ẫn lên cái dốc xi–măng cũ, đi lại phía quốc lộ Một. Mới năm giờ sáng, trời còn tối mờ. Bóng những người đứng đợi chuyến xe vô Nam in lên nền trời như những vệt đen nghiêng qua nghiêng lại. Tiếng dế kêu vang hai bên bờ cỏ. Mẫn đi về phía những người đang đứng bên đống hành lý của họ. Những căn nhà lụp xụp ở tận dưới thấp xen lẫn những lô cốt. Người thiếu nữ gánh hàng bước qua các rãnh nhỏ đặt ống cống, thận trọng, chậm chạp, hai cái thúng lớn đong đưa. Mẫn đi qua đống gỗ mục và những cột nhà cháy đen nhẻm. Cái rạp hát dựng trơ trụi giữa khu đất rộng. Tranh vẽ quảng cáo lủng lỗ, lem luốc, hiện lờ mờ ba bốn cái mặt người. Sân khấu tối om, thụt vô trong, khuất sau các tấm tôn chắn làm tường. Bên này đường số Một là đường ray xe lửa, bên kia là đất mới cày xám ngoét chạy về phía chân núi. Mẫn ớn lạnh khi cơn gió thổi từ dưới sông lên. Mặt nước xao xuyến bởi những vang động mơ hồ như ảo tưởng. Chiếc xe lắc lư rẽ vào khoảng đất trống bên cạnh khu chợ lợp ngói. Mấy chiếc cột xi măng lờ mờ phía trước trông như có ai đứng lẩn trong tối. Trời còn xám đục như màu bạc bị nám khói, hiu hắt trên khu phố nghèo nàn. Người tài xế đạp ga cho xe rú lên rồi lại cho máy nổ đều như cũ. Tiếng nói bâng quơ của người lo xe lạc lõng như những âm điệu vô nghĩa bị chặn lại sau đôi môi ngậm điếu thuốc. Ánh quẹt diêm lóe sáng giữa hai bàn tay mập mạp, leo lét trên khuôn mặt láng nhờn vì mồ hôi rồi tắt ngấm. Mẫn đưa tay ra đón. Chiếc xe hàng đậu lại. Người lơ xe hỏi: -Đi đâu đó? -Dạ, cháu đi Sài Gòn Mẫn thót lên xe, nó ngồi thu mình bên cạnh một người đàn bà mập mạp đang gác chân lên giỏ rau cải nhai bánh mì. Trời còn lờ mờ tối, không thấy rõ khuôn mặt của bà ta, chỉ thấy hai cái vai to lớn lắc lư theo nhịp xe đi và tiếng nhai, tiếng cái lưỡi bật bật trong miệng để gỡ những miếng bánh mì dính kẽ răng. Ghế dài đối diện chỉ có hai người ngồi. Một người đội nón sụp xuống che khuất khuôn mặt, nãy giờ cứ cắm cúi sửa lại cái bao bố đựng lổn ngổn những gì trong đó. Bà ta kéo tới kéo lui, cố gắng nhét cái bao vào dưới ghế ngồi nhưng không được. Một người nữa nhỏ thó, im lìm ngồi thụt trong góc xe tối om. Anh ta để cả hai chân lên ghế, hai tay ôm chặt lấy đầu gối, mặt cúi thấp, co ro như người đang bị rét run. Mẫn ái ngại hỏi: -Anh đau sao vậy? Người đó ngẩng lên, khuôn mặt tối om, sâu hoắm, ngó Mẫn trân trối, cái đầu lắc lư. Hai giỏ rau to lớn của người đàn bà mập mạp che khuất nửa người anh ta. Mẫn chỉ thấy lờ mờ anh ta đang bận áo bà ba đen, tóc dài lởm chởm, cái đầu lắc qua lắc lại mãi, rồi nhanh như cắt, anh ta vươn cánh tay khô đét ra, vồ lấy khúc bánh mì trên tay Mẫn. Mẫn hoảng hốt thu mình trong góc xe, lấm lét nhìn đôi mắt đã hết thần lực đó. Đôi mắt bất động trao tráo trên một cái lỗ hổng to ăn thông với hốc mũi sâu hoắm, đen ngòm. Hắn ta cúi mặt, chăm chỉ rứt từng miếng bánh mì nhỏ, thảy vô cái lỗ hổng đen ngòm dưới hai con mắt ấy. Mẫn nghe rõ từng tiếng nuốt