểm, phát động tư tưởng, tự phê bình và phê bình, nếu ai chót dại làm việc này thi tự giác đem trả lại. Việc đó sẽ coi là tình tiết giảm nhẹ tội, kỷ luật sẽ ở mức nhẹ nhất. Nếu không nhận, trên mà điều chó nghiệp vụ về thì có mà giấu đằng giời. Tước quân tịch là cái chắc. Đưa úc. Từ xa nhìn qua, chỉ thấy lớp mỡ đặc, trăng trắng chìm ở dưới, còn lớp mỡ trong nổi lên trên, trông xa thấy trong suốt cùng mầu với vỏ chai, các bố tưởng chỗ ấy là chai không.Về đến nhà, ông khoe chiến lợi phẩm với vợ, thì chính ông lại làm vỡ mất một chai. Tại lớp mỡ dính ngoài trơn quá. Vợ ông tiếc đứt ruột: "Mấy nghìn cây số không sao, chỉ có cầm lên thôi mà cũng để vỡ. Ông đúng là hậu đậu, chỉ quen lên lớp thôi".Cái nghèo cứ theo gia đình ông mãi, cho tới mấy năm gần đây, cũng là nhờ trên sáng mắt nhìn ra sự nghiệp đổi mới nào. Mắt ông bỗng tối sầm. Bên ngực trái tự nhiên nhói một cái. Không ra đau, chỉ nhói một cái nhanh thôi, mà buốt dọc suốt sống lưng, xuyên tận lên đỉnh đầu. Ông ngồi thần ra một lúc. Chuông đến thoại chợt reo. Vẫn là tiếng chuông như mọi lần, thế mà ông giật nảy mình. Đấy là dấu hiệu của tuổi già, hay là hậu quả của cái nhói bên ngực trái vừa rồi?Tự dưng ông nhớ tới thằng con trai đầu của người vợ trước quê. Giá mà Lê Hồi còn…Đi học về, vừa quẳng túi sách vở lên chiếc phản giữa nhà, Hồi đã gọi toáng lên:- U ơi, u ơi!Bà mẹ đang rửa rổ rau lợn dưới cầu ao, nghe tiếng gọi khác thường của con trai, chột dạ ngừng tay, dỏng tai lên nghe:- Cái gì mà gọi ầm lên thế?Linh tính báo cho bà biết có chuyện gì rồi. Quần xắn móng lợn, bà đứng dậy, rổ rau cắp bên hông. Từ đít rổ một dòng nước tong tỏng vẽ thành một đường ngoằn ngoèo bên cạnh những nốt chân. Các bước chân cách nhau rất gần - bước đi gằn của người đàn bà vất vả.- Mai con đi bộ đội, u ạ!Anh con trai giọng thản nhiên, như chẳng có chuyện gì quan trọng. Bà mẹ thì bàng hoàng như một tin dữ. Biết chẳng thể nào khác được, đành vớt vát:- Con đã khám tuyển đâu mà đi?Hồi vẫn vô tâm, hồn nhiên:- Con thì việc gì phải khám. Mấy chú về lấy quân, vừa trông thấy con đã reo lên: "Hiếm có một thanh niên nào to con như cậu đấy. Xong rồi".Hồi vẫn háo hức, không để ý đến mẹ đang thần người, giọng nghẽn nghẹn:- Con đi thì u ở với ai?Bà nói là nói với mình thôi, chứ thằng con trai vô tâm đã chạy biến ra ngõ rồi. Nó chỉ báo tin cho bà biết, chứ có cần biết, từ lúc ấy bà sống dở chết dở thế nào đâu. Bà cứ đứng như trời hành, như chôn chân ở đấy.Dòng nước từ đít rơ rau lợn chảy loang trên sân gạch tạo thành một hình thù kỳ quái gớm ghiếc. Bây giờ chỉ còn nhỏ từng giọt, như nước giọt gianh một chiều mưa ngâu rả rích. Tiếng lợn đói rít chuồng gọi bà trở về thực tại.Bà quấy quá đặt nồi cám lợn, tống vào bếp mấy cái gộc tre khô, chạy đi đâu đó, rồi trở về với một nắm bánh đa thái. Ra cối giã gạo lấy cái nơm, mang ra giữa sân, để kênh lên rồi nối với một con sào ngắn, gọi đàn gà. Lũ gà nghe tiếng "chích chích", "pậc pậc" vội chạy cả về. Bà ném nắm thóc dưới cái nơm. Con nào con ấy cắm cổ mổ lấy mổ để. Khi con gà mái ghẹ hoa mơ sấn vào giữa nơm tranh ăn, bà đẩy nhẹ chiếc sào. Ba con bị sập nơm. Bà bắt con hoa mơ làm thịt. Một nửa kho mặn cho con mai mang đi, một nửa luộc, lòng mề nấu canh bánh đa, ra bờ ao vặt mấy cái lá chanh. Việc cuối cùng là nắm cơm. Tất cả chỉ hết non giờ đồng hồ.Bà bó gối đợi. Nó chưa đi, bà đã hoá đá rồi. Bà không thể làm được việc gì nữa, cứ ngồi đấy chờ.Hồi về muộn. Nó ào vào mâm cơm, rồi nói:- Con đi chào các thầy, cô giáo, chia tay với lũ bạn. Đói ngấu rồi đây! Con mời u ăn cơn.Mời xong, nó cầm bát canh bánh đa lên, soàn soạt như