Có thể quí vị chưa nhận ra, nhưng hiện nay chúng ta từng ngày từng giờ đang được thừa hưởng những lợi ích lớn lao do khoa học đem lại. Ví dụ, khi bật đài quí vị có thể yên tâm là sẽ được nghe âm nhạc phát ra từ đó; nhưng đã bao giờ quí vị tự ngẫm nghĩ rằng liệu điều kì diệu ấy có xảy ra được không nếu thiếu vắng đóng góp của các nhà khoa học?
Ðúng thế: bên trong đài chắc chắn phải có các nhà khoa học tí hon đang chơi nhạc!
Vâng, khoa học đóng vai trò sống còn trong cuộc sống của chúng ta: nhưng khi động đến vấn đề hành trang khoa học thì rất cỏ thể quí vị còn hiểu biết quá ít. Tôi viết như vậy dựa trên một nghiên cứu gần đây của Tổ chức Khoa học Quốc gia, cho biết hầu hết dân Mĩ không nắm được những định luật cơ bản của khoa học.
Ðể minh chứng kết luận trên với chính bản thân mình, quí vị hãy thử sức với ba câu hỏi sau đây, trích từ các câu hỏi của Tổ chức Khoa học Quốc gia:
1. Ðúng hay sai: con người đầu tiên đã từng sống cùng thời với khủng long?
2. Cái gì chuyển động nhanh hơn: ánh sáng hay âm thanh?
3. Hãy cho biết ADN là gì?

°°°

Quí vị đã xong chưa? Nào, chúng ta thử xem đáp án.
1. SAI. Thực tế là tất cả các con khủng long đã bị diệt chủng khoảng hơn một tuần trước khi xuất hiện con người đầu tiên, có lẽ dưới dạng như Bob Dole. Ấy thế mà hầu hết dân Mĩ lại lầm tưởng rằng loài người và khủng long đã từng chung sống. Hiểu biết sai lầm này bắt nguồn từ những thông tin đại chúng hết sức lệch lạc, điển hình là một sêri phim hoạt hình hàng ngày "Gia đình Flintstones", trong đó có một gia đình hoang dã Flintstones nuôi một chú khủng long tên là Dino.
Nhưng trái lại, theo các nhà khảo cổ học, những người đã nghiên cứu rất kĩ các hoá thạch với độ chính xác rất cao bằng một phương pháp gọi là "bán rã đồng vị carbon", thì Dino thực ra chỉ là một nhân vật do diễn viên đóng giả thôi. "Tôi cho rằng đó là Barney", một nhà khảo cổ học gần đây vừa tuyên bố.
2. Ðể trả lời câu hỏi này, chúng ta cần quan sát một cơn bão ập đến và khi một tia sét đánh xuống. Ðầu tiên quí vị sẽ nhìn thấy tia chớp; rồi sau đó nghe thấy tiếng sấm; tiếp đó là tiếng người thét lên, nếu tia sét đánh trúng ai đó; cuối cùng là các tiếng kêu, tiếng la hét của những người đứng gần đó và chứng kiến cảnh này. Từ hiện tượng này chúng ta rút ra kết luận là ánh sáng đi nhanh hơn âm thanh, bởi vì ánh sáng xuất phát từ trên trời và lập tức bị lực hấp dẫn hút xuống, còn âm thanh thì chuyển động lan toả và bị chuyển động tự quay của quả đất kéo đi.
3. ADN là viết tắt của một thuật ngữ di truyền học "deoxy ribonucleic antidisestablisment arianis - m", một chuỗi kí tự rất phức tạp được tìm thấy bên trong cơ thể con người dưới dạng những gen rất nhỏ được gọi là "chromosomes". Thông tin chứa trong chuỗi ADN quyết định các đặc tính sinh học của mỗi chúng ta như giới tính, màu mắt, tuổi tác, và số chứng minh thư. Các nhà di truyền học cũng có một khám phá kì diệu là các gen này rất giống với các gen của những loài động vật khác.
Phát minh trên đã đưa đến một hướng nghiên cứu mới phục vụ nhân loại bằng cách thay đổi gen, điển hình là các thí nghiệm với ruồi giấm để tách ra được gen gây bệnh hói đầu. Các nhà sinh vật học sở dĩ chọn ruồi giấm để nghiên cứu vì họ nhận thấy hầu hết ruồi giấm đều không có tóc. Chương trình này đã kéo dài chín năm và tiêu tốn 31 triệu đô la, nhưng kết quả thì thật hoàn mĩ: khi đối chiếu một nhóm các ruồi giấm đã đổi gen với các ruồi giấm không đổi gen, người ta đều thấy đó là các chấm đen, bởi vì cách duy nhất mà nhà sinh vật học bắt ruồi giấm đứng im để quan sát dưới kính hiển vi là đập bẹt chúng một cái bằng cuốn tạp chí Khoa Học Hoa Kì Hôm Nay.

