hỏi cần nói, các bạn cũng hiểu rằng anh bạn Hòa quý báu và ưa tò mò của tôi nôn nóng đến mức nào sau khi đọc tờ quảng cáo viết trên giấy do tôi xé ra từ vở học trò. Nhưng bí mật quân sự, không đời nào tôi cho hắn rõ tôi đã âm thầm sửa soạn như thế nào. Trên đường về học, hắn chỉ còn biết hỏi lân la:- Báo của cậu liệu có ra đúng được 50 ấn bản không?- Sao lại không! Nếu muốn, tớ có thể "in" 100 ấn bản cũng được.- Nhưng báo viết tay chứ?- Viết tay đứt đuôi đi rồi.- Tờ nọ có giống hệt tờ kia không?- Hệt là cái chắc!- Hừ, nếu vậy thì cậu làm thế nào hở? Cho tớ biết với!- Bí mật nhà nghề. Đúng thứ Bẩy ngày 15 tớ sẽ phát hành. Chừng đó cậu sẽ rõ.Hòa tức lắm, nhưng không thể dò hỏi gì hơn. Hẳn trong lòng hắn cũng đang nổi máu anh hùng muốn ra một tờ báo khác chọi lại tờ báo của tôi. Nhưng Hòa rất sợ mẹ. Chính vì thế mà dù háo hức đến đâu hắn cũng cố dằn lòng để học hành cẩn thận. Cuối tháng đó, hắn lên thứ 15 còn tôi tụt xuống thứ 45. Đó là kết quả của những ngày tôi đã xé bỏ tờ Thời Khắc Biểu do chính tôi ấn định để vùi đầu vào việc ấn loát cho tờ Bút Mới theo kỹ thuật mới.Đó là kỹ thuật in thạch bản mà tôi học được từ một huynh trưởng Hướng Đạo. Dụng cụ ấn loát gồm có:- Thạch trắng (trong Nam gọi là xu xoa, loại mầu trắng)- Phẩm tím loại tốt, thứ nhìn vô thấy có ánh xanh biếc. Loại này thường bán ở các tiệm tạp hóa, dạng từng viên nhỏ như những hạt ngô, mầu ánh biếc, cho vào nước ấm sẽ tan thành thứ mực mầu tím rất đậm.- Giấy tầu bạch tức loại giấy in báo, dễ thấm nước để dễ hút mực vào.- Nồi thổi cơm và mâm đồng hay mâm nhôm.Thạch trắng đem về thả vô nồi thổi cơm, đổ nước tới lưng lưng rồi đun cho thạch tan hết. Sau đổ nó ra mâm cho thạch đông lại. Gặp trường hợp lúc đã đông rồi mà thạch còn cứng ngắc hay vẩn lên những sợi gân trắng, ấy là vì cho ít nước quá, hay nấu chưa tan, mực sẽ không bị hút vào thạch. Phải cho thêm nước rồi nấu lại.Khi thạch trong mâm đã nguội hẳn, lấy tay day day trên bề mặt cho mặt dưới tiếp xúc với mâm long hết chân ra. Sau đó úp ngược mâm xuống một tờ báo cũ trải rộng trên mặt bàn phẳng phiu rồi lấy ngón tay khẽ lách vào vòng quanh mép mâm. Tất cả mâm thạch sẽ rớt xuống mặt báo. Đáy mâm thạch sẽ là bản để in. Ta không thể dùng mặt trên mâm thạch để in được, vì khi đổ thạch nóng vào mâm, trên mặt sẽ đóng một lớp váng mỏng, không ăn mực.Nội dung tờ báo thì sẽ được viết hay vẽ trên giấy trắng bằng mực tím pha đặc (lúc mực khô, khi nghiêng tờ giấy mà thấy những dòng chữ có mầu ánh xanh biếc là được). Bấy giờ mới đem úp tờ giấy đã viết lên mặt mâm thạch. Nếu báo khổ nhỏ thì mặt mâm thạch có thể úp lên 2 trang báo. Do đó, nếu báo dầy 16 trang thì phải nấu tới 8 mâm thạch. Thật là tử công phu!Mực tím trên trang giấy sẽ được thạch hút vô. Nhớ xoa xoa tay trên mặt giấy để mực được ăn xuống đều, lúc in sẽ không bị chỗ đậm chỗ nhạt. Chừng vài phút sau, bóc