phát tấu mấy cái liền. Bà nhìn con ăn ngấu nghiến, ngon lành. Hết bát canh bánh đa, nó đặt bát xuống, thấy mẹ vẫn trân trân nhìn mình ăn, ngạc nhiên, nó giục:- Bu ăn đi! Sao bu lại khóc cơ chữ? Con đi bộ đội là vinh dự cho nhà ta. Con trai phải tung hoành đó đây chứ, cứ ở mãi xó bếp này à? Thôi, nếu bu không ăn thì con cũng không ăn nữa đâu. Nó xếp bát đũa vào mâm, ra ý xong bữa. Bà mẹ tội nghiệp mếu máo:- Ừ, u ăn đây. Con ăn canh bánh đa nữa đi, ăn thịt đi!Vừa nói, bà vừa sẻ bát còn lại cho nó, chỉ để lại một tí gọi là dưới đáy bát. Hai mẹ con cứ lúi húi sống, lủi thủi làm, và bữa ăn cũng cứ lủi thủi thế này mấy chục năm rồi. Dẫu sao thì cũng còn có mẹ có con.Ngày mai…Đêm ấy, bà không làm sao chợp mắt được lấy một lúc. Gà gáy thứ nhất, gà gáy thứ hai, gà gáy thứ ba. Hồi ngủ say như chết. Bà sang giường con. Tay rờ rẫm khuôn mặt nó. Không hiểu sao, bà cử nghĩ rằng, nếu không làm thế sẽ chẳng bao giờ còn được chạm vào da thịt hòn máu của mình.Chàng thanh niên được mặc bộ quân phục thì thích lắm. Thấy mình chững chạc hẳn ra. Oai hẳn lên! Ngôi sao trên mũ như lúc nào cũng toả ánh sáng trên trán. Chiếc mũ cối trên đầu, cái thắt lưng con lăn ngang người và đôi dép râu dưới chân làm anh thích nhất. Mấy đứa cùng làng có nằm mơ cũng không được sờ tay vào.Hồi được giữ một khẩu AK47 Tiệp Khắc, nên chả phải lau chùi gì bên ngoài. Không những bài tháo lắp AK, anh nhanh nhất đại đội mà cả trung liên, súng trường CKC, súng ngắn K54 của đại đội trưởng, những thứ vũ khí không được giữ, anh cũng tháo lắp nhanh nhất đại đội làm cả đám tân binh lẫn cán bộ khung phục lăn.Trong buổi hội thao đại đội, Lê Hồi còn nhất cả ném lựu đạn, chạy vũ trang. Đến bài bắn đạn thật, anh cũng nhất với 29 điểm. Buổi tối, sau tiếng còi báo ngủ, anh mới bắt đầu bài tập võ thuật với tiểu đội trưởng người Thanh Hoá. Đấy là chế độ đặc biệt đại đội trưởng dành cho anh, như một ưu tiên, bồi dưỡng chiến sĩ giỏi toàn năng, người sẽ mang vinh quang về cho đại đội trong hội thao tiểu đoàn.Một buổi, đang tập chiến thuật tiểu đội tấn công thì liên lạc tiểu đoàn xuống, báo cáo đại đội trưởng cho binh nhì Lê Hồi lên ngay chỉ huy sở tiểu đoàn có việc gấp. Yêu cầu mang theo cmình, ngôn từ của mình, ông biến nhưng hạt nhân hợp lý trong các ý kiến trước đó thành ý kiến của mình. Và dĩ nhiên, đã họp Đảng thì ý kiến của ông, bí thư, người chủ trì cuộc họp nghiễm nhiên là ý kiến cuối cùng, ý kiến kết luận.Giám đốc biết rõ bài bản ấy, nên lẽ ra nói ngay chính kiến của mình thì lần này, ông lại lấp lửng:- Có lẽ trường họp này hơi đặc biệt, chứng ta cùng cân nhắc thận trọng xem nên thế nào cho phải.Đến lúc ấy, bí thư Đảng uỷ mới ngồi thẳng dậy. Các múi thịt dưới làn da bóng nhẫy trên mặt ông cùng lúc căng lên, làm cho mặt ông như đầy lên, to ra, chứng tỏ ông đang ở trong trạng thái phấn khích cao độ. Thế nhưng ông lại bắt đầu hết sức nhẹ nhàng, thậm chí có vẻ thân mật:- Thưa các đồng chí. Chúng ta thừa nhận, tuy anh Trần Kiên mới chuyển từ một xí nghiệp ở Hội An vế, nhưng đã sớm làm quen với công việc chúng ta giao cho. Điểu hành sấn xuất đạt năng suất cao nhất nhà máy. Thành tích ấy có phần đóng góp của anh ta. Nhưng cách mạng là sự nghiệp của quần chúng. Thành tích gì cũng không thể nằm ngoài sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, của Đảng uỷ. Tôi xin hỏi các đồng chí, ngoài ưu điểm ấy ra, anh ta còn gì nữa không? Không ai trong các đồng chí trả lời được chứ ai? Có đấy. Anh ta rất thích lý sự, mắc bệnh giấy tờ, đặc biệt là thích quyền lực, dựa vào quyền lực của mình để buộc công nhân phải phục tùng mình. Thế sao anh ta