°°°

Nếu câu trả lời của quí vị không đạt theo đáp án thì cũng xin đừng quá lo lắng. Quí vị không đơn độc, vì theo kết quả của Tổ chức Khoa học Quốc gia, có 25%, tức là cứ 6 người thì mới có một người, trả lời đúng những câu hỏi trên.
Và nếu quí vị cho rằng đó là một nhận xét đáng buồn, thì có lẽ quí vị nên xem những bức thư độc giả sẽ gửi cho tôi, trong đó có bài viết này gửi kèm với đoạn "25%" và "6 người thì có một" được khoanh tròn trong mực đỏ với hàng đống nhận xét rằng con số ấy không đúng.


KHI ĐỘNG CƠ CHẠY VO VO...

Rất nhiều người không hiểu tí gì về xe hơi. Xin lấy câu chuyện hoàn toàn có thật về anh bạn tôi làm ví dụ. Anh ấy là Vic (tất nhiên ''Vic'' không phải là tên thật; tên thật là Victor Griseto, số 33 đường Peterson, Brighton, Michigan). Một hôm xe Vic bị một con mèo kẹt ở trong. Con mèo này chắc đã mò vào đây để sưởi ấm, và khi xe nổ máy nó bị mắc kẹt vào dây cu roa. Kết quả là Vic đi làm muộn.
Tôi thấy một số quí vị yêu thích mèo đang phản đối: Tại sao lại chỉ đề cập đến một vấn đề rất nhỏ là đi làm muộn mà không đếm xỉa gì đến số phận con mèo tội nghiệp kia. Xin quí vị yên tâm, con mèo đó sau ấy đã thoát nạn và sống trở lại bình thường. Quí vị không thể làm chết một con mèo bằng một cách đơn giản là kẹt nó vào dây cu roa. Nếu quá dễ dàng như vậy, phương pháp này đã được phổ biến từ lâu.
Ý tôi muốn nói ở đây là: Nếu Vic thật sự hiểu về xe hơi, thì anh ấy có lẽ đã làm một số kiểm tra đơn giản và hiệu quả trước khi khởi động, ví dụ, mở thùng động cơ để xem có con mèo nào ở trong không, và như vậy anh đã có thể đến công sở đúng giờ. Thiếu sót kiểu như Vic rất phổ biến, ví dụ như lỗi lầm mà bà Marion Barry, mẹ tôi, đã phạm phải khi tôi còn là một đứa trẻ sống ở Armonk, New York. Một anh bạn của chị tôi đến chơi và buộc con chó xù nòi Pháp vào ba-đờ-xốc sau xe, sau đó vào nhà. Mẹ tôi khi đó đi ra, và bà đã quên không kiểm tra xem có ai buộc chó đằng sau xe không. Kết quả là sau một quãng đường 10 dặm đến tận White Plains mới có một người đi bộ qua đường lịch sự nhắc nhở, "Thưa bà, bà đang kéo theo con chó xù nòi Pháp ở sau xe." Trường hợp này, tất nhiên, tệ hơn trường hợp kẹt mèo của Vic.
Quí vị hoàn toàn có thể tránh được những trục trặc như vậy nếu quí vị hiểu và học được một số phương pháp phòng tránh và xử lí những rắc rối đối với xe hơi. Chúng ta thử mở đầu bằng một số kiến thức cơ bản nhất.
Hàng nghìn năm trước đây, nhân loại đâu đã có xe hơi như ngày nay; họ đi lại trên những chiếc xe gỗ nặng nề do súc vật kéo. Làm ăn kiểu như vậy tất nhiên là kém hiệu quả rồi, bởi vì lũ súc vật rất đần độn, chậm chạp và thường xuyên vệ sinh ngay trên đường phố. Sau đó là một kỉ nguyên mới của ngành giao thông khi Henry Ford, với mong muốn chế tạo một thiết bị đi lại vừa tiện dụng vừa hợp túi tiền người tiêu dùng, đã phát minh ra xe hơi. Ðiều thực sự đem lại thành công rực rỡ cho Ford là thay vì phải sản xuất xe hơi từng chiếc bằng những bàn tay thiện xảo từ đầu đến cuối, ông đã nghĩ ra cách sử dụng một dây chuyền sản xuất bao gồm hàng trăm công nhân rất bình thường, những người chẳng hiểu một tí gì về xe hơi cũng như việc họ đang làm.
Sau nhiều năm phát triển, xe hơi mặc dù có kém tin cậy hơn, nhưng nó vẫn hoạt động với nguyên lí xưa cũ. Hãy thử đi sâu vào một chiếc xe điển hình, xem liệu chúng ta có thể hình dung nổi hoạt động của nó hay không:
Căn bản mà nói, khi quí vị xoay khoá khởi động, xăng sẽ chảy tuột ra khỏi bình nhiên liệu, đồng thời điện cũng được dẫn phăng ra từ ắc qui, để rồi cuối cùng chúng ta gặp nhau ở một nơi mà người ta gọi là "động cơ". Ở đó chúng nổ tung với một sức mạnh có thể làm động cơ vỡ tan thành hàng trăm mảnh nóng bỏng văng ra tứ phía, dư sức sát hại tất cả sinh vật nằm trong bán kính 150 mét. Tất nhiên điều đó không xảy ra chừng nào tất cả 63 000 chi tiết cấu thành động cơ vẫn còn ở trạng thái hoạt động tốt. Chính vì vậy quí vị phải thường xuyên bảo dưỡng xe hơi. Hãy ghi nhớ trong đầu danh sách kiểm tra định kì sau đây:
Ðộng cơ
Cứ mỗi 500 dặm, quí vị hãy mở mui trước và kiểm tra động cơ. Nó trông cồ cộ và bẩn thỉu. Có nhiều dây và ống nối với nhau loằng ngoằng. Trong một số xe mới, có cả các chữ viết kiểu chữ Ðông phương.
Lốp
Tuy bề ngoài chẳng mấy hấp dẫn, lốp xe cũng rất quan trọng. Quí vị nên kiểm tra thường xuyên xem lốp có còn rãnh khía không. Quí vị cũng nên ghi nhớ những Quy Tắc An Toàn Lốp Xe sau đây:
1. Những kí hiệu ghi trên lốp xe chẳng có liên quan gì đến kích thước của lốp sau đâu, chúng là những chữ viết tắt tên công nhân cơ sở sản xuất và ngày tháng năm sinh của họ.
2. Nếu lốp đã mòn và không còn đủ ma sát bám đường, sẽ có ai đó khuyên quí vị mua ngay một chiếc lốp mới thay vào. Cuối cùng quí vị sẽ mua cả bốn chiếc lốp trước những thuyết phục rắc rối nhưng rất khoa học của tay bán hàng. Tất nhiên mấy tay bán hàng khác ở sau quầy đang phải cắn răng bụm miệng để khỏi phá ra cười thành tiếng.
3. Quí vị phải tốn 65 đô la cho mỗi chiếc lốp lắp vừa xe quí vị. Chiếc lốp trị giá 24,95 đô la, mà quí vị thấy trong chương trình quảng cáo, chỉ lắp vừa được chiếc máy xén cỏ hoặc ô tô đồ chơi mà thôi.
Hệ thải khí và truyền lực
Những bộ phận này được bố trí ở gầm xe, dính đầy bùn đất và các loại chất thải khác. Quí vị cần thường xuyên làm sạch, chẳng hạn cho xe thỉnh thoảng lội qua một vũng nước.
Vỏ xe
Tại vùng Miami này, quí vị cần đặc biệt lưu ý đến phần vỏ xe, bởi vì chúng chịu một lượng lớn các tia mặt trời chiếu trực tiếp. Ngày qua ngày, năm qua năm... mặt trời liên tục chiếu xuống những tia vô cùng độc hại, chúng làm phai sơn, và rất có thể sẽ giết chết quí vị nếu quí vị định ra ngoài để xử lí vỏ xe. Ðành vậy thôi, thây kệ cái vỏ xe.
Những phụ tùng khác, ví dụ như con xúc xắc to, sặc sỡ treo ở gương chiếu hậu, hoặc chú chó búp bê đầu đung đưa và mắt lấp lánh.
Quí vị cần thường xuyên kiểm tra những phụ tùng này và thay ngay khi cần thiết.
Ngay cả khi quí vị thường xuyên theo sát danh sách kiểm tra định kì trên đây, đôi khi một số trục trặc nho nhỏ vẫn có thể xảy ra. Có hai loại:
Thứ nhất là những trục trặc làm cho xe của quí vị rú lên rất to. Quí vị có thể giải quyết đơn giản bằng cách bật nhạc lên. Loại thứ hai là những trục trặc làm xe của quí vị không khởi động được. Khi đó quí vị cần phải đưa xe đến Ed
Ed là thợ máy tôi vẫn sửa xe, và anh ta rất khá. Ví một ngày kia anh ấy có phải chuyển đến sống tại một vùng xa xôi nào đó như Idaho, tôi chắc cũng phải chuyển đến sống ở Idaho, bởi vì theo chỗ tôi được biết, Ed là thợ máy duy nhất biết sửa xe hơi còn sót lại ở đất Hoa Kì này. Mỗi khi tôi đến lấy xe, Ed lại khua khua một bộ phận bẩn thỉu, lạ hoắc trước mặt tôi và nói, "Máy anh hỏng chỗ này đây..." Tôi đưa anh 300 đô la rồi lái xe đi. Không bao giờ tôi dám nhận xét về tiền công cũng như tiền thối lại. Ed là một người rất khái tính, vả lại tôi lại không phải là một người to lớn và nóng nảy như anh.
Quí vị cũng có thể đem xe đến Ngài Goodwrench. Hẳn quí vị đã có dịp gặp Ngài Goodwrench trên ti vi: một thanh niên bảnh trai, lúc nào cũng đứng đấy, trong bộ đồng phục trắng trẻo sạch sẽ và đang mỉm cười. Bất kể với một kẻ ngu ngốc nào với bất kể một trục trặc xe hơi ngu ngốc nào, Ngài Goodwrench cũng đứng đó và mỉm cười.