- Thưa phu nhân - Anh ta nói - Vâng lệnh bà,và muốn nói rõ tại sao tôi chột mắt bên phải, tôi phải kể cho bà nghe về cuộc đời của mình. Từ tuổi ấu thơ, nhà vua cha tôi nhận thấy tôi là một đứa trẻ thông minh, nên cố gắng chăm lo cho tôi học hành. Tôi giỏi về môn viết chữ và vượt hẳn vị thày dạy viết tài giỏi có tiếng trong vương quốc. Nhà vua ấn độ biết tôi có tài viết lách nói với cha tôi ngài sẽ rất sung sướng tiếp tôi ở xứ sở của mình. Cho rằng không gì tốt hơn đối với một vị hoàng tử vào tuổi tôi đi ra nước ngoài, cha tôi gửi tôi tới đấy với chức vụ sứ thần, cùng một đoàn tuỳ tùng khiêm tốn.Đi đường được một tháng thì một hôm chúng tôi thấy từ xa, một đám mây bụi tung lên trong đó năm mươi người cưỡi ngựa vũ khĩ trang bị đến tận răng. Đó là những tên cướp đang phóng ngựa tới chỗ chúng tôi. Chúng tôi không chỉ có mười con ngựa chở hành lý và quà biếu mà tôi phải mang tới nhà vua ấn độ theo lệnh của cha tôi, mặt khác chúng tôi có rất ít người, bà cũng biết là những tên kẻ cướp ấy có thể nghiền nát chúng tôi là chắc chắn. Tôi chạy trốn vào một cái hang, ngủ đêm tại dó sau khi ăn vài quả rừng hái ở dọc đường.Hôm sau tôi tiếp tục đi mà không biết mình sẽ đi đâu. Sau một tháng tôi tới thành phố giàu có và đông dân, hình như lúc này cũng đang trong mùa xuân. Không biết tìm ai, tôi đến gặp một ông thợ may đang khâu vá trong cửa hiệu, tôi kể cho ông nghe câu chuyện của mình. Ông nghe chăm chú và tỏ ra thương cảm đối với tôi.- Anh hãy giữ - Ông ta nói - Không để ai biết câu chuyện anh vừa kể với tôi, vì nhà vua của vương quốc này là kẻ thù của vua cha anh, chắc chắn ông ta sẽ tống anh vào tù khi anh thấy ở đây.Tôi cảm ơn ông thợ may và hứa với ông ta làm theo đúng những lời khuyên của ông. Vì thấy tôi đói nên ông đã cho tôi ăn và thu xếp cho tôi một nơi nghỉ.Vài hôm sau, thấy tôi đã hồi sức sau một chuyến đi dài ngày, ông thợ may mua cho tôi một cái rìu, một cuộn dây thừng và một bộ quần áo ngắn rồi nói rằng những người nghèo khó ở đây kiếm sống bằng cách đi đốn củi và yêu cầu tôi cũng làm như vậy, ông nhờ những người đốn củi trong vùng giúp đỡ tôi. Họ dẫn tôi vào rừng từ sáng sớm, tôi đội trên đầu một bó củi lớn về bán được nửa đồng tiền vàng của xứ này. Dần dần tôi kiếm đủ tiền trả cho ông thợ may số tiền mà ông đã ứng ra để chi tiêu cho tôi.Tôi sống bằng cách đó trong một năm trời cho đến một ngày kia, theo thói quen, tôi vào khoảnh rừng nhiều cây để đốn củi. Khi đang đánh bật rễ một cây, tôi thấy một chiếc vòng bằng kim loại gắn trên một chiếc nắp cũng bằng thứ kim loại ấy. Tôi bới đất xung quanh và nhấc cái nắp lên thì thấy dưới đó có những bậc thang. Tôi xuống thang mang theo chiếc rìu. Khi tới chân thang tôi thấy một lâu đài lớn có những chiếc cột bằng đá vân, bên trong có những chiếc lọ và đầu cột bằng vàng đặc. Trong khi tôi đang mê mải nhìn thì một phu nhân ở phòng bên bất chợt bước ra. Tôi lễ phép chào nàng.