không thuyết phục, không giải thích động viên để công nhân ủng hộ mình, mà phải dùng mệnh lệnh, giấy tờ để gây ra những căng thẳng không cần thiết.Tôi hỏi các đồng chí ngồi ở đây, có đời thuở nhà ai, bí thư đảng uỷ mời lên nói chuyện lại không thèm nói chuyện, bỏ về và tuyên bố: muốn nói chuyện với tôi thì phải để sau giờ làm việc, không thì thôi.Tôi hỏi các đồng chí ngồi đây, xem có ai trong nhà máy này, bằng tuổi anh ta mà cứ đồng chí với tôi như bằng vai phải lứa không?Lại phải nói điều này: Một quần chúng đang phấn đấu vào Đảng mà không cho công nhân đi họp chi bộ thì thử hỏi ý thức Đảng ở đâu? Có còn muốn vào Đảng nữa không? Có muốn xây dựng đảng không, hay là muốn phá hoại Đảng?Cuối cùng, các đồng chí có biết anh ta xuất thân từ đâu không? Từ thành phần giai cấp nào không: Tiểu tư sản, tiểu thương. Cụ thể, bố là giáo viên tiểu học, mẹ bán bún ốc.Tôi nói xong.Có đồng chí nào có ý kiến gì nữa không? - im lặng một lát - Nếu không… Bí thư sắp nói - Tôi xin tuyên bố buổi họp kết thúc.Đúng lúc bí thư sắp nói "tôi xin tuyên bố… " thì giám đốc đứng lên:- Tôi có ý kiến!Mọi người đều quay lại nhìn người phát biểu. Bí thư Đảng uỷ miễn cưỡng:- Vâng mời đồng chí giám đốc.- Tôi rất chăm chú lắng nghe ý kiến đồng chí bí thư Đảng uỷ. Những ý kiến của đồng chí bí thư đều có phần đúng, nếu nhìn từ góc độ. này. Nhưng nếu nhìn từ góc độ khác thì, vấn đề hình như lại khác. Ý kiến đánh giá anh Trần Kiên thi đúng rồi. Nhưng đừng đơn giản hoá nó đi. Sản xuất là nhiệm vụ cao nhất của chúng ta. Năng suất lao động, chất lượng sản phẩm là thước đo giá trị của nhà máy ta, đội ngũ cán bộ, công nhân ta. Chúng ta có kết nạp được bao nhiêu Đảng viên đi chăng nữa, đã kết nạp được cả 100% cán bộ, kỹ sư, công nhân vào Đảng, mà nhà máy không hoàn thành được chỉ tiêu kế hoạch, sản phẩm không được đóng dấu KCS thì cũng chả dám ngẩng mặt lên nhìn ai. Vậy thì những người lao động tiên tiến trong sản xuất phải được đứng trong hàng ngũ của Đảng. Không kết nạp những người như Trần Kiên thì kết nạp ai?Phân xưởng Cơ khí Động lực, trước khi anh ta về vào loại gì thì chúng ta biết rồi. Bây giờ nó thế nào, chúng ta biết rồi. Cái quyết định là vai trò điều hành của người phụ trách chứ. Với tất cả sự trung thực của người cộng sản, chúng la phải thừa nhận, không phải nhờ sự lãnh đạo của Chi bộ, của Đảng uỷ, càng không phải của Đảng viên trong phân xưởng ấy: Bác Hồ đã nói đến vai trò quyết định của cán bộ rồi.Thử hỏi chúng ta đã làm gì giúp anh ấy? Vẫn những con người công nhân ấy, vẫn những máy móc thiết bị, phụ từng ấy. Vẫn những nguyên liệu ấy. Vẫn điện ấy, nước ấy, chỉ tiêu vật tư ấy. Chi với năng lực quản lý của anh ta, năng lực chuyên môn của anh ta mà năng suất lên. Chúng ta đo được, đếm được, sờ được. KCS đóng dấu rồi, chứng ta kiểm tra lại rồi. Có phải thành tích trên giấy đâu. Nói nhờ sự lãnh đạo của Đảng là nói chung, nói tổng thể nhà máy thôi, còn trong trường hợp cụ thể này là không phù hợp.- Các đồng chí có biết ba Đảng viên công nhân ở hân xưởng ấy nói gì không? Họ bảo, lúc ấy chúng tôi rất cú. Nếu anh ấy không làm căng như thế thì chúng tôi không chịu đâu. Chúng tôi suy nghĩ không được như anh ấy. Anh ấy lo cho cả phân xưởng. Chúng tôi chỉ lo cho bản thân mình. Khi nhận ra điều ấy, chúng tôi mới kiến nghị, chuyển họp chi bộ ra ngoài giờ sản xuất để đảm bảo tám giờ vàng ngọc.