ọt ọt. Mẫn khiếp hãi nép sát vào một góc, nhưng người đàn bà lại cười và nói tỉnh khô: -Cái con quỷ này miệng mồm đã không có mà gặp cái gì cũng thồn đại vô. Dường như có tiếng hắn ta cười. ° Xe vào thành phố lúc hơn bốn giờ chiều. Mới chừng ấy mà trời đã gần tối. Mưa rất nhẹ. Khu chợ đông đúc, sặc sỡ những hoa giấy, áo mưa, bong bóng, quần áo trẻ con… treo đầy trong những căn lều dựng vội vàng bên vỉa hè. Trận mưa phùn của những ngày cuối đông làm mát dịu không khí. Quang cảnh có một vẻ gì rất náo nức. Xe vào bến và đậu lại bên một cây xăng. Mẫn hỏi người đàn bà bán rau cải ngồi cạnh: -Tới Sài Gòn rồi, hả dì? -Chưa. Còn xa lắm. Đây mới Nha Trang. -Chừng nào nó mới đi Sài Gòn? -Chú em muốn đi Sài Gòn à? -Dạ. Cháu đi kiếm việc làm. Người đàn bà vừa sửa soạn xuống xe vừa bảo Mẫn: -Vậy phải đi xe khác. Xe đây đi tới Nha Trang thôi. Mẫn chưng hửng. Và một nỗi lo chợt xâm chiếm nó. Trời sắp tối rồi, đêm nay sẽ về đâu, ngủ đâu? Em đứng ngơ ngác giữa bến xe đông đúc ồn ào. Về đâu giữa thành phố xa lạ này? Bóng chiều cứ lạn dần xuống như tấm màn đen ngăn giữa nó và những mái ấm gia đình, những ánh đèn và những cuộc vui… Rồi nó quay đi, vô định. Lúc nó ra đến ngã tư đường thì trời đã về chiều. Nó thấy cơ thể mệt mỏi và nóng nực. Nó muốn tìm một chỗ nào đó để ngồi nghỉ một lát. Mẫn đi một lúc nữa thì gặp một rạp chiếu bóng. Nó ngồi bệt xuống dưới thềm, lưng tựa vào vách. Phía ngoài rạp hát không đông người mấy nhưng chẳng ai mua được vé vì nơi cửa phòng vé bọn trẻ rách rưới bẩn thỉu ở đâu đến chen lấn lúc nhúc không biết để làm gì. Khán giả người nào cũng đành phải mua vé chợ đen của những người đàn bà cầm sẵn trên tay, len lỏi trong đám đông mà bán. Mẫn lim dim mắt trong cơn buồn ngủ chập chờn. Nó thấy lờ mờ những hình người nhiều màu trên các tấm bảng quảng cáo dựng đứng trước mắt nó. Bọn trẻ thì la lối, chửi thề và đấm đá nhau, rượt nhau chạy xồng xộc trong đám đông. Những khán giả mới đến, nhìn thấy hàng chữ COI CHỪNG MÓC TÚI treo phía trên quầy vé đều ngại ngùng dừng lại, ngó vô cửa rạp và coi đồng hồ. Mẫn thắc mắc không biết tụi nhỏ chen lấn ở đó để làm gì. Nó cũng thấy hàng chữ COI CHỪNG MÓC TÚI, nhưng nơi quầy vé không có một người lớn tuổi nào chen vô được thì chẳng lẽ chúng móc túi lẫn nhau sao? Lát sau, khi thấy tụi con nít bắt đầu chú ý đến mình, Mẫn e ngại, đứng dậy bỏ đi. Khi đi ngang qua chỗ quầy vé, nó bị tụi nhỏ chạy rượt nhau tông phải, té nhào xuống hè phố. Ba bốn đứa đè xuống người nó. Đứa nào tóc tai cũng bờm xờm, nước da vàng bủng, hai gò má nhô cao và bóng như thoa mỡ. Bọn trẻ reo hò ầm ĩ: -Hạ được một tên nhà quê! Mẫn cố hết sức bình sinh lăn mấy vòng và rớt xuống lòng đường. Hai thằng nhỏ bám trên lưng nó bị hất văng ra. Mẫn bật dậy, tháo chạy qua các đường phố. Không có thằng nào rượt theo nhưng nó vẫn chạy cho tới khi nó nghe tiếng chuông nhà thờ tỏa ra trên khung trời rộng xao xác bóng tối. Nó dừng lại bên một