- Anh là ai, là người hay thần? - Nàng hỏi tôi.- Thưa bà- Tôi nói - Tôi là người.- Do sự tình cờ nào mà anh tới đây?- Nàng thở dài hỏi tôi - Tôi ở đây đã hai mươi nhăm năm nay, trong suốt thời gian đó anh là người đàn ông đầu tiên mà tôi gặpVới vẻ đẹp lộng lẫy, tính hiền hậu và thật thà trong sự đón tiếp ấy, tôi hoàn toàn yên tâm. Tôi kể cho nàng nghe những chuyện kỳ lạ nào khiến tôi từ một hoàng tử trở thành người kiếm củi và tại sao tôi vào được cái nhà giam này.- Ôi hoàng tử - Nàng lại thở dài - Đúng đây là một nhà giam. Chàng có nghe thấy nói về nhà vua vĩ đại Ê-pi-tim-ma-rút, vua của đảo Gỗ Mun, gọi như vậy vì trên đảo này có rất nhiều loại gỗ ấy, bao giờ chưa?Thiếp là công chúa con vua. Một vị thần đã bắt và nhốt thiếp vào đây.Thiếp không thể nào tự an ủi được, nhưng thời gian và sự cần thiết đã làm thiếp phải nhìn và phải chịu đau đớn với con quỷ ấy. Cứ mười ngày một lần hắn về đây xem thiếp có mặt ở nhà không và mang thức ăn về. Khi nào cần gọi hắn, bất kể là ngày hay đêm, thiếp chỉ cần đụng vào lá bùa treo trước cửa phòng mình, thì tức khắc hắn trở về. Hắn đã đi được bốn ngày, thiếp phải đợi hắn trong sáu ngày nữa. Do đó tại sao chàng có thể ở lại đây cùng thiếp mà không e ngại gì. Trong khi nàng dẫn tôi đi thăm lâu đài, do vô ý, tôi đã đá phải lá bùa làm nó rách thành nhiều mảnh. Ngay lập tức cả lâu đài rung chuyển từ nền móng với những tiếng động ghê ghớm, tiếp theo là những tia chớp loè trong đêm tối.- Chàng chạy mau! - Công chúa kêu lên - Nếu không vị thần sẽ giết chết nàng.Tôi làm theo lời nàng, nhưng vì quá hốt hoảng nên tôi đã bỏ quên chiếc rìu và đôi giày ở lại. Tôi vừa leo lên khỏi thang gác, chiếc cầu thang mà tôi đã xuống, thì nóc lâu đài mở toang, một vị thần xuất hiện.- Đã có chuyện gì xảy ra và tại sao nàng gọi ta về? - Hắn hỏi công chúa bằng giọng giận dữ.- Không có chuyện gì cả - Nàng trả lời - Khi thiếp đi ngang qua đây, do vô ý bước hụt ngã nên lá bùa bị rách. Không có chuyện gì khác.- Mi là đứa nói dối vụng về! Tại sao có chiếc rìu và đôi giày ở đây?- Thiếp chưa bao giờ trông thấy chúng - Công chúa trả lời - Có thể là do thuận tay, người mang nó ở đâu về mà không biết.Vị thần ấy trả lời bằng những câu nguyền rủa và những cú đánh mà từ xa tôi nghe thấy rất rõ. Tôi hạ chiếc nắp hầm và phủ đất lên, trở về thành phố với bó củi mà không biết phải là gì tuy rất thương công chúa.Sau đó chừng một tiếng đồng hồ từ lúc về đến nhà thì ông thợ may vào phòng tôi nói:- Có một ông già mà tôi không quen tới đây với chiếc rìu và đôi giày của anh, nói là nhặt được ở trên đường. Ông ta bảo đã được các bạn anh cho biết anh đang ở đây. Ông ta muốn tự tay giao những thứ đó cho anh, anh ra nói chuyện với ông ấy.Nghe thấy vậy, mặt tôi tái xanh, người run lẩy bẩy. Ông thợ may hỏi tại sao thì cửa bật mở. Ông già sốt ruột không thể chờ nữa, xuất hiện với chiễc rìu và đôi giày của tôi. Đó là vị thần đã bắt cóc nàng công chúa trên đảo Gỗ Mun, cải trang như vậy để đi tìm tôi.