tờ giấy ra, trên mặt thạch sẽ có một trang báo có chữ bị ngược, sẵn sàng để in.Giấy in là giấy tầu bạch tức giấy in báo được cắt theo khuôn khổ của trang báo có khuôn khổ đã dự trù, và bây giờ được đem đặt lên mặt thạch. Lấy tay vuốt nhẹ lên mặt giấy, mực tím sẽ từ mâm thạch truyền sang giấy in, và thế là ta đã "in" xong một trang báo. Trung bình một bản thạch có thể in từ 30 đến 50 tờ, sau đó thì mực tím sẽ nhạt đi, chữ không còn rõ nữa.Tuy nhiên bản thạch sau khi in rồi, có thể cho vào nồi nấu lại để in tiếp chứ không cần phải thay bằng thạch mới. Chỉ khi nào sau năm bẩy lần xài, mầu thạch bị xẫm lại, tức là trong thạch đã chứa nhiều mực tím, có thể khi in sẽ ăn sang toàn trang báo thì lúc đó mới cần thay.Duy có một điều bất tiện là mực tím khi đem nấu trong nồi thổi cơm thì mực sẽ tan ra, bám vô thành nồi hay mặt mâm, dù có chà rửa cách chi cũng không thể sạch hết. Đó là một khuyết điểm khá lớn trong phương pháp ấn loát của tôi ( và tôi cũng tìm được phương cách khắc phục, sẽ nói ở phần dưới).Vì tôi đã dùng nồi thổi cơm của cả nhà để nấu thạch in báo nên một hôm, trong bữa cơm trưa, bà chị của tôi nhìn bát cơm trắng mọi ngày bỗng sao hôm nay lại thấy nó ngả mầu xám xám.Ôi chao! Vận xui “áo xám” gì đã tới cho cả nhà đây? Bà chị tôi xanh mặt lại vì hồi xưa ai cũng có niềm tin là nồi cơm mà đổi mầu xám là nhà sẽ gặp đại họa. Vậy vận xám đã đến với nhà tôi thật rồi. Chị tôi quẹt một mẩu cơm lên đầu đũa cả rồi đem đi cùng khắp hàng xóm để phân vua:- Rõ ràng gạo nhà tôi là gạo mọi ngày, tôi vo kỹ ba, bốn nước, nước để nấu là nước máy trong veo, vậy làm sao mà nó…xám được???Theo lời khuyên của chòm xóm, chị trút cả nồi cơm vào nồi nước gạo rồi đem nồi ra cọ rửa kỹ lưỡng để nấu thử nồi khác. Báo hại, lúc lùa cái giẻ cọ nồi làm bằng quả mướp khô để chà mạnh vào thành nồi, chị tôi mới phát giác ra cái giẻ dính đầy cặn dơ và phẩm tím! Thế là bao nhiêu nghi vấn về điềm gở, vận xui đều tiêu tan. Tuy thở phào nhẹ nhõm nhưng bà chị tôi cũng vẫn nghi rằng đích danh thủ phạm vụ này không ai khác hơn thằng em có nhiều thành tích bất hảo trong nhà, là tôi. Nhưng hình như đã chót xé to cái vụ vận xui này với hàng xóm nên chị không dám hó hé gì mà chỉ kéo tôi xuống, củng cho một cái nên thân vô đầu và hỏi:- Buổi sáng lúc chị đi chợ, cậu có đem nồi ra đun gì không?Tôi ấp úng:- Em…em…- Còn tính chối nữa! Cậu nấu phẩm tím bằng nồi thổi cơm, phải không?Tôi cãi lại:- Em đâu có nấu phẩm tím. Em nấu thạch đấy chứ.- Nấu thạch làm gì?- In báo…thạch in báo!