Lời hứa cho Sarikov biết tay của bác sĩ Bormental sáng hôm sau đã không thực hiện được vì một nguyên nhân là Poligraph Poligraphovich đã biến khỏi căn hộ. Bormental rơi vào tình thế tuyệt vọng điên cuồng, tự rủa mình là đồ con lừa vì đã không cất chìa khoá cửa chính, hò hét rằng điều đó là không thể tha thứ được, và cuối cùng kết thúc bằng lời ước cho Sarikov rơi vào dưới bánh ô tô buýt, Philip Philippovieh ngồi trong phòng làm việc, thọc cả bàn tay vào mái tóc và nói:- Không thể tưởng tượng nổi cái gì sẽ diễn ra ngoài phố...Không thể tưởng tượng nổi. “Từ Sevilia đến Grenađa", lạy Chúa tôi. Có thể hắn còn đang ở chỗ hội đồng nhà cửa, - Bormental hét lên sôi sục và chạy đi đâu đó.Ở hội đồng nhà cửa, anh chửi nhau với chủ tịch Svonđer đến mức Svonđer ngồi ngay vào bàn viết đơn gửi toà án nhân dân quận Khamovniki, vừa viết vừa la lối rằng anh ta đâu phải là người canh giữ cái gã môn đồ của giáo sư Preobrajenski, hơn nữa cái gã môn đồ poligraph kia vừa mới đây thôi, mới ngay ngày hôm qua, đã tỏ rõ mình là một thằng lừa lọc, lấy của hội đồng nhà cửa bảy rúp nói là để mua sách giáo khoa ở cửa hàng hợp tác xã mua bán.Được trả công ba rúp, Pheđor đi tìm kiếm khắp ngôi nhà từ dưới lên trên. Không hề thấy dấu vết của Sarikov đâu cả.Chỉ biết được một điều là Poligraph rời nhà lúc trời gần sáng, đội mũ, quàng khăn, mặc áo bành tô và mang theo một chai rượu thanh lương trà lấy ở tủ buýt phê, đôi găng tay của bác sĩ Bormental và toàn bộ giấy tờ của mình. Danh Pet'rovna và Dina công khai bày tỏ sự vui mừng cao độ và hy vọng rằng Sarikov sẽ không trở về nữa. Trước đấy một ngày gã đã vay của Daria Pet'rovna ba rúp năm mươi côpếch.- Thế mới đáng đời chị, - vung vẩy nắm đấm, Philip Philippovich gầm gào.Chuông điện thoại réo suốt ngày, không không ngớt cả ngày hôm sau nữa. Hai bác sĩ đã tiếp một số lượng khách hàng nhiều khác thường, và đến ngày thứ ba thì họ thấy rằng đã đến lúc phải đặt ra vấn đề báo cho công an để người ta đi tìm Sarikov trong cái vực thẳm Moskva này.Nhưng cái từ "công an" vừa được nói ra thành tiếng thì sự yên lặng sùng kính của ngõ Obukhov lập tức bị phá vỡ bởi tiếng rú của một cỗ xe ô tô tải, những ô cửa sổ trong ngôi nhà rung bần bật.Rồi tiếng chuông gọi cửa vang lên đầy tự tin, và Poligraph Poligraphovich hiện ra ở phòng ngoài.Cả giáo sư, cả bác sĩ đều bước ra đón hắn.Poligraph bước vào với một vẻ tự trọng khác thường, giữa sự im lặng tuyệt đối bỏ mũ xuống, treo áo bành tô lên giá, và xuất hiện trong bộ dạng mới.Trên người gã là chiết áo khoác da cũ rộng thùng thình, quần dài đã sờn cũng bằng da, đôi ủng Anh cao cổ có dây buộc đến tận đầu gối. Mùi mèo nồng nặc quá mức tưởng tượng lập tức tràn ngập căn phòng ngoài. Preobrajenski và Bormental, như theo một mệnh lệnh nào đó, cùng bắt chéo tay trước ngực, đứng ở hai bên cửa và đợi nghe những thông báo đầu tiên của Poligraph Poligraphovich. Gã vuốt mớ tóc cứng, hắng giọng ho và nhìn quanh với một vẻ rõ ràng là muốn giấu sự bối rối của mình bằng thái độ lỗ mãng, suồng sã.