Lần ấy là lần đầu anh ta say rượu nên đi hết quãng đường từ nhà Dương về tới nhà mình, Thuật khó chịu quá. Thuật chuệnh choạng bước vào trong nhà đoạn nằm vật ngay ra giường. Anh lạ một cái là tinh thần vẫn rất tỉnh táo nhưng thân thể thì mềm nhũn, lơ lửng như người đi không tới đất và cử chỉ ra hẳn ngoài ý muốn của anh. Thấy mẹ lại gần với một vẻ mặt lo lắng, anh xấu hổ quá nhưng miệng vẫn kêu lảm nhảm: - Hừ!... Anh Dương nói thế mà phải... chỉ có anh ta... lão già Mẫn... biết điều... Khát! Tôi khát quá!... cho tôi ngụm nước... Mẹ Thuật bưng lại cho con một bát nước chè tươi nóng. Anh uống một hơi hết sạch và thấy khoan khoái trong người. Bà lão cầm khăn mặt ướt lau trán và lấy vôi bôi vào gan bàn chân cho con. Bà lẩm bẩm: - Bố đã say như chết, giờ lại đến lượt con! Thuật nghe câu ấy lấy làm xấu hổ và hối hận quá. Anh cố nói như để tạ lỗi: - Anh em họ ép mãi... Bận sau con không dám uống rượu nữa! Trong đầu anh bao nhiêu ý nghĩ quay lộn, đảo điên, không có mạch lạc, không có thứ tự gì cả. Anh muốn ngồi dậy, muốn đi lại hoặc cất nhắc một việc gì nhưng đầu anh nặng như cối đá, chân tay thì rời rạc không sao thực hành ý muốn được. - Quái! Họ uống thì không sao mà mình uống thì say ghê thế!... Bận sau xin chịu!... Thuật lợm giọng rồi nôn thốc nôn tháo một chập. Cơm, rượu, thịt oặc ra đầy nhà, mùi bốc lên nồng nặc. - Say sưa thế đã sướng chưa, con? - Bu cho tôi bát nước. Thuật xúc miệng, nhổ toẹt ra đất rồi nằm đờ ra. Bà lão vào bếp xúc tro và lấy chổi lên quét. Tiếng bà văng vẳng bên tai Thuật như từ một nơi xa vẳng lại: - Nếu con lại cũng rượu chè như bố con thì u còn mong gì! Thuật thương mẹ quá, nhớ lại cái ý định của mình đi làm mỏ chỉ cốt để giúp đỡ cho mẹ khỏi khổ không ngờ chính ngay hôm anh bắt đầu đi làm lại là hôm anh say rượu để phiền lòng mẹ Hai mắt lim dim, Thuật nói: - Thôi bu cứ để đấy rồi mai sớm con quét dọn. Bu đi ngủ đi, bận sau con không dám uống rượu nữa. Tuy Thuật nói thế mà bà lão vẫn cứ lặng lẽ quét dọn... Lúc bà làm xong việc thì Thuật ngủ đã từ bao giờ. Anh ngáy như kéo gỗ và làm một giấc đến khi còi nhà máy kêu lần thứ nhất, mẹ anh gọi anh dậy để ăn cơm rồi ra lò. Thuật tỉnh ngủ và ngơ ngác như người vừa qua một giấc chiêm bao. Đầu nặng và nhức như búa bổ, miệng đắng, cổ họng khô, chân tay rời rạc. Anh chỉ uống nước chứ không nuốt được miếng cơm nào cả. Thuật ngượng nghịu khi trông thấy bà mẹ lúi húi dọn cơm. Anh ta ao ước giá câu chuyện say sưa của anh chỉ là một giấc mơ vô nghĩa. Nhưng, vừa thấy con, bà lão đã nói: - Gớm, hôm qua thế nào mà cả hai bố con cùng say khướt cò bợ. - Kìa, bố cũng say à bu? - Phải! Ông ấy đi làm về liền giở rượu ra nốc hết cốc ấy đến cốc khác, chửi bới quát tháo om nhà rồi lăn ra ngủ. Ông ấy vừa nằm thì mày về. - Anh em người ta ép quá thành ra con say lúc nào không biết. Nhưng bận sau con không uống nữa! - Cái ấy tùy mày đấy. Tao nói thì rồi mày lại bảo là tao giữ. Thuật cúi đầu trước câu nói hơi có ý dằn dỗi của mẹ. Anh ân hận quá, ân hận vì một đêm hôm qua, anh đã vô tình làm đau lòng mẹ lúc mẹ anh đương khổ sở vì bố anh. Anh liếc nhìn mẹ, muốn nói một câu gì cho mẹ vui lòng nhưng anh thẹn quá vả cũng chẳng biết nói câu gì. - Ăn cơm đi rồi còn đi làm chứ. Còi một lượt rồi!. - Thôi, con chả ăn đâu. Mồm miệng nó bã bà ra thế này thì ăn uống gì được. - Thế mới thực là sung sướng! Thuật đi rửa mặt, thay áo. Trong khi ấy thì bà lão đã nắm xong nắm cơm và gói vào trong mảnh lá chuối với một dúm muối vừng. - Đây, con cầm gói cơm đi rồi lúc nào đói thì ăn. ... Hồi còi thứ hai bắt đầu vang trong sương lạnh. Thuật cầm gói cơm, xách đèn ra đường. Anh gặp ngay bọn Dương và lão già Mẫn. - Thế nào, hôm qua ngủ bằng chết chứ? Thuật mỉm cười: - Ai lại các bố đổ rượu cho tôi say thế bao giờ! Tôi có uống được đâu. Dương giễu Thuật: - Thế thì có