- Lại báo với bổ rồi bỏ cả học hành. Chị sẽ mách bố cho mà coi.Bữa cơm trưa hôm ấy trễ mất gần một giờ đồng hồ. Chị tôi đổ lỗi cho tôi đã làm hỏng cả một nồi cơm vì dính phẩm tím. Thế là ông cụ xách cái chổi lông gà ra khện cho tôi một trận nên thân. Nhưng may quá, mớ báo của tôi đã in xong rồi và tôi đã kịp di tản chúng nó xuống dưới gậm giường, không có một số báo nào bị phát giác để tịch thu hết! Thế là tôi như mở cờ trong bụng, mặc dầu cả ngày hôm ấy cái mông của tôi vẫn còn buốt thon thót vì năm bẩy con lươn nổi lên đỏ ửng xuống tận đùi.Buổi ra mắt tờ Bút Mới với kỹ thuật in mới gây sôi nổi khắp lớp học. Báo dầy 12 trang, khổ giấy học trò, in rất rõ và đẹp. Tôi đề giá 2 đồng mỗi số, bán vèo một cái là hết 2 chục số. Tính sổ lại, tôi thấy:VỐN: Một nửa lạng thạch 20 đồng, phẩm tím 3 đồng, giấy tầu bạch 10 đồng. Tổng cộng 33 đồng.THU: 20 số x 2 đ = 40 đồng.LỜI: 7 đồng và 10 số báo vừa biếu vừa giữ làm kỷ niệm.(Không kể tiền nhuận bút bài vở, công chép, công in, công rửa nồi, mâm, củi lửa, đóng xén…v.v.. Ồ! những thứ nhỏ nhặt đó không nên tính toán, vì tôi chỉ cần phụng sự nghệ thuật!)Sau đó tôi đã phác họa một lề lối làm việc qui mô, "khoa học" hơn, bất cần tới cái phương tiện nồi niêu, xoong chảo của bà chị tôi nữa. Tôi sắm riêng cho tôi một cái nồi đất cỡ nồi kho cá Thu cho cả nhà, và ghếch nhờ nơi góc bếp. Như thế thì thạch thiếc, mực miếc có dơ bẩn cũng chẳng còn liên hệ tới ai. Còn cái mâm đồng bầy thức ăn thì tôi cũng thay thế bằng một loại khay làm bằng tôn, khuôn khổ vuông vức vừa vặn bằng một trang báo mà tôi đã đặt làm ở phố hàng Thiếc, gần phố nhà tôi. Với những cái khuôn này, tôi tiết kiệm được rất nhiều thạch trắng, vì nếu dùng mâm tròn, thạch ở quanh bốn rìa mâm không làm bản in một trang báo được vì nhỏ quá, phải xắt bỏ để sau đem nấu lại.Duy chỉ có tay chân, quần áo của tôi là thảm hại nhất. Mực tím dây ra tôi từ đầu xuống chân. Sơ mi trắng của tôi không cái nào mà không có lấy dăm bẩy vệt mực tím. Hôm bà cô họ tôi tới thăm, thấy tôi lem luốc quá, bà cất tiếng khen:- Thằng này học chăm quá! Nhìn nó chỗ nào trên người cũng dính mực!Bà chị của tôi bụm miệng cười rồi nói:- Vâng…nó chăm lắm đấy ạ, nhưng thợ nhuộm thì cũng dính nhiều phẩm tím đến vậy là cùng.Mặc dù chị tôi có nhạo báng thế nào thì báo của tôi cũng ra đều đặn được hàng tuần. Số độc giả tăng thêm 5 vị nữa, vị chi là 25 người. Tôi lời đứt đuôi đi mỗi tuần 17 đồng, dư tiền ăn bánh rán nhân đậu xanh mỗi giờ ra chơi.Nhưng nếu cuộc đời cứ dễ dãi trôi chẩy nhột cách êm xuôi như vậy thì còn gì để nói. Đàng này, báo của tôi ra loại mới chỉ được đến số thứ 5 thì một biến cố xẩy ra làm tôi choáng váng.Số là vào thời kỳ đó, tổ chức Học Sinh, Sinh Viên chống Pháp dưới danh nghĩa Ủy Ban Kháng Chiến Sinh Viên Học Sinh Đô Thành bắt đầu hoạt động mạnh mẽ. Họ cũng in và phổ biến các loại truyền đơn, các tài liệu học tập truyền tay bằng kỹ thuật ấn loát "tối tân" y hệt như tờ Bút Mới của tôi. Nghĩa là cũng "in thạch bản". Nội dung truyền đơn thì hầu hết là hô hào học sinh các trường trung học “bãi khóa”. Thế là ảnh hưởng trực tiếp đến tất cả giới học trò Hà Nội rồi!Sau đó, thiên hạ nhao lên vì đã có một vài vụ bắt bớ xẩy ra trong giới học trò