- Ta là thần - Hắn bảo tôi - Con trai của thần Ê-blít, là vua của các thần. Đây có phải là chiếc rìu của nhà ngươi không?Không để tôi có thời gian trả lời, hắn túm ngang người tôi mang ra khỏi phòng và bay lên không trung, với tốc độ chóng mặt, cuối cùng đỗ xuống lâu đài dưới đất của hắn. Công chúa đảo Gỗ Mun đang sống dở, chết dở nằm trên mặt đất, nước mắt đầm đìa.- Đồ điên đảo - Vị thần chỉ tay vào tôi- Mi có biết người này không?Nàng buồn bã nhìn tôi, trả lời không ngập ngừng:- Tôi không biết, tôi chưa nhìn thấy người này bao giờ- Nếu vậy - Vị thần rút kiếm ra và nói - Nếu đúng là không biết hắn thì mi cầm thanh kiếm này và chặt đầu hắn đi!- Than ôi!- Công chúa nói - Làm thế nào mà ta làm theo lệnh của ngươi được? Ngươi đánh ta khiến ta không nhấc nổi cánh tay lên nữa.Vị thần quay sang phía tôi:- Còn mi, mi có biết nó không?- Làm thế nào mà tôi biết được- Tôi trả lời - Đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy người này.- Nếu vậy - Hắn nói tiếp - Cầm lấy thanh kiếm này và chặt đầu nó đi. Đó là cái giá để trả tự do cho nhà ngươi.- Tôi sẽ vĩnh viễn bị nguyền rủa nếu tôi hèn nhát giết người phụ nữ đang trong tình trạng hấp hối như thế này. Ngươi muốn làm gì thì làm, tuỳ ý, nhưng ta không thể làm theo lệnh dã man ấy.- Ta thấy rõ - Vị thần nói - Các ngươi đang chế giễu ta, cả hai đứa. Ta phải xét xử không trậm chễ.Dứt lời, vị thần giơ kiếm lên và đâm trúng tim nàng công chúa khốn khổ khiến nàng chết ngay lập tức.- Giết cả ta nữa đi- Tôi bảo hắn- Ta sẵn sàng nhận nhát kiếm, ta coi đây là ân huệ với ta mà ngươi có thể làm được.- Việc trả thù của ta không phải như thế - Hắn đáp - Ta muốn biến nhà người thành chó, thành lừa, thành sư tử, hoặc thành chim là tuỳ ý của ta, nhưng ta muốn để mi tự lựa chọn.Những lời nói đó cho tôi một vài hy vọng lay chuyển hắn.- Ôi vị thần - Tôi xin ngài bớt giận; vì ngài không muốn giết tôi, xin cứ để nguyên thân hình tôi, chứ đừng biến tôi thành những con vật như vậy.- Không- Hắn cười nói - Ta phải cho mi biết là ta có những pháp thuật gì.Nói xong hắn xách ngang người tôi bay lên một đỉnh núi rất cao. Tới nơi, hắn bốc một nắm đất, lẩm bẩm những lời gì đó mà tôi không hiểu, sau đó ném vào người tôi.