mà giải hồi! Sách có chữ nam vô tửu như kỳ vô phong kia mà!... - Cái sách ấy thì đem mà đốt đi! A, các bác hôm qua mấy giờ mới về ngủ? - Ai ngủ? Chẳng ai ngủ hết! Cả năm chúng tớ cùng thức đến sáng và lại vừa làm hết một cây bố nữa. Thuật lắc đầu lè lưỡi: - Thế thì chịu các ông thật! Lão già Mẫn có vẻ kiêu hãnh. - Chịu hẳn đi chứ lại! Ai người ta như anh ấy! Dương ôn tồn: - Nói đùa chứ danh giá quái gì cái uống rượu ấy! Chẳng qua buồn thì uống cho khuây thế thôi. Anh tính sống cái đời của chúng mình mà thỉnh thoảng không mượn chén rượu cho nó say tít cung thang đi thì có mà chết vì buồn, vì khổ, vì uất ức được! - Nhưng mà rượu vào mà chả chết à? Đằng này mới say thế mà bây giờ chỉ còn thiếu có ốm đấy. - Đằng nào thì cũng chết. Chẳng thà say mà chết nó lại còn hơn vì chết giữa cơn say rượu thì còn ai biết gì nữa! Ba người đã đi tới chân đồi nhà máy. Bỗng một tiếng ai chào: - Anh Dương đi làm đấy à? Thuật ngẩng đầu, mặt anh ta bỗng nóng bừng lên, trống ngực bỗng đập thình thịch. Dương đáp: - Kìa cô Tép! Phải, tôi đi làm đây. Tép nhìn Thuật đoạn hỏi Dương: - Bác Thuật cũng làm một lò với anh à? Dương cười: - Phải, bác ấy vừa nhập bọn với chúng tôi hôm qua. Nhưng này, thế nào đã biết được tên người anh em tôi ngay thế? - Làm gì mà chẳng biết! Anh làm như tên người ta là một thứ có thể giấu kín được ấy! - Phải, tôi chịu cô!... À này, bác Thuật tử tế lắm đấy nhé! Tử tế với cô Tép ra phết. Dương và lão Mẫn cười phá lên khiến chú Thuật từ nãy đã thẹn lại càng thêm lúng túng. Anh ta cúi gằm mặt xuống, bước nhanh để Tép khỏi trông thấy sự ngượng nghịu của mình. Lúc hai bên đi đã xa nhau, Dương nói đùa Thuật: - Người đâu mà nhát như cáy thế? Con gái nó lại không cười cho thối óc! Thuật cãi: - Nhưng đầu đuôi cũng tại anh trêu ghẹo chứ không thì tôi việc gì! Dương nhại: - Trêu ghẹo!... Nói thế mà tốt đấy! Lão già Mẫn chêm: - Phải, cu cậu thích mê đi rồi lại còn cứ làm gái! Ba người đến cửa lò thì bọn Thông, Nhỡ và Lộc cũng vừa tới. Thông nhăn mặt: - Đã say rượu lại còn say thuốc phiện thành ra trong người rạo rực khó chịu quá! - Mấy điếu ranh mà đã kêu ầm mãi lên. Bận sau không cho phiện nữa. Thông cười híp mắt: - Ấy chớ! Cái ấy thì xin các ông! Cháu còn đương định kết làm anh em với bác Nhỡ cháu đấy! Nhỡ tủm tỉm: - Chỉ láo! Anh tưởng đây nghiện hẳn? Nghiện được còn là khó. Lộc nhìn Nhỡ: - Phải, bác Nhỡ nghiện thế nào được! Chỉ mới thực thụ thì có. Cả bọn cười vang, đoạn cùng nhảy đứng cả vào lô ri. Máy trục bắt đầu thả dây. Sáu anh phu lò lại rơi xuống cái âm phủ tối như hũ nút trong một thời gian ít nhất là mười tiếng đồng hồ. Rồi ngày nào cũng như thế. Ngày nọ qua, ngày kia tới, cuộc đời của họ như một dòng nước bùn phẳng lặng chảy, từ từ chảy về cái hố chết cũng tối tăm và lạnh lẽo như cái lò than đá họ cuốc vậy. Buổi sáng hôm nay, sáu người làm việc cùng uể oải không được như hôm qua. Là vì anh nào anh ấy hãy còn say mềm cả, lại suốt đêm không ngủ. Bao giờ cũng vậy, cứ hễ hôm nào mà đêm trước bọn họ họp nhau đánh chén để tán gẫu thì y như họ làm việc kém hẳn đi như một lũ người ốm dở. Họ cũng biết vậy là có hại và thường khi cùng nhau phàn nàn tỏ ý hối hận. Nhưng lúc nhọc mệt quá và khi đã ngủ luôn hai ba đêm trong người đã hơi tỉnh tỉnh thì họ lại thấy buồn vơ buồn vẩn và lại phải gặp nhau để chè chén hút sách và bông đùa. Họ cứ như một đàn chuột chạy quanh trong một cái lồng tròn. Lúc nào mệt thì đứng lại để rồi lại chạy và cứ thế mãi cho tới khi nào hết hơi, kiệt sức không thể chạy được nữa. Trong cả bọn sáu người, dáng thờ thẫn hơn cả là Thuật. Cái đó không lạ vì anh ta không những mệt mỏi về phần xác thịt mà còn bận bịu cả linh hồn nữa. Trong cái mờ mờ sáng của mấy ngọn đèn dầu sở, Thuật nhìn chỗ nào cũng thấy phảng phất nụ cười của Tép nó khiến anh trở nên mơ màng như một nhà làm thơ!...