trung học. Loại ấn phẩm in bằng thạch bản dù nội dung bất kỳ ra sao cũng bỗng trở thành một thứ đồ quốc cấm, nguy hiểm.Vào lần chót, tôi ôm báo đến trường, vừa mở cặp lấy ra là bị tẩy chay ngay:- Thôi dẹp đi cậu ơi! Thời buổi này ấm ớ hội tề, coi chừng vô Hỏa Lò sớm.Báo kỳ đó của tôi còn nguyên, không bán được lấy một số. Thậm chí cũng không còn anh nào dám cầm nó trong tay. Hầu như anh nào cũng sợ sệt có cặp mắt do thám của công an lẩn quẩn đâu đó trong sân trường. Hòa còn nhát hơn, hắn khuyên tôi:- Cậu phải thủ tiêu hết đồ lề lủng củng ở nhà đi. Lỡ đứa nào hoạt động thật, bị bắt, nó khai tưới cho cậu để bảo toàn cơ sở của nó thì cậu có sống mà ăn sắn.Tôi chột dạ nhưng vẫn làm bộ cứng cỏi:- Các cậu nhát như cáy ngày. Tớ có hoạt động đếch gì đâu mà phải sợ. Để rồi coi tớ có làm sao không.- Ờ, tới lúc có làm sao, thì có hối cũng không kịp.- “Khắm chửa”! Tớ có đi ăn cắp, ăn trộm của ai mà phải hối không kịp.Hòa cười chế nhạo:- Ấy, thà ăn cắp, ăn trộm, tội còn nhẹ. Làm Hội kín còn nguy hiểm gấp mười.Tôi cãi:- Kín đâu mà kín. Báo toàn viết chuyện học trò thôi mà.- Ấy, chuyện học trò bây giờ mới nguy! Vua chống chính quyền bây giờ là học trò đấy, cậu ạ.- Đốt anh đi! Anh thử coi trong báo có bài nào tôi chống chính quyền không?- Hì …hì..cậu ra mà cãi với công an. Cãi với tớ vô ích.- Cãi đứt đuôi đi chứ, ai mà sợ.- Ờ, thế nó hỏi in báo để làm gì, cậu sẽ nói sao?- Tớ sẽ nói là để phục vụ văn nghệ.- Phục vụ văn nghệ để làm gì?- Nói thối không ngửi được. Phục vụ văn nghệ là phục vụ cho văn nghệ, chớ còn để làm đếch gì nữa.- Cậu nói dễ nghe không! Nó sẽ hỏi cho ra nhẽ: "văn nghệ" là cái gì, bao nhiêu người thì họp thành một cái văn nghệ, mỗi cái văn nghệ họp mặt ở đâu, bàn gì, hoạt động gì, cách hò hẹn ra sao, ám hiệu, khẩu hiệu bí mật trao đổi với nhau là những gì…Tôi cáu sườn:- Làm đếch gì có những thứ ấy.Hòa cười hơ hớ:- Ờ! Thì cậu cứ cãi với nó như thế để coi rồi nó sẽ làm gì.- Ừ, thì nó làm gì được nào….- Cậu ngây thơ như cái cột đèn đen. Nó hỏi, cậu không khai, nó sẽ cho cậu đi tầu bay, chán rồi mời ngài đi tầu ngầm, khi đói thì mời ngài sơi giò bó lạt!- Thế là cái cóc khô gì?- Đi tầu bay là quay điện đó! Nó có một cái máy điện to bằng bốn cái bàn của thầy Huỳnh, dây nhợ bên trong gắn lung tung beng. Nó sẽ gắn vô 2 tai của cậu hai cái kẹp rồi dùng ma-ni-ven thứ xài cho xe ô tô, quay cho động cơ nổ đùng đùng. Thế là điện nó làm cho cậu quay tít thò lò như thể đi trên tầu bay, mà đau thì ôi thôi… tóe khói!- Vua nói khoác! Cậu làm như chính cậu đã trải qua những thứ đó rồi.- Tớ không có kinh nghiệm nhưng chú tớ kể lại. Chú tớ có người quen bị giam trong đó 7 tháng liền. Lúc thả ra, người đang 80 ki lô tụt xuống chỉ còn sấp sỉ… 10 ki lô!!! Còn đi tầu ngầm là gì cậu có biết không? Là nó nhúng cậu vô bể nước xà phòng, dùng cái sào dài dìm cậu xuống y như người ta dìm một con chuột chết. Xà phòng qua mồm, chui vào bụng, chà xát ở trong dạ dầy như thể ta giặt cái mùi soa…Ô là là…thấy ông bà ông vải!Luận điệu của Hòa đã làm nhuệ khí của tôi mười phần giảm mất tám chín. Nhưng tôi vẫn gân cổ lên cãi cho khỏi mất mặt anh hùng:- Cậu nhát như cáy. Thế mà đòi làm những nhân vật kiếm hiệp như Ngọc Kỳ Lân, Kim Hồ Điệp. Ngọc Kỳ Lân đâu có chưa chi đã co vòi lại như cậu.Hòa vái vái:- Thôi đi, tôi can cậu. Chả Kỳ Lân kỳ leo gì hết sất cả. Tới mười Ngọc Kỳ Lân mà vô trong đó, bị nó bó giò thì cũng khóc thét lên mà đòi về với má.Tôi tò mò:- Bó giò là làm sao?Hòa quơ tay múa chân, cứ như thể hắn ta đã bị mật thám Pháp đem ra bó giò nhiều lần:- Này nhé, nó lôi cậu ra, bắt tụt quần xuống cho trơ thổ địa ra, rồi lấy dây lạt cột hai ống chân lại nom như hai khúc giò, rồi sau đó đem cậu đi ngâm nước! Ối chà chà, nước sẽ làm cho thịt của cậu…nở ra, dây lạt vì thế thít lại. Ui! Nom đâu có khác gì khúc Giò Thủ ba ngày Tết, nếu có đem luộc rồi chấm nước mắm chanh, ớt, tiêu, gừng thì chắc là hẩu sực!Nói xong Hòa cười khà khà giọng đầy vẻ đắc chí, cứ như thể chính mắt đã trông thấy tôi đang bị bó giò, ngâm nước theo cái kiểu đó. Đứt đuôi đi rồi, từ bao lâu nay hắn vẫn hậm hực ghen tức vì tờ báo của tôi, mong cho nó mau chóng chết ngỏm.Tuy nhiên, có tức thì tức, hắn vẫn cứ phải tò mò coi xem trong báo của tôi có những bài gì. Vì thế, hắn vẫn luôn luôn là thứ độc giả mua báo đầu tiên khi mới ra lò. Chả biết hắn có khâm phục bài vở nào không, nhưng bề ngoài thì bao giờ hắn cũng chê bai ỏm tỏi. Nào truyện này viết dở, bài thơ kia lạc vận, chuyện cười này nhạt như nước ốc, cù cũng không cười..v..v…Nhưng chê bai kiểu đó thì cũng phải thôi! Con gà tức nhau tiếng gáy mà lỵ! Nay có dịp chính đáng để bươi móc, tội vạ gì mà hắn không mang đủ mọi thứ ra để dậm dọa tôi đủ điều.Nhưng nói cho ngay, hắn cũng có lý một phần. Vào thời kỳ đó, học trò hoạt động bí mật bị bắt như cơm bữa. Nay có tin cậu này đang tung truyền đơn trên lầu cao thì bị bắt quả tó, mai có tin cậu kia mang cả cọc truyền đơn trong cặp táp bị chặn lại ở đầu đường để khám xét và bị phát giác. Rồi lại có tin một toán học sinh đang ngồi ngay trong trường thì thào bàn soạn kế hoạch kêu gọi học sinh bãi khóa thì mật thám ập vào truy hỏi, khám trong cặp lại thấy những truyền đơn hô hào bãi khóa.. v.v.. Thế là bị tóm cả lũ, rồi bị đòn đau nên nhiều cậu khai vung tí mẹt. Những màn tới tận nhà để bắt bớ lại xẩy ra khiến dư luận học sinh và phụ huynh hết sức xôn xao. Trong cái tình thế đó mà cứ …ra báo thì có khác gì "Lậy ông, tôi ở bụi này!"Thế là sau buổi nói chuyện với Hòa, tôi quyết định đình bản vô hạn định tờ báo. Bao nhiêu hồ sơ tòa soạn cùng là dụng cụ ấn loát gồm khuôn, nồi, bút, mực…tôi lén đem ra thùng rác thủ tiêu hết.Thôi rồi! Bao nhiêu công trình xây dựng và những mơ ước của tôi lại một lần nữa tan ra mây khói!