56
Củi khô kêu lách tách trong chiếc lò sưởi đã ám khói suốt hai thế kỷ, với những chiếc móc lớn hoen gỉ để treo xúc xích và giăm bông, và hai bên là hai tượng thần bằng đá. Trên một bức tượng là chiếc mũ màu sáng của Garin, trên bức tượng kia là chiếc mũ sĩ quan loang lổ dầu mỡ. Có bốn người ngồi quanh chiếc bàn chỉ được ánh lửa lò sưởi chiếu sáng. Trước mặt họ là một chai to và những chiếc ly đầy rượu. Hai người đàn ông ăn mặc theo kiểu thành phố - một người cằm bạnh, rắn chắc, tóc lởm chởm cắt ngắn, người kia mặt dài, vẻ độc ác. Người thứ ba là tướng Xúpbôtin, chủ trang trại, nơi đang diễn ra cuộc họp trong nhà bếp, thì mặc chiếc sơmi may bằng vải thô, hai tay áo xắn lên... Làn da trên đầu ông ta giật giật, khuôn mặt béo phị với bộ ria vểnh lên đỏ bừng vì rượu. Người thứ tư là Garin. Y mặc bộ quần áo du lịch, và vừa uể oải đưa ngón tay xoay quanh mép ly vừa nói: - Mọi chuyện như vậy là rất tốt đẹp... Nhưng tôi khẩn thiết đề nghị là tuy người tù của tôi là một tên Bônsêvích thật, nhưng anh ta phải được đối xử tử tế. Phải được cho ăn một ngày ba lần, có rượu, có rau, có hoa quả... Một tuần nữa tôi sẽ đến đón anh ta ở chỗ các ngài... Biên giới Bỉ phải không?... - Chỉ cần đi ô tô bốn lăm phút thôi, - người có bộ mặt dài vội vã nhô người ra phía trước và nói. - Mọi việc sẽ hoàn toàn bí mật... Thưa tướng quân và các ngài sĩ quan (Garin nhếch mép cười), tôi hiểu rằng các ngài là những nhà quí tộc, những người trung thành vô hạn với kỷ niệm về đức hoàng đế đã chịu bao đau khổ, nên giờ đây các ngài hành động chỉ vì những động cơ cao quí, hoàn toàn có tính chất lý tưởng... Nếu không thì tôi đã chẳng dám nhờ cậy các ngài giúp đỡ... - Tất cả chúng ta ở đây đều cùng hội cùng thuyền, việc gì ông phải nói như vậy? - viên tướng khàn khàn đáp, lớp da trên đầu lại giật giật. - Tôi xin nhắc lại, điều kiện là như thế này: tôi trả cho các ngài một nghìn phơrăng một ngày cho việc chăm nom người tù của tôi... Các ngài đồng ý chứ? Viên tướng đưa cặp mắt đỏ mọng nhìn về phía các đồng sự của mình. Gã cằm bạnh nhe hàm răng trắng ra, còn gã mặt dài cụp mắt xuống. - Ồ, hóa ra là thế, - Garin nói. - Tôi có lỗi, thưa các ngài. Tiền đặt trước đây! Y rút trong túi để súng lục ra một tập giấy bạc một nghìn phơrăng và quẳng vào chỗ rượu lênh láng trên bàn. - Xin các ngài nhận cho. Viên tướng e hèm, đẩy tập giấy bạc về phía mình, xem kỹ, chùi vào bụng rồi bắt đầu đếm, hai lỗ mũi đầy lông thở khụt khịt. Hai gã sĩ quan cũng nhích lại gần, mắt long lanh. Garin đứng dậy, nói: - Cho dẫn người bị bắt vào.57
