LÚC NÀO ĐƯỢC NGHỈ?

 

Thày Tử Cống hỏi Khổng Tử:

– Tử này mệt về học, khốn về đạo, bây giờ muốn nghỉ để thờ Vua có được không?

Đức Khổng Tử nói:

– Phận làm tôi thờ Vua, sớm tối kính cẩn, mà cho trọn được chức trách cũng là việc khó, nghỉ thế nào được.

– Vậy xin nghỉ để thờ song thân.

– Lòng con hiếu thờ cha mẹ thật là vô cùng, lại có thể lấy sự hiếu thảo của mình cảm hóa được lòng người cũng là việc khó, nghỉ thế nào được!

– Vậy xin nghỉ để vui chơi với vợ con.

– Đạo làm chồng phải làm gương cho vợ, lại để cho anh em thiên hạ trông vào mà bắt chước cũng là việc khó, nghỉ thế nào được?

– Vậy xin nghỉ để vui chơi với bầu bạn.

– Nghĩa bầu bạn phải giúp đỡ nhau, hết lòng hết sức với nhau, cũng là việc khó, nghỉ thế nào được?

– Vậy xin nghỉ để làm ruộng.

– Công việc nhà nông phải cày, cấy, gặt, hái hai sương một nắng, chân lấm tay bùn, cũng là việc khó, nghỉ thế nào được?

Như thế thì Tử này không lúc nào được nghỉ ư?

– Có chứ. Lúc nào ngắm thấy cái huyệt đào nhẵn nhụi, trông thấy cái mồ đắp chắc chắn, ngó thấy người đi đưa cách biệt hẳn mình. Ấy là lúc được nghỉ đó.

Thày Tử Cống nói:

– Như thế cái chết chẳng là cái hay à? Người quân tử đến bấy giờ mới là lúc được nghỉ đó. Còn kẻ tiểu nhân lúc bấy giờ mới chịu thôi; cái chết thật là hay vậy.