gốc dương liễu mà thở. Con đường ở trước nhà thờ vắng như cái truông ở làng nó, nơi đó buổi chiều thường in bóng những người đi nhặt củi ở mé rừng trở về với đôi gánh nặng nề, cồng kềnh trên vai. Và trong cơn gió mát lạnh của buổi hoàng hôn đưa lại giọng nói quen thuộc của bác Hai và ông dượng Tư của Mẫn vừa đi vừa hút thuốc lá xanh tỏa thơm ngát. Mẫn nhìn cái tháp chuông xám trên trái đồi thấp. Ngôi nhà thờ ở đây cũng giống như nhà thờ ở làng nó nhưng to hơn. Lần nào đi ngang qua nhà thờ, Mẫn cũng thấy ông “cha đạo” đứng xem mấy người làm vườn tưới rau cải ở khu đất phía sau nhà thờ. Mẫn đứng chống nạnh bên hàng rào nói vọng vô: “Bác ơi, bác cho con xin củ khoai lang nướng ăn chơi, bác” Ông cha đạo thảy cho nó củ khoai và cười với nó. Mẫn nghĩ trong nhà thờ ở thành phố xa lạ này cũng có một ông cha đạo như thế, vì vậy nó quyết định đi lại phía con đường dốc dẫn lên đồi. Nó bước lên các bục đá khi bóng tối đã phủ kín cả khoảng trời nhỏ bé bị che lấp bởi những tàn cây rậm rạp chập choạng bóng những con dơi đi ăn đêm. Mẫn đứng bơ vơ giữa khoảng không lát đá rộng hoang vắng trong ánh đèn nê-ông lạnh lẽo. Ngọn đèn sáu tấc tỏa ánh sáng mờ đục dày đặc những con thiêu thân. Mẫn không nhìn thấy một bóng người. Cảnh vật im lìm như bị bỏ hoang lâu ngày. Nó đi vòng ra phía sau, thấy trong căn phòng nhỏ có thấp thoáng ánh đẻn vàng mờ nhạt. Nó tính đến gõ cửa nhưng căn phòng yên tĩnh quá làm nó sợ. Nó đi ngang qua đó hai ba lần nhưng tuyệt nhiên vẫn không nghe thấy một tiếng động. Mẫn nghĩ, thôi mình ngủ tạm ngoài hành lang tối om ở mé sau, kiếm một cục gạch kê đầu. Phải ngủ để ngày mai dậy sớm ra bến xe; nó tự nghĩ như thế và cho tay vào túi quần nhưng nó điếng người đi vì cái gói bạc đã biến đâu mất. Bàn tay vô dụng của nó đờ đẫn trong cái túi rỗng không. Mẫn cong người lại khóc ấm ức. Nước mắt chảy ướt gò má, nhỏ xuống nền đá lạnh lẽo. Trong cơn mơ màng nó thấy mẹ nó nằm chết trên cái giường tre hẹp, người cong queo, ốm nhom như con cá khô bỏ quên trên mái nhà. Nó gọi mẹ ba bốn tiếng rồi khóc nấc lên, rung chuyển tấm thân ốm yếu. Lúc ấy nó nghe tiếng chó sủa từ phía đầu hành lang trải đá dài hun hút và lộng gió. Tiếng sủa càng lúc càng đến gần cùng với tiếng chân bước. Có tiếng hỏi của một người đàn ông: -Đứa nào nằm đây? Mẫn chưa kịp chồm dậy thì con chó ngao trắng to lớn đã đớp một miếng vào cánh tay nó. Mẫn nhảy dựng dậy, đau buốt nhưng không dám la. Người đàn ông giữ con chó lại. Ông hỏi tiếp: -Ai vô đây làm gì đó? Mẫn nhìn kỹ. Rõ ràng là một “ông cha đạo”. Ông cha đạo bận áo thụng đen hẳn hòi. Nó nói giọng đầy nước mắt: -Con xin ngủ nhờ. Ông cha đạo cứ đứng im không nhúc nhích, rồi một giọng nói ấm áp, bình thản, từ tốn vang lên, rõ ràng từng tiếng: -Chỗ này ngủ không được đâu. Nói xong, ông bỏ đi nhưng bàn tay đã buông rơi chiếc xích sắt. Con chó ngao trắng chồm tới như một tai họa. Mẫn tháo chạy trong bóng đêm, vượt qua gai góc bụi bờ.