Đồng chí bí thư phê phán anh ta hay lý sự, mắc bệnh… giấy tờ, thích quyền lực. Làm quản lý thì phải dựa vào cơ sở pháp lý chứ. Chỉ dựa vào đạo lý và tâm lý thì làm sao được. Sẽ thành kẻ mị dân thôi, phải không các đồng chí?Về tâm lý, tôi biết đồng chí bí thư rất sốc khi anh ta xin được nói chuyện ngoài giờ sản xuất. Ai lại đầu giờ làm việc mà triệu người điều hành lên thì chết: người ta rồi còn gì. Chắc nghe báo cáo, đồng chí bực quá nên quên mất rằng anh ta phải điều hành sản xuất chứ không phải làm công việc hành chính, để đấy lên ngay, lúc khác làm cũng được. Còn chuyện xưng hô. Ta quen như gia đình xưng hô theo tuổi tác, và huyết thống. Thật ra, nên xưng hô theo quan hệ hành chính, công việc. Trong giờ làm việc cứ xưng "tôi" là hay nhất, đừng có chú cháu, anh em, nhất là các cô gái. Ở nhà, tôi yêu cầu vợ tôi chỉ được xưng em với các bậc đàn anh trong họ tộc và xưng hô với chồng thôi, chứ ai cũng anh anh, em em như hai người yêu nhau, hay hai vợ chồng ấy. Xưng hô như thế dễ tạo ra tâm lý dè dặt nể nang với người ít tuổi, với phụ nữ, có thể tạo ra thói gia đình, gia trưởng trong người nhiều tuổi, nhất là người lãnh đạo. Đồng chí bí thư có yêu cầu Trần Kiên phải có ý thức Đảng. Đúng, nhưng hơi sớm, hơi cao. Người ta còn đang phấn đấu mà! Vả lại làm sao tách bạch được ý thức đảng ra khỏi ý thức trách nhiệm của người kỹ sư quản lý điều hành trong một con người cụ thể được. Nó phải nhập làm một, không thể phân biệt, không thể tách rời mới biện chứng. Ông Tố Hữu có nói trái tim ông chia ba phần, phần cho Đảng nhiều hơn cả, còn hai phần kia chia đôi, một phần cho thơ và một phần cho vợ, là một cách nói hình ảnh thôi, chứ làm sao chia ngăn, chia ô ra được…Còn chuyện thành phần. Tôi nghĩ, chả nên nặng nề thế. Trừ bóc lột này, trừ phản động này, trừ có người thân ở hàng ngũ địch trong nguỵ quyền, nguỵ quân miền Nam, hoặc chưa xác minh được rõ ràng thì phải gác lại thôi. Còn tiểu tư sản, tiểu thương thì có làm sao. Cũng nghèo rớt mồng tôi cả thôi mà. Ông cụ tôi năm nay tám ba tuổi, cùng là giáo viên tiểu học từ chế độ cũ.Đồng chí bí thư Thành uỷ, đã một lần, nhân ngày Quốc tế Hiến chương các nhà giáo, có đến thăm. Ông nói với bố tôi: "Không có thầy dạy chữ, dạy làm người, thì con không có được ngày hôm nay". Chuyện này báo Đảng đã đưa tin, đăng cả ảnh, các đồng chí biết rồi."Đời người, ai chả phải qua trường học. Bất hạnh mới mới không được học. Thì Bác Hồ đã bảo: "Đảng ta phải làm sao cho ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành là gì? Ai dạy chúng ta học hành? Không có thầy đố mày làm nên. Sao lại coi những người như bố tôi là không quan trọng, không cơ bản.Cũng nhà nước trả lương như chúng ta, sao lại thành tư sản nhỏ được? Cùng một phân xưởng, có anh làm bằng tay, có anh làm bằng đầu thì mới ra được một sản phẩm. Đấy là phân công xã hội, căn cứ vào năng lực của từng người. Ngoài kia, có người cày trên đồng ruộng, có người cày trên trang giấy, có người cày trên bảng đen như bố lôi trước đây, như vợ tôi bây giờ, mỗi người một nghề, con phượng thì múa, con nghê thì cười. Không có người hát, người cười thi sao ra cái xã hội muôn hình vạn trạng này được. Nói thật, tôi hơi tự ái khi đồng chí bí thư đưa thành phần tiểu tư sản của ông bố anh Trần Kiên ra, có ý bảo chúng ta, đây không phải là thành phần cơ bản, phải cân nhắc khi phát triển Đảng. Còn mẹ tôi, cũng tiểu thương như mẹ anh Kiên thôi. Chỉ khác là mẹ anh ấy bán bún ốc, còn mẹ tôi thì bán bún… riêu cua…Có ai đó cười. Ngừng một lát, giám đốc tiếp:- Tôi phát biểu như vậy, không phải chỉ là nói lên chính kiến, mà còn là một cách bộc bạch, tâm sự nhiều hơn. Nếu có vô tình động chạm đến đồng chí nào, tôi xin lỗi. Tôi biết có những ý kiến của tôi không lọt tai đồng chí bí thư. Như đã nói, nó như là một sự bộc bạch, tâm sự. Hằng ngày công việc bề