Phục bồng con nhỏ về nhà, con nhỏ khát sữa nó khóc, nên Phục phải vạch áo lên mà cho nó bú.Ba Có ngó thấy thì chắc lưỡi lắc đầu mà nói rằng: “Không được, em cho nó bú rồi xệ cập vú còn gì!”Phục nghe mấy lời thì lấy làm lạ, nên ngó sững Ba Có mà hỏi rằng:- Vậy chớ nó khóc biết làm sao? Phần sữa căng khó chịu quá, nên để con bú bớt chớ.- Qua tính cho em làm bà nầy bà kia, chớ qua có tính cho em nuôi vú đâu mà em lo cho bú. Phải tính thế nào, chớ qua không muốn cho em nuôi con nhỏ nầy chút nào hết.- Không nuôi thì bỏ cho ai nuôi? Mình đổi con với người ta họ lại bù tiền cho mình nữa, không nuôi sao được.- Không. Việc nuôi đó không có giao kèo. Mình muốn để nuôi cũng được, hay là muốn cho ai tự ý mình chớ. Mà em nuôi con của người ta làm chi? Nếu em nuôi nó, em cứ ở nhà ôm nó mà cho bú hoài rồi làm sao?- Vậy chớ bỏ nó cho ai bây giờ?- Qua tính để sáng mai qua bồng nó lên nhà nuôi mồ côi trên Tân-Định qua cho phứt rảnh.- Chị tính sao cũng được, song em nghĩ con của mình họ đem về học nuôi tử-tế, còn con của họ giao cho mình mà mình đem bỏ nhà mồ-côi, coi cũng kỳ lắm chớ.- Đời nầy chẳng có cái gì gọi bằng kỳ hết. Em tưởng họ đổi con của em đặng họ nuôi hay sao, đó là tại họ thương nó lắm hay sao? Có phải vậy đâu! Họ vì cái lợi trước mắt, họ muốn đoạt gia tài, nên họ mới làm như vậy chớ. Họ tính lợi thì mình dại gì mà bo-bo nhơn nghĩa. Họ bù cho em, chịu một ngàn đồng bạc, nhiều nhỏi gì đó, mà em phải thí thân đặng nuôi con cho họ. Không được đâu. Để qua đi mua một hộp sữa bò rồi khuấy mà cho con nhỏ bú đỡ tới sáng mai qua bồng nó qua đem cho nhà nuôi mồ côi. Nhan sắc của em cầu một muôn đồng bạc, biết qua chịu đổi hay chưa, có lẽ nào vì có một ngàn đồng bạc mà phải hủy cái nhan sắc ấy.Phục sanh sản rồi thì sắc lại càng đẹp hơn trước, xinh bội phần, lưng eo, ngực nở, da trắng đỏ, mặt no tròn, cười hữu duyên, đi yểu điệu. Nó vẫn biết nó có sắc, nhưng mà nó nghe Ba Có khen, thì nó thẹn nên day mặt ngó chỗ khác.Ba Có ngó liếc nó rồi nói rằng:- Em đi nhà thương nằm sanh, về tiền xe, về tiền bánh hàng, về tiền đền ơn cho mụ, tốn hao không đầy 5 đồng bạc, mà mình có lợi bạc mặt được 370$. Còn 650$ nữa, để đó gắp gì mà đòi. Bề nào họ cũng trả, bởi vì qua biết họ sợ mình khai thiệt rồi hư việc của họ, bao giờ họ dám chối. Hiện bây giờ 370$ của em còn y nguyên đây, em muốn mua thứ gì em nói đi, đặng qua mua sắm cho.- Bạc ấy là bạc của chị làm ra, chớ nào phải bạc của em mà em dám biết. Em nhờ chị mà em được no ấm lành mạnh đây, cái ơn ấy trả lớn lắm, em không biết làm sao mà đền được, có lẽ nào em dám nói tới việc bạc tiền với chị.