Một ngày kia nhàn rỗi, tôi lẩn thẩn ra ngoài Xuân Tông Đình ngắm cảnh, chợt thấy trên tường vách có bài thơ ai mới viết lên, nét chữ đen còn ướt. Tôi tỉ mỉ đọc xem thì ra đó là bài “Tổn quan trúc chi từ”. Nhị phẩm gia hàm tứ phẩm giai

Hoàng nhiên lục kiệu tứ nhân đài

Hoàng đường bán quỵ xưng ty phủ

Bạch giản thông tường thự hiến đài

Miết phủ thỉnh đàm đương tọa trấp

Trác phiên tiếp kiến đại môn khai

Tiện nghi thử nhựt xưng quan sát

Ngũ bách quan đương mại đắc lai… (Bài thơ ngụ ý châm biếm bọn hãnh tiến đút lót tiền nong lên chức quan chễm chệ làm tàng) Tôi đang trầm ngâm ngán ngẩm, định bỏ đi nơi khác, chợt thấy một tỳ kheo thiếu niên mang một cái giỏ bước tới, khoảng chừng mười sáu mười bảy tuổi. Gương mặt có vẻ u ám đau buồn. Vừa thấy tôi, thì liền chắp tay đảnh lễ mà rằng: -Kính a sư, nơi này có chốn nào cho tôi tạm trú chăng? Tôi đáp: -Có. Tôi đưa dẫn chú tới khách đường. Tỳ kheo nói: -A Di Đà Phật. Tôi nói: - Chú từ đâu lại? Xét hình dong chú, lao khổ lắm lắm, để tôi xách giùm cái giỏ kia cho chú. Tỳ Kheo nhíu mày đáp: -Đa tạ hậu ý a sư. Tôi mỏi mệt lắm, đúng như sư vừa nói. Tôi từ Hồ Nam tới đây, phát nguyện tham lễ thập phương. Mặc dù tôi ốm yếu mỏi mệt, nhưng mối hận trong lòng đã tiêu tan, và hơn nữa, cũng quên bẵng, chẳng còn nhớ nỗi cay đắng như thế nào. Tối đến, tỳ kheo cùng tôi lên gác ngủ. Tôi xét thấy áo quần vật dụng của chú, đều không có vẻ cũ kỹ lắm, thì đoán rằng chú ta chỉ mới cạo tóc đi tu thôi. Và chỉ nhìn thoáng qua cũng rõ là trong lòng chú chất chứa ngàn mối uất hận. Bèn hỏi: -Chú xuất gia bao lâu rồi? Tỳ kheo nghe tôi nói, trầm tư một lúc lâu, rầu rĩ đáp: -Tôi cạo đầu chỉ mới hơn tháng nay. A sư đối đãi với tôi thật nhiều đức độ lễ nghĩa. Lòng tôi thật cảm kích. Tôi xin cho a sư rõ vì lẽ chi cho tôi xuất gia - Tôi hận người đời! Từ bé mồ côi cha mẹ, chú tôi tham tiền tham lợi đem tôi bán cho một gia đình giàu có để họ làm con nuôi. Một ngày kia, mưa gió tầm tã, tôi ngồi bên cửa sổ, đọc thi ca đời Đường, chợt thấy nhà láng giềng có một cô con gái. Lúc bấy giờ bên khung cửa thêu thùa. Tôi đưa mắt nhìn cô ấy. Thì rõ ra là một hồng nhan sắc nước hương trời, quả có là như thiên tiên xuống trần gian giỡn cợt. Ban sơ tôi chẳng dám có ý dòm dỏ lếu láo gì cả. Chợt một ngày nọ, cô gái kia viết cho tôi một tờ thư cũn cỡn, đem dây chỉ hồng cột vào đuôi một con chuồn chuồn tý hon, cho veo bay tà tà qua song cửa tôi. Nó bay chậm rãi vào phòng, uể oải đậu xuống cách tôi ba thước rưỡi bốn ly. Phía bên dưới là một dòng khe rất mực tiểu khê liên tồn ngăn cách ngôi nhà cô con gái xinh đẹp và nhà tôi. Tôi nắm được tờ thư, thong dong hồi hộp tụng niệm thiết tha, như các vị thầy tu tụng kinh gõ mõ, hầu mong sớm về Niết Bàn Cực Lạc, hoặc trời Đậu Suất, hoặc trời Phạm Hạnh La Treizième, La Quatozième. Lòng thơ ngây của tôi say lúy túy trong kiều diễm quốc sắc, say sưa bàng hoàng giữa cuộc tình tự thiên hương, máu me bột bột như Tề Thiên Đại Thánh ăn trộm được đào tiên điên tào đào túy. Nhân than thở một tiếng mà rằng: -Ta há chăng tu hành đắc quả A nậu đa la tam miệu tam bồ đề từ bao nhiêu kiếp trước, mà kiếp nay sinh bình lạc được lọt vào vòng con mắt xanh tươi mát của giai nhân? Do đó, mộng hồn ước phách thảy thảy hai mặt ba bề, bốn xung quanh đều bị gái láng giềng liên tồn nhiếp dẫn vào vòng ảo huyễn phiêu nhiên chẳng còn biết đâu là trời thái hư, đâu là đất tịch mịch, mây phiêu hốt, trăng hoang liêu, nguyệt nguyên tiêu, tuyết trùng dương, mưa sóc vọng… Hỡi ôi linh hồn đãng khí vân tiêu