Mắt Senga bị bịt kín, vai khoác áo măngtô da. Anh cảm thấy hơi ấm từ lò sưởi tỏa ra, hai cánh mũi anh phập phồng. Garin đẩy chiếc ghế đẩu lại gần. Senga lập tức ngồi xuống, buông bên tay bó thạch cao lên đầu gối. Tướng Xubôtin và hai viên sĩ quan hằm hằm nhìn anh như chỉ cần có người ra hiệu hoặc nháy mắt một cái là Senga sẽ đi tiêu... Nhưng Garin không ra hiệu gì hết. Y vỗ vào đầu gối Senga rồi vui vẻ nói:- Ở đây anh sẽ không phải thiếu thốn một thứ gì. Những người trông nom anh là những người lương thiện và họ đã được trả công hậu hĩnh. Vài ngày nữa, tôi sẽ giải phóng cho anh. Anh Senga ạ, anh hãy hứa với tôi đi, anh hãy hứa là sẽ không tìm cách chạy trốn, gây huyên náo hoặc thu hút sự chú ý của cảnh sát. Senga lắc đầu từ chối, Garin cúi xuống anh: - Nếu không, sẽ khó mà bảo đảm cho sự yên ổn của anh ở đây đấy... Thế nào, anh hứa chứ? Senga chậm rãi nói khẽ: - Tôi hứa lời hứa của một người cộng sản... (Nghe như thế, lớp da nhẵn bóng trên đầu tướng Xubôtin lập tức co rúm lại, còn hai viên sĩ quan thì thoáng nhìn nhau, khó chịu nhếch mép cười). Tôi hứa lời hứa của người cộng sản là sẽ giết chết anh ngay khi nào có dịp làm được việc đó, anh Garin ạ... Tôi hứa là sẽ đoạt được bộ máy của anh và đưa nó về Mátxcơva... Tôi hứa là đến ngày hai mươi tám này... Garin liền nắm lấy cổ anh, không cho anh nói nữa... - Im đi... Đồ ngốc!... Đồ điên!... Rồi y quay lại, hách dịch nói: - Các ngài sĩ quan ạ, tôi báo trước cho các ngài biết là con người này rất nguy hiểm, đầu óc luôn luôn bị ám ảnh bởi một tư tưởng... - Theo tôi thì tốt nhất là giam giữ hắn trong hầm rượu, - tướng Xubôtin nói giọng trầm. - Dẫn hắn đi! Garin hất bộ râu dê lên. Hai viên sĩ quan xốc nách Senga, đẩy qua cửa bên và lôi xuống hầm rượu. Garin bắt đầu đeo đôi găng lái xe. - Đêm hai tám rạng ngày hai chín, tôi sẽ đến đây. Và tướng quân ạ, từ ngày ba mươi trở đi, ngài có thể ngừng việc thử nghiệm nhân giống thỏ, có thể mua cho mình một căn buồng hạng nhất trên con tàu xuyên Đại Tây Dương và sống như một ông hoàng, dù là trên đại lộ Năm ở Niu Yoóc chăng nữa. - Ông phải để lại một thứ giấy tờ gì đó cho cái tên khốn kiếp kia chứ? - viên tướng đề nghị. - Đây, ngài chọn lấy hộ chiếu nào cũng được. Garin rút trong túi ra một bó giấy buộc kỹ. Đấy là những giấy tờ y đánh cắp của Senga tại khu rừng Phôngtenơblô. Y chưa có lúc nào xem lại vì quá bận bịu. - Chắc hẳn đây là những tấm hộ chiếu chuẩn bị sẵn cho tôi đây. Lo xa thật... Ngài nhận lấy này... Garin quẳng lên bàn cuốn hộ chiếu và tiếp tục lục lọi trong chiếc ví. Y thấy một thứ gì đó đáng chú ý, liền đưa lại gần đèn. Lông mày y nhíu lại. - Thật quỷ quái! - Và y lao đến cửa bên, nơi Senga vừa bị lôi đi.58