- Hãy bỏ bộ mặt người- Hắn bảo tôi - Mang lấy bộ mặt khỉ!Nói xong hắn biến mất, tôi ở lại trên đỉnh núi một mình và biến thành khỉ, đau đớn trên một xứ sở xa lạ, không biết rằng mình đang ở gần hay ở xa vương quốc của cha tôi.Tôi xuống núi, tới một đồng bằng bên bờ biển. Tôi ra tận mép biển. Biển lặng sóng, tôi nhìn thấy một con tàu cách đất liền chừng một nửa hải lý. Để không bỏ lỡm một dịp may, tôi lấy một cành câu to, mang ra biển, ngồi lên trên và với một cây gậy tôi chèo.Khi tới gần con tàu thì thuỷ thủ và hành khách chạy tới mạn tàu. Tôi bám vào một sợi dây và trèo lên boong tàu. Vì không thể nói được nên tôi lầm vào tình trạng bối rối ghê ghớm. Những người lái buôn mê tín cho rằng tôi mang nỗi bất hạnh đến cho chuyến đi nếu để lại tôi trên tàu, họ nói: "Tôi sẽ giết nó bằng cái bơi chèo"; Người kia nói: "Tôi sẽ cho nó một mũi tên xuyên qua người"; người khác nữa lại nói: "Ném nó xuống biển". Tôi chạy đến bên ông thuyền trưởng, bám lấy áo ông trong tư thế van nài khiến ông cảm động, nhất là khi thấy tôi khóc, ông bảo vệ tôi, nhận tôi làm con nuôi của đoàn thuỷ thủ. Tàu đi tiếp chừng năm chục ngày thì tới một cảng của một thành phố xinh đẹp, đông dân, buôn bán sầm uất. Đây là thủ đô của một nước lớn. Một vài sĩ quan của nhà vua lên tàu, tập hợp các lái buôn và thuỷ thủ lại, nói với mọi người như sau:- Nhà vua của chúng tôi có một vị thủ hiến viết chữ rất đẹp; vị quan ấy vừa qua đời cách đây mấy hôm, nhà vua rất buồn phiền về việc này. Ngài có lời hứa long trọng rằng sẽ trao chức thủ hiến cho ai viết được chữ đẹp như người quá cố. Rất nhiều người đã tới viết thử nhưng cho đến nay, trong toàn vương quốc, chưa có ai xứng đáng với chức vị ấy. Các người có muốn tới viết thử không?Nhiều lái buôn cho rằng chữ mình đẹp, muốn đạt được cái ngôi thứ cao trọng ấy, tới viết những gì mà họ muốn. Khi mội người đã viết hết, tôi tiến lên cầm lấy cuộn giấy mà một người đang cầm trên tay. Mọi người, nhất là các lái buôn vừa viết thử, tưởng rằng tôi muốn xé cuộn giấy hoặc ném nó xuống biển, đều kêu ầm lên, nhưng viên thuyền trưởng đã đứng ra bảo vệ tôi một lần nữa.- Để yên cho nó viết! - Ông nói - Nếu nó bôi bẩn tờ giấy, tôi hứa với các bạn là tôi sẽ trừng phạt nó ngay tức khắc...Thấy mọi người không phản đối, tôi cầm lấy bút và viết lên giấy sáu kiểu chữ khác nhau thường dùng của người A-rập, trong mỗi kiểu chữ tôi viết một đoạn thơ hai câu hoặc một bài thơ tứ tuyệt ca tụng nhà vua. Chữ viết của tôi không chỉ đẹp vượt xa những người lái buôn mà còn vượt cả những người viết đẹp nhất trong vương quốc này, tôi dám nói như vậy. Khi tôi viết xong, các viên sĩ quan cảm thấy ngượng ngùng trước tài năng của tôi, cuộn tờ giấy lại, mang về trình với nhà vua. Nhà vua ngạc nhiên, không thể không cho đòi tôi tới.