Vào trong sóc vọng đến điều trùng dương

Bình minh Bắc Húc một phương

Mở phơi phóng nhiệm lục hường hây hây

Hồng nhan em có mọc đầy

Liên tồn em khép mở đầy ngổn ngang

Bấm dây trên phím tơ đàn

Mờ bay trắng xóa suốt ngàn mai xuân

Vân tưởng y thường hoa tưởng dung

Xuân phong phất hạm lộ hoa nùng

Nhược phi Quần Ngọc sơn đầu kiến

Hội hướng Dao Đài nguyệt hạ phùng

Một ngành diễm tuyệt tơ chung

Vu sơn vân vũ yên lung lục hàn

Hè xuân nhị nguyệt bước sang

Màu nguyên thủy giục một nàng bước ra

Phượng khô từ tiết tháng ba

Mùa đông sắp tới đo ra một hàng

Anh đi gió trút đổ ngàn

Rồi tung râu tóc áo vàng thước gươm

Rằng từ mây liễu hoa tâm

Mộng về hàm tiếu ngâm ngâm bên người Kính thưa đại sư! Nói ra thì nghe chướng thật, nhưng làm sao có thể chẳng nói ra. Cầm tờ thư bé bỏng trong tay, tại hạ bỗng nhiên tưởng mình là tuyệt trù hào kiệt cái thế anh hùng hiên ngang hiệp sĩ lăng tằng sư tử hống động vũ lâm xuân. Từ đó về sau, sớm hôm liên miên lại bên song cửa, dở chiều tựa án, dở chiều thiu thiu, nhưng mà làn nhãn quan thì liên miên phóng xạ phát tiết anh hoa ra ngoài sang mù sương láng giềng trắng nuột. Rồi từ đó nương tử nọ não nùng kia còn ban cấp cho tại hạ những họa thêu ngọc gấm, những bút mực giấy nghiên. Tôi biết gia đình nàng nghèo lắm và ông cha của nàng già rồi thì tôi bèn đem vàng bạc hậu báo ân đức hồng huệ của hồng nhan. Mấy lần như thế. Nhưng thử hỏi; tôi đào đâu ra vàng bạc mà hậu báo như thế mấy lần? Tất nhiên đó là của ăn cắp vậy. Hỡi ôi, đại sư hãy nguyên lượng cho giùm. Một kẻ luống tuổi hoặc già nua, hoặc một trung niên thi sỹ thì chẳng bao giờ nên ăn cắp sỗ sàng, nhưng tôi chỉ là một thằng bé thơ ngây sống toàn nhiên trong mộng cảnh. Thì sự thị phi thiện ác của nhân hoàn há đâu có thể ước thúc được tôi? Một ngày nọ cô gái tặng tôi một chiếc túi gấm tự tay nàng thêu trong đựng một hộp bút mực nõn nà. Cầm hộp bút mà tôi mơ tưởng tới những vỏ sò, vỏ hến suốt mười phương quốc độ bờ bến bên hải ngạn phiêu du: - “em đi bên ấy chân tròn khép. Hai ống mơ hồ mỏi một hang…” Hỡi ôi