bộn, tiện thể, có việc liên quan thi nói thế thôi. Các đồng chí thông cảm.Các uỷ viên thường vụ, người là bí thư Đoàn Thanh niên Cộng sản, người là thư ký Công đoàn, người là trưởng phòng Tổ chức, người là công nhân chiến sĩ thi đua. Họ nghe hai người nói, thấy ý kiến bí thư Đảng uỷ thì tất nhiên là đúng rồi. Nhưng ý kiến của giám đốc nghe cũng phải quá. Chả biết nên thế nào. Rõ ràng, một bên thì không đồng ý kết nạp, bên kia thì nhiệt liệt ủng hộ. Bây giờ mà biểu quyết thì thật là rầy rà. Biểu quyết thì phải giơ tay. Cái kiểu bỏ phiếu hở thế nào phiền lắm đấy. Giơ tay biểu quyết thế nào là công khai tuyên bố mình đứng về phía nào. Nó đồng nghĩa với sự lựa chọn: anh đứng về phía nào? Nói đứng về phía nào còn là khách quan: chân lý ở phía nào, lẽ phải ở phía nào, ta đứng ở phía ấy. Từ "phía" thật ra chỉ nói phương hướng. Thực chất của phía là phe là phái. Sự thống nhất cao thì không có phe phái nào cả. Muốn có sự thống nhất cao thì phải không có sự mâu thuẫn về quyền lợi. Điều ấy đã khó, nhưng khó hơn là không để xảy ra mâu thuẫn về quyền lực.Về nhà máy, Lê Hoè dành ra hai ngày tìm hiểu tỷ mỉ, chi tiết xung quanh việc xét kết nạp Trần Kiên. Ông hỏi chuyện nhiều người để hiểu mối quan hệ giữa bí thư và giám đốc. Họ là những người như thế nào? Quá trình công tác ra sao? Ông cố gắng lý giải nguồn gốc sâu xa của mối quan hệ ấy.Mâu thuẫn trong việc giải quyết việc này lý gì? Có phải là mâu thuẫn giữa họ trong công tác không? Trong quá khứ có gì hiềm khích không? Ông lắng nghe, ghi chép, phân tích. Có một điều trớ trêu là, khi hỏi chuyện bí thư Đảng uỷ, ông mới biết, đây chính là anh đội cải cách trẻ hồi nào đã về làng mình chỉ đạo cải cách ruộng đất và thì ra hắn, cái thằng ti hí mắt lươn, thườn lườn mắt rắn. Chính hắn đã làm cho đời vợ mình không ra gì. Nghĩ thế thôi, chứ ông cũng chả thèm gợi lại chuyện cũ với ông ta.Sau vụ này, ông còn xin đi thực tế nhiều địa phương khác, nhiều cơ sở khác, đi sâu tìm hiểu mối quan hệ công tác giữa bí thư đảng uỷ và giám đốc các đơn vị kinh tế, sản xuất, kinh doanh, làm dịch vụ. Xem đâu là cái riêng, cái đơn nhất, cái đặc thù? Đâu là cái chung, cái phổ biến? Cứ sau mỗi chuyến đi, ông lại hệ thống, lại lục sách lý luận ra đọc, đối chiếu lý luận với thực tiễn. Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ tập thể. Điều này thì đã rõ. Nhưng thực tế mấy nơi ông nghiên cứu đều thấy có vấn đề, nó không nặng nề, không nổi cộm như nhà máy này. Nhưng vẫn có.Hai ông, ông nào cũng có quyền. Về mặt Đảng thì anh là cấp trên của tôi, nhưng về mặt chính quyền, anh lại là phó của tôi. Mỗi anh một mảng, tưởng như tách bạch rất rõ ràng mà vẫn không rõ ràng, bởi cả hai bên đều cùng quản lý những con người cụ thể. Mà ai cũng muốn thể hiện quyền lực của mình, cũng muốn oai, cũng muốn ra oai, cũng muốn ảnh hưởng của mình rộng hơn, cao hơn người kia, thành ra ngấm ngầm ngáng cẫn nhau một cách rất có lý, không ai bắt bẻ được. Anh đồng ý thì tôi phản đối. Anh khen hay thì tôi chê dở. Anh đề xuất việc này thì tôi bảo nên thận trọng. Anh bàn tiến thì tôi bàn lại tôi bảo chậm mà chắc còn hơn nhanh mà nhanh nhẩu đoảng. Mỗi bên lôi kéo một bộ phận quần chúng về phía mình, thế là thành hai phe.Phải khéo léo lắm mới gợi cho họ nói được. Mà quần chúng thì không phải ai cũng tỉnh táo để không đứng về phía nào. Đứng giữa hai làn đạn là việc cực khó. Mà khi hai bên đã nổ súng thì… chỉ có chết.