hi lách theo con đường quen thuộc trong những lùm cây lúp xúp, Ivanôpxki chẳng những không còn hồi hộp, lo lắng như trước, mà còn thấy quen dần với tai vạ của mình đêm qua và tìm cách phân tích, quyết định sắp tới sẽ hành động ra sao. Tất nhiên, căn cứ bỗng dưng biến mất khiến cuộc tập kích của anh không cần thiết nữa, nhưng lại làm anh vô cùng cay đắng vì đã tốn bao công sức mà chẳng mang lại kết quả gì. Anh thương các chiến sĩ đã hy sinh, thương Khakimôp đang nằm chờ chết. Tuy thế, lúc này việc phải giải thích thất bại của anh trước Bộ tham mưu là vấn đề làm anh nghĩ đến nhiều nhất. Khắc sâu vào ký ức anh không phải buổi liên hoan đưa tiễn theo kiểu nhà binh mà là lời dặn dò chung của đồng chí thiếu tướng trong khoảng sân chật hẹp của ngôi nhà cao cao có những cửa sổ che rèm, trước lúc lên đường. “Những đứa con của Tổ quốc!”, Chính anh là một trong những đứa con ấy, khi các anh được tập hợp lại, rồi bị lạc đường trong đêm bão tuyết và ngủ dưới chiến hào..., rồi căn cứ đã không cánh mà bay.Thật không gì tệ hại bằng trạng huống đáng nguyền rủa ấy. Ivanôpxki nghĩ, mặt mày cau có như người nhức răng. Chẳng thèm tránh những cành gai sắc nhọn, anh cúi người xuống, băng qua tất cả và không thôi nghĩ ngợi. Chẳng thà thiếu tướng cứ mắng nhiếc anh rồi đưa anh về Đônxêvô kiểm tra còn hơn là phân tích báo cáo bất hạnh của anh. Còn nếu như sự việc lại xảy ra như thế thì chẳng thà Bộ tham mưu cứ nghiêm khắc kỷ luật, hoặc thậm chí đưa anh ra tòa án binh vì tội không hoàn thành nhiệm vụ còn hơn là lại đối xử với anh theo cách: Các đồng chí, cấp trên rất tin tưởng các đồng chí... Niềm tin tưởng ấy giúp gì anh trong lúc này? Với niềm tin ấy anh sẽ đi đến đâu? Ý nghĩ bi đát này cứ giày vò tâm trí anh, không cho anh cam chịu thất bại đêm qua, và thôi thúc anh phải hành động. Nhưng anh có thể làm được điều gì?Vượt qua đường nhựa lần này cũng không dễ dàng, ngay từ đằng xa anh đã thấy bọn Đức lũ lượt trên đường. Đó là những toán bộ binh mệt mỏi, những đoàn xe tải đôi lúc có cả những toán kỵ binh. Tiếp đến là đoàn xe kéo đại bác. Dòng người, dòng xe dày đặc ấy không ngớt chuyển về phía đông, về phía Matxcơva, và trong tâm trạng đau buồn trái tim Ivanôpxki thắt lại, anh cay đắng lẩm bẩm: lại một toán nữa, lại một đoàn nữa, chắc là chúng đang tiến công, có thể mặt trận đã vỡ... Thủ đô đáng thương! Người làm thế nào để đứng vững được trước những lực lượng tàn bạo ấy! Nhưng chắc lằ chúng có nhiều lực lượng, cần phải có biện pháp ứng phó. Thật là lạ, vì mục đích của bọn phát xít mà bao máu xương phải đổ, bao người phải lìa con, lìa vợ, bao người phải đau khổ, bất hạnh.Lúc này, anh chỉ có một ý nghĩ: mặc dầu trong cái đêm tai vạ này, anh đã đi gần 60 kilômét, nhưng so với hôm qua khoảng cách đến căn cứ vẫn không gần hơn là bao, đã vậy lại ở