cái túi gấm gì mà đèo bòng lẽo đẽo đa mang đìu hiu cỏ tơ vàng hoe ra như thế bao phủ những hố những hang những hầm sâu rộng động biếc rất mực từ bi bồ liễu ra đời? Yên tử cốc? Thu hải đường? Môi chước tuyết? Dã hoa sương? Nữu phường noãn? Thủy sơ ba? San san bộ? Trì trì lai? Niết tróc thủ? Kiết cư ước? Củng mộc lan? An diện huệ? Đà diên cúc? Ức dương tỏa? Phanh âm mao? Tấu hạp liệm? Chấn phấn liễu? Thiền vu nguyệt? Thanh cấm băng? Quận não khí? Tróc ảnh phù đồ? Đào ắc điệu na? Đa tàm hậu tứ? Bồi liễm yên lung? Tịch khai sa thạch? Niệm tuyến nân hương? Môn từng soạn quế? Tiệp báo vân mồng? Ban thiên đạo hạnh? Bá chủng thập phương? Thương hải lam điền? Thiền duyên lục điệp…??? làm sao? Làm sao kể xiết đó là cái chi? Chỉ biết rằng một phen đón tặng vật, thì chợt nghĩ rằng sẽ không còn đào đâu ra bạc vàng đá quý để đền đáp ân huệ của tiên cô. Không còn cơ duyên xảo hợp để ăn cắp ăn trộm được nữa. Tôi bèn mở môi hỏi mượn tiền của một người tỳ tử ở trong nhà. Tôi chẳng ngờ đâu rằng tỳ tử nọ chấp thuận cho mượn tiền, nhưng âm thầm đem sự vụ nọ ra mà nói với nghĩa phụ tôi. Sáng ngày hôm sau, nghĩa phụ tôi gọi tôi tới, nghiêm giọng trách mắng: -Ta vốn xưa nay yêu quý mày. Ngờ đâu mày là đứa bé con hư thân mất nết, hành động đảo tứ điên tam phóng đãng hình hài nhà ma rất mực ra như thế. Nhà ta đây không thể nào chứa chấp cái loại hư hỏng đốn mạt như mày. Mày hãy sớm liệu cút đi xa, để lão phu khỏi tóm lấy thân thể mày mà bóp dập mảnh xương vai trong mình mẩy xương xẩu của cái thằng người ngợm luộm thuộm đích thị là mày. Nếu lão phu không sớm đối phó theo thể thái quyết liệt như thế, chịu ẩn nhẫn dung thứ cho mày ở tại đây, rồi ra nay mày mê con này, mày đem tiền của cho nó, mai kia mày mê con nọ, rồi cuối cùng mày lớn lên, mày sẽ quen thói si mê, trong khi gia sản của tao tàn lụi hết, thì mày chỉ còn có một cánh là nhảy chồm tới nắm lấy hình hài lão phu mà đem bán sấp bán ngửa cho mọi kẻ lưu manh nào lão phu đâu có biết họ biết tên? Rõ thật là: Ngươi đâu tá? Quê nhà chưa tỏ

Tuổi bao nhiêu? Tên họ là chi?