- Bác Philip Philippovich ạ, - cuối cùng gã cũng lên tiếng, - tôi đã nhận chức rồi.Cả hai bác sĩ phát ra một tiếng kêu khàn khàn trong cổ họng và cựa quậy tại chỗ. Preobrajenski trấn tĩnh lại trước, chìa tay ra nói:- Anh cho xem giấy tờ.Trên tờ giấy là những hàng chữ đánh máy:- Người mang giấy này, đồng chí Poligraph Pohgraphovich Sarikov, là trưởng tiểu ban làm sạch thành phố Moskva khỏi các giống động vật hoang (mèo và vân vân) trực thuộc Sở công chính.- Thế đấy, - Philip Philippovich thốt lên nặng nề, - ai đã sắp xếp cho anh? Mà thật ra tự tôi cũng đoán được.- Vâng, đúng, Svonđer, - Sarikov đáp.- Xin phép được hỏi, tại sao người anh có mùi kinh tởm vậy?Sarikov lo lắng chun mũi ngửi chiếc áo khoác ngoài:- Thì sao, có mùi... hiển nhiên rồi: mùi nghề nghiệp. Suốt ngày hôm qua bóp cổ lũ mèo...Philip Philippovich rùng mình và nhìn sang Bormental. Cặp mắt của anh giống hệt như hai nòng súng đen ngòm chĩa thẳng vào mặt Sarikov.Chẳng nói chẳng rằng, anh tiến đến sát Sarikov rồi nhẹ nhàng và chắc chắn túm lấy yết hầu gã.- Cứu tôi với - Sarikov tái nhợt người, hét lên the thé.- Bác sĩ!- Cháu sẽ không cho phép mình làm điều gì xấu đâu, thưa bác Philip Philippovich, xin bác cứ yên tâm, - Bormental nói bằng một giọng sắc như thép, và quát to: - Dina và Danh Pet'rovna đâu?Hai người lập tức xuất hiện ở phòng ngoài.- Bây giờ hãy nhắc theo tôi, - Bormental nói và hơi ghì yết hầu của Sarikov xuống chiếc áo lông. - Tôi xin lỗi...- Được, được tôi sẽ nhắc lại. - Thật sự kinh hoàng, Sarikov đáp bằng giọng khản đặc, nhưng bỗng bất ngờ lấy hơi, giằng ra, cố cất tiếng kêu "Cứu tôi với", khốn nỗi tiếng kêu không thành, và đầu của gã chìm lấp hẳn trong chiếc áo lông.- Bác sĩ, tôi van anh...Sarikov gật gật đầu, tỏ ý đã chịu khuất phục là sẽ nhắc lại.- Tôi xin lỗi, thưa chị Daria Petlrovna kính mến và Dianaiđa?- Procophiévna, - Dina hốt hoảng thì thào.- úi Prôcôphiévna... - Sarikov vừa nói bằng giọng khò khè vừa hớp không khí.- là tôi đã dám...-...đã dám...- làm một trò đốn mạt đêm hôm trước trong khi say...-... trong khi say...- Tôi sẽ không bao giờ...-... Không bao...- Thả hắn ra, anh thả hắn ra đi, anh Ivan Arnoldovich, - cả hai người phụ nữ cùng khẩn khoản, - anh bóp hắn chết nghẹt mất thôi.Bormental buông gã ra và hỏi:- Xe đang chờ anh phải không?- Không ạ, - Poligraph kính cẩn đáp. Xe chỉ chở em về thôi.- Dina, bảo lái xe đi đi. Bây giờ anh hãy nghe kĩ đây: anh lại trở về căn hộ của bác Philip Philippovich à?- Em còn biết đi đâu nữa? - Mắt đảo quanh, Sarikov sợ sệt trả lời.- Tốt lắm. Từ nay phải im như thóc, lặng như tờ. Nếu không, hễ làm một trò đốn mạt nào là sẽ có chuyện với tôi đấy. Hiểu chưa?