Ôi mịt mùng tăm tối bao nhiêu trong ngục thất mà em tự giam hãm! Mở lòng ra! Mở ra cho sóng yêu thương trành ngập qua vạn hồn đơn côi, cho lạch tinh giao thông cùng đại dương bác ái. - Anh ạ! Lòng em không hẹp, không xấu, thế mà mỗi lần tìm bạn để giao thân em lại thấy khó khăn tưởng không thể nào gần họ được. Cái tâm trạng ấy chẳng riêng gì ở em. Anh cũng đã nghe nhiều người nói với anh như thế. Ai cũng tự bảo rằng mình tốt, thế mà đôi bạn tri kỉ vẫn hiếm hoi. - Sao lại có những mâu thuẫn ấy được? Tai sao trong lúc người nào cũng tốt, lại không thể kết bạn cùng nhau? Ở đây, đồng thanh sao lại không tương ứng? Và bởi đâu đồng khí lại chẳng tương cầu? Vì lòng người thường e dè với nhau quá, không chịu mở lòng mình ra trước. Sự nghi nan đầu tiên, và cả sự kiêu ngạo nữa, đã khép lòng họ lại và chia biệt mỗi người ra từng xứ cô đơn. Cho nên, muốn được lòng người thì mở lòng mình ra trước đã! Ai biết ý em muốn mời đón mà dám đi vào? Trang trải lòng em mà mời đón họ. Nếu ai khinh khỉnh đi qua không thèm ghé lại, thì cũng tủi cho lòng em lắm đó. Nhưng nếu em kiêu ngạo đứng riêng ra, thì làm sao có bạn? Phải bớt lòng tự hào và kiêu ngạo đi, để được thềm nhiều mến yêu chứ! Tình yêu, với tự đại và kiêu ngạo có bao giờ đi đôi? Giàu kiêu ngạo thì nghèo bạn bè. Đầu em ngước cao thế kia thì làm sao thấy được những bàn tay của kẻ khác đưa ra để giao nối? Hạ mình xuống một chút em ơi, người ta đang đợi tay em để nắm lấy đấy! Chịu phiền hà một chút chứ! Có công cuộc nào tốt đẹp mà bắt đầu chẳng khó khăn? Em không tìm ra được bạn có khí cũng tại em quá tính toán so đo. Ôi so đo tính toán mà chi, lợi quyền không đi đôi với tình bạn. Suy tính cho nhiều đi, rồi em sẽ suốt đời trơ trọi! Mới quen nhau đã sợ người ta lợi dụng… thì biết bao giờ mới được thân nhau? Đừng suy tính! Nếu có bị lợi dụng, thì đấy cũng là một cách để hiểu người. Dang cả lòng ra, và cả quyền lợi nữa. Dại khờ đi cũng nên! Dại khờ ở đây là một sự không ngoan ít người làm được – “Có không ngoan mới dư trí dại khờ” – Những kẻ hiểu người nhiều nhất là những kẻ đã nhiều lần bị lợi dụng. - Nhưng tình bằng hữu là một sự gắn bó lâu dài, phải đâu là một cử chỉ đẹp đẽ như lòng từ thiện mà ta chỉ cần mở bàn tay và nhắm mắt lại? Không đáng ngại, em ạ! Đã muốn đãi vàng, tất phải hốt luôn cả cát sạn. Không thể lựa lọc đuợc. Những phần tử xấu xa rồi sẽ bị đào thải đi dần. Trong những sự kết hợp lâu bền, những phần tử hư hèn rồi sẽ mục nát. Em đừng sợ khi mở cửa, lòng em sẽ bị những kẻ dở dang xâm chiếm mãi mãi. Bụi có thể bám vào một hòn ngọc quý, những chỉ một nhát chùi là sạch ngay. Có bao giờ ngọc với bụi lại có thể giao hòa? Chỉ những vật cùng một giống mới kết hợp nhau lâu. Những người bạn xấu, nếu có xâm chiếm lòng em, thì chỉ trong một thời gian ngắn là đi ngay. Họ không thể ở lâu, và lòng em, dầu sao, cũng không thể cầm được họ mãi. Mà cầm làm chi? Vì sợ miệng đời mai mỉa rằng em chẳng thủy chung? Nhưng thủy chung phải đâu là một đức tính như người ta lầm tưởng? Thủy chung chỉ là kết quả của sự giao hòa giữa hai tâm hồn quý báu. Nó chứng tỏ rằng có hai tấm lòng vàng đang giao kết ở đây và chỉ thế thôi! Anh đã nói vàng không thể lẫn lôn với chìm thì thủy chung làm sao được với kẻ xấu xa, thiếu điều kiện để chung sống? Khi đã thiếu tính tình tốt đẹp để xây đắp tình thân thì dù có muốn thủy chung cũng chẳng được nào. Như hai bánh xe mòn không ăn khớp, họ sẽ xa dần nhau mà không một sức mạnh gì níu lại được. Khi thời gian đã giữ phần đào thải, thì em cần gì phải lựa lọc quá cho mất công? Mà lựa làm sao cho đúng được? Sao em dám chắc người ấy xấu, sau một vài lần gặp nhau? Có những người rất đáng ghét lúc mới gặp. Nhưng đó là tại chúng ta nhận lầm nhiều hơn là họ đáng ghét thật. Càng sống gần nhau lâu, càng đi sâu vào tâm hồn họ, mới thấu rõ rằng những nhận xét ban đầu của chúng ta thường sai lạc: họ thường chẳng xấu như chúng ta đã ngờ oan. - Như thế thì thái độ của người đi tìm bạn là đừng quá e dè, kiêu ngạo, cũng chớ tính toán và nhất là đừng vội nghi oan rằng mọi người đều xấu? Phải đấy! Em tóm tắt lại đúng lắm. Cử chỉ của người khát bạn phải giống như người khát nước lâu ngày: lăn xả ra bên bờ khe mà hớp nước, không quản ngại những cặp mắt tò mò chung quanh. Đừng sợ người ta cười cử chỉ bồng bột ấy. Mà ai lại đi cười cử chỉ của một người giàu lòng nhân ái? Nếu em quá vồn vã mà họ vẫn thờ ơ, thì người ta sẽ cười con người khô khan ấy chứ! Anh nói thế thôi, chứ ai lại đi thản nhiên trước sự mến yêu. Tâm hồn chúng ta bị hình hài phân chia, mỗi người mỗi cõi, nên khi có những sợi dây tình nào đưa ra để chắp nối hai hồn, ai lại chảng vội nắm lấy để giao thân? Nếu đến nay có kẻ còn chịu phận lẻ loi là tại thiếu những dây thân ái của người khác trao cho. Tung khắp bốn phương trời những sợi dây thân ái đi em! Cái cử chỉ đẹp đẽ ấy, bao nhiêu người đang ao ước, chờ mong, như những nụ hoa khát khao một tia nắng để mở, như kẻ sắp chết đuối đợi một chiếc sào… Đâu đây có những cặp môi mấp máy, sắp mở một lời yêu; đâu đây có những cặp mắt sáng ướt, chất chứa tình thương, và những bàn tay run run chực cầm tay em đó. Sao em chẳng vội cầm cho, để những bàn tay kia phải bơ vơ rồi buông thõng, để những cặp môi đáng lẽ được nở, phải héo tàn, và những ánh mắt đang gợn sóng yêu thương, bỗng lại phẳng lỳ và lạnh ngắt như mặt nước hồ thu? Chao ôi! Hai tâm hồn, hai sóng yêu thương hòa hợp trong bể đời bão tố, có phải là một tội lỗi gì đâu mà ngại ngùng lắm thế?