- Em đừng nói vậy. Qua nuôi em là muốn làm nên cho em, chớ không phải qua tính làm lợi cho qua đâu. Thiệt qua muốn có ý lợi dụng em, song lợi dụng đặng trả thù xã-hội chơi, chớ không phải lợi dụng đặng qua kiếm tiền. Để thủng thẳng ngày sau rồi em sẽ biết bụng qua. Còn em nói em mang ơn qua, em không biết làm sao mà báo đáp. Em muốn đền ơn cho qua thì không có khó gì, em cứ làm theo lời qua dạy, em không trái ý qua, bao nhiêu đó thì đủ đền ơn rồi. Qua nói trước cho em biết, qua không dạy việc hại cho em, mà qua cũng không muốn em làm không được việc đâu. Dầu lời qua dạy hay ý qua muốn, cũng đều mong làm lợi ích cho em mà thôi, nếu qua chung hưởng là hưởng cái vui được thấy trả oán trả thù đó thôi.- Thân em nhờ có chị nên mới còn sống được như vầy. Em nói thiệt, dầu chị đem mà bán em đi nữa em cũng vui lòng. Vì chị không muốn tỏ tâm sự của chị cho em hiểu, nên em không rõ ý chị như thế nào. Nhưng mà chị dạy cách nào, chị muốn việc gì, em cũng làm theo hết thảy.- Lời em nói đó, em phải nhớ đó.- Em thề chẳng bao giờ quên.Ba Có ngồi suy nghĩ một hồi rồi nói rằng: “ Sáng mai sẽ đem con nhỏ lên nhà mồ-côi qua cho. Còn số bạc mình kiếm được đây, mà dùng sắm chút đỉnh quần áo và nữ trang cho em, còn bao nhiêu phải để cho em học. Học chi có ích, phải học mới được”.Phục thở dài mà đáp rằng:- Hồi nhỏ vì cha mẹ em nghèo, nên em không đi học được. Bây giờ lớn rồi mà học giống gì?- Nhỏ thì học theo nhỏ, bây giờ lớn thì phải học theo lớn, sao lại học không được. Em tưởng qua biểu em đi học đặng làm cô-giáo hay sao? Có phải vậy đâu. Học chi vậy cho mất ngày giờ, mà không danh vọng gì hết. Qua muốn cho em học đặng làm bà nhà giàu, hoặc làm bà Hội đồng, hay là bà Huyện, bà Phủ kìa mới sang trọng chớ.- Có trường học như vậy hay sao?- Trường của qua đây. Em không hiểu, để qua cắt nghĩa cho em nghe. Đời nầy đờn-ông trong xứ mình họ tấn bộ lung lắm; không phải họ tấn bộ về tài nghề, hay là về văn học, hay là về cơ xảo, hay là về đạo đức. Không, mấy khoa ấy họ không thèm ngó tới, mà nếu có ai học giỏi họ lại ganh ghét khích bác, nếu có ai mến đạo đức họ lại khinh bỉ ngạo báng. Họ tấn bộ có một khoa mà thôi, là khoa háo sắc. Tánh háo sắc của họ, không biết họ trau dồi thế nào, mà qua coi nó mạnh mẽ cực điểm, mạnh mẽ đến nỗi hễ thấy gái đẹp thì họ mết, không kể gì phẩm giá của gái son, không biết trọng chữ trinh cho đờn bà có chồng. Miễn là họ phỉ tình dục của họ thì thôi, dầu tốn hao bao nhiêu họ không cần, dầu phạm danh nghĩa thế mấy họ cũng không sợ. Cái đời như vầy đó nếu mình không nương theo mà cầu lợi cầu danh thì mình quê quá. Qua nói thiệt với em, vì cái tính háo sắc của đờn ông đó mà ngày nay thân qua mới ra như vầy đây. Nhắc tới thân phận của qua thì qua tức giên con là Phạm Thị Hai. Qua bên phòng thí thì con Phục khai tên nó là Lê Thị Mẹo 25 tuổi, nó đặt tên con nó là Lê Văn Lăng. Thầy ký biên rồi thầy ký ngó con Phục mà nói rằng: “ Cô cất tuổi lên chi vậy? Cô chừng 17-18 tuổi chớ gì tới 25 lận”. Ba Có hớt mà đáp rằng: “Không, con em tôi nó nhỏ vóc, chớ nó trọng tuổi lắm đó thầy. Nó 25 tuổi thì nó khai 25, chớ khai gian làm chi. Đờn bà có thuế má gì mà chồng tuổi cho mau ra lão”.Thầy ký rùn vai rồi bỏ đi lên phòng nhà