Đã sinh cùng nước cùng thì

Cùng ta không biệt mà ly là mày… Phải. Không biệt mà ly. Ly khai từ giữa tâm dạ ruột rà. Ly khai từ thuở ban sơ ta lưu tâm chiếu cố. Giữa mày và tao từ nay thế là dứt tuyệt ân nghĩa bình sinh. Mày đau lòng, tao biết. Nhưng tao há chẳng còn não dạ gấp bội điệp song trùng mày đó chăng nhe? Kể ra, tao cũng chẳng oán hận chi mày. Dù sao mày kể ra cũng còn nhỏ tuổi mà cằn nhằn gây gổ mãi với mày. Nhưng mà sự tình éo le đã eo óc xảy ra oái oăm đến thế, đôi ta đành ân đoạn nghĩa tuyệt mà thôi. Mày đi đường mày, Tao đi đường tao. Tình nghĩa đôi ta đến thế nào? Đã ra như thế lối vào chông gai. Chỉ xin Thượng Đế an bài. Cho chân mày bước dặm dài riêng thôi… Dù sao, trước khi để mày ra đi, lòng tao cũng có âm thầm quyến luyến. Thôi để tao tặng mày một bài thơ tiễn chân bình sinh ly biệt. Thơ rằng: "Tiếc thay chút nghĩa cũ càng.

Đường chia hai ngã muôn vàn muối sương

Sớm hôm sầu dựng lạ dường

Tâm linh lão hủ còn mường tượng con.

Dẫu rằng biển cạn sông mòn

Ban sơ tri ngộ mộng còn trùng lai” All' ou man en g' emoi ·

Prosthêsei tasd' aras.

Dẫu sao ta cũng hết lòng

Tìm phương ngừa giúp long đong cho mày

Những nguyền rủa nặng hại thay

Mày đi quá lậm trong ngày phù du

Màu xanh thung lũng hư phù

Há đâu lếu láo lù lù hiện thân

Ấy nơi tấc cỏ mộng ngần

Trong lu hũ nọ nửa gần nửa xa

Nửa như mật tụ là hoa

Nửa như cay đắng ấy là giấm chua

Mai sau ví chẳng chịu chừa

Còn toan rờ rẫm thì thừa tai ương

Tiến lui giữa ngã ba đường

Từ đây cách biệt khe mương khôn tày

Giữa ta đây với thân mày

Một vùng khoảng rộng chia hai con đường

Nghe chăng, hỡi bé bỏng dường

Lưu ly khốn đốn còn thường hằng điên

Nếu mày chịu bớt quàng xiên

Nghe ta bày tỏ một miền chân như

Thì xin mày hãy rằng từ

Mai đừng vi phạm đất lừ đừ kia

Cõi thiêng liêng đó mép ria

Phải nên kinh sợ mà chia xa lời

Chỉ riêng trong địa hạt ngồi

Chung cho thiên hạ thì lời mày được thốt ra

Còn riêng góc nọ kia là

Tuyệt nhiên chớ có nại hà ứng ngôn…

(Polla keleuthos eratuei

Klueis, Ô pollumokth’alata;