Ông lật đi lật lại vấn đề. Vụ này còn là mệt, còn đến tết. Chẳng biết bí thư gác lại đến bao giờ? Chắc chắn sự việc không dừng lại ở đấy đâu. Bây giờ mới chỉ tranh luận, đấu khẩu, thuyết lý. Không biết họ còn giở những trò gì? Một bên cứ lập trường Đảng mà phán. Một bên cứ lập trưởng chuyên môn mà khen. Bên chuyên môn thì phải dùng chuyên môn mà xem xét đánh giá chứ. Thế thì giám đốc làm cả đi xem nào? Làm cả là làm cả thế nào? Tức là giám đốc kiêm bí thư Đảng uỷ có được không? Thế thì làm thế nào được? Sao không được? Thì công tác Đảng vẫn có một văn phòng lo liệu. Chỉ cần bí thư quyết định những vấn đề quan trọng thôi, còn văn phòng chuyên trách làm những việc cụ thể ở một đơn vị sản xuất thì bất kỳ công việc gián tiếp nào, phòng ban nào cũng phải phục vụ cho việc sản xuất. Việc quyết định một nhiệm vụ sản xuất, nhất là kinh doanh, có cơ hội của nó. Cần quyết định nhanh, chính xác… Cái gì cũng đem ra bộ tứ (Đảng, Chính quyền, Công đoàn, Đoàn thanh niên) để bàn, nếu thống nhất thì tốt nhất rồi, nếu giám đốc với bí thư như răng với môi thì nhất rồi. Đằng này á? Cứ ông chẳng bà chuộc, như cỗ xe tứ mã, mỗi ngựa kéo về một phía, hoặc hai phía thôi cũng đủ chết rồi. Hoặc răng cứ nhè cắn vào môi thì còn chết nữa.Thế nếu quy về một mối?Ông tự đặt ra câu hỏi, rồi tự trả lời. Nhưng không đủ tự tin. Chưa có cơ sở thực tiễn để kiểm chứng. Mà một cơ chế đã ổn định, vận hành từ bao nhiêu năm nay, nó phải có cơ sở lý luận của nó chứ? Thay đổi sao được.Hay xin làm thử ở đâu đó rồi rút kinh nghiệm xem sao?Ông dè dặt báo cáo miệng với một đồng chí cán bộ cao cấp bên tổ chức. Đồng chí ấy nghe xong gật gù:- Có vẻ được đấy! Cậu báo cáo với các đồng chí lãnh đạo bên ấy, tiếp tục đi sâu tìm hiểu ở một số đơn vị khác, trên các lĩnh vực khác nhau, ở nhiều vùng khác nhau xem thế nào. Bên cậu chú ý đi sâu về mặt tư tưởng. Bên này cũng sẽ tổ chức một số đoàn nghiên cứu thực tế, tập trung vào mặt tổ chức. Có thể tổ chức điều tra xã hội học nữa. Rồi tổ chức báo cáo thực tế các chuyến đi sẽ hội thảo khoa học, với các quy mô khác nhau, ở một số lĩnh vực khác nhau, khu vực khác nhau… Rồi mới làm báo cáo lên trên được. Khi nào được bật đèn xanh thì mới làm đề án thực hiện.Hoè được tham gia tất cả các hoạt động ấy.Đấy là thời kỳ đắc ý nhất trong cuộc đời ông. Sau này, khi Trung ương quyết định chính thức, ở các đơn vị kinh tế, sản xuất, kinh doanh thủ trưởng đơn vị, đồng thời cũng là người đứng đầu tổ chức Đảng của cơ sở đó, Lê Hoè ghi vào sổ công tác: "Vậy là, ngay những cái đã hình thành, đã ổn định trong đời sống, vẫn có thể phải thay đổi, nếu phát hiện ra cái bất hợp lý. Không biết có còn ai phát hiện vấn đề này không, hay chỉ mình ngẫu nhiên phát hiện được trong lần đi phổ biến nghị quyết ở khu nhà.Đúng ra chuyến đi thực tế ấy, ông còn được một cái lãi nữa. Sau lần gặp đầu tiên ở nhà máy, Trần Kiên có đến nhà ông hỏi ý kiến. Trong lúc ngồi đợi ông về, anh trò chuyện với Thảo Tần - con gái ông, cô giáo cấp 3. Từ đó hai người bí mật hẹn hò nhau sau lưng ông mà ông không hay biết. Đến khi mọi chuyện xong xuôi, Kiên được đề bạt phó giám đốc rồi, Tần mới xin phép cho người yêu ra mắt bố mẹ. Ông Hoè bị bất ngờ, lên giọng chỉ huy quân sự quát đùa: "Á à, thằng này giỏi! Lợi dụng tao đang bận chi viện cho chính mặt trận của mày, mày tập kích hậu phương tao, bắt sống con gái tao phải không?" Đó là chuyện của nhiều năm sau.Còn bây giờ, ta hãy quay lại với cuộc họp của Ban thường vụ Đảng uỷ nhà máy.Bí thư Đảng uỷ Nguyễn Văn Hải hết sức tập trung tư tưởng nghe giám đốc phát biểu ý kiến.Thỉnh thoảng lại thấy ông viết cái gì đó vào sổ tay.Thỉnh thoảng ông lạt kín đáo nhếch mép cười.Thinh thoảng ông lại khẽ gật đầu.Thỉnh thoảng ông lại khẽ đằng hắng trong cổ họng.