Senga nằm trên tấm đệm trải trên sàn đá. Ngọn đèn dầu soi sáng căn hầm có mái vòm, soi sáng những chiếc thùng rỗng và những mạng nhện chằng chịt. Garin đưa mắt tìm Senga một lát. Y đứng trước anh, cắn cắn môi: - Vừa rồi tôi nóng quá, anh Senga ạ, anh đừng giận nhé. Tôi nghĩ rằng chúng ta nhất định sẽ tìm được tiếng nói chung. Chúng ta sẽ thỏa thuận được với nhau. Anh có muốn như thế không? - Anh cứ nói thử đi. Giọng Garin ngọt ngào, khác hẳn mười phút trước đây. Senga cảnh giác. Nhưng nỗi lo lắng anh trải qua đêm qua, chất hơi gây mê còn sót lại vẫn làm người anh bải hoải và cái tay đau đã làm yếu đi sự chú ý của anh, Garin ngồi ghé lên tấm đệm. Nom mặt y có vẻ trầm ngâm, cả người y toát ra cái vẻ phong nhã, thiện ý. "Cái thằng đê tiện này muốn gì? Hắn muốn gì đây? "- Senga thầm nghĩ, nhăn mặt lại vì đau đầu. Garin ôm đầu gối, châm thuốc hút, ngước mắt nhìn mái vòm căn hầm. - Senga ạ, trước hết, anh cần biết rõ rằng tôi không bao giờ nói dối. Có lẽ do tôi khinh bỉ mọi người, nhưng điều đó không quan trọng. Sự thật là như thế này. Rôlinh với hàng tỷ đô la của hắn chỉ cần cho tôi đến một lúc nào đó thôi... Tuy hắn ngốc nghếch thật, nhưng hình như hắn cũng hiểu như thế thì phải... Rôlinh đến đây để biến châu Âu thành thuộc địa. Nếu không làm được việc đó thì hắn sẽ bị phá sản ở Mỹ với cái gia tài hàng tỷ đô la của hắn. Hắn là một con vật, toàn bộ nhiệm vụ của hắn là lao về phía trước mà húc, mà giẫm đạp. Hắn không có một chút trí tưởng tượng nào. Bức tường duy nhất khiến hắn có thể bị vỡ đầu là nước Nga Xô Viết. Hắn hiểu như vậy, do đó toàn bộ nỗi cuồng nộ của hắn đều nhắm vào tổ chức yêu quí của anh... Tôi không coi tôi là người Nga (y vội vã nói thêm) tôi là một kẻ theo chủ nghĩa thế giới... [1] - Dĩ nhiên rồi, - Senga nhếch mép cười khinh bỉ, nói. - Mối quan hệ giữa chúng ta là như thế này: chúng ta sẽ làm việc cùng nhau đến một lúc nào đây. - Đến ngày hai mươi tám... Cặp mắt long lanh của Garin nhìn Senga với vẻ giễu cợt: - Anh đã tính như vậy à? Theo báo chắc? - Có lẽ thế... - Được... Cứ cho là đến ngày hai mươi tám đi. Sau đó, chúng ta nhất định sẽ cắn xé nhau... Nếu Rôlinh thành công thì nước Nga Xô Viết sẽ lâm vào tình thế nguy hiểm gấp đôi, bộ máy của tôi sẽ rơi vào tay hắn và khi đó các anh sẽ phải đương đầu với hắn cực kỳ khó khăn... Do đó, anh Senga ạ, anh cứ ở đây với lũ nhện chừng một tuần lễ, bằng cách đó anh sẽ làm tăng thêm rất nhiều khả năng thắng lợi của tôi. Senga nhắm mắt lại. Garin ngồi phía dưới chân anh và rít những hơi thuốc ngắn. Senga nói: - Anh có cần quái gì đến sự đồng ý của tôi đâu. Chẳng cần tôi đồng ý, anh cũng sẽ giam giữ tôi ở đây bao lâu tùy ý anh kia mà. Anh cần gì thì cứ nói đại đi... - Đáng lẽ phải như vậy từ lâu rồi... Nhất là anh là một đảng viên cộng sản nữa. Lạy Chúa, bao lâu nay anh đã gây ra cho tôi biết bao long đong, chìm nổi... giờ đây hình như anh đã bắt đầu hiểu ra được vấn đề. Tôi với anh là kẻ thù của nhau, quả đúng như thế thật... Nhưng chúng ta phải làm việc cùng nhau... Xét trên quan điểm của anh thì tôi là đồ quái thai, một kẻ cá nhân chủ nghĩa tột độ... Tôi, Garin, nhờ ân huệ của những thế lực đã tạo ra tôi, với