Logonn ei tin’iskheis

Pros éman leskhan, abtôn apobas,

Ina pasi nomos,

Phonei Prosthén d’aperoukou) Ông cụ hổn hển ngậm ngùi nói xong như tạc hình một bồ tát ẩn hiện mô dạng ở bên miền lập ngôn tịch hạp thái thậm hoang liêu. Tôi đờ đẫn tê dại lắng nghe, nửa hiểu, nửa không. Duy có cảm tưởng dị thường rằng mình đã vô duyên đánh rơi mất một cơ hội phi phàm trong bình sinh miên bạc. Bất thình lình, tôi giác ngộ: Ông cụ già nọ mang một linh hồn nào từ lịch kiếp lang thang vô sở tòng lai diệc vô sở khứ… và đã nén lòng mình trong một thứ liên tồn hạ học lập ngôn. Ông cụ còn viết một lá thư bảo tôi đem về giao cho người thúc phụ của tôi… Nghĩa phụ thảo nhứt hàm, chúc dư khiệt quy, chí ngô thúc phụ. Dư thụ hàm nhập phòng, nữ do ỷ song nghênh dư hàm tiếu… Tôi nhận lấy tờ thư quay về phòng, cô gái láng giềng còn tựa cửa đón tôi, ngậm cười ôi một cách…!!! Tôi thẳng thắn đem sự vụ đầu đuôi ra nói cho cô bé biết: -Hôm nay bị nghĩa phụ đuổi đi. Chẳng biết ngày sau còn có dịp nào cùng cô nương gặp gỡ tại chốn nào chăng? Cô gái nghe tôi nói thế, thì có vẻ không vui, ủ rũ đưa một ngón tay uể oải, ngập ngừng mà rằng: -Đêm nay trời không có trăng. Anh chờ tới mười một giờ khuya, thì chèo ghe nan ra chờ em ở phía sau nhà hẻo lánh nhé. Anh sẽ cắm sào đợi em ở chốn tịch mịch đó. Sớm chầy gì em cũng sẽ len lỏi lách lau ra hội diện. Anh chịu như vậy chăng? Được chăng? Tôi vội vã líu lưỡi đáp: -Được. Được. Chịu lắm. Nhận được lời phân phô của hồng nhan hương phấn ra như thế, cõi lòng tôi thấy thơm ngát như cờ reo chiêng trống dậy tưng bừng. Cảm thấy như được hồng ân từ thiên thượng chan rưới xuống hình hài. Bèn nô nức lui vào phòng ôn tồn gẫm lại cái lời kia của nương tử như hân hoan nhậu nhẹt một yến tiệc siêu phàm. Thúc phụ cật vấn mà rằng: -Mày hãy nói cho tao rõ, mày lấy tiền tiêu vào việc chi? Tiêu pha vào vụ chi? Đánh cờ bạc hả? Rủ rê bọn vô lại chơi bời hả? Đàng điếm phiêu bồng hả? Tôi chỉ biết cúi đầu cung kính làm thinh nín im thin thít. Vì sợ nói sự thật ra, ắt là tiêu ma thanh danh của láng giềng tiên nga thiên nữ. Thì sao có thể được cho đành? Với cái cuộc rụng rơi tàn xiêu ngõa giãi kia? (Dư tuy cung mặc, bất cảm đáp nhứt từ; khủng trực ngôn chi, tắc lân nữ tiên nga thanh danh ngõa giải, thị hà khả giả? - The only thing I could do was to maintain a respectful silence. I did not dare to answer one word, fearing that if I told the truth, the girl’s reputation would be ruined and shattered like clay tiles). Một chặp sau, thúc phụ lại hỏi tiếp: -Nào, nào! Nói cho cùng mày cùng đứa nào rủ rê cờ bạc lêu lổng chơi bời ra như thế? Tôi vẫn ngồi nín im thin thít, như thế càng khiến thúc phụ nổi dóa thêm. Ông cầm cái ống điếu giơ ra đập tơi bời xuống trên vai tôi từng cơn tua tủa. Tôi cắn răng chịu đau đớn, không dám rục rịch, mà cũng chẳng dám khóc lóc một giọt nước mắt bé bỏng nào. Chờ tới lúc nhá nhem thao láo, cầm lòng chẳng được, tôi len lỏi men xuống bờ sông tháo chiếc ghe chài cá của nhà láng giềng. Vai tôi đau ê ẩm nhức nhối không thể tả. Quờ quạng chèo đi, hai tay hì hục, mà môi miệng thì liên tồn tụng niệm mà rằng: -Đêm nay không cố gắng cùng cực để giáp mặt giai