Đố ai đọc được lúc ấy ông đang nghĩ gì?Cũng như lúc trước, khi ông phát biểu xong, không khí cũng chợt im ắng như phút giây im ắng hiếm hoi giữa hai trận pháo kích ngoài mặt trận.Lúc này, giám đốc Đinh Ngọc Hội đã phát biểu xong. Không khí cũng im ắng như thế.Cũng trong một khoảng thời gian như thế. Không dài hơn. Cũng không ngắn hơn.Ngắn hơn thì chưa đủ để mọi người cảm nhận hết sức nặng tổng hợp ý kiến do người phát biểu mang lại.Cũng chưa đủ thời gian cho người đối trọng cân nhắc xem nên thế nào.Dài hơn thì hoá ra để thời gian chết à?Bởi lẽ, định khoảng lặng sau ý kiến của bí thư Đảng uỷ, không ai khác ngoài giám đốc.Bởi lẽ, định khoảng lặng sau ý kiến của giám đốc, không ai khác ngoài bí thư Đảng uỷ:Họ là hai người chỉ huy quen trận mạc, biết rõ sở trường, sơ đoản của nhau. Biết chọn thời điểm tốt nhất để phản pháo.Đúng đến lúc phải phát biểu, Hải mới cất tấm thân nặng nể của mình lên.Ông biết mình không đủ sức phản pháo đối phương ngay lúc này. Vả lại, cuộc họp đã kéo quá dài.Không thể kéo dài thêm.Phải chuẩn bị ý kiến.Phải tập hợp lực lượng.Ông nói thong thả, chậm rãi:- Đứng như đồng chí giám đốc phát biểu lúc đầu. Đây là trường hợp chúng ta cần bàn bạc, cân nhắc kỹ xem nên quyết định thế nào cho đúng. Tôi đề nghị hãy tạm gác lại. Mời các đồng chí nghỉ.Từ ngày các cửa hàng lương thực quốc doanh không còn chỗ đứng trong thị trường, bà Phụng thành người thừa. Các nhân viên bán hàng của bà, nhiều người chung vốn thuê lại cửa hàng cửa cơ quan, biến nó thành cửa hàng buôn bản. Buôn gì, bán gì là việc của các cô cứ cuối tháng nộp đủ tiền khoán là được. Tiện cái là các cửa hàng lương thực đều ở ngay mặt phố nên việc kinh doanh cũng thuận tiện. Bà Phụng bỏ việc bán hàng từ lâu, tuổi cũng đã cứng. Hai đứa con đã phương trưởng cả, kinh tế gia đình chả có gì phải lo, vì thế bà nghỉ luôn cho… khoẻ. Nhưng nghỉ mà không có việc gì thế vào thì mụ mị người ra mất. Họ hàng bên nội cũng không có ai ở thành phố này. Bà lấy chồng, nhưng không biết mặt mẹ chồng thế nào, thì nói gì đến việc làm dâu. Ngày mẹ chồng mất, bà chỉ chuẩn bị những thứ cần thiết cho chồng về lo tang mẹ. Thấy vợ không có ý định đi, ông Hoè hỏi thì bà trả lời: "Đám cưới, nhà quê không một ai biết, mà bây giờ em về thì người ta biết em là ai?". Đến khi bà Mận mất, bà Phụng cũng không về. "Làng xóm lại bảo tại em nên anh bỏ vợ, tại em nên chị ấy mới chết".Hai người lấy nhau không phải vì yêu. Nhận thấy có thể thành vợ thành chồng thì đặt vấn đề tìm hiểu. Thấy có thế chấp nhận được nhau thì báo cáo tổ chức. Không say đắm, không mê muội, chả có gì lãng mạn.Bà Phụng lại rất nghiệt ngã với quá khứ của chồng, cũng chẳng thích thú với công việc của chồng, nhưng khi đứa con trai đầu lòng ra đời thì bà trở thành một người khác hẳn. Hình như đến lúc ấy bà mới hoàn toàn yên tâm với những gì mình đang có với ông. Lạ cái, cả Lê Đại, con trai đầu và Thảo Tần, cô con gái thứ hai rất may đều không giống gương mặt chữ điền, cặp lông mày lưỡi mác vểnh ngược của bố, cái khuôn mặt hơi gầy hơi sát xương của mẹ. Cả hai anh em đều là sự phát triển những nét chất phác của bố mẹ, thành những nét đẹp tạo hoá ban tặng cho riêng mình.Nề nếp gia phong gia đình công chức nhỏ thành phố tạo cho bà Phụng cách nuôi dạy con hơn nhiều gia đình cán bộ mới từ ngoài kháng chiến về. Lê Đại thông minh, hoạt bát, được bố hướng theo con đường binh nghiệp. Thảo Tần, cả người lẫn nết đều toát lên cái vẻ nền nã khuôn phép, mực thước của con nhà gia giáo.Lê Đại vào trường thiếu sinh quân, ông Hoè thường xuyên thư từ với con. Cái chết tức tưởi của anh con trai đầu Lê Hồi cứ dằn vặt ông, theo ông suốt đời. Vì nỗi ân hận ấy mà ông có ý thức hơn với Lê Đại, như để vớt vát lại lỗi lầm mà ông đã không làm với Hồi. Vì thế, hai bố con có thể trao đổi được mọi chuyện như hai người bạn.