vào hoàn cảnh bất lợi hơn. Bởi vì, chiều hôm trước, trong tay anh có đầy đủ lực lượng của cả nhóm, với quyết tâm cao; còn bây giờ? Tất nhiên, anh vẫn còn lực lượng, nhưng cái chính là căn cứ bọn Đức đã biến mất, mục tiêu của nhóm không còn như trước nữa và anh chưa biết sẽ phải hành động ra sao!Tuy vậy, trước hết phải vượt qua con đường nhựa đầy nguy hiểm kia để trở về với các chiến sĩ đang chờ anh.Cùng với Pivôvarốp, anh tháo thanh trượt cầm ở tay rồi tụt xuống đáy hào chống tăng. Tiếp tục đến gần đường nhựa lúc này rất nguy hiểm. Hai người ẩn mình trong một ngách hào gấp khúc. Thỉnh thoảng họ lại ló đầu nhìn ra đoạn đường trống trải. Trên đường, hết toán này đến toán khác kéo dài mãi tưởng như bất tận. Không thể nghĩ đến việc vượt đường lúc này được. Thế thì lại phải chờ. Ivanôpxki đành phải tìm cách giết thì giờ trong giá rét với tâm trạng gần như tuyệt vọng và chỉ cách bọn Đức chừng nửa kilômét. Không thể sốt ruột. Anh chuẩn bị tư tưởng ngồi ở đây cho tối lúc hoàng hôn buông xuống. Đằng nào cũng thế, ban ngày không thể vượt đường được. Anh chưa quyết định dứt khoát và cũng chưa biết rồi sẽ đi đâu, đi tiếp hay trở về với đồng chí mình ở bên kia đường. Anh và Pivôvarôp hầu như không nói gì với nhau, nếu nói chuyện họ sẽ không nghe ngóng được, mà nghe ngóng lúc này lại là khả năng duy nhất giúp họ bảo vệ mình trong đường hào chống tăng phủ đầy tuyết, dài vô tận. Chốc chốc Ivanôpxki lại thò tay vào túi lấy đồng hồ ra xem. Đối với anh, chiếc đồng hồ là người làm chứng cho việc thời gian vẫn trôi đi và trôi đi nhanh chóng như thế nào. Đêm đông lạnh buốt đang xuống dần. Không kể gì đến giá buốt, hai người thấy buồn ngủ. Có lẽ, chỉ lúc này Ivanôpxki mới thấy đêm qua mình đã kiệt sức đến mức nào. Căng thẳng đến nỗi suốt mấy ngày qua anh chưa bao giờ cho phép mình nghỉ lấy một phút. Anh chẳng hề hay biết là anh đã thiu thiu ngủ, khi đặt lưng xuống thành hào đầy tuyết. Bỗng anh thấy lạnh buốt và như thoáng nghe thấy tiếng Pivôvarốp thì thào:- Đồng chí trung úy! Chúng ta đi thôi chứ! Tôi cảm thấy đi được rồi.- Gì vậy? Đi hả?Ngồi xuống cạnh bờ dốc và nhô đầu ra khỏi ụ đất, Pivôvarốp quan sát mặt đường, giọng anh vọng đến một cách bình thản. Ivanôpxki đứng dậy. Mặt đường vắng lặng, những chiếc xe tải cuối cùng chậm chạp lăn bánh về phía đông. Có lẽ nên vận động tiếp cận mặt đường.Họ cầm lấy bộ trượt tuyết, chạy thục mạng dưới đáy hào, giẫm lên cả những hố tuyết sâu và cũng chẳng để ý đến dấu vết của mình để lại phía sau. Một lần nữa họ lại gặp may. Kịp thời tiếp cận mặt đường, lúc ấy chẳng có một ai, họ băng qua và nhanh như chớp lao xuống khúc quẹo của con hào ngay đấy. Lúc chạy, người nóng lên, lưng Ivanôpxki ướt đẫm mồ hôi, còn Pivôvarốp cũng như người lội nước mặt mày, quần áo ướt sũng. Anh chiến sĩ thở dốc, tay áo choàng bay lật phật, nhưng anh vẫn mải miết chạy không dừng lại lần nào. Đây là lần đầu tiên Ivanôpxki hài lòng về người chiến sĩ trẻ. Anh không khoẻ lắm nhưng lại rất cố gắng. Điều này trước đây Ivanôpxki chưa thấy, vì thế đã đánh giá anh không đúng mức.