nhân, thì lỡ làng lời ước nguyện. Kể chi đau đớn thịt da? Kể chi xót xa xương cốt? Hai vai rời rạc đã đến nỗi nào? Cho dầu toàn thể hình hài có tan rã ra nhà ma chăng nữa, há dễ mà lui? Há đâu mà dừng cuộc? Há chẳng hồ dễ mà bỏ cơn? Mà chấm dứt ân tình chiến trận đêm nay? Thế là tôi dồn tụ hết bình sinh miên bạc lại để trì chèo chống ghe nan trong một phen liên tồn rục rịch rất mực thong dong cõi lòng hơ hớ. Tới lúc chạm vào miền mép căn nhà bí ẩn của giai nhân hồng môn le lói, thì chuông đồng hồ đổ tám giờ rưỡi. Lòng tôi thư thái, cờ reo trống giục liên hồi, quên bẵng hết đau đớn gân xương và máu me da thịt. Tôi đặt mái chèo nơi một mép rìa căn nhà lá cỏ của giai nhân. Chờ đợi rất lâu. chằng thấy bóng hồng thì lo âu éo le khôn tả. Chợt trời nổi một trận mưa như trút. Tôi bèn chèo ghe nan tới dưới lục ba tiêu, nơi một góc tường để ẩn núp (úp nẩng an cần). Chống chỏi gió mưa, đêm dài chờ đợi. Cho tới canh tư, vẫn mang mang bặt tăm, chẳng thấy một bóng ma nào thấp thoáng, đừng nói chi là hình ảnh yểu điệu tiên nga! Tôi trong lòng biết rõ là sự vụ có nham nhở gì trở ngại biến cố lôi thôi. Lòng đau xót khôn cùng, tôi co giò nhảy tòm xuống nước lạnh. Chẳng còn biết trời tròn hay đất méo, sơn hà đảo tứ hoặc điên tam! Bao nhiêu trận khờ thương dại nhớ, cuồng mộng si mơ, của thanh xuân sàm diên dục trích thảy thảy cùng chan hòa trong một sát na giá buốt mà tiêu tán theo ngọn nước xuôi dòng. Hỡi ôi! Ôi hỡi! Hỡi ôi ôi! “Tôi còn gì nữa là tôi! Thuyền quyên nàng vẫn là người thuyền quyên”. I lost all sense of my surroundings and knew nothing until I gradually regained consciousness. Tôi mất trụi hết mọi thức giác về sự vật bốn bề ba ngõ bảy ngõ xung quanh, chẳng còn biết gì gì nữa cả mô mô tê tê coi tề chi ráo ráo! Cho tới lúc dần dà tiềm tiệm hồi tỉnh lại hỡi ôi! Nhìn bốn phía, chỉ thấy phên trúc, vách rạ, nhà tranh. Té ra là nằm giữa một gian nhà cỏ một ngư ông. Một ông một bà già nua, ngồi bên tôi ân cần đăm đăm nhìn ngó, vốn đưa tay sờ ngực phổi tôi mấy phen. Tôi đột nhiên cất tiếng hỏi: -Có phải ông bà đã ra tay cứu vớt sinh mệnh của cháu đó chăng? Nhiên dư thành vô diện mục cánh sinh nhân thế! I really feel too ashamed of my self to return to the world of living! Quả thật cháu xấu hổ quá, không còn mặt mũi mắt môi nào mà sống nữa ở nhân gian! Bà lão mà rằng: -Tội quá! Tội quá! Cháu bé ôi! Cháu đừng nói chi nhiều. Nằm im tĩnh dưỡng! Trời và Phật và Như Lai Bồ Tát Linh Mục Thượng Thừa sẽ cộng tác che chở cho cháu đặng bình an tai qua nạn khỏi. Nghe giọng bà lão ôn tồn thâm hậu thì bỗng nhiên tôi vùng sa nước mắt, và đem hết sự tình ra kể lại một phen. Bà lão lắc đầu tóc bạc phơ mấy bận, than dài một tiếng mà rằng: -Thiên hạ phụ tâm nhân nhi, tỉ tỉ nhiên nhiên dã. Khánh kim hậu tu tri tự trọng. (Thiên hạ thiếu chi kẻ phụ lòng, như đó rứa mà thôi! Cháu từ rày về sau hãy nên liệu mà giữ mình, coi trọng cái thân thể). Ông lão nói tiếp: -Chịu khó cho ru! Gắng ẩn nhẫn chăng chớ! Cháu nay đã nếm qua cái mùi tục lụy lạc bước một lần, bể khổ vô biên, hồi đầu thị ngạn. Chợt một phen tỉnh ngộ, quay đầu, thì cập bờ Như Lai bỉ ngạn vậy. Tốt thay! Lành thay! Phúc đức thay! Tôi