bộ óc của tôi, - xin anh đừng cười, anh Senga ạ, - với bộ óc thiên tài của tôi, đúng, đúng như vậy đấy, với những khát vọng cháy bỏng khiến chính tôi cũng cảm thấy nặng nề và khiếp sợ, với tính tham lam và tính vô nguyên tắc của tôi, tôi đối lập bản thân tôi, đúng thế đấy, tôi đối lập bản thân tôi với loài người. - Gớm nhỉ! - Senga nói - Đúng là đồ súc sinh... - Anh nhận xét rất đúng, anh hiểu tôi đấy, anh Senga ạ. Tôi là một kẻ ưa hưởng lạc, tôi cố gắng dành từng giây từng phút của đời tôi cho sự hưởng lạc. Tôi vội vã, tôi hối hả tiêu diệt Rôlinh, bởi vì tôi đang bị mất đi những giây phút quý báu đó. Ở nước Nga xa xôi kia, những loại người như anh đại diện cho tư tưởng duy vật chiến đấu. Tôi không có một tư tưởng gì hết, tôi căm thù một cách có ý thức, một cách cuồng tín bất cứ tư tưởng nào. Tôi đặt cho mình một mục đích là tạo ra một hoàn cảnh như thế nào đấy (tôi sẽ không kể tỉ mỉ, làm anh mệt), bao quanh mình một sự xa hoa như thế nào đấy để những khu vườn thượng uyển và những cảnh huy hoàng lộng lẫy khác ở phương Đông sẽ chỉ là trò trẻ con so với thiên đường của tôi. Tôi sẽ huy động toàn bộ khoa học, toàn bộ kỹ nghệ, toàn bộ nghệ thuật phục vụ cho tôi. Senga ạ, anh hiểu rõ rằng đối với anh, tôi là một mối nguy hiểm xa xôi, hết sức huyễn hoặc, còn Rôlinh mới là mối nguy hiểm cụ thể, gần cận, đáng sợ. Bởi vậy, tôi với anh phải cùng đi với nhau đến một điểm nhất định, cho đến khi Rôlinh bị đè bẹp. Tôi chỉ yêu cầu có thế thôi. - Vậy anh muốn tôi giúp đỡ như thế nào? - Senga hỏi với vẻ khinh bỉ. - Tôi cần anh ngao du một thời gian ngắn trên biển. - Nói cách khác, anh muốn tiếp tục giữ tôi chứ gì? - Đúng thế. - Anh sẽ đánh đổi cái gì để tôi không kêu cứu viên cảnh sát đầu tiên mà tôi gặp khi anh chở tôi đi ra biển? - Anh muốn lấy bao nhiêu tiền cũng được. - Tôi không muốn lấy tiền. - Anh khôn lắm - Garin nói và cựa quậy trên tấm đệm, - Thế anh có đồng ý đổi lấy bộ máy mẫu của tôi không? (Senga thở phì phì). Anh không tin chứ gì? Anh cho rằng tôi sẽ đánh lừa, sẽ không trao cho anh chứ gì? Được, anh cứ suy nghĩ đi, cứ suy nghĩ xem tôi có đánh lừa hay không đi, (Senga nhún vai). Vấn đề là thế này... Ý tưởng sáng tạo bộ máy cực kỳ đơn giản... Tôi không tài nào có thể giữ bí mật được lâu. Số phận các sáng chế thiên tài là như vậy. Sau ngày hai mươi tám, tất cả các báo sẽ miêu tả hoạt động của các tia hồng ngoại, và chỉ nửa năm nữa là người Đức chứ không phải ai khác sẽ chế tạo được bộ máy hệt như vậy. Tôi không liều lĩnh gì hết. Anh cứ giữ lấy mô hình mà đưa về nước Nga Xô Viết. À, tôi vẫn giữ hộ chiếu và giấy tờ của anh đây. Anh cầm lấy, tôi không cần đến nữa... Xin lỗi anh vì tôi đã lục lọi mớ giấy tờ của anh. Tôi tò mò quá mà... Em bé xăm mình trong tấm ảnh mà anh có ấy là em bé nào vậy? - Một em bé không nhà cửa