- Em hiểu rồi ạ, - Sarikov đáp.Philip Philippovich giữ nguyên sự im lặng trong suốt thời gian xảy ra việc đàn áp Sarikov bằng bạo lực ông như thu nhỏ mình lại, đứng cạnh cửa và gặm móng tay, mắt ngó xuống sàn. Rồi ông bỗng ngước lên nhìn Sarikov, hỏi:- Thế anh làm gì với... những con mèo bị giết?- Để làm áo lông, - Sarikov đáp. - Người ta sẽ dùng chúng để làm áo lông chồn đem bán trả góp cho công nhân.Tiếp đó, sự yên tĩnh trong căn hộ kéo dài được hai ngày đêm.Buổi sáng Pohgraph Pohgraphovich ra đi bằng xe tải, chiều trở về, lặng lẽ ăn tối cùng Philip Philippovich và Bormental.Mặc dù Bormental và Sarikov cùng ngủ trong một căn buồng - phòng khám, - nhưng họ không nói chuyện với nhau và Bormental là người đầu tiên cảm thấy buồn.Hai ngày sau trong căn hộ xuất hiện một cô gái gầy gò với cặp mắt vẽ thêm và đi tất dài mầu kem, cô ta tỏ ra hết sức bối rối trước cảnh bày biện sang trọng trong nhà. Mặc chiếc áo bành tô đã cũ sờn, cô gái bước theo sau Sarikov và đụng phải giáo sư ở phòng ngoài.Ông sửng sốt dừng lại, nheo mắt nhìn và hỏi:- Xin phép cho biết?- Tôi sắp đăng ký kết hôn với cô này, đây là nhân viên đánh máy chữ của chúng tôi. Cô này sẽ về sống với tôi. Phải chuyển Bormental đi khỏi phòng khám. Anh ta cũng có nhà của mình kia mà. - Sarikov giải thích với vẻ cau có và cực kỳ khó chịu.Philip Philippovich hấp háy mắt, nhìn cô gái với bộ mặt đỏ như gấc, suy nghĩ một lát rồi hết sức lịch thiệp mời:.- Tôi xin mời chị vào phòng làm việc của tôi một phút..- Tôi cũng đi với cô ấy, - Sarikov nói nhanh với vẻ ngờ vực..Đúng lúc đó Bormental như từ dưới đất hiện lên:- Xin lỗi, - anh nói, - giáo sư sẽ nói chuyện với tiểu thư, còn tôi và anh ở lại đây.- Tôi không muốn, - Sarikov giận dữ đáp và toan bước theo Philip Philìppovich và cô gái đỏ lựng mặt vì xấu hổ.- Không, xin lỗi anh, - Bormental túm lấy cổ tay Sarikov, và cả hai đi vào phòng khám.Chừng năm phút trong phòng làm việc không nghe thấy gì, rồi đột ngột từ đó vẳng ra tiếng nức nở của cô gái.Philip Philippovich đứng cạnh bàn, còn cô gái che mặt bằng chiếc khăn thêu ren cáu bẩn và khóc.- Cái đồ đểu ấy, anh ta nói rằng bị thương trong chiến đấu: - cô gái nức nở.- Hắn nói láo! - Philip Philippovich không nao núng đáp. Ông lắc đầu và nói tiếp: - Bác thành thật thương cháu, nhưng không thể như vậy được, với một kẻ gặp đầu tiên chỉ vì địa vị công tác...Như vậy thật xấu, con gái ạ... Này đây... - ông mở ngăn kéo bàn viết lấy ra ba tờ giấy bạc ba chục rúp.- Cháu sẽ tự tử, - cô gái khóc. - ở nhà ăn thì ngày nào cũng thịt ngựa muối... và anh ta doạ... nói rằng anh ta là chỉ huy Hồng quân... là sẽ sống với cháu trong một căn hộ sang trọng... ngày nào cũng có dứa ăn... anh ta nói tâm lý của anh ta rất hiền lành, chỉ ghét mèo thôi. Anh ta đã lấy của cháu chiếc nhẫn, bảo để kỷ niệm...- Nào, nào, nào, tâm lý hiền lành... "Từ Seviha đến Grenađa", - Philip Philippovich lẩm bẩm. - Cần phải kiên nhẫn chịu đựng chứ - cháu còn trẻ thế mà...- Chẳng lẽ ở ngay trong vòm cổng này ạ?