cầm nước mắt tại đầy đủ hai hàng, quỳ xuống bái tạ ông bà, rồi cáo biệt. Chẳng biết hướng gót chân tới đâu. Đâu chốn đâu nơi, đâu trời đâu đất, đâu lật đật đâu thong dong. Cõi lòng đầy bi thương, thống hận, tôi dấn gót chân vào trong núi Nhạc Lộc, cạo trọc đầu làm một tỳ kheo. Rồi đem chôn hết bao kỷ vật phấn mốc hương thừa (vốn hằng đeo giắt ở bên hông) đem chôn hết vào sâu trong thớ đất sét ở bên sơn thụ lâm tuyền tại chốn Phi Lai Chung mù sương man mác. Rồi sau đó tôi theo chân một bọn người lái buôn mà tới chốn non nước này. Ngày nay, đứng trước trời đất mang mang, vũ trụ hắt hiu, càn khôn hiu hắt há chăng chẳng nhẽ nhận ra sao gọi là tình? Sao gọi là hận? (Kim tự mang mang vũ trụ, hựu ô đổ sở vị tình, sở vị hận da?) Diện tiền hiu hắt mù sương? Biết đâu địa ngục thiên đường là đâu? Liên tồn miệng mọc chòm râu. Đầu tôi tóc bạc khê đầu in rêu? Nghe chuyện Tương Tăng kể xong, thì lòng tôi bồi hồi nhớ lại sự cũ của mình, lồng lộn tung hoành hàng hai ở trước con mắt. Kỷ niệm dâng trào ở bốn phía rập rình dâu biển giáp công. Tôi không còn làm sao ngủ được nữa. Y hy văn từ mẫu trách dư chi thanh, thần vi tủng nhiên nhi động… Bỗng nhiên nghe vẳng dậy giọng từ mẫu trách mắng mình, thần hồn tôi hốt nhiên tê giá. Hốt hoảng bồi hồi. Nước mắt trào ra suốt năm canh thiêm thiếp ri rỉ liên tồn mờ hoen hương sắc cố hương… Sáng hôm sau, tôi mệt mỏi rụi cả máu me, không dậy được. Tương Tăng sớm hôm lo thang thuốc, cơm cháo cho tôi. Nửa đêm thao thức, nhìn Tương Tăng lọ mọ cặm cụi, lòng tôi bất chợt cảm thương dữ dội quá, tôi âm ỷ khóc một mình. Từ đó về sau, hai đứa tôi trở thành hoạn nạn chi giao. Rồi sau đó Tương Tăng cũng rõ hết những mối đau ngầm vui gượng của tôi. Chúng tôi quyến luyến nhau, không rời nhau được nữa. Tôi đau trận đó tới hai mươi hôm mới bình phục, chống gậy bước ra cửa dòm cảnh vật xa xa. Bầu trời sắc nước long lanh thăm thẳm. Tiếng chuông ngân dài. Phong cảnh như gột rửa trăm não ngàn phiền ra khỏi xương máu ri rỉ của con người ta. Tôi lẩm nhẩm thơ Virgil…-“In fretadum fluvii current, dum montibus umbrae… Lustrabunt convexa… polus dum sidera pascet… While the rivers shall run to ocean, while the shadows shall move in the mountain valleys, while the sky shall feed the stars, always shall thy happiness, and the felicity, and the rapture, and thy name, and thy glory abide… Khi trường giang còn dọc xuôi về tỳ hải

Lúc bóng xanh thung lũng vẫn liên tồn

Và động đậu suốt vùng sương suối liễu

Và thanh thiên còn bồi dưỡng sao rờn

Ngàn tinh tú còn lắt lay phiêu diễu

Thì thiên thu còn vĩnh phúc cho người

Và hoan lạc cuồng cơn điên trận đảo

Và vinh quang và tên tuổi xa vời

Còn ở lại cư lưu trong mộng ảo

Với tà xiêm duệ địa bóng trường quần

Với đồn lãng nhũ ba hương phức úc

Suốt bình sinh với miên bạc luống từng…

Then endure for a while

And live for a happier day…

Thì ẩn nhẫn một thời gian khiêm thuận

Vì một ngày nào đó sẽ đẹp hơn

Vì một tháng liên tồn lôn bôi động

Lòng chan hòa hồn vĩnh thể đâm bông

Quần sẽ đỏ vì bàn chân nàng bước

Nữ Thần ôi đã hiển lộ huy hoàng

Trong gót ngọc ngậm ngùi xuân buổi trước

Ngày bữa sau lửa lựu lập lòe bông…