Đến quãng hào ngoặt đầu tiên trên gò, Ivanôpxki chạy chậm lại và thở nhè nhẹ. Một lần nữa, các anh lại gặp may. Anh thoáng nghe thấy tiếng động cơ điêden ở đâu đó xa xa, nhưng anh không sợ. Lúc này anh nghĩ đến nơi anh sắp trở về. Ở đó có bốn chiến sĩ đang chờ anh và nỗi hồi hộp, lo lắng đầu tiên của anh là: ở đó Khakimôp ra sao? Tất nhiên, không ai dại gì chờ đợi người vô tích sự, nhưng dù sao cũng... Còn nếu bỗng dưng anh hi sinh? Tại sao anh nghĩ đến điều ấy nhỉ? Ngược lại phải hy vọng chứ.Ivanôpxki lắng nghe, hình như các chiến sĩ của anh ở đâu đây, rất gần, ngay dưới hào này. Anh thoáng nghe được một giọng khe khẽ, có lẽ giọng Craxnacutxki. Ivanôpxki vừa ra khỏi chỗ ngoặt thì chạm trán với Điubin. Nghe thấy tiếng động rất gần, chuẩn úy Điubin quay lại. Ngay lúc ấy anh nhìn thấy trung úy Ivanôpxki. Kề đấy, dưới chân thành hào, Lucasôp, Craxnacutxki, Xutnhich đang ngồi, còn Khakimôp nằm trên cáng và Daiat thì nằm còng queo dưới đáy hào.Tất cả đều quay lại phía người vừa đi tới, nhưng không ai nói một lời nào. Trung uý Ivanôpxki cũng im lặng, không nhìn ai, khẽ khàng đi đến bên chiếc cáng.- Khakimôp có làm sao không?- Mê sảng. - Lucasôp trả lời.- Cho uống nước chưa?- Sao lại cho uống nước? Anh ấy bị thương ở bụng.- Đúng, chắc ở bụng. Nếu ở bụng thì không nên uống nước. Nhưng làm thế nào bây giờ? Xem kìa, anh ấy đau đớn, trông đến tội. Chả lẽ cứ để như vậy sao?Ivanôpxki nhìn khuôn mặt xanh xao, khổ sở, đôi môi nửa khép, nửa mở của Khakimôp hồi lâu, người chiến sĩ rán tai nghe, hai mắt nhắm nghiền, không rõ anh tĩnh hay mê.- Nên đắp cho anh ấy chiếc áo lông. - Từ xa Điubin nói vọng lại.Lucasôp bực tức hỏi Điubin:- Anh nhặt chiếc áo lông ấy ở đâu?- Của một chiến sĩ, nhưng đồng chí ấy đã hy sinh rồi.- Đến lâu chưa? - không rời mắt khỏi Khakimôp, Ivanôpxki hỏi.- Trước đây một giờ - Vừa nói, Điubin vừa hất đầu về phía Daiat - thanh trượt của đồng chí ấy bị gãy.- Vì sao gãy?- Khi vòng qua khu rừng. - Daiat nói, - tôi vấp một mô đất, ngã bổ nhào, tôi không có lỗi...Có lẽ, lần khác thì xạc cho Daiat một trận cũng không thừa, đã hai lần anh gây khó khăn cho cả nhóm, nhưng lần này Ivanôpxki lại im lặng. Dù sao Điubin cũng đã đuổi kịp các anh. Anh thấy vui vui, mặc dù niềm vui nho nhỏ ấy gợi anh nhớ đến tai vạ đêm qua, Ivanốpxki định bụng sẽ cố gắng im lặng, không bắt chuyện với ai. Anh sợ giây phút khi mọi người khám phá ra cuộc hành quân đêm qua là vô tích sự. Nhưng anh không thể im lặng lâu được, mặc dầu anh cố gắng làm ra vẻ không muốn bắt chuyện với ai song mọi người ai cũng nhận ra điều ấy. Căn cứ bọn Đức là điều day dứt nhất của cả nhóm. Trong khi ấy, anh chiến sĩ trẻ chất phác Pivôvarốp đang ngồi nghỉ ở ngay bên cạnh. Ai nấy đều nhìn anh chiến sĩ trẻ, chờ đợi. Người đầu tiên lên tiếng là Lucasôp.