giấy.Ba Có đi kiếm cô mụ phụ mà òn ĩ thông mưu, xin cô kín miệng thì cô Cai sẽ cho vài chục đồng bạc, cô mụ nghe hứa đền ơn thì cô nhận lời liền, lại cô tưởng Phục nghèo đổi con bất quá có lợi chừng ít chục đồng bạc là nhiều, nên cô không kèo nài chi hết.Ba Có sắp đặt xong rồi mới bồng con của con Phục đem giao cho cô Cai Lung. Cô Cai móc túi lấy ra 150$ mà đưa cho Ba Có, rồi biểu Ba Có bồng con của cô mà giao lại cho Con Phục. Chừng Ba Có bồng con nhỏ mà đi thì cô Cai ngó theo, cô chảy nước mắt, và nói vói rằng: “Xin chị làm ơn nói với cô đó ráng nuôi dùm con tôi cho tử tế nhé”.Ba Có lại lãnh đi đánh dây thép dùm mà cho thầy Cai Tổng Lung hay rằng cô Cai sanh con trai, mẹ con mạnh giỏi.Chiều lại chị ta lên nhà lấy hai tờ rời khai sanh mà giao cho hai người, tờ của Lê Văn Lăng, mẹ là Lê Thị Mẹo thì giao cho Cô Cai, tờ của Phạm Thị Hai, mẹ là Phạm Thị Phục thì giao cho Phục.Chiều bữa sau Thầy Cai Tổng Lung lên tới, thầy biểu đưa thằng nhỏ cho thầy bồng thử; thầy bịt khăn đen, bận áo dài, mang giầy tây, râu ngạnh trê, mà thầy bồng thằng nhỏ còn đỏ hói, thầy đi qua đi lại, miệng cười ngỏn ngoẻn, coi ngộ quá. Cô Cai đưa tờ khai sanh cho thầy coi, thầy nói đặt tên Lăng phải lắm. Thầy ngó thằng nhỏ một hồi rồi thầy nói rằng: “ Thằng Lăng coi nó giống tôi quá mình há. Tôi có con trai nối dòng rồi, tôi không lo gì nữa. Mình phải chịu cực ở nhà thương cho đủ 10 bữa, đặng trước là mình bổ dưỡng, sau nữa thằng Lăng nó cứng cát. Từ rày trở đi mình muốn thứ gì tôi cũng cho hết thảy. Tôi ở trên nầy thăm mình vài bữa rồi tôi về làm việc, đúng 10 ngày tôi sẽ đem xe lên rước mình với thằng Lăng”.Cô Cái nói rằng:-Đẻ trên nầy tốn hao lung quá. Thầy phải cho tôi ít trăm đồng bạc để tôi đền ơn mấy cô mụ và tôi mua đồ chơi.-Được mà. Mình đẻ con trai cho tôi như vầy, dầu hết nhà tôi cũng không phiền. Mình cần lo bổ dưỡng, lo chi việc hao tốn.Thầy để thằng nhỏ nằm trong nôi, rồi mở bóp phơi lấy đưa cho vợ 300$ và nói rằng: “Đó, mình muốn ăn xài việc gì tuỳ ý, miễn là mình vui thì thôi. Còn đền ơn cho mụ thì để bữa lên rước mình tôi sẻ đưa tiền cho mà đền ơn”.Thầy Cai mướn phòng ở khách sạn ngoài Saigon mà nghỉ đặng vô ra thăm hai bữa rồi về. Cô Cai tỏ thiệt với Ba Có rằng Thầy Cai cho có 300$. Cô không dám xin nhiều, sợ thầy nghi, cô đưa thêm cho Ba Có 200$ và hứa để ít bữa cứng cát ngồi dậy được rồi cô sẽ làm giấy thiếu 650$, sau cô sẻ trả.Phục nằm nhà thương đủ 8 bữa, người ta không cho nằm nữa. Ba Có vô rước nó về, lại ghé phòng cô Cai mà biểu cô phải làm giấy thiếu Phạm Thị Phục 650$, hứa qua năm sau sẽ trả lại, song nếu có tiền thì trả trước lần lần cũng được.Cô Cai thấy chồng vui mừng, không nghi chi hết, nên cô làm giấy liền, lại đền ơn riêng cho Ba Có 20$.Phục bước lại hun thằng Lăng, rồi bồng con Hai đi về với Ba Có, Cô Cai ngó theo mà rưng rưng nước mắt.Chú thích:(1-) có vẻ nặng nề, chậm chạp(2-) đau ngâm ngâm(3-) không chịu