chứ có gì đâu. - Senga đáp lại ngay lập tức, vì tuy đau đầu nhưng anh vẫn hiểu được rằng Garin đang lần mò đến vấn đề chính, vấn đề đã thúc giục y xuống hầm rượu. - Ở mặt trái tấm ảnh có ghi ngày hai mươi tháng trước, tức là anh chụp em bé trước hôm ra đi phải không? Ở Leningrát, anh chưa cho ai xem tấm ảnh này chứ? - Chưa, - Senga khinh khỉnh đáp. - Thế anh giấu em bé đó ở đâu? Chà, thế này mà lúc nãy tôi không nhận ra: Anh chụp trên gác sân của câu lạc bộ đua thuyền phải không? Tôi nhận ra ngay, địa điểm quen thuộc quá... Em bé đã kể những gì cho anh nghe? Manxép còn sống chứ? - Vẫn còn sống. - Ông ta có tìm được những thứ mà người ta đi tìm ở đấy không? - Hình như đã tìm được thì phải. - Anh thấy chưa, tôi bao giờ cũng tin vào Manxép. Garin tính đúng. Y đã chuẩn bị trước cho Senga để anh tin rằng y không thể nói dối được - do chỗ y khinh bỉ người đời và còn do chỗ y coi chuyện dối trá là phương pháp rẻ tiền trong cuộc chơi và trong chiến đấu. Một phút sau, Garin đã biết được toàn bộ câu chuyện về việc em bé Ivan xuất hiện tại câu lạc bộ đua thuyền và tất cả những gì em kể lại về công việc của Manxép. - Như vậy là - Garin đứng dậy, vui vẻ xoa tay - nếu đêm hai mươi chín mà chúng ta lên xe ra đi thì bộ máy mẫu sẽ ở bên chúng ta, anh muốn tạm thời giấu bộ máy ở bất cứ nơi nào cũng được. Bảo đảm như vậy đối với anh đã đủ chưa? Anh đồng ý chứ? - Đồng ý. - Anh sẽ không tìm cách giết tôi nữa? - Trước mắt thì không. - Tôi sẽ ra lệnh đưa anh lên trên, ở đây quá ẩm thấp. Anh sẽ ăn uống thỏa thích và sẽ được bình phục. Garin nháy mắt và bước ra59
- Họ và tên ngài là gì? - Tôi là Alếchxanđrơ Ivanôvích Vônsin, đại úy trung đoàn Cunnépxki, - viên sĩ quan cằm bạnh ưỡn thẳng người trước mặt Garin, trả lời. - Ngài sống bằng cách nào? - Tôi làm công nhật cho tướng Xubôtin. Tôi chăm sóc thỏ, lương hai mươi xu một ngày, không kể thức ăn. Trước đây tôi làm nghề lái xe, tiền kiếm được cũng kha khá nhưng rồi bọn bạn cùng trung đoàn thuyết phục tôi làm đại biểu đi dự đại hội quân chủ. Ngay trong phiên họp đầu tiên, tôi đã tát tai đại tá Séctôbitốp trong lúc nổi nóng. Tôi bị tước quyền và bị mất việc. - Tôi đề nghị với ngài một công việc nguy hiểm, nhưng được trả công rất hậu. Ngài đồng ý không? - Vâng. - Ngài sẽ đi Pari. Ngài sẽ nhận giới thiệu. Ngài sẽ được nhận việc. Ngài sẽ đem theo giấy tờ và thư ủy nhiệm về Lêningrát... Ở đấy, ngài sẽ căn cứ tấm ảnh này mà tìm kiếm một thằng bé...60