Điều này không có được ở mẹ con bà Phụng - Thảo Tần. Bà Phụng dạy con gái đủ điều về nữ công gia chánh, nhưng mẹ con không tâm tình được như chị em, bè bạn. Bố lại không hiểu tâm lý con gái, thỉnh thoảng lại định hướng, lại xác định lập trường tư tưởng động cơ học tập, động cơ phấn đấu vào Đoàn nên Thảo Tần cứng cỏi, kín đáo ít bộc lộ với bố mẹ.Ông Hoè đã nhận ra cái đanh đá cá cầy của vợ ngay từ khi tìm hiểu. Nhưng được cái, vợ ông biết chăm chút con cái, chăm chút đến bữa cơm gia đình. Nhờ tài xoay xoả và nấu nướng của bà, ông mới biết đến vị ngon của bữa cơm gia đình mà quãng đời ăn tập thể ở bộ đội trước đây, và sau đó ở cơ quan không bao giờ ông được hưởng.Hằng ngày, đọc báo với ông là miếng cơm, ngụm nước, không thể thiếu được. Nó cho ông những thông tin quan trọng để ông minh hoạ cho đường lối chinh sách của đảng mỗi khi nói chuyện nghị quyết. Bà vợ, trái lại không bao giờ quan tâm tới thông tin. Nói thế cũng oan. Đúng ra là bà chỉ quan tâm tới những thông tin liên quan đến cuộc sống của bà, gia đình bà. Nhưng là liên quan trực tiếp, chứ xa xôi quá cũng không cần biết. Và chỉ là thông tin qua đường dây truyền khẩu của đám bạn nữ với nhau.Bà chỉ cầm lấy tờ báo xem, khi đó là những ảnh, những chuyện về thời trang, về các diễn viên, người mẫu v.v… Bà mê mải ngắm họ, sao mà chúng nó đẹp thế nhỉ. Nó mặc kiểu gì cũng đẹp mới lạ chứ. Tuy vậy, bà lại chúa ghét họ ở ngoài đời. Nhà bà ở trong một cái xóm nhỏ, ăn thông ra đường Nguyễn Huệ. Cũng lạ, giữa khu trung tâm của thành phố Thanh Hoa này có duy nhất một địa danh mang tên xóm - xóm Trúc. Tình cờ bà gặp cô người mẫu nổi tiếng Cẩm Thuý đi chợ về, mở khoá cổng ngôi biệt thự bên số lẻ. Cô mới dọn đến chưa lâu. Nhìn mỗi bước đặt gót giầy cao gót đàng hoàng tự tin của tấm lưng thẳng thớm, đôi mắt kiêu hãnh nhìn thẳng, ai cũng khen đẹp thì bà lại dè bỉu:- Ngữ này chỉ có mà lấy tây. Cao như cái sào giã ấy. Con trai người mình, ai dám rước?" Nhận xét ấy cũng có thể đúng Nhưng cái giọng khinh khi miệt thị của bà thì… ghẽ người.Trong câu chuyện buôn dưa lê với một bà bạn, bà đem nhận xét ấy ra kể thì bà kia bảo: "Thì đúng thế chứ sao. Bây giờ lấy Tây là chuyện bình thường. Hoặc là người ta quốc tịch Tây. Nhưng mà này, thôi không nói chuyện người mẫu nữa. Nó muốn lấy đứa nào thì lấy, việc gì đến bọn gái già chúng mình. Có một chuyện hay lắm, bí mật lắm, không nói qua điện thoại được đâu. Lúc nào mình đến tôi đi!"Cẩm Thuý chính là con gái út của bà Cẩm Ly, cô diễn viên múa đã bị bà Phụng làm cho khóc mếu khi đến cửa hàng bà mua mì sợi độ nào. Nhưng cả bà Phụng và bà Cẩm Ly chưa lần nào chạm trán nhau.Nếu có, chắc gì họ đã nhớ. Thời gian vô tình đã chôn chặt bao nhiêu thù hận. Nếu không có nó, nếu cứ phải tính sổ với nhau thì không biết cuộc đời sẽ rắc rối đến thế nào.Bà đem chuyện bà bạn nói, bảo ông tìm hiểu xem thực hư thế nào. Và hôm nay bà bảo ông gọi các con về bàn tính xem sao. Nhớ lần nào, chưa họp vợ chồng đã to tiếng với nhau, ông Hoè ý tứ hơn:- Bố cũng có nghe phong thanh như thế. Nhưng chưa đâu vào đâu cả. Trên mới chỉ bàn trong một phạm vi hẹp. Mà cũng có những ý kiến trái ngược nhau. Người bảo nên làm, cần nghiên cứu, cần triển khai càng sớm càng tốt. Người lại bảo cần xem xét cân nhắc, vì như thế sẽ không công bằng.Nghe mẹ vợ giục, Kiên thận trọng:- Con nghĩ cũng phải nghe ngóng tiếp xem sao. Nếu thông tin ấy là đúng thì theo con cũng là điều hay.