- Mang ngay tức khắc con khỉ quý, hiếm ấy tới đây - Ngài nói.Các sĩ quan trở lại con tàu, mặc cho tôi một tấm áo gấm, mang tôi lên bờ, và đặt tôi lên một con ngựa của chính nhà vua. Tôi đi qua thành phố đông nghịt người, vì đã có tiếng đồn là nhà vua đã chọn một con khỉ làm quan thủ hiến của mình. Nhà vua đón tôi một cách vui vẻ, cho tôi ngồi cùng bàn ăn với ngài và thán phục tôi, một con vật, khéo tay và thông minh đến như vậy. Sau khi đã thử thách, tôi qua nhiều việc làm khác nhau, nhà vua ra hiệu hỏi tôi có biết chơi không, tôi gật đầu tỏ ý muốn đấu cờ với ngài, tôi cúi đầu xuống, đặt tay lên đầu, ra hiệu rằng tôi sẵn sàng nhận cái vinh hạnh đó. Ngài thắng tôi ván thứ nhất nhưng tôi thắng tiếp ngài ván thứ hai, thứ ba, tới mức ngài không muốn chỉ một mình chứng kiến sự kiện kỳ lạ ấy mà còn cho gọi công chúa, con gái ngài là phu nhân Sắc đẹp, tới.Viên tổng quản chạy đi, một lát sau trở lại cùng với công chúa. Nàng đeo chàng mạng, nhưng khi bước vào phòng nàng bỏ mạng ra và hỏi vua cha:- Muôn tâu, có lẽ Hoàng thượng đã quên. Con lấy làm lạ tại sao vua cha lại cho con tới trước mặt một người lạ như thế này. Đúng đây là một con khỉ nhìn vẻ bề ngoài, nhưng thực ra đây là một hoàng tử trẻ tuổi con một vị vua. Chàng đã bị biến thành khỉ do phép lạ. Một vị thần, con trai của phu nhân Ê-blit, đã làm việc này sau khi đã giết chết công chúa con vua đảo Gỗ Mun.Ngạc nhiên về lời tâu ấy, nhà vua quay về phía tôi, ra hiệu cho tôi, hỏi những lời của công chúa con gái mình vừa nói có đúng không, tôi đặt tay lên đầu ra hiệu rằng công chúa đã nói đúng.- Con gái thân yêu- Nhà vua nói- Tại sao con biết đây là một vị hoàng tử bị hoá phép thành khỉ?- Muôn tâu hoàng thượng. Hoàng thượng cần nhớ rằng lúc bé con đã ở bên một bà già. Bà ấy là một nhà ả thuật có tài; bà đã dạy con bảy mươi phép khoa học ấy. Con có thể mang lâu đài của cha ra giữa đại dương hoặc tới núi Cô- ca-dơ. Cũng nhờ phép khoa học ấy con biết ai đã bị hoá phép thành con vật.- Nếu như vậy - Nhà vua nói - Con có thể làm hoàng tử trở lại nguyên hình được không?- Được. Muôn tâu Hoàng thượng- Công chúa trả lời - Con có thể làm cho hoàng tử trở lại hình hài cũ được.- Con làm đi- Nhà vua nói - Con sẽ làm ta hài lòng vì ta muốn vị thủ hiến sau này của ta kết duyên cùng con.Nàng công chúa đọc thần chú với một ngôn ngữ khó hiểu, sau đó nàng đọc kinh Cô-ran. Bỗng nhiên trời đất tối sầm và bộ máy tạo hoá như tan biến. Chúng tôi quá sợ hãi và càng sợ hãi hơn khi thấy vị thần, con trai phu nhân Ê-blít, bỗng nhiên xuất hiện dưới dạng một con sư tử lớn. Khi thấy công chúa nó mở ngoác mồm xông vào để xé xác nàng. Nhưng công chúa đã đề phòng, nàng nhảy lùi một bước và có thời gian để nhổ một sợi tóc nói một vài câu gì đó, thế là biến vị thần thành một cơn lốc lửa quay cuồng, cơn lốc lửa biến đi mất khi nàng thổi vào nó một hơi rất mạnh.Nhưng ngay lúc đó