- Nào, cháu cầm lấy tiền đi, khi người ta cho vay, Philip Philippovich quát lên.Rồi tiếp đó cánh cửa trang trọng mở ra, và theo mệnh lệnh của Philip Philippovich, Bormental dẫn Sarikov vào. Mắt gã đảo quanh nhớn nhác, lông trên đầu dựng đứng lên như bàn chải.- Đồ đểu, cô gái cất tiếng mắng, chiếc mũi thoa phấn và cặp mắt vẽ son chảy nhoà ra thành vệt lấp loáng.- Do đâu anh lại có vết sẹo trên trán kia? Anh hãy chịu khó giải thích cho tiểu thư đây được rõ, - Philip Philippovich hỏi ngọt xớt.Sarikov đánh bài liều:- Tôi bị thương trong chiến đấu với bọn Koltrac - gã sủa lên.CÔ gái đứng vụt lên và vừa khóc thành tiếng vừa chạy ra khỏi phòng.Thôi đi! - Philip Philippovich quát đuổi theo.- Đợi một tí? Anh cho tôi xin chiếc nhẫn, - ông quay sang nói với Sarikov.Gã ngoan ngoãn rút từ ngón tay ra chiếc nhẫn rỗng với mặt đá ngọc bích.- Này, được rồi, - gã bỗng hằn học nói, - mày hãy nhớ lấy.Ngày mai tao sẽ cho mày giảm biên chế.- Đừng sợ, - Bormental hét với theo, - tôi sẽ không cho phép anh ta làm gì đâu. - Anh quay người lại và nhìn Sarikov trừng trừng khiến gã phải bước giật lùi và đập gáy vào tủ.- Họ tên cô ta là gì? - Bormental hỏi gã. - Họ tên! - anh gầm lên và bỗng trở nên man rợ và hung dữ.- Vasnesova, - Sarikov đáp, đưa mắt nhìn quanh tìm cách lủi.- Hằng ngày, - Bormental túm lấy ve áo ngoài của Sarikov, cảnh cáo, - đích thân tôi sẽ kiểm tra ở sở xem nữ công dân Vasnesova có bị giảm biên chế không. Và nếu như anh... hễ tôi biết là cô ta bị đuổi việc, thì tôi... sẽ tự tay mình bắn chết anh ngay tại chỗ này. Hãy coi chừng đấy, Sarikov, tôi nói trước cho mà biết!Sarikov nhìn không chớp mắt lên chóp mũi của Bormental.- Tự tay tôi cũng kiếm được súng... - Poligraph làu bàu, nhưng hết sức yếu ớt, rồi đột ngột nhảy vụt - Hãy coi chừng đấy? - tiếng quát của Bormental đuổi theo gã.Đêm hôm đó và cả nửa ngày hôm sau sự im lặng treo lơ lửng trong căn hộ như một đám mây đen trước cơn giông. Không ai nói một lời nào. Nhưng trưa ngày hôm đó, sau khi Pohgraph Poligraphovich, với một linh cảm tồi tệ từ sáng sớm chợt nhói lên trong lòng, đã cau có leo lên xe tải đi đến chỗ làm việc, thì giáo sư Preobrajenski phải tiếp một trong những khách hàng của mình vào một giờ hoàn toàn khác thường. Đó là một người cao lớn, to béo, mặc quân phục. Ông ta khăng khăng đòi gặp giáo sư cho bằng được. Bước vào phòng, ông khách lịch thiệp dập gót giày chào giáo sư.- Thế nào anh bạn, lại đau nữa sao? - Vẻ mặt hốc hác, Philip Philippovich hỏi. - Anh ngồi xuống đi.- Merci. Không, thưa giáo sư, - ông khách đáp, đặt chiếc mũ nhà binh lên góc bàn, - tôi rất biết ơn ông... Hừm... Tôi đến gặp ông là vì một việc khác, ông Philip Philippovich ạ... Với lòng kính trọng ông... hừm... ai uốn báo trước với ông... Một việc vớ vẩn.Chẳng qua hắn là thằng đểu... - ông khách cho tay vào cặp và rút ra một tờ giấy. - May mà người ta trực tiếp báo cáo với tôi...Philip Philippovich đeo kính lên mũi và bắt đầu đọc ông lẩm bẩm một mình rất lâu, mặt mỗi lúc một biến sắc. “...và lại còn đe doạ giết chết chủ tịch hội đồng nhà cửa Svonđer, từ đó có thể suy ra rằng ông ta có giữ hoả khí trong nhà. Và phát ngôn những lời nói phản cách mạng, thậm chí còn ra lệnh cho nữ đầy tớ của mình là Dinaiđa Procophiévna Bunina đốt sách Engels trong bếp lò, như một phần tử mensevich chính hiệu cùng với trợ lý của mình là Bormental Van Arnoldovich, một người không đăng ký hộ khẩu? bí mật sống trong căn hộ của ông ta. Chứng thực chữ ký của trưởng tiểu ban làm. sạch thành phố P. P. Sarikov. Chủ tịch hội đồng nhà cửa Svónđer. Thư ký Pest'rukhin".- Anh cho phép tôi giữ lại cái này chứ? - Mặt nổi lên từng vệt đỏ bầm, Philip Philippovich hỏi. - Hay là, xin lỗi, anh cần nó để thi hành pháp luật?- Xin lỗi, thưa giáo sư, - người khách tỏ ra hết sức tự ái hai cảnh mũi phập phồng. - Quả là ông hết sức coi thường chúng tôi đấy. Tôi... - nói đến đây ông ta tỏ vẻ hờn dỗi như một con gà trống tây.- Thôi. xin lỗi, xin lỗi. anh bạn thân mến, - Philip Philippovich lẩm bẩm. - Xin anh bỏ quá cho, quả thật tôi không muốn làm anh phật ý.- Chúng tôi cũng biết cách đọc chứ. Ông Philip Philippovich!- Xin anh đừng giận, hắn đã làm tôi phát điên lên...- Tôi nghĩ, - ông khách đã hoàn toàn nguôi giận, - dù sao hắn phải là đồ đốn mạt đến mức nào... Quả là tò mò muốn được nhìn qua mặt hắn một tý. ở Moskva người ta kể về ông đủ thứ chuyện, hoang đường...Philip Philippovich chỉ tuyệt vọng khoát tay. Đến lúc này người khách mới thấy lưng giáo sư đã còng xuống và thậm chí tóc ông đã bạc hẳn đi sau thời gian ngắn ngủi vừa qua.

*

Tội ác đã chín muồi và rơi ụp xuống như một hòn đá tảng, như thường vẫn vậy trong đời. Với một cảm giác chẳng lành nhức nhối, Poligraph Pohgraphovich trở về nhà trên chiếc xe tải. Giọng nói của Philip. Philippovich mời gã vào phòng khám. Ngạc nhiên, Sarikov bước qua cửa và với một nỗi sợ hãi mơ hồ nhìn vào hai họng súng trên mặt Bormental, rồi sau đó liếc sang phía Philip Philippovich. Quanh người viên bác sĩ trợ lý như có mây giông bao bọc, bàn tay trái của anh cầm điếu thuốc đang hút khẽ giần giật trên tay vịn cửa chiếc bàn đỡ đẻ.Philip Philippovich nói với một vẻ bình thản hết sức chẳng lành:- Ngay bây giờ hãy thu xếp đồ đạc - áo quần, bành tô, tất cả những gì anh cần, - và xéo khỏi căn hộ!- Sao lại thế? - Sarikov ngạc nhiên một cách chân thành.- Xéo khỏi căn hộ, ngay ngày hôm nay, - Philip Philippovich nhắc lại bằng giọng đều đều, mắt nheo nheo nhìn xuống móng tay của mình.Có một con quỷ nào đấy nhập vào người Poligraph Poligraphovich ; có lẽ là cái chết đã đón chờ gã, thần số mệnh đã đứng sau lưng gã. Sarikov tự mình lao vào vòng tay của điều không tránh khỏi. Gã gào lên dữ tợn và đứt quãng:- Nhưng như thế này là thế nào, hả? Các người tưởng tôi không trị được các người thăng? Tôi có mười sáu ác sin ở đây và tôi sẽ sống ở đây.- Hãy đi khỏi căn hộ mau, - Philip Philippovich thành khẩn thều thào.Sarikov tự mình mời thần chết đến. Gã giơ bàn tay trái bị cắn nát bốc mùi mèo không thể chịu nổi lên, làm một cử chỉ tục tĩu nhạo báng với Philip Philippovich. Rồi tiếp đó gã dùng tay phải rút khẩu súng ngắn từ trong túi ra nhằm về hướng viên bác sĩ Bormental nguy hiểm. Điếu thuốc hút dở của Bormental rơi xuống sàn như một ánh sao băng, và mấy giây sau Philip Philippovich kinh hoàng dẫm trên những mảnh kính vỡ nhảy từ tủ đến bên chiếc đi văng có gối đầu. Trên đó, trưởng tiểu ban làm sạch thành phố nằm sõng sượt thở khò khè, đè trên ngực gã là nhà giải phẫu Bormental; anh dùng chiếc gối trắng nhỏ bịt chặt lấy miệng Sarikov.Mấy phút sau, bác sĩ Bormental với bộ mặt biến dạng đi ra cửa trước và dán một mảnh giấy lên cạnh nút bấm chuông:"Hôm nay giáo sư ốm, không tiếp khách. Xin không gọi chuông".Anh dùng con dao nhíp nhỏ sáng loáng cắt đứt sợi dây chuông, nhìn một lát trong gương khuôn mặt bị cào chảy máu và đôi tay rách nát, vẫn còn run rẩy của mình. Rồi anh đi đến cửa bếp và nói với Dina và Daria Pet'rovna đang hoảng hốt:- Giáo sư bảo các chị không được đi khỏi căn hộ.- Vâng ạ, - Dina và Daria Pet'rovna sợ sệt đáp.- Cho phép tôi đóng cửa sau lại và cầm theo chìa khoá, - đứng ẩn sau cánh cửa trong bóng tối và lấy bàn tay che mặt, Bormental nói. - Đây chỉ là tạm thời, không phải vì không tin các chị đâu.Nhưng lỡ có ai đến, các chị không đừng được, lại mở cửa ra, mà chúng tôi đang bận, không thể để ai đến quấy rầy.- Vâng ạ, - hai người đàn bà đáp và mặt lập tức trở nên tái nhợt.Bormental khoá trái cửa sau, khoá cả cửa chính, cả cánh cửa từ hành lang dẫn ra phòng ngoài, rồi tiếng bước chân của anh biến mất trong phòng khám.Im lặng bao trùm khắp căn hộ, chui vào tất cả các ngóc ngách. Rồi hoàng hôn buông xuống, tồi tệ, đầy lo âu; tóm lại, là bóng tối bao trùm. Tuy nhiên, sau này những người láng giềng ở bên kia sân nói rằng trong các ô cửa sổ phòng khám của Preobrajenski hướng ra sân vào buổi tối hôm đó tất cả các ngọn đèn đều được bật sáng, và thậm chí họ còn trông thấy chiếc mũ trùm bằng vải trắng không vành của chính giáo sư... Khó có thể kiểm tra được điều đó. Tuy nhiên, về sau lúc mọi chuyện đã kết thúc, cả Dina cũng ba hoa rằng, khi Bormental và giáo sư đã rời phòng khám, ở cạnh lò sưởi trong phòng làm việc anh chàng Ivan Arnoldovich đã làm cho cô sợ đến chết khiếp. Dường như anh ngồi xổm trong phòng làm việc và tự tay mình đốt trong lò sưởi một cuốn vở bìa xanh lấy từ tập bệnh án các khách hàng của giáo sư.Dường như khuôn mặt của anh chàng bác sĩ lúc đó hoàn toàn xanh mét và bị... và bị.. cào nát cả ra. Philip Philippovich vào tối hôm đó cũng khác mọi ngày.Và lại còn chuyện... Nhưng có thể là cô gái ngây thơ sống trong căn hộ phố Pretristenka kia nói sai thì sao... Chỉ có thể chắc chắn một điều sau đây: ngự trị trong căn hộ vào cái buổi tối hôm đó là một sự yên lặng hoàn toàn tuyệt đối và khủng khiếp.