Năm ngày trôi qua. Không có một biến cố gì phá vỡ cảnh thanh bình của thị trấn K. trên bờ sông Ranh, trong một thung lũng xanh tươi và ẩm ướt cạnh những nhà máy nổi tiếng của Công ty hóa chất anilin. Trên những đường phố ngoằn ngoèo và hè phố hẹp, suốt từ sáng rộn rã tiếng guốc dép của các em học sinh, tiếng bước chân nặng nề của các công nhân, và nhiều phụ nữ đẩy xe nôi về phía sông trong bóng râm của rặng cây đoạn... Từ trong hiệu cắt tóc, người thợ cạo mặc chiếc gilê bằng vải thô bước ra phố, đặt chiếc thang xếp lên hè. Người thợ phụ trèo lên thang, lau sạch tấm biển hàng vốn đã bóng loáng, vẽ hình chiếc thau đồng và bộ đuôi ngựa màu trắng. Trong tiệm cà phê, người ta cũng đang lau chùi các tấm kính. Chiếc xe tải bánh to tướng, chở những thùng bia rỗng, lăn ầm ầm trên mặt đường. Thật lạ lùng. Trong vòng bốn thế kỷ, có trời mới biết nước Đức đã giàu có lên bằng cách nào, những đứa con của nó đã biết đến vinh quang như thế nào và những cặp mắt xanh lơ của người dân Đức đã rạng rỡ những niềm hy vọng nào... Vậy mà giờ đây, tất cả đều hóa thành vô ích. Trong những căn bếp nhỏ xíu là những túm hành đặt trên bàn lát gạch men, và trong ánh mắt thiếu đói của các phụ nữ lại lộ rõ nỗi buồn bã xưa cũ. Henrích và Khơlưnốp, giày lấm đầy bụi, áo vét tông vắt tay, trán ướt đẫm mồ hôi, đi qua chiếc cầu vồng lên rồi tiến theo con đường cái mát bóng cây, về phía thị trấn K. Mặt trời đang khuất sau rặng núi thấp. Trong ánh chiều vàng óng, khói vẫn cuồn cuộn bốc ra từ những ống khói của Công ty hóa chất anilin. Những tòa nhà, những ống khói, những tuyến đường sắt, những mái lợp ngói của nóc nhà kho - tất cả cứ nhấp nhô theo dọc hai bên các ngọn đồi mà tiến sát tới thị trấn. - Tôi tin là ở chỗ kia kìa - Henrích nói và chỉ tay về phía những ngọn núi đá hồng lên trong ráng chiều, - Nếu chọn địa điểm thích hợp nhất cho việc bắn phá các nhà máy thì tôi sẽ chọn nơi đó. - Đồng ý thôi, nhưng ta chỉ còn ba ngày nữa. Henrích ạ... - Mạn Nam thì không có gì nguy hiểm cả vì quá xa. Các khu vực phía Bắc và phía Đông thì ta đã lục lọi đến viên đá cuối cùng rồi. Chúng ta chỉ cần ba ngày là đủ. Khơlưnốp quay về phía những ngọn đồi rậm rạp cây cối đã ngả sang màu tím ở mạn Bắc. Suốt năm ngày đêm qua, anh và Henrích đã tìm kiếm từng lòng chảo, nơi có thể ẩn giấu một cơ ngơi gì đó - một tòa biệt thự hoặc một túp lều - có cửa sổ hướng về các nhà máy. Suốt năm ngày đêm họ không thay quần áo, và khi trời đã khuya thì bạ đâu ngủ đấy. Thậm chí, họ không còn cảm thấy đau chân nữa. Họ đi theo các con đường đá và các con đường hẻm, họ băng qua các khe núi và các bờ giậu, họ ngang dọc các ngọn núi xung quanh thành phố, họ đã vượt qua phải đến cả trăm cây số. Nhưng không một nơi đâu họ thấy dấu vết Garin. Họ gặp nhiều nông dân, nhiều chủ trại, nhiều người làm công tại các nhà nghỉ, nhiều người thợ kiểm lâm và gác rừng, nhưng ai cũng vung tay ngạc nhiên. - Khắp vùng này không có một ai từ nơi khác đến, còn những người ở đây thì chúng tôi đều biết hết.[1] Cosmopolit (Tiếng Hy lạp “Công dân thế giới”: người phủ nhận khái niệm Tổ quốc và dân tộc, nhận mình là công dân của cả thế giới. (chú thích của nguyên bản).