cơn lốc lửa quay lại chui vào trong phòng chúng tôi đang ngồi, chúng tôi bị lửa vây quanh. Chúng tôi sẽ bị thiêu cháy nếu công chúa không kịp thời tới ứng cứu. Tuy nhiên nhà vua cũng đã bị cháy râu, viên tổng quản bị ngất đi, còn tôi bị tia lửa bắn vào con mắt bên phải bị chột. Nhà vua và tôi bị tia lửa bắn vào con mắt bên phải nên bị chột. Nhà vua và tôi tưởng mình sẽ nguy khốn thì nghe thấy tiếng reo hò: "Thắng lợi rồi! Thắng lợi rồi!", nhìn ra chúng tôi thấy vị thần cháy thành than.Không để mất thời gian, tiến lại phía chúng tôi, yêu cầu người ta mang đến cho mình một chén nước công chúa đọc mấy câu thần chú, sau đó hắt nước vào người tôi và nói:- Nếu mi bị phù phép thành khỉ thì hãy biến người thành như trước kia!Công chúa vừa nói hết câu thì lập tức tôi trở lại thành người như cũ và bị chột một mắt. Nhưng tôi chưa kịp vui mừng thì một tia lửa từ xác vị thần rơi đúng vào công chúa và thiêu cháy nàng trong chớp mắt.Sự đau buồn vì mất người con gái làm cho vua ốm liệt giường trong một tháng ròng, còn tôi trong thời gian ấy phải ở lại trong lâu đài theo lệnh của nhà vua. Khi chưa bình phục hẳn ngài đã cho gọi tôi tới.- Hoàng tử - Ngài nói - Hãy nghe lệnh của ta đây: nếu ngươi không làm theo thì người sẽ bị mất mạng.Tôi cam đoan sẽ làm theo mệnh lệnh của nhà vua.- Xưa nay ta vẫn sống trong sự bình yên hoàn toàn, không có một tai hoạ nào xảy đến với ta. Việc ngươi tới đây làm nảy nở thêm hạnh phúc cho ta. Nhưng rồi con gái ta đã chết, ngôi báu của nó không còn nữa. Ta còn sống thì đây là một sự kỳ diệu. Ngươi là nguyên nhân của tất cả những bất hạnh ấy, điều mà ta không thể nào tự an ủi được. Đó là lý do tại sao ngươi phải ra đi, và ra đi ngay lập tức: Ta sẽ rất sầu não nếu ngươi còn ở đây ngươi sẽ gây cho ta những bất hạnh khác nữa.Tôi muốn nói, nhưng không dám mở miệng trước những lời giận dữ ấy và tôi đã phải rời khỏi lâu đài của nhà vua. Bị hắt hủi, bị đuổi đi, bị mọi người bỏ rơi, tôi cạo râu tóc, mặc áo nhà sư khất thực vào người. Tôi vừa đi vừa khóc, không phải cho số phận của mình mà cho hai công chúa xinh đẹp vì tôi đã chết một cách thảm thương. Tôi đi qua nhiều xứ sở xa lạ và cuối cùng quyết định tới Bát-đa trong hy vọng kể lại cho Người dìu dắt các tín đồ ở đây câu chuyện kỳ lạ này. Tôi tới đây lúc chiều nay, và người tôi gặp đầu tiên là nhà sư khất thực anh em, người kể chuyện của mình trước tôi. Bà đã biết đoạn cuối, thưa phu nhân, đó là lý do mà tôi tới đây.- Đúng thế - Zo-bê-ít nói - Bây giờ ngươi đi đâu thì đi, ta cho phépĐáng lẽ ra đi thì nhà sư khất thực lại xin được ở lại như nhà sư khất thực thứ nhất và sau đó, anh ta lên ngồi ghế bên người bạn của mình. Nhà sư khất thực thứ ba thấy đến lượt mình quay về phía Zô-bê-ít và bắt đầu kể chuyện.