- Nào, hãy kể đi. Ở đó có những gì? Bọn Đức có đông không? - Lucasôp sẽ hỏi sau lưng Ivanôpxki.- Không có bọn Đức. Kho tàng cũng không. - Pivôvarốp bình thản trả lời.- Không có là thế nào?Ivanôpxki cảm thấy lòng mình thắt lại. Anh không nhìn, nhưng cảm thấy các chiến sĩ ở sau lưng anh nhìn anh lo lắng, dò hỏi như thế nào, và không kìm nổi, một người nào đó đứng bật dậy.- Đồng chí trung úy? Có thật thế không? Lucasôp hỏi.Mọi người hết sức ngạc nhiên, hầu như không ai dám nhìn người chỉ huy nữa.- Đúng, ở đấy không có căn cứ nào cả. Chắc là bọn Đức đã chuyển đi nơi khác.Im lặng. Không ai nói một lời nào, riêng Craxnacutxki tia một dòng nước miếng qua kẽ răng xuống tuyết. Daiat thì vẫn ngơ ngác nhìn Ivanôpxki.- Cứ như chuyện đùa ấy! - Lucasôp thấy tim mình nhói lên.- Thế chứ sao! - Craxnacutxki thở dài. - Trong chiến tranh mọi trường hợp đều có thể xảy ra.- Lẽ nào ở đấy lại không có căn cứ? Hay căn cứ ở chỗ khác. - Lucasôp vẫn đứng nguyên chỗ cũ, hướng về phía Ivanôpxki hỏi, vẻ bực dọc.- Căn cứ ở đấy chứ ở đâu nữa! - Pivôvarốp bình thản trả lời Lucasôp. - Còn trơ lại bao nhiêu là cột rào, dây thép gai thì bọn chúng dỡ mang đi hết rồi.Không cúi xuống chiếc cáng nữa, Ivanôpxki ngẩng lên, nhìn về phía Xutnhich. Lúc này, Xutnhich đang đứng bên ụ đất ngoài chiến luỹ, chăm chú nhìn xuống lòng hào. Ivanôpxki cố không nhìn Lưcasôp nhưng anh vẫn cảm thấy nỗi bực tức đang giày vò Lucasôp, và Lucasôp sẵn sàng tranh cãi.- Dấu vết chứng tỏ chúng chuyển đi đâu cũng không có à? - Vối thái độ bình tĩnh, từng trải, Điubin hỏi.- Không có. - Ivanôpxki nói.- Không nhận ra được một dấu vết nào sao? - Vẫn với vẻ bực tức, Lucasôp hỏi tiếp. - Trong chuyện này ai là người có lỗi?Ivanôpxki đột ngột quay lại phía Lucasôp và dằn giọng:- Có lỗi về việc gì?- Về việc đưa ra kết luận sai! Một số chiến sĩ đã hy sinh...- Đồng chí ra lệnh như thế đấy à? - Ivanôpxki giận dữ ngắt lời Lucasôp.Ivanôpxki không thể tranh luận với Lucasôp. Anh biết rằng có cố gắng mấy cũng khó tránh khỏi cãi lộn và anh không thể không cảm thấy rằng Lucasôp có lý. Nhưng lúc này cãi lộn để làm gì. Không có chuyện ấy mọi người cũng đã bất hạnh rồi. Trong quân đội, những trường hợp như thế này không ai được phép tỏ ra bất mãn hoặc phẫn uất.Lucasôp bắt đầu nổi xung, hai mắt nảy lửa, khuôn mặt có bộ râu xồm xoàm trở nên dữ tợn.- Tôi ra lệnh gì? Tôi nói là...- Tốt nhất hãy im đi. - Ivanôpxki gắt.Lucasôp im bặt và nhìn đi chỗ khác, còn Ivanôpxki thì ngồi phệt xuống tuyết. Câu chuyện trở nên nhạt nhẽo. Nhưng có cái gì đó làm Ivanôpxki mệt mỏi, rã rời hơn cả những điều anh gặp và phải chịu đựng từ sáng đến giờ. Bằng cách nào để khắc phục cái đó, cho dù chưa phải là cách hay nhất? Không ai hỏi ai nữa. Có lẽ mọi người thấy rằng lúc này anh cũng chẳng biết được gì hơn những người ở đây. Các chiến sĩ im lặng chờ đợi một quyết định mới của người chỉ huy, quyết định sẽ hành động tiếp như thế nào. Đoán biết được điều ấy, anh thò tay vào ngực áo lấy ra tấm bản đồ. Anh cố gắng tìm cái gì đó trên bản đồ, cố vắt óc suy nghĩ mọi khả năng hòng tìm cho ra cái căn cứ được ngụy trang kín đáo ấy có thể chuyển đến đâu. Nhưng anh có nhìn vào bản đồ bao lâu chăng nữa thì bản đồ cũng chẳng thể trả lời được một câu hỏi nào của anh. Nét vẽ màu đỏ chỉ con đường nhựa chạy đến tận mép bản đồ. Đến đây, con đường chạy về phía nào nữa anh không sao biết được, vì anh không có bản đồ khu vực tiếp theo. Chắc ở khu vực này có những địa điểm thuận tiện hơn cho các căn cứ, kho tàng: trong những vạt rừng, những hẻm núi... Tìm ở đâu bây giờ?Anh ngồi như thế rất lâu, im lặng và cũng chẳng buồn co chân lại nữa. Trên đầu gối anh, tấm bản đồ vẫn trải ra, gió thổi những hạt tuyết bay qua kêu sột soạt. Anh có tìm ra được điều gì trên tấm bản đồ ấy đâu, vì thế cũng chẳng cần bàn luận với các chiến sĩ - những người đang chăm chú theo dõi anh với những ánh mắt dò hỏi. Anh cảm thấy cần phải có ngay một quyết định để khi trời vừa tối thì sẽ đi khỏi nơi này. Nhưng đi đâu bây giờ?- Cần người lên thay Xutnhich. Có lẽ đồng chí ấy chết cóng mất rồi. - Ivanôpxki nói, nhưng chẳng nhìn ai. Anh cho rằng, không khí rầu rĩ, im ắng, nặng nề như thế đã quá đủ rồi. Anh ra lệnh:- Đồng chí Daiat đi làm nhiệm vụ!Daiat lập tức đứng dậy và trèo lên mép hào, còn Xutnhich thì rũ tuyết trên mình rồi trườn xuống đáy hào- Tiếp tục làm gì bây giờ đồng chí chỉ huy? Chuẩn úy Điubin hỏi.- Cái gì? - Ivanôpxki có vẻ như không hiểu, mặc dù anh biết rõ điều gì làm chuẩn úy lo lắng.- Chúng ta tiếp tục đi về phía nào? - Điubin hỏi- Đồng chí quay trở lại - Ivanôpxki bình thản trả lời.- Thế nào? Tôi đi một mình à?- Đồng chí và những người khác nữa chứ. Các đồng chí hãy tìm mọi cách cứu Khakimôp sống.- Còn đồng chí?- Tôi ấy à? Tôi thử đi tìm căn cứ xem sao.- Đồng chí đi một mình?Ivanôpxki không trả lời ngay câu hỏi của Điubin. Anh còn chưa biết đi một mình hay nên đi với ai, nhưng rõ ràng cần phải tiếp tục tìm kiếm, điều này bỗng dưng anh hiểu rất rõ. Anh không thể trở về khi chưa tìm thấy căn cứ.- Không. Tôi không đi một mình. Một đồng chí nào đó sẽ cùng đi với tôi.- Người ấy là tôi. Có được không, đồng chí trung úy? - Điubin nói, dường như phải hết sức cương quyết, chuẩn úy mới bật ra được mấy tiếng ấy. Nhưng trung úy lại im lặng, không trả lời anh.Ivanôpxki căng thẳng nghĩ tới cái điều mà trước đây anh không sao nghĩ ra được. Tất nhiên, lối thoát đối với anh chỉ có thể là anh không được mạo hiểm. Mọi người làm hết sức mình vì anh, vì mục tiêu chưa đạt được. Mối thù riêng - mối thù danh dự của người chỉ huy trong anh đã bắt đầu và ở đây hoàn toàn là cuộc đấu tay đôi giữa anh với mánh khoé của bọn Đức, chứ các chiến sĩ không có liên quan gì đến việc này. Cho đến bây giờ, những cơ hội để chiến thắng chưa hề xuất hiện. Vì thế, anh phải tự mình gánh lấy mọi hậu quả, còn các chiến sĩ cần phải trở về căn cứ xuất phát.Ivanôpxki không cúi xuống tấm bản đồ nữa, anh ngẩng lên nhìn Điubin. Khuôn mặt tái đi vì lạnh của Điubin thật bình thản, cái nhìn từ dưới chiếc mũ lưỡi trai nhỏ bé có đính ngôi sao đỏ của anh là cái nhìn trầm tĩnh của người vừa mới thoát chết. Với con người như thế, Ivanôpxki muốn nói ngay: Tôi sẽ nhận đồng chí. Thực tình, Ivanôpxki rất muốn Điubin cùng đi với mình, có lẽ ở đây không tìm đâu ra được một người bạn tốt hơn Điubin. Nhưng khi Điubin lạc khỏi nhóm, anh đã chỉ định Lucasôp thay anh, thế thì tại sao anh lại không muốn Điubin cùng đi với mình. Anh đã ít nhiều tiếp xúc với Lucasôp trong suốt chặng đường hành quân tới đây, và một định kiến về Lucasôp đã hình thành trong anh.Điubin phải là người thay anh chỉ huy nhóm trở về.Nhóm sẽ trở về nơi xuất phát, trong số đó trường hợp Khakimôp là khó giải quyết nhất. Đường về chắc cũng chẳng dễ dàng gì, vì thế, Ivanôpxki rất muốn bằng cách nào đó để mọi người về đến nơi an toàn. Ý nghĩ và mong ước này anh đặt hy vọng ở Điubin - một chuẩn úy dày dạn kinh nghiệm và điềm tĩnh.- Không được! đồng chí chuẩn úy ạ, - Ivanôpxki nói sau hồi lâu suy nghĩ, - đồng chí ở lại chỉ huy nhóm thay tôi. Cùng đi với tôi là... đồng chí Pivôvarôp.Hơi ngạc nhiên, mọi người quay cả lại phía Pivôvarốp, còn Pivôvarốp thì lúng túng, ngồi ngay xuống lòng hào.- Thế nào, đồng chí Pivôvarốp?- Được thôi! - Chớp chớp hàng mi, Pivôvarôp trả lời.- Tốt quá. - Trung úy nói, anh rất hài lòng khi thấy mọi việc lại đâu vào đấy nhanh chóng đến thế.Sau đó, Ivanôpxki nhiều lần tự hỏi: vì sao việc lựa chọn quan trọng như thế mà anh lại chọn một chiến sĩ trẻ như Pivôvarôp? Và sao không chọn Xutnhich, một chiến sĩ công binh, hay Craxnacutxki, một chiến sĩ cao lớn, khoẻ mạnh? Có phải tính dễ bảo, ngoan ngoãn của anh chiến sĩ trẻ không lấy gì làm khoẻ mạnh lắm là nguyên nhân đưa anh đến quyết định ấy? Hay cuộc vượt đường tưởng như tuyệt vọng và vô cùng nguy hiểm mà Pivôvarốp cùng anh nếm trải hôm nay đã gây ấn tượng tốt đẹp trong anh.Thế là việc lựa chọn đã xong, Pivôvarốp rón rén, khẽ khàng ngồi xuống đống tuyết bị xéo nát nhão như bùn.- Thế còn công việc của đồng chí? Điubin nói, - Ai sẽ trình bày ở Bộ tham mưu?- Tôi sẽ viết thư - Ivanôpxki nói sau một giây suy nghĩ.Nhưng Ivanôpxki không có giấy, anh chỉ có chiếc bút chì bi chiến lợi phẩm.Chuẩn úy Điubin xé trong quyển sổ bẩn nát của mình ra một tờ, đưa cho Ivanôpxki. Nghĩ một chút, Ivanôpxki viết lên tờ giấy mấy dòng ngắn ngủi:“Không có căn cứ ở vị trí đã xác định. Phân đội bị tổn thất, tôi để phân đội trở về vị trí xuất phát. Cùng với một chiến sĩ nữa, tôi tiếp tục tìm kiếm căn cứ. Tôi cho rằng sau hai ngày đêm tìm kiếm, thế nào tôi cũng sẽ trở về. Ivanôpxki. Ngày 29 tháng 11 năm 1941”.- Thư đây. Đồng chí chuyển cho tham mưu trưởng giúp tôi.- Mang theo lựu đạn chứ?- Phải. Mang theo lựu đạn và hai chai xăng. Pivôvarốp, đồng chí hãy lấy hai chai xăng của Xutnhich, đưa lựu đạn cho tôi.Điubin tháo lựu đạn chống tăng ở thắt lưng mình đưa cho Ivanôpxki. Ivanôpxki cầm lấy và gài vào bên hông.- Có cần mang theo lương khô không?- Có. Đưa cho tôi mấy miếng bít cốt, hai hộp cá.- Phó thác cho trời. - Craxnacutxki thở dài.- Hãy cẩn thận trên đường về. Đừng để xảy ra tổn thất nữa.- Chúng tôi hiểu. - Điubin nói nhỏ, tỏ ý tán thành.- Các đồng chí! Hình như trời sắp tối, có thể hành động được rồi đấy. Thế mà chúng ta vẫn còn ngồi đây. Đồng chí Daiat, trên đường động tĩnh ra sao?- Đèn pha quét đi quét lại trên đường, nhiều hay ít, không nhìn rõ được.Chuẩn úy Điubin buộc lại ba lô. Pivôvarốp bỏ mấy miếng bít cốt vào xà cột và dùng vải cuộn hai chai xăng. Không chờ lệnh, Craxnacutxki đi lại chỗ Khakimôp đang nằm trên cáng, bụi tuyết phủ đầy.- Hãy chăm sóc Khakimôp - Ivanôpxki nói với Điubin. - Có thể anh ấy sống được đến sáng mai đấy.- Nào, hãy giậm chân cho nóng người lên!- Chúc các đồng chí may mắn! - Điubin nói rồi quay lại ra lệnh cho các chiến sĩ: Lồng thanh trượt vào! Nhắc thử lên xem sao. Cao lên, cao lên chút nữa... Thế, thế...Các chiến sĩ khó nhọc nâng Khakimôp lên khỏi lòng hào. Lên đến mép hào, Điubin ngoảnh lại. Cuộc chia tay vội vã quá, Ivanôpxki tay vẫn vẫy:- Chúc các đồng chí lên đường may mắn!Khi các chiến sĩ đã đi khuất và bóng chuẩn úy cao lêu đêu đi cuối cùng biến khỏi mép hào, Ivanôpxki ngồi xuống tuyết. Anh cảm thấy hài lòng về việc Điubin không rớt lại dọc đường và đã đuổi kịp cả nhóm. Lúc này, với những chiến sĩ trở về, Điubin sẽ là người chỉ huy rất tin cậy, người sẽ đẫn dắt đồng đội đến đích an toàn. Pivôvarốp vẫn đứng dưới đáy hào nhìn lên phía mép hào cao cao. Để anh chiến sĩ trẻ không nhận thấy sự bối rối, xúc động của mình trước cuộc chia tay, Ivanôpxki nói với Pivôvarốp, giọng cỏi mở:- Hãy ngồi xuống đồng chí Pivôvarốp! Chúng ta nghỉ cái đã. Tên cúng cơm của cậu là gì nhỉ?- Petơrô.- Nghĩa là Pétca. Còn mình là Igo. Nào, cậu có nghĩ rằng chúng ta sẽ gặp may không?- Có thể lắm chứ! - Pivôvarôp trả lời ngay, hai tay anh xoa xoa báng súng và khe khẽ thở dài.- Tốt thôi. Hãy còn nhiều thì giờ, chúng mình làm quen với nhau, sau này chả có lúc nào đâu. - Ivanôpxki nói